Reizigersdiarree: Acute diarree en koorts bij reizigers

Wanneer mensen reizen naar een land waar de inwoners onhygiënisch werken met voedsel en water, krijgen ze sneller te maken met reizigersdiarree. Deze bacteriële infectie - ook gekend als ‘turista’ - veroorzaakt naast diarree ook algemene tekenen zoals koorts, buikkrampen en zwakte. Normaal gesproken zijn de meeste patiënten na enkele dagen hersteld van deze milde ziekte, maar bij sommige patiënten ontstaan sneller complicaties. De patiënt moet uitrusten en voldoende blijven drinken om uitdroging te voorkomen. Verder helpen bepaalde medicijnen om de tekorten in het lichaam op te vangen. Om het risico op reizigersdiarree te verminderen, zijn enkele preventieve maatregelen nodig waarbij vooral hygiëne een belangrijke pijler is.

• Epidemiologie
• Oorzaken
• Risicofactoren
• Symptomen
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose
• Complicaties
• Preventie

Epidemiologie

Jongere reizigers zijn het meest getroffen door reizigersdiarree. De prevalentiecijfers verschillen van land tot land, maar benaderen 50% voor een verblijf van twee weken of meer in veel tropische landen. Mensen krijgen reizigersdiarree wanneer ze plaatsen bezoeken waar het water niet schoon is of het voedsel niet veilig wordt behandeld. Dit gebeurt in veel ontwikkelingslanden in Latijns-Amerika, Afrika, het Midden-Oosten en Azië. Mensen die in deze gebieden wonen, ontwikkelen niet zo vaak ziektesymptomen omdat hun lichamen gewend zijn aan de bacteriën.

Oorzaken

De overdracht van de infectie gebeurt meestal door met bacteriën besmet voedsel of water. Het ziekmakend organisme dat verantwoordelijk is voor reizigersdiarree, verschilt van land tot land:

• ETEC (Enterotoxigenische Escherichia coli): 30-70% (ETEC produceert mogelijk een enterotoxine (gifstof gevormd in het darmkanaal door diverse bacteriën) waardoor reizigersdiarree ontstaat.)
• Shigella: 0-15%
• Salmonella: 0-10%
• Campylobacter: 0-15%
• Virale pathogenen (virussen): 0-10%
• Giardia intestinalis: 0-3%

Risicofactoren

Het risico op een infectie varieert en is afhankelijk van de plaats waar reizigers naartoe gaan. Het risico op reizigersdiarree is laag in particuliere woningen maar hoog bij voedsel van straatverkopers. Verdere risicogroepen omvatten adolescenten, mensen met een verzwakt immuunsysteem, mensen met diabetes mellitus (suikerziekte), mensen die maagzuurremmers (zoals antacida) gebruiken en mensen die in bepaalde seizoenen reizen (in bepaalde landen komt tijdens bepaalde seizoenen vaker reizigersdiarree voor).

Symptomen

De symptomen van reizigersdiarree starten plots tijdens de reis of anders net nadat de patiënt weer thuis is. Bij reizigersdiarree ontstaat acute diarree (losse, waterige ontlasting) waarbij de patiënt vaak een dringend gevoel heeft voor het maken van stoelgang. Een groene ontlasting behoort tot de mogelijkheden. Extreme en pijnlijke winderigheid, buikkrampen en een opgeblazen gevoel komen hierbij eveneens voor. Voorts treden algemene tekenen op zoals een verlies van eetlust, koorts, malaise (een algemeen ziek gevoel), misselijkheid, braken en zwakte.

Alarmsymptomen

Als de symptomen ernstig zijn of gepaard gaan met bloedingen, ongewone gewichtsverlies, of langdurige buikpijn, moet de patiënt onmiddellijk een arts raadplegen. Deze symptomen kunnen wijzen op ernstigere aandoeningen zoals een maagzweer of slokdarmkanker.

Diagnose en onderzoeken

De diagnose van reizigersdiarree gebeurt veelal klinisch waarbij geen andere diagnostische onderzoeken nodig zijn.

Diagnostisch criterium

Reizigersdiarree is een aandoening waarbij een patiënt minimaal drie keer per dag losse, waterige ontlasting (diarree) aanmaakt. Dit gebeurt bij een inwoner van een geïndustrialiseerd land dat in een ontwikkelingsland reist en buikgriep krijgt als gevolg van een onhygiënische behandeling van voedsel en/of water.

