Reizigersdiarree: Acute diarree en koorts bij reizigers
Wanneer mensen reizen naar een land waar de inwoners onhygiënisch werken met voedsel en water, krijgen ze sneller te maken met reizigersdiarree. Deze bacteriële infectie - ook gekend als ‘turista’ - veroorzaakt naast diarree ook algemene tekenen zoals koorts, buikkrampen en zwakte. Normaal gesproken zijn de meeste patiënten na enkele dagen hersteld van deze milde ziekte, maar bij sommige patiënten ontstaan sneller complicaties. De patiënt moet uitrusten en voldoende blijven drinken om uitdroging te voorkomen. Verder helpen bepaalde medicijnen om de tekorten in het lichaam op te vangen. Om het risico op reizigersdiarree te verminderen, zijn enkele preventieve maatregelen nodig waarbij vooral hygiëne een belangrijke pijler is.
Epidemiologie
Globaal voorkomen
Reizigersdiarree is een van de meest voorkomende gezondheidsproblemen die optreden bij internationale reizigers. De incidentie varieert van 20% tot 50%, afhankelijk van de bestemming, duur van het verblijf en de mate van blootstelling aan risicovolle factoren. Hoog-risicogebieden omvatten delen van Zuid-Azië, Afrika, Latijns-Amerika en het Midden-Oosten, waar de sanitaire voorzieningen en hygiëne minder goed ontwikkeld zijn.
Demografische trends
Reizigersdiarree komt het meest voor bij jonge volwassenen, hoewel alle leeftijdsgroepen risico lopen. Kinderen zijn bijzonder kwetsbaar vanwege hun onrijpe immuunsysteem en het hogere risico op uitdroging. Ouderen hebben eveneens een verhoogd risico op complicaties door comorbiditeiten.
Seizoensinvloeden
Het risico op reizigersdiarree is hoger tijdens het regenseizoen in tropische gebieden, wanneer de water- en voedselvoorziening vaker besmet raakt door overstromingen en slechte hygiëne. De droge seizoenen kunnen ook bijdragen aan besmetting via stofdeeltjes.
Trendveranderingen
Dankzij betere toegang tot informatie over hygiëne en preventieve maatregelen is de incidentie in sommige risicogebieden licht afgenomen. Tegelijkertijd heeft de toegenomen mobiliteit naar afgelegen gebieden het risico op infectie in bepaalde gevallen vergroot.
Mechanisme
Oorzaken en pathogenen
Reizigersdiarree wordt meestal veroorzaakt door de inname van voedsel of water dat besmet is met micro-organismen. De meest voorkomende pathogenen zijn bacteriën, zoals Escherichia coli (ETEC), gevolgd door virussen zoals het norovirus en parasieten zoals Giardia lamblia. De infectie veroorzaakt een verstoring van de darmfunctie.
Pathofysiologie
De pathogenen hechten zich aan de darmwand en veroorzaken ontstekingen, wat leidt tot verhoogde secretie van water en elektrolyten in de darm. Dit resulteert in waterige ontlasting en, in sommige gevallen, ernstige uitdroging. Toxine-producerende bacteriën zoals ETEC scheiden toxines af die de elektrolytenbalans verstoren.
Immuunreactie
Bij blootstelling aan pathogenen activeert het immuunsysteem ontstekingsmechanismen om de infectie te bestrijden. Dit proces kan leiden tot symptomen zoals koorts en buikpijn. Bij immuungecompromitteerde patiënten is deze reactie vaak minder effectief, wat het risico op ernstige complicaties verhoogt.
Herstelproces
Bij de meeste patiënten is reizigersdiarree zelflimiterend en duurt het 3 tot 7 dagen. Hydratatie en een evenwichtig voedingspatroon ondersteunen het herstel. Antibiotica kunnen in ernstige gevallen noodzakelijk zijn.
Oorzaken van reizigersdiarree
De
overdracht van de infectie gebeurt meestal door met bacteriën besmet voedsel of water. Het ziekmakend organisme dat verantwoordelijk is voor reizigersdiarree, verschilt van land tot land:
- ETEC (Enterotoxigenische Escherichia coli): 30-70% (ETEC produceert mogelijk een enterotoxine (gifstof gevormd in het darmkanaal door diverse bacteriën) waardoor reizigersdiarree ontstaat.)
