Shigellose: Bacteriële infectie met diarree

Shigellose is een zeer besmettelijke vorm van diarree die wordt veroorzaakt door een groep bacteriën genaamd Shigella. Deze infectie wordt meestal opgelopen door contact met besmette ontlasting, wat kan gebeuren op verschillende plaatsen. Hoewel de symptomen van shigellose doorgaans mild zijn en gezonde patiënten vaak snel zonder behandeling herstellen, zijn er behandelingsopties beschikbaar voor ernstigere gevallen of voor patiënten bij wie de symptomen langer aanhouden. De prognose voor de meeste patiënten is over het algemeen goed. Het voorkomen van de verspreiding van Shigella kan effectief worden bereikt door regelmatig en grondig de handen te wassen met zeep en door andere hygiënische maatregelen te nemen, vooral na het eten en het gebruik van het toilet.

• Synoniemen van shigellose
• Epidemiologie van de bacteriële infectie
• Mechanisme
• Infectieproces
• Virulentie van Shigella
• Immuunrespons en ontsteking
• Oorzaken: Shigella (groep bacteriën)
• Risicofactoren
• Slechte hygiëne en sanitatie
• Reizen naar endemische gebieden
• Verzwakt immuunsysteem
• Risicogroepen
• Kinderen onder de vijf jaar
• Ouderen en verzwakte patiënten
• Reizigers naar endemische gebieden
• Symptomen: Diarree
• Alarmsymptomen
• Diarree en bloed in de ontlasting
• Koorts en algemene malaise
• Dehydratie
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose van de ziekte
• Complicaties
• Preventie
• Hygiëne en sanitaire voorzieningen
• Vaccinatie en medische preventie
• Reizigersadvies
• Praktische tips voor het omgaan met shigellose
• Herken de symptomen van shigellose
• Behandel de infectie tijdig
• Voorkom uitdroging door vochtinname
• Zorg voor goede hygiëne om verspreiding te voorkomen
• Volg de controleafspraken met je arts
• Zorg voor rust en herstel
• Misvattingen rond shigellose
• Shigellose is een zeldzame ziekte
• De infectie blijft beperkt tot de darmen
• Shigellose veroorzaakt alleen milde diarree
• Antibiotica zijn altijd nodig voor de behandeling
• Preventie is alleen mogelijk door vaccinatie
• Shigellose is geen probleem in ontwikkelde landen

Synoniemen van shigellose

Shigellose staat ook bekend onder de volgende synoniemen:

• enteritis veroorzaakt door Shigella
• gastro-enteritis door Shigella
• shigella enteritis
• shigella gastro-enteritis
• shigellosis

Epidemiologie van de bacteriële infectie

Kinderen tussen de zes maanden en vijf jaar oud zijn het vaakst getroffen door een Shigella-infectie. Zuigelingen onder de zes maanden zijn zelden aangetast door shigellose. De infectie komt het vaakst voor in de zomermaanden. Shigellose vertoont geen raciale of seksuele voorkeur en komt wereldwijd voor. Volgens recente gegevens zijn er jaarlijks wereldwijd ongeveer 165 miljoen gevallen van diarree door Shigella, waarbij jaarlijks ongeveer 1 miljoen mensen overlijden aan Shigella-infecties.

Mechanisme

Shigellose wordt veroorzaakt door bacteriën van het geslacht Shigella. De ziekte wordt overgedragen via fecaal-orale besmetting, waarbij de bacteriën het maagdarmkanaal infecteren en ontsteking veroorzaken. De infectie kan variëren van mild tot ernstig, afhankelijk van het type Shigella en de gezondheidstoestand van de patiënt.

Infectieproces

De infectie begint wanneer Shigella via besmet voedsel, water of contact met besmette oppervlakken het lichaam binnendringt. De bacterie hecht zich aan de darmwand en vermenigvuldigt zich daar. De immuunrespons veroorzaakt ontsteking, wat leidt tot symptomen zoals diarree, buikpijn en koorts.

Virulentie van Shigella

Er zijn verschillende soorten Shigella die de ziekte kunnen veroorzaken: Shigella dysenteriae, Shigella flexneri, Shigella boydii en Shigella sonnei. Shigella dysenteriae is de meest virulente stam en kan leiden tot ernstige complicaties zoals de dood. De virulentie van de bacterie hangt af van de mate waarin deze in staat is om de darmwand te doordringen en immuunreacties te veroorzaken.