Contact met de arts

Zwangere vrouwen en kinderen bezoeken steeds een arts bij tekenen van reizigersdiarree omdat zij sneller kampen met complicaties. Verder is professioneel medisch advies nodig bij ernstige of bloederige diarree of wanneer de symptomen langer dan enkele dagen aanhouden. Extreme slaperigheid, een verminderde urineproductie (oligurie), koorts (hoger dan 39°C), koude rillingen, een droge mond (xerostomie) en huilen zonder tranen zijn eveneens alarmtekens. Verder is het belangrijk om een arts te raadplegen wanneer het drinken van vloeistoffen niet helpt voor het voorkomen van uitdrogingsverschijnselen.

Behandeling

De basis voor de behandeling voor alle soorten gastro-enteritis (buikgriep) waaronder reizigersdiarree, is orale (via de mond ingenomen) rehydratatieoplossingen (vervanging van vocht en zouten) zoals 'ORS'. De behandeling met quinolone antibiotica versnelt het herstel, maar is normaal gesproken onnodig. Wel is profylactische (preventieve) antibioticatherapie effectief voor een kort verblijf, maar een persoon mag dit niet regelmatig gebruiken om antibioticaresistentie te voorkomen. Overleg met een arts voor vertrek naar een land waar reizigersdiarree voorkomt, is aangewezen om het eventueel medicatiegebruik te bespreken. Medicijnen tegen diarree mag de patiënt ook innemen, maar deze koopt hij best niet aan bij een lokale apotheek, daar deze vaak ondoeltreffend zijn of zelfs gevaar opleveren.

Prognose

De ziekte is meestal goedaardig en zelfbeperkend waardoor de klachten verdwijnen binnen de drie tot zeven dagen. Bij bepaalde doelgroepen is de kans op ernstige symptomen en complicaties wel groter, zoals kinderen, adolescenten en ouderen.

Complicaties

Een effectieve preventie en behandeling zijn nodig om negatieve effecten op lichamelijk en economisch vlak te verminderen.

Lichamelijk

Bij kinderen heeft onbehandelde diarree een hoge mortaliteit door uitdroging (dehydratie), vooral in hete klimaten. Een zeer droge mond, dorst, weinig of geen urineproductie, extreme zwakte, orgaanschade, een shock en een coma zijn enkele uitdrogingsverschijnselen. De dood en ernstige morbiditeit (ziekteverschijnselen) komt minder vaak voor bij volwassenen, maar de kans hierop is nog steeds aanwezig en dan met name in ontwikkelingslanden en bij ouderen. Veel patiënten leiden tevens al aan andere ziekten, zoals urineweginfecties, luchtweginfecties en malaria hetgeen de kans op ernstige complicaties doet stijgen.

Economisch

Reizigersdiarree veroorzaakt niet enkel een significante morbiditeit, maar ook ontstaan veel financiële verliezen voor zowel reizigers als landen die reizigers ontvangen. Daarnaast verliest de patiënt kwalitatieve reistijd als gevolg van de buikgriep.

Preventie

Goede voedingsmiddelen consumeren

In gebieden met een slechte hygiëne is het van belang om alleen voedsel te eten dat goed verhit is. Ook voedsel dat goed verpakt is, is veilig. Vermijd het eten van rauwe groenten en fruit (vooral in landen met slechte hygiëne) en drink geen water uit de kraan. Gebruik uitsluitend gebotteld water en zorg ervoor dat de fles niet geopend is. Indien het risico op besmetting met drinkwater hoog is, kunnen patiënten ook overwegen om op water gebaseerde producten te koken. Het vermijden van ijsblokjes en vers gesneden fruit is ook belangrijk, omdat het ijsblokjes vaak met besmet water zijn gemaakt.

Persoonlijke hygiëne

Handen wassen is cruciaal in gebieden met slechte hygiëne. Handen moeten grondig worden gewassen met zeep en water, vooral na het gebruik van het toilet en voor het eten. Voor het ontsmetten van handen kunnen desinfecterende middelen op alcoholbasis ook nuttig zijn.

Vaccinatie

Er bestaan momenteel geen vaccins tegen reizigersdiarree, maar sommige vaccins zijn nuttig voor de preventie van de aandoeningen die reizigersdiarree veroorzaken. Vaccinatie tegen hepatitis A en tyfus zijn aan te raden bij reizen naar landen waar deze ziekten veel voorkomen.