- Shigella: 0-15%
- Salmonella: 0-10%
- Campylobacter: 0-15%
- Virale pathogenen (virussen): 0-10%
- Giardia intestinalis: 0-3%
Risicofactoren
Het risico op een infectie varieert en is afhankelijk van de plaats waar reizigers naartoe gaan. Het risico op reizigersdiarree is laag in particuliere woningen maar hoog bij voedsel van straatverkopers. Verdere risicogroepen omvatten adolescenten, mensen met een
verzwakt immuunsysteem, mensen met
diabetes mellitus (suikerziekte), mensen die
maagzuurremmers (zoals
antacida) gebruiken en mensen die in bepaalde seizoenen reizen (in bepaalde landen komt tijdens bepaalde seizoenen vaker reizigersdiarree voor).
Risicogroepen
Jonge kinderen
Kinderen onder de vijf jaar lopen een verhoogd risico vanwege hun kwetsbare immuunsysteem en gevoeligheid voor uitdroging.
Ouderen
Ouderen hebben vaak comorbiditeiten en een verminderde nierfunctie, wat hen vatbaarder maakt voor complicaties van reizigersdiarree, zoals uitdroging en elektrolytenstoornissen.
Patiënten met chronische aandoeningen
Mensen met chronische aandoeningen zoals diabetes, inflammatoire darmziekten of een verminderde immuunfunctie lopen een groter risico. Immunosuppressieve therapieën kunnen het risico verder verhogen.
Zwangere vrouwen
Zwangere vrouwen vormen een risicogroep vanwege de potentiële impact van uitdroging en infecties op zowel de moeder als de foetus. Preventieve maatregelen zijn cruciaal.
Symptomen
De symptomen van reizigersdiarree starten plots tijdens de reis of anders net nadat de patiënt weer thuis is. Bij reizigersdiarree ontstaat acute
diarree (losse, waterige ontlasting) waarbij de patiënt vaak een dringend gevoel heeft voor het maken van stoelgang. Een
groene ontlasting behoort tot de mogelijkheden. Extreme en
pijnlijke winderigheid,
buikkrampen en een
opgeblazen gevoel komen hierbij eveneens voor. Voorts treden algemene tekenen op zoals een
verlies van eetlust,
koorts, malaise (een algemeen ziek gevoel),
misselijkheid,
braken en
zwakte.
Alarmsymptomen
Ernstige uitdroging
Symptomen zoals aanhoudend braken, dorst, donkere urine of geen urineproductie, droge mond en vermoeidheid duiden op ernstige uitdroging en vereisen onmiddellijke medische zorg.
Bloed in de ontlasting
Het verschijnen van bloed in de ontlasting kan wijzen op een invasieve infectie zoals shigellose of amoebiasis. Dit is een alarmsymptoom dat diagnostisch onderzoek en behandeling vereist.
Aanhoudende koorts
Een koorts boven de 38,5°C die langer dan 48 uur aanhoudt, kan duiden op een ernstige systemische infectie. Dit symptoom vereist medische opvolging.
Ernstige buikpijn
Buikpijn die niet afneemt en gepaard gaat met braken of bloederige diarree kan wijzen op complicaties zoals darmperforatie of een abces.
Diagnose en onderzoeken
De diagnose van reizigersdiarree gebeurt veelal klinisch waarbij geen andere diagnostische onderzoeken nodig zijn.
Diagnostisch criterium
Reizigersdiarree is een aandoening waarbij een patiënt minimaal drie keer per dag losse, waterige ontlasting (diarree) aanmaakt. Dit gebeurt bij een inwoner van een geïndustrialiseerd land dat in een ontwikkelingsland reist en buikgriep krijgt als gevolg van een onhygiënische behandeling van voedsel en/of water.
Contact met de arts
Zwangere vrouwen en kinderen bezoeken steeds een arts bij tekenen van reizigersdiarree omdat zij sneller kampen met complicaties. Verder is professioneel medisch advies nodig bij ernstige of bloederige diarree of wanneer de symptomen langer dan enkele dagen aanhouden. Extreme
slaperigheid, een verminderde urineproductie (
oligurie), koorts (hoger dan 39°C), koude
rillingen, een droge mond (
xerostomie) en
huilen zonder tranen zijn eveneens alarmtekens. Verder is het belangrijk om een arts te raadplegen wanneer het drinken van vloeistoffen niet helpt voor het voorkomen van
uitdrogingsverschijnselen.
Behandeling
De basis voor de behandeling voor alle soorten gastro-enteritis (buikgriep) waaronder reizigersdiarree, is orale (via de mond ingenomen) rehydratatieoplossingen (vervanging van vocht en zouten) zoals 'ORS'. De behandeling met
quinolone antibiotica versnelt het herstel, maar is normaal gesproken onnodig. Wel is profylactische (preventieve) antibioticatherapie effectief voor een kort verblijf, maar een persoon mag dit niet regelmatig gebruiken om
antibioticaresistentie te voorkomen. Overleg met een arts voor vertrek naar een land waar reizigersdiarree voorkomt, is aangewezen om het eventueel medicatiegebruik te bespreken. Medicijnen tegen diarree mag de patiënt ook innemen, maar deze koopt hij best niet aan bij een lokale apotheek, daar deze vaak ondoeltreffend zijn of zelfs gevaar opleveren.
Prognose
Herstel en complicaties
Bij de meeste patiënten is reizigersdiarree zelflimiterend en herstelt men volledig binnen een week. Ernstige complicaties, zoals uitdroging of systemische infecties, komen voornamelijk voor bij kwetsbare risicogroepen.
Impact op de gezondheid
Hoewel reizigersdiarree zelden dodelijk is, kan het een aanzienlijke impact hebben op de gezondheid en reiservaring. Chronische diarree of post-infectieuze darmproblemen komen in zeldzame gevallen voor.
Langetermijneffecten
Patiënten die infecties met invasieve pathogenen hebben doorgemaakt, zoals Salmonella of Giardia, lopen een verhoogd risico op chronische darmproblemen, waaronder het prikkelbaredarmsyndroom.
Complicaties
Een effectieve preventie en behandeling zijn nodig om negatieve effecten op lichamelijk en economisch vlak te verminderen.
Lichamelijk
Bij kinderen heeft onbehandelde diarree een hoge mortaliteit door uitdroging (dehydratie), vooral in hete klimaten. Een zeer droge mond, dorst, weinig of geen urineproductie, extreme zwakte, orgaanschade, een
shock en een
coma zijn enkele uitdrogingsverschijnselen. De dood en ernstige morbiditeit (ziekteverschijnselen) komt minder vaak voor bij volwassenen, maar de kans hierop is nog steeds aanwezig en dan met name in ontwikkelingslanden en bij ouderen. Veel patiënten leiden tevens al aan andere ziekten, zoals urineweginfecties, luchtweginfecties en
malaria hetgeen de kans op ernstige complicaties doet stijgen.
Economisch
Reizigersdiarree veroorzaakt niet enkel een significante morbiditeit, maar ook ontstaan veel financiële verliezen voor zowel reizigers als landen die reizigers ontvangen. Daarnaast verliest de patiënt kwalitatieve reistijd als gevolg van de buikgriep.
Preventie
Goede voedingsmiddelen consumeren
In gebieden met een slechte hygiëne is het van belang om alleen voedsel te eten dat goed verhit is. Ook voedsel dat goed verpakt is, is veilig. Vermijd het eten van rauwe groenten en fruit (vooral in landen met slechte hygiëne) en drink geen water uit de kraan. Gebruik uitsluitend gebotteld water en zorg ervoor dat de fles niet geopend is. Indien het risico op besmetting met drinkwater hoog is, kunnen patiënten ook overwegen om op water gebaseerde producten te koken. Het vermijden van ijsblokjes en vers gesneden fruit is ook belangrijk, omdat het ijsblokjes vaak met besmet water zijn gemaakt.
Persoonlijke hygiëne
Handen wassen is cruciaal in gebieden met slechte hygiëne. Handen moeten grondig worden gewassen met zeep en water, vooral na het gebruik van het toilet en voor het eten. Voor het ontsmetten van handen kunnen desinfecterende middelen op alcoholbasis ook nuttig zijn.
Vaccinatie
Er bestaan momenteel geen vaccins tegen reizigersdiarree, maar sommige vaccins zijn nuttig voor de preventie van de aandoeningen die reizigersdiarree veroorzaken. Vaccinatie tegen hepatitis A en tyfus zijn aan te raden bij reizen naar landen waar deze ziekten veel voorkomen.
Praktische tips voor het omgaan met reizigersdiarree
Reizigersdiarree is een veelvoorkomende aandoening die optreedt wanneer je naar een land reist waar het water of voedsel mogelijk verontreinigd is. De symptomen omvatten vaak frequente dunne ontlasting, buikpijn, en soms koorts of misselijkheid. Het is belangrijk om goed voorbereid te zijn en te weten hoe je deze diarree kunt voorkomen en behandelen om te zorgen dat je reis zo comfortabel mogelijk verloopt.
Voorkom besmetting door goed hygiënisch te zijn
Een van de belangrijkste manieren om reizigersdiarree te voorkomen is door zorg te dragen voor je hygiëne. Was regelmatig je handen met zeep, vooral voor het eten en na het gebruik van het toilet. Als er geen zeep en water beschikbaar zijn, gebruik dan een handdesinfecterend middel op alcoholbasis. Wees voorzichtig met het eten van straatvoedsel, vooral als je niet zeker weet of het goed is bereid. Kies voor eten dat goed verhit is en vermijd rauwe groenten of fruit dat je niet zelf kunt schillen. Drink altijd flessenwater die goed afgesloten zijn en vermijd kraanwater of ijsblokjes die mogelijk verontreinigd zijn.
Blijf gehydrateerd en pas je voedingspatroon aan
Als je eenmaal last hebt van reizigersdiarree, is het cruciaal om goed gehydrateerd te blijven. Diarree kan snel leiden tot uitdroging, wat gevaarlijk kan zijn, vooral in warmere klimaten. Drink veel water, bij voorkeur met elektrolyten om je zout- en kaliumgehalte op peil te houden. Het drinken van ORS (orale rehydratatiezouten) kan ook helpen om het verlies van belangrijke stoffen te compenseren. Vermijd dranken met cafeïne of alcohol, omdat deze dehydratatie kunnen verergeren. Wat betreft je
voedingspatroon, eet licht verteerbaar voedsel, zoals crackers, rijst of appelmoes, en vermijd vet of zwaar voedsel totdat je je beter voelt.
Gebruik medicatie indien nodig
In sommige gevallen kunnen medicijnen helpen om de symptomen van reizigersdiarree te verlichten. Het gebruik van antidiarree-medicijnen zoals loperamide kan nuttig zijn om de frequentie van de diarree te verminderen, maar gebruik deze medicijnen alleen als je geen koorts of bloed in je ontlasting hebt, aangezien dit kan wijzen op een ernstigere infectie. In gevallen van ernstige diarree, vooral als deze gepaard gaat met koorts of braken, is het belangrijk om een arts te raadplegen. Bij bacteriële infecties kunnen antibiotica noodzakelijk zijn. Zorg ervoor dat je altijd de juiste medicatie meeneemt en raadpleeg je arts voor advies over welke medicijnen je moet gebruiken.
Zoek medische hulp als het nodig is
Als je symptomen langer dan enkele dagen aanhouden of als je merkt dat je ernstige uitdroging ervaart (bijvoorbeeld duisternis van urine, duizeligheid, of een droge mond), is het belangrijk om medische hulp in te schakelen. Bij jonge kinderen, ouderen of mensen met een zwakker immuunsysteem is het extra belangrijk om snel hulp te zoeken. In sommige gevallen kunnen infecties zoals cholera of dysenterie de oorzaak zijn van de diarree, en dit vereist specifieke behandeling. Het is altijd beter om voorzichtig te zijn en een arts te raadplegen als je twijfelt.
Voorbereidingen voor je reis
Het nemen van preventieve maatregelen voordat je vertrekt kan helpen om reizigersdiarree te voorkomen. Praat met je arts over de mogelijkheid om preventieve antibiotica of probiotica te nemen om het risico te verminderen. Je arts kan je ook adviseren over vaccinaties die nuttig kunnen zijn, zoals het vaccin tegen tyfus of hepatitis A, afhankelijk van je reisbestemming. Zorg ervoor dat je altijd een EHBO-kit bij je hebt, inclusief medicijnen voor diarree, vochttherapie, en middelen om maagklachten te verlichten.
Met de juiste voorzorgsmaatregelen kun je het risico op reizigersdiarree aanzienlijk verlagen en ervoor zorgen dat je reis zo aangenaam mogelijk is.