Shigellose: Bacteriële infectie met diarree

Shigellose een zeer besmettelijke vorm van diarree veroorzaakt door een groep bacteriën (Shigella). Een patiënt loopt de infectie op door in contact te komen met besmette stoelgang, hetgeen voorkomt op tal van plaatsen. De symptomen van shigellose zijn vrij mild waardoor gezonde patiënten veelal snel en zonder behandeling herstellen. Er zijn wel enkele behandelingsmethoden beschikbaar voor patiënten met ernstigere symptomen of voor patiënten waarbij de symptomen langer aanhouden. De prognose van de bacteriële infectie is voor de meeste patiënten vrij goed. De verspreiding van Shigella valt te stoppen door het veelvuldig en zorgvuldig wassen van de handen met zeep en het nemen van andere hygiënische maatregelen, vooral na het eten en het toiletgebruik.

• Synoniemen shigellose
• Epidemiologie bacteriële infectie
• Oorzaken: Shigella (groep bacteriën)
• Symptomen: Diarree
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose van de ziekte
• Complicaties
• Preventie

Synoniemen shigellose

Shigellose is eveneens gekend onder deze synoniemen:

• enteritis - Shigella
• gastro-enteritis - Shigella
• shigella enteritis
• shigella gastro-enteritis
• shigellosis

Epidemiologie bacteriële infectie

Kinderen tussen zes maanden en vijf jaar zijn het vaakst getroffen door een Shigella-infectie. Zuigelingen onder de zes maanden zijn zelden aangetast door shigellose. De bacteriële infectie presenteert zich voorts het vaakst in de zomermaanden. Shigellose kent verder geen raciale of seksuele voorliefde. De ziekte komt tot slot wereldwijd voor. Volgens Emedicine zijn wereldwijd jaarlijks 165 miljoen patiënten getroffen door diarree en overlijden ook jaarlijks wereldwijd 1 miljoen patiënten aan Shigella-infecties.

Oorzaken: Shigella (groep bacteriën)

Soorten Shigella

Een groep bacteriën, Shigella, veroorzaken shigallose, een vorm van dysenterie (infectie met bloed in diarree of ontlasting). De Shigella-bacterie bestaat uit verschillende soorten met name:

• Shigella sonnei, gekend als “groep D” Shigella, veroorzaakt de meeste gevallen van shigellose.
• Shigella flexneri, of "groep B" Shigella, zorgt voor dat bijna alle andere gevallen van de aandoening.
• Shigella dysenteriae, of "groep A" Shigella, is zeldzaam maar leidt tot dodelijke uitbraken in ontwikkelingslanden.
• Shigella boydii, of "groep C” Shigella, is zeldzaam.

Besmetting

Shigella-bacteriën produceren toxinen die het slijmvlies van de dikke darm aanvallen. Hierdoor ontstaan zweertjes aan de (gezwollen) darmwand en bloederige diarree. Besmette patiënten scheiden de bacterie uit via hun ontlasting dewelke zich dan mogelijk direct verspreiden naar water of voedsel, of naar een andere persoon. Wanneer de Shigella-bacteriën in de mond komen, veroorzaakt dit reeds een infectie (verspreiding). Uitbraken van shigellose zijn geassocieerd met slechte sanitaire voorzieningen, besmet voedsel en water, en overvolle levensomstandigheden. Shigellose komt daarom gemakkelijk voor in ontwikkelingslanden, vluchtelingenkampen, kinderdagverblijven, verpleegtehuizen, zwembaden, gevangenissen, kazernes,… Vaak zijn er uitbraken met de bacteriële infectie bij oorlogen, natuurrampen,... Shigellose is ook vaak de oorzaak van reizigersdiarree (acute diarree en koorts bij reizigers).

Symptomen: Diarree

De symptomen ontwikkelen zich bij de meeste patiënten ongeveer één tot zeven dagen nadat ze in contact zijn gekomen met de bacteriën (gemiddeld drie dagen). De patiënt heeft acute buikpijn of krampen (een acute buik), acute koorts, krampachtige rectale pijn, bloed, slijm of pus in de ontlasting en waterige diarree. De eerste besmette ontlasting bij kinderen is vaak groot en waterig, en de diarree daarna klein maar bloederig (bloed in de ontlasting) en slijmerig (slijm in de ontlasting). Daarnaast is de patiënt misselijk en moet hij braken. Ook vertoont de patiënt mogelijk tenesmen. Dit is een pijnlijke stoelgangsdrang ook al zijn de darmen volledig leeg. Soms is een patiënt asymptomatisch. Hij vertoont met andere woorden geen symptomen en is niet ziek. Wel is een besmette patiënt nog steeds in staat om de bacterie door te geven aan anderen. Shigallose is namelijk bijzonder besmettelijk. Zelfs een vlieg is in staat om besmette ontlasting door te geven aan een patiënt.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek

De arts voert een grondig lichamelijk onderzoek uit bij de patiënt in combinatie met een goede anamnese, en bemerkt zo de zichtbare symptomen van shigellose. De patiënt heeft een gevoelige buik, en tevens vertoont hij uitdrogingsverschijnselen (dehydratie). Ook heeft hij een snelle hartslag (tachypneu) en lage bloeddruk.

Diagnostische onderzoeken

Bovendien voert de arts een volledig bloedonderzoek uit waaruit blijkt dat het aantal witte bloedcellen in het bloed verhoogd is. Verder is ook een ontlastingsstaaltje nodig om de witte bloedcellen te controleren. Dit ontlastingsonderzoek is eveneens nuttig om andere aandoeningen uit te sluiten.

Differentiële diagnose

De arts verwart shigellose vaak met volgende aandoeningen of syndromen:

• amoebiasis (darminfectie door parasiet)
• bacteriële gastro-enteritis (buikgriep)
• Campylobacter-infecties
• cholera
• Clostridium difficile colitis (bacteriële dikkedarmontsteking)
• darmkanker
• de ziekte van Crohn (aandoening met buikpijn, diarree en gewichtsverlies)
• cryptosporidiose
• Escherichia coli-infecties
• pseudomembraneuze colitis (ontsteking van dikke darm, meestal door antibioticagebruik)
• salmonellose (infectie met Salmonella-bacteriën met diarree en buikpijn)
• Lassa-koorts (virale infectieziekte met koorts en bloedingen)
• colitis ulcerosa (chronische darmziekte met diarree, buikpijn en pijnlijke stoelgangsdrang)
• virale gastro-enteritis (buikgriep veroorzaakt door een virus)
• Yersinia enterocolitica (bacteriële infectie met diarree, koorts en problemen met de huid)

Behandeling

De patiënt neemt best voldoende alsook verschillende soorten elektrolytendranken om het verloren gegane vocht door de diarree te recupereren. Soms is een intraveneuze vochttoediening nodig, vooral bij kleine kinderen, en dan met name wanneer de patiënt te misselijk is om vocht via de mond op te nemen. Daarnaast is rust ook nodig om goed te herstellen. Ook een antibioticakuur van vijf tot zeven dagen verkort de duur van de ziekte en voorkomt dat de aandoening zich verspreidt naar andere personen. Antibiotica zijn tevens nuttig voor patiënten met ernstige symptomen. Wel is de bacterie mogelijk resistent tegen antibiotica. Daarom is een ontlastingsonderzoek nodig om te kijken welke antibiotica doeltreffend zijn voor de patiënt. Verder overlegt de patiënt met de arts zijn huidig medicatiegebruik. Mogelijk moet hij namelijk stoppen met bepaalde medicijnen zoals antidiuretica. Dit beslist hij wel nooit zelf maar bespreekt hij steeds met de arts.

Prognose van de ziekte

De prognose varieert tussen de patiënten en is vooral afhankelijk van de ernst en uitgebreidheid van de shigellose. Bij patiënten met een gezond immuunsysteem, duren de vrij milde symptomen meestal ongeveer vijf tot zeven dagen. Patiënten met diarree herstellen veelal volledig, hoewel het mogelijk verscheidene maanden duurt voor de stoelgang weer volkomen normaal is. Zodra een patiënt shigellose heeft gehad, geraakt hij met dat specifieke type voor ten minste enkele jaren niet meer besmet. Wel loopt hij mogelijk een besmetting met een andere shigellabacterie op. Bij ondervoede patiënten en patiënten met een verzwakt immuunsysteem is de prognose wel somberder. Zij lopen mogelijk complicaties op van de shigellose.

Complicaties

Shigellose resulteert mogelijk in volgende gezondheidsproblemen:

• ernstige uitdroging
• hemolytisch-uremisch syndroom (uremie) (een vorm van nierfalen (verminderde of afwezige nierfunctie) met anemie en stollingsproblemen) en reactieve artritis. Een patiënt presenteert zich mogelijk eveneens met huiduitslag
• nierfalen
• een rectale prolaps (endeldarmverzakking met verlies van stoelgang)
• epileptische aanvallen of een toxisch megacolon.

Ook neurologische problemen, waaronder koortsconvulsies of een hersenaandoening (encefalopathie) zijn mogelijk wat gepaard gaat met hoofdpijn, lethargie (slaapzucht), verwardheid en een stijve nek.

Preventie

Een goede handhygiëne en persoonlijke hygiëne is van primordiaal belang om shigellose te voorkomen.

Lees verder

• Dysenterie: Infectie met bloed in diarree of ontlasting
• Diarree: Soorten, oorzaken, symptomen en behandeling