Immuunrespons en ontsteking

De ontsteking veroorzaakt door de infectie leidt tot schade aan de darmwand, wat resulteert in symptomen zoals bloederige diarree, ernstige buikpijn en koorts. In sommige gevallen kunnen de bacteriën de bloedbaan binnendringen, wat kan leiden tot sepsis, vooral bij kwetsbare patiënten.

Oorzaken: Shigella (groep bacteriën)

Soorten Shigella
Shigellose wordt veroorzaakt door een groep bacteriën genaamd Shigella. Deze bacteriën zijn verantwoordelijk voor dysenterie, een infectie die gekenmerkt wordt door bloederige diarree. De belangrijkste soorten Shigella zijn:

• Shigella sonnei, ook bekend als "groep D", is de meest voorkomende veroorzaker van shigellose.
• Shigella flexneri, of "groep B", is verantwoordelijk voor bijna alle overige gevallen van de aandoening.
• Shigella dysenteriae, of "groep A", is zeldzamer maar kan leiden tot ernstige uitbraken, vooral in ontwikkelingslanden.
• Shigella boydii, of "groep C", is het minst voorkomend.

Besmetting
De Shigella-bacteriën produceren toxines die het slijmvlies van de dikke darm aanvallen, wat leidt tot ontsteking, zweertjes en bloederige diarree. Besmette patiënten scheiden de bacteriën uit via hun ontlasting, die vervolgens kan worden verspreid naar voedsel of water, of direct naar andere mensen. Zelfs een besmette vlieg kan de bacteriën verspreiden. Uitbraken van shigellose worden vaak geassocieerd met slechte sanitaire omstandigheden, besmet voedsel en water, en dichtbevolkte leefomstandigheden. De infectie komt daarom vaak voor in ontwikkelingslanden, vluchtelingenkampen, kinderdagverblijven, verpleegtehuizen, zwembaden, gevangenissen, en kazernes. Shigellose is ook een veelvoorkomende oorzaak van reizigersdiarree (acute diarree en koorts bij reizigers).

Risicofactoren

Er zijn verschillende factoren die de kans op besmetting met Shigella vergroten. Deze risicofactoren variëren van slechte sanitaire omstandigheden tot onderliggende gezondheidsproblemen die het immuunsysteem verzwakken.

Slechte hygiëne en sanitatie

In ontwikkelingslanden zonder toegang tot schoon water of goede sanitaire voorzieningen is de kans op besmetting veel groter. Onvoldoende handen wassen na toiletgebruik en het consumeren van besmet voedsel of water zijn belangrijke risicofactoren.

Reizen naar endemische gebieden

Reizigers naar gebieden waar shigellose endemisch is, lopen een verhoogd risico. Dit geldt vooral voor mensen die niet gewend zijn aan de lokale hygiënische omstandigheden of die onveilig voedsel en water consumeren.

Verzwakt immuunsysteem

Patiënten met een verzwakt immuunsysteem, zoals mensen met hiv/aids of andere immunosuppressieve aandoeningen, hebben een verhoogd risico op ernstige infecties en complicaties door Shigella. Ook ouderen en jonge kinderen kunnen kwetsbaarder zijn voor de ernst van de ziekte.

Risicogroepen

Bepaalde groepen patiënten hebben een verhoogd risico om shigellose te ontwikkelen of ernstige complicaties te ervaren. Deze risicogroepen omvatten zowel jonge kinderen als kwetsbare volwassenen.

Kinderen onder de vijf jaar

Kinderen, vooral die onder de vijf jaar, vormen een van de belangrijkste risicogroepen voor shigellose. Dit komt doordat jonge kinderen vaak een minder goed ontwikkeld immuunsysteem hebben en vatbaar zijn voor infecties, vooral in omstandigheden met beperkte toegang tot hygiëne.

Ouderen en verzwakte patiënten

Ouderen en patiënten met een verzwakt immuunsysteem, zoals die met hiv/aids of die die immunosuppressieve medicatie gebruiken, lopen ook een hoger risico op ernstige vormen van shigellose en complicaties zoals sepsis of uitdroging.

Reizigers naar endemische gebieden

Mensen die naar gebieden reizen waar Shigella endemisch is, lopen een verhoogd risico op besmetting. Dit geldt vooral voor reizigers die in contact komen met onbehandeld water of besmet voedsel en voor hen die niet gewend zijn aan de lokale hygiëneomstandigheden.

Symptomen: Diarree

De symptomen van shigellose verschijnen meestal één tot zeven dagen na blootstelling aan de bacteriën, met een gemiddelde incubatietijd van drie dagen. Patiënten ervaren vaak acute buikpijn of krampen, koorts, krampachtige rectale pijn, en diarree die bloed, slijm of pus bevat. Bij kinderen begint de diarree vaak groot en waterig, gevolgd door kleinere hoeveelheden bloederige en slijmerige ontlasting (bloed in de ontlasting, slijm in de ontlasting). Patiënten kunnen ook misselijk zijn en braken. Soms hebben patiënten last van tenesmen, een pijnlijke drang om te poepen ondanks een lege darm. Sommige patiënten kunnen asymptomatisch zijn, wat betekent dat ze geen symptomen vertonen maar nog steeds besmettelijk zijn. Shigellose is uiterst besmettelijk; zelfs een vlieg kan besmette ontlasting overbrengen naar andere personen.

Alarmsymptomen

Shigellose kan zich manifesteren met een breed scala aan symptomen, variërend van mild tot ernstig. Alarmsymptomen die wijzen op een ernstiger verloop van de ziekte, zoals uitdroging of sepsis, vereisen onmiddellijke medische aandacht.

Diarree en bloed in de ontlasting

Een van de meest kenmerkende symptomen van shigellose is diarree, die vaak bloederig is. De diarree kan ernstig zijn, met frequente stoelgang en buikpijn, en kan leiden tot uitdroging.

Koorts en algemene malaise

Koorts, vaak gepaard met rillingen en een algemeen gevoel van ziekte (malaise), is een veelvoorkomend symptoom van shigellose. Het komt voor als reactie op de infectie en de ontstekingsrespons van het lichaam.

Dehydratie

Door de frequente diarree kunnen patiënten snel uitdrogen, wat leidt tot symptomen zoals droge mond, verminderde urinelozing en duizeligheid. Ernstige dehydratie kan levensbedreigend zijn en vereist onmiddellijke medische behandeling.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek
De arts voert een grondig lichamelijk onderzoek uit en verzamelt een gedetailleerde medische geschiedenis. Tijdens het onderzoek kan de arts tekenen van een gevoelige buik en uitdrogingsverschijnselen (dehydratie) opmerken. Patiënten kunnen ook een snelle hartslag (tachycardie) en een lage bloeddruk vertonen.

Diagnostische onderzoeken
Verdere diagnostische tests zijn noodzakelijk om shigellose te bevestigen en andere aandoeningen uit te sluiten:

• Bloedonderzoek toont vaak een verhoogd aantal witte bloedcellen aan.
• Ontlastingsonderzoek is essentieel om de aanwezigheid van Shigella te bevestigen en andere oorzaken van de symptomen uit te sluiten.

Differentiële diagnose
Shigellose kan soms worden verward met andere aandoeningen, waaronder:

• Amoebiasis (darminfectie door een parasiet)
• Bacteriële gastro-enteritis (buikgriep)
• Campylobacter-infecties
• [ARTIKEL=170413]Cholera
• Clostridium difficile colitis (bacteriële ontsteking van de dikke darm)
• Darmkanker
• De ziekte van Crohn (aandoening met buikpijn, diarree en gewichtsverlies)
• Cryptosporidiose
• Escherichia coli-infecties
• [ARTIKEL=190330]Pseudomembraneuze colitis (ontsteking van de dikke darm, vaak door antibioticagebruik)
• Salmonellose (infectie met Salmonella-bacteriën, leidend tot diarree en buikpijn)
• Lassa-koorts (virale infectie met koorts en bloedingen)
• Colitis ulcerosa (chronische darmziekte met diarree, buikpijn en pijnlijke stoelgangsdrang)
• Virale gastro-enteritis (buikgriep veroorzaakt door een virus)
• Yersinia enterocolitica (bacteriële infectie met diarree, koorts en huidproblemen)

Behandeling

Patiënten wordt aangeraden om voldoende elektrolytendranken te drinken om het verloren vocht door diarree aan te vullen. Bij ernstige uitdroging kan intraveneuze vochttoediening nodig zijn, vooral bij kleine kinderen of als de patiënt te misselijk is om vocht via de mond op te nemen. Rust is ook belangrijk voor herstel. Een antibioticakuur van vijf tot zeven dagen kan de duur van de ziekte verkorten en verdere verspreiding voorkomen. Antibiotica zijn vooral nuttig voor patiënten met ernstige symptomen. Omdat Shigella bacteriën mogelijk resistent zijn tegen sommige antibiotica, kan een ontlastingsonderzoek nodig zijn om te bepalen welke antibiotica effectief zijn. Het is ook belangrijk om met de arts te overleggen over huidig medicatiegebruik, aangezien bepaalde medicijnen mogelijk moeten worden aangepast of stopgezet.

Prognose van de ziekte

De prognose voor shigellose varieert afhankelijk van de ernst en uitgebreidheid van de infectie. Bij patiënten met een gezond immuunsysteem duren de milde symptomen meestal ongeveer vijf tot zeven dagen. De meeste patiënten herstellen volledig, hoewel het soms enkele maanden kan duren voordat de stoelgang weer normaal is. Eenmaal geïnfecteerd met een type Shigella, heeft de patiënt voor ten minste enkele jaren immuniteit tegen dat specifieke type, maar kan nog steeds besmet raken met andere soorten. Bij ondervoede patiënten en mensen met een verzwakt immuunsysteem kan de prognose minder gunstig zijn, en kunnen complicaties optreden.

Complicaties

Shigellose kan leiden tot verschillende ernstige complicaties:

• Ernstige uitdroging
• Hemolytisch-uremisch syndroom (uremie) (een vorm van nierfalen met anemie en stollingsproblemen)
• Nierfalen
• Een rectale prolaps (verzakking van de endeldarm)
• Epileptische aanvallen of een toxisch megacolon (ernstige ontsteking en uitbreiding van de dikke darm)
• Neuroloogische problemen zoals koortsconvulsies of een hersenaandoening (encefalopathie), wat kan leiden tot hoofdpijn, lethargie (slaapzucht), verwardheid, en een stijve nek.

Preventie

Preventie van shigellose is mogelijk door het naleven van goede hygiënepraktijken en het verbeteren van de sanitaire omstandigheden. Er zijn ook vaccinaties en behandelingen die het risico op besmetting kunnen verminderen.

Hygiëne en sanitaire voorzieningen

Het naleven van goede hygiëne, zoals het regelmatig wassen van handen (handhygiëne) na toiletgebruik en het goed koken van voedsel, is essentieel om de verspreiding van Shigella te voorkomen. Toegang tot schoon water en verbeterde sanitaire voorzieningen kan de incidentie van de ziekte sterk verminderen.

Vaccinatie en medische preventie

Er zijn verschillende vaccins in ontwikkeling tegen Shigella, maar deze zijn nog niet algemeen beschikbaar. Het ontwikkelen van effectieve vaccins zou een belangrijke stap zijn in het voorkomen van shigellose, vooral in endemische gebieden.

Reizigersadvies

Mensen die reizen naar gebieden waar shigellose endemisch is, wordt geadviseerd om voorzorgsmaatregelen te nemen, zoals het drinken van veilig water, het vermijden van rauw voedsel en het strikt naleven van hygiënepraktijken om de kans op besmetting te verkleinen.

Praktische tips voor het omgaan met shigellose

Shigellose is een infectie die wordt veroorzaakt door de Shigella-bacterie. Het leidt tot diarree, buikkrampen, koorts en soms bloed in de ontlasting. Deze ziekte wordt vaak verspreid via besmet voedsel of water, maar kan ook door direct contact worden overgedragen. Het is belangrijk om snel in te grijpen om uitdroging en andere complicaties te voorkomen.

Herken de symptomen van shigellose

Shigellose begint meestal met plotselinge buikpijn, koorts, en frequente diarree, die in sommige gevallen bloederig kan zijn. Dit kan gepaard gaan met misselijkheid, braken en algemene vermoeidheid. Als je dergelijke symptomen ervaart, is het belangrijk om medische hulp te zoeken. De arts kan door middel van bloedonderzoeken en ontlastingsmonsters bevestigen of je daadwerkelijk besmet bent met Shigella.

Behandel de infectie tijdig

Shigellose vereist meestal antibioticabehandeling, vooral in gevallen waar de symptomen ernstig zijn of het risico op complicaties hoog is. Het is belangrijk om de voorgeschreven antibiotica volledig in te nemen, zelfs als je je beter begint te voelen, om ervoor te zorgen dat de bacterie volledig wordt uitgeroeid. Medicijnen worden vaak gebruikt om de infectie te bestrijden, en de arts kan mogelijk aanvullende medicatie voorschrijven om symptomen zoals koorts en buikpijn te verlichten.

Voorkom uitdroging door vochtinname

Een van de grootste risico's van shigellose is uitdroging door overmatige diarree en braken. Het is cruciaal om veel vloeistoffen in te nemen om het verloren vocht aan te vullen. Drink regelmatig kleine hoeveelheden water, bouillon, of elektrolytoplossingen om te helpen de balans van je elektrolyten te herstellen. Vermijd suikerhoudende dranken of cafeïne, omdat deze de uitdroging kunnen verergeren.

Zorg voor goede hygiëne om verspreiding te voorkomen

Omdat shigellose zeer besmettelijk is, is het belangrijk om strikte hygiënemaatregelen te volgen. Was je handen grondig na elk toiletbezoek en voordat je eet of kookt. Het is ook belangrijk om te zorgen dat voedsel goed wordt bereid en dat je drinken afkomstig is uit een betrouwbare bron. Als je met anderen samenleeft, zorg er dan voor dat je persoonlijke items, zoals handdoeken en keukengerei, niet deelt.

Volg de controleafspraken met je arts

Nadat de behandeling van shigellose is gestart, is het belangrijk om controleafspraken te volgen om ervoor te zorgen dat de infectie volledig is genezen. Je arts kan je adviseren om je ontlasting opnieuw te laten testen om te bevestigen dat de bacteriën zijn verdwenen en om ervoor te zorgen dat je niet opnieuw besmet raakt.

Zorg voor rust en herstel

Hoewel de infectie in veel gevallen met medicatie kan worden behandeld, heeft je lichaam tijd nodig om volledig te herstellen. Zorg voor voldoende rust, vermijd zware lichamelijke activiteiten totdat je je weer goed voelt, en geef je lichaam de tijd om de infectie volledig te bestrijden.

Misvattingen rond shigellose

Shigellose is een bacteriële infectie die ernstige diarree en darmklachten veroorzaakt. De ziekte wordt verspreid via besmet voedsel, water of direct contact met een geïnfecteerd persoon. Hoewel shigellose wereldwijd voorkomt, is er nog steeds veel misinformatie over de overdracht, symptomen en behandeling van de infectie.

Shigellose is een zeldzame ziekte

Shigellose is geen zeldzame aandoening en komt wereldwijd voor, vooral in regio’s met slechte sanitaire voorzieningen. Zelfs in ontwikkelde landen kunnen uitbraken voorkomen, vooral in kinderdagverblijven, zorginstellingen en andere plekken waar mensen nauw contact met elkaar hebben. De bacterie verspreidt zich gemakkelijk, waardoor het risico op infectie groter is dan vaak gedacht.

De infectie blijft beperkt tot de darmen

Hoewel shigellose in de eerste plaats een infectie van de darmen is, kan de bacterie ook andere complicaties veroorzaken. Bij sommige patiënten leidt de infectie tot gewichtsverlies en ernstige uitdroging. In ernstige gevallen kunnen er zelfs complicaties optreden, zoals een ontsteking van de maag of een reactie van het immuunsysteem die gewrichtsklachten veroorzaakt.

Shigellose veroorzaakt alleen milde diarree

Niet elke infectie verloopt mild. Sommige patiënten ontwikkelen ernstige, bloederige diarree, hoge koorts en hevige buikpijn. Zonder behandeling kan dit leiden tot uitdroging en in extreme gevallen zelfs tot ziekenhuisopname. Vooral jonge kinderen, ouderen en mensen met een verzwakt immuunsysteem lopen een verhoogd risico op complicaties.

Antibiotica zijn altijd nodig voor de behandeling

Hoewel antibiotica in sommige gevallen worden voorgeschreven, genezen veel infecties vanzelf binnen enkele dagen. Overmatig gebruik van antibiotica kan resistentie bevorderen, waardoor de bacterie in de toekomst moeilijker te behandelen wordt. Het is belangrijk om met een arts te overleggen of antibiotica noodzakelijk zijn, vooral bij milde gevallen.

Preventie is alleen mogelijk door vaccinatie

Er is momenteel geen algemeen beschikbaar vaccin tegen shigellose. Preventie richt zich voornamelijk op hygiënemaatregelen, zoals handen wassen met zeep, veilig omgaan met voedsel en het vermijden van besmet drinkwater. In risicogebieden en bij uitbraken kan extra aandacht voor hygiëne helpen de verspreiding te beperken.

Shigellose is geen probleem in ontwikkelde landen

Hoewel shigellose vaker voorkomt in landen met beperkte sanitaire voorzieningen, worden ook in ontwikkelde landen regelmatig uitbraken gemeld. Reisgerelateerde infecties en lokale verspreiding via besmet voedsel of direct contact komen voor. Vooral in zorginstellingen en kinderdagverblijven kan de ziekte zich snel verspreiden als hygiënemaatregelen niet strikt worden nageleefd.

Lees verder

• Dysenterie: Infectie met bloed in diarree of ontlasting
• Diarree: Soorten, oorzaken, symptomen en behandeling