Virale hemorragische koorts: Ernstig ziektebeeld door virus

Virale hemorragische koorts zijn een diverse groep menselijke ziekten waarbij een virale infectie leidt tot koorts en bloedingen, zoals onder andere ebola en gele koorts. Alle soorten virale hemorragische koorts kenmerken zich door koorts en stollingsstoornissen en in veel gevallen gaan ze over tot hoge koorts, een shock en de dood. Aanvankelijk presenteren patiënten zich nog met milde, atypische symptomen zoals misselijkheid, hoofdpijn en spierpijn. In een latere fase van de virale infectie kampen patiënten echter met zeer hoge koorts en ernstige bloedingen uit bijvoorbeeld de mond, de oren en de vagina. In veel gevallen leiden de ziektebeelden van virale hemorragische koorts tot de dood dus een behandeling is enkel ondersteunend gericht. Sommige varianten veroorzaken echter een relatief milde ziekte.

• Epidemiologie van virale hemorragische koorts
• Oorzaken: Ernstig ziektebeeld door virus
• Lijst van hemorragische koortsziekten
• Risicofactoren
• Symptomen
• Algemene tekenen
• Specifieke tekenen
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose
• Complicaties
• Preventie

Epidemiologie van virale hemorragische koorts

Virale hemorragische koorts (VHK) is een verzamelnaam voor een groep ernstige infectieziekten die veroorzaakt worden door verschillende soorten virussen, waaronder het ebola-, marburg- en lassa-virus. Deze ziekten komen voornamelijk voor in tropische en subtropische gebieden, met name in delen van Afrika, Azië en Zuid-Amerika. De epidemiologie van VHK varieert per type virus en regio. Uitbraken van VHK, zoals ebola, zijn vaak regionaal gelokaliseerd, maar kunnen ernstige gevolgen hebben door de hoge mortaliteit en het risico op verspreiding. Het aantal gevallen varieert van enkele tientallen tot duizenden tijdens een uitbraak, afhankelijk van de virulentie van het virus en de snelheid van reactie door de gezondheidsautoriteiten.

Oorzaken: Ernstig ziektebeeld door virus

Virale hemorragische koorts zijn een groep ziekten die resulteren uit vijf verschillende families van RNA-virussen met name de families Arenaviridae, Filoviridae, Bunyaviridae, Flaviviridae en Rhabdoviridae.

De virussen die virale hemorragische koortsen veroorzaken, leven van nature in verschillende dieren en insecten zoals meestal muggen, teken, knaagdieren of vleermuizen. Een aantal virale hemorragische koortsen kunnen overgedragen worden van persoon op persoon en zich verspreiden als een besmette patiënt van het ene gebied naar een ander gebied reist. De verspreiding van de infectie is afhankelijk van het specifieke virus. Sommige ziektebeelden van virale hemorragische koorts verspreiden zich door muggenbeten of tekenbeten. Andere virale infecties worden overgedragen door contact met besmet bloed of sperma. Verder krijgen sommige patiënten ook te maken met een virale hemorragische koortsziekte wanneer ze geïnfecteerde uitwerpselen of urine van ratten of urine inademen.

Lijst van hemorragische koortsziekten

De “Centers for Disease Control and Prevention” heeft op zijn website een lijst geplaatst met virale ziekten die deel uitmaken van virale hemorragische koorts:

• Alkhurma hemorragische koorts
• Argentijnse hemorragische koorts
• Boliviaanse hemorragische koorts
• Chapare hemorragische koorts
• Ebola (Ebola Virus-ziekte)
• Gele koorts
• Hantavirus pulmonair syndroom (HPS)
• Hemorragische koorts met renaal syndroom (HFRS)
• Krim-Congo hemorragische koorts
• Kyasanur Forest Disease (KFD)
• Lassa-koorts
• Lujo hemorragische koorts
• Lymfocytaire choriomeningitis (LCM)
• Marburg hemorragische koorts
• Omsk hemorragische koorts
• Riftdalkoorts
• Sabia-geassocieerde hemorragische koorts
• Tekenencefalitis
• Venezolaanse hemorragische koorts

Risicofactoren

Enkele factoren verhogen de kans op het ontwikkelen van een virale hemorragische ziekte zoals:

• blootgesteld worden aan geïnfecteerd bloed of andere besmette lichaamsvloeistoffen
• buiten werken of vertoeven in gebouwen waar een rattenplaag heerst
• het slachten van besmette dieren
• leven of wonen in een gebied waar virale hemorragische koorts vaak aanwezig is
• naalden delen om intraveneuze (via een ader) medicijnen te gebruiken
• onveilige seks hebben
• werken met zieke patiënten

Symptomen

Het ziektebeeld van virale hemorragische koorts hebben gemeenschappelijke kenmerken. Ze tasten namelijk vele organen aan, ze beschadigen de bloedvaten en ze tasten het vermogen van het lichaam aan om zichzelf te reguleren. De ernst van de symptomen is afhankelijk van het type virus. De symptomen treden voorts tot 21 dagen na de besmetting op.

Algemene tekenen

De meeste patiënten ervaren in het beginstadium algemene en/of griepachtige symptomen zoals:

• blozen van het gezicht en de borst
• braken
• buikpijn
• diarree
• duizeligheid
• een algemeen ziek gevoel (malaise)
• een maculopapulaire uitