Lassa-koorts: Virale infectieziekte met koorts en bloedingen

Lassa-koorts is een acute infectieziekte die vooral in enkele Afrikaanse landen te vinden is. De ziekte wordt overgebracht door ratten en veroorzaakt een ernstig toxisch ziektebeeld met koorts, bloedingen, een shock en neurologische verschijnselen. De ziekte is vooral symptomatisch en ondersteunend te behandelen, al is in een vroeg stadium van de ziekte wel een effectief medicijn beschikbaar. De complicaties van deze aandoening zijn mogelijk heel ernstig, zelfs met een fataal verloop van de ziekte. Lassa-koorts werd voor het eerst gedocumenteerd in 1969 in de stad Lassa (Nigeria).

• Epidemiologie en risicofactoren Lassa-koorts
• Oorzaken virale infectieziekte: geïnfecteerde ratten
• Risicofactoren en risicogroepen
• Symptomen: Koorts en bloedingen
• Beginstadium
• Later stadium
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling via medicijn
• Prognose van ziekte
• Complicaties
• Preventie

Epidemiologie en risicofactoren Lassa-koorts

De besmettelijke infectieziekte is te vinden in West-Afrikaanse landen, zoals Benin, Ghana, Guinea, Liberia, Mali, Nigeria en Sierra Leone. De jaarlijkse incidentie bedraagt 100.000-300.000 patiënten, waarvan jaarlijks circa 5.000 patiënten komen te overlijden. Lassa-koorts komt voor in alle leeftijdsgroepen. Zowel mannen als vrouwen zijn aangetast door de infectieziekte. Patiënten die het grootste risico vormen, zijn inwoners van landelijke gebieden waar de gastheren (knaagdieren) meestal te vinden zijn. De knaagdieren hebben namelijk een voorkeur voor locaties met slechte sanitaire voorzieningen of overvolle leefomstandigheden. Verder lopen gezondheidsmedewerkers een hoog risico op het krijgen van Lassa-koorts wanneer ze onvoldoende hygiënische maatregelen treffen. Zo is in november 2019 een Nederlandse tropenarts die was tewerkgesteld in Sierra Leone overleden als gevolg van de ziekte.

Oorzaken virale infectieziekte: geïnfecteerde ratten

Het Lassa-virus wordt overgedragen op de mens door contact met voedsel of huishoudelijke artikelen besmet met de urine, de ontlasting of het speeksel van knaagdieren, waarin zich het virus bevindt. De gastheer is namelijk een knaagdier van het geslacht Mastomys, algemeen bekend als de "veeltepelmuis". Mastomys-ratten die besmet zijn met het Lassa-virus zijn niet ziek, maar ze scheiden het virus wel uit via de urine, de uitwerpselen en het speeksel. Ook gebeurt de verspreiding van het virus door direct contact met het bloed, de urine, de ontlasting of andere lichaamsafscheidingen van een patiënt die geïnfecteerd is met Lassa-koorts. Wanneer tevens in ziekenhuizen onvoldoende hygiënische maatregelen van kracht zijn, treedt ook sneller een besmetting op met het Lassa-virus, bijvoorbeeld door het hergebruik van naalden of besmette apparatuur.

Risicofactoren en risicogroepen

De volgende factoren en groepen lopen een verhoogd risico op besmetting met Lassa-koorts:

• Inwoners van landelijke gebieden: Mensen die wonen in landelijke gebieden waar de knaagdieren, de gastheren van het Lassa-virus, vaak aanwezig zijn. Deze knaagdieren hebben een voorkeur voor locaties met slechte sanitaire voorzieningen of overvolle leefomstandigheden.
• Gezondheidsmedewerkers: Medisch personeel dat werkt in endemische gebieden en onvoldoende hygiënische maatregelen treft, loopt een verhoogd risico op besmetting met het Lassa-virus.
• Inwoners van gebieden met een hoge incidentie: Personen die zich bevinden in West-Afrikaanse landen zoals Benin, Ghana, Guinea, Liberia, Mali, Nigeria en Sierra Leone, waar de ziekte endemisch is.
• Zwangere vrouwen: Vrouwen die in hun derde trimester van de zwangerschap Lassa-koorts oplopen, lopen een bijzonder hoog risico op ernstige complicaties, waaronder hoge sterfte van zowel de moeder als de foetus.
• Personen met beperkte toegang tot medische zorg: Mensen die in gebieden wonen met beperkte toegang tot medische voorzieningen en daardoor mogelijk niet tijdig de juiste behandeling krijgen.

Symptomen: Koorts en bloedingen

Bij gemiddeld 80% van de patiënten die besmet zijn met het Lassa-virus, ontstaan geen symptomen. Ongeveer 10-30% van de infecties zijn symptomatisch. De incubatietijd (tijd tussen de besmetting en het optreden van de symptomen) bedraagt 6-21 dagen.

Beginstadium

De ziekte kenmerkt zich in het beginstadium vooral door de aanwezigheid van algemene symptomen zoals koorts, algemene zwakte en een algemeen ziek gevoel (malaise). Na enkele dagen zijn volgende symptomen mogelijk: hoofdpijn, keelpijn, gezwollen lymfeklieren, spierpijn (myalgie), pijn op de borst, misselijkheid, braken, diarree, hoesten, buikpijn en (ernstige) rugpijn. Een voorbijgaande huiduitslag is tevens bij een aantal patiënten aanwezig.

Later stadium

In ernstige gevallen ontstaat een zwelling in het gezicht, een vochtophoping in de longen (longoedeem), bloedingen uit de mond, de neus, de oren, de vagina of het maagdarmkanaal en een lage bloeddruk (hypotensie). Lassa-koorts is daarom gekend als een virale hemorragische koortsziekte ("hemorragie" is de medische term voor een bloeding). De koorts houdt meestal één tot drie weken aan. Een shock, convulsies (stuipen: oncontroleerbare fysieke bewegingen en veranderingen in het bewustzijn), tremor (bevingen), desoriëntatie, verwardheid en coma zijn nog andere ernstige symptomen die mogelijk in het latere stadium verschijnen.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk en diagnostisch onderzoek

De diagnose van Lassa-koorts gebeurt aan de hand van een bloedonderzoek, een urineonderzoek (de aanwezigheid van eiwit in de urine) of een keeluitstrijkje. Wel is de diagnose moeilijk omdat het klinische verloop van de ziekte erg variabel is.

Differentiële diagnose

Lassa-koorts is moeilijk te onderscheiden van andere virale hemorragische koortsen zoals ebola en andere ziekten die koorts veroorzaken, zoals malaria, shigellose (bacteriële infectie die gepaard gaat met diarree), tyfus (bacteriële infectie door besmette insectenbeet) en gele koorts (griepachtige symptomen en geelzucht).

Behandeling via medicijn

In niet-endemische landen is een snelle isolatie van de getroffen patiënt(en) nodig. Het opsporen van mogelijke contacten van de besmette patiënt(en) is dan nodig om verdere uitbraken van de ziekte te voorkomen. Het antiviraal geneesmiddel “ribavirine” is effectief in de behandeling van Lassa-koorts indien de patiënt dit in een vroeg stadium van de ziekte krijgt. Een vaccin is voor deze infectieziekte niet voorhanden. De arts behandelt Lassa-koorts voorts ondersteunend en symptomatisch. Hij zorgt voor vochttoediening van de patiënt om uitdroging (dehydratie) te voorkomen. Ook het behandelen van de lage bloeddruk en zuurstoftherapie zijn mogelijke behandelingsopties.

Prognose van ziekte

De meeste patiënten herstellen binnen de maand na het begin van de ziekte. Voorbijgaande doofheid, voorbijgaand haarverlies en een bemoeilijkt looppatroon (ataxie) treden bij sommige patiënten op tijdens het herstelproces.

Complicaties

Ongeveer 20% van de symptomatische infecties leidt tot ernstige complicaties, waarbij het virus zich verspreidt in meerdere organen zoals de lever, de milt en de nieren. Soms is de doofheid ook permanent. Circa 15-20% van de gehospitaliseerde patiënten komt meestal binnen de twee weken na het verschijnen van de symptomen te overlijden, meestal als gevolg van een onomkeerbare hypovolemische shock (in het lichaam is hierbij onvoldoende bloed aanwezig). De ziekte is bijzonder ernstig in de late zwangerschap (derde trimester), met een sterfte van de zwangere vrouw en/of het verlies van de foetus in meer dan 80% van de gevallen.

Preventie

• Hygiëne: Zorg voor goede hygiënische praktijken, zoals regelmatig handen wassen en het vermijden van contact met knaagdieren en hun uitwerpselen.
• Voorkomen van besmetting: Voedsel en huishoudelijke artikelen moeten goed worden beschermd tegen besmetting door knaagdieren. Bewaar voedsel in afgesloten containers en houd huizen vrij van knaagdieren.
• Bescherming van gezondheidswerkers: Gezondheidsmedewerkers in endemische gebieden moeten persoonlijke beschermingsmiddelen dragen en strikt hygiënische maatregelen volgen.
• Bewustwording en training: Verhoog de bewustwording van Lassa-koorts en train mensen die in endemische gebieden werken in het herkennen van symptomen en het nemen van preventieve maatregelen.
• Snelle isolatie: In gebieden waar Lassa-koorts voorkomt, moeten patiënten snel worden geïsoleerd om verspreiding van de ziekte te voorkomen.

Lees verder

• Antivirale medicijnen: Geneesmiddelen tegen virale infecties
• Koorts en verhoogde lichaamstemperatuur met zwakte
• Virale hemorragische koorts: Ernstig ziektebeeld door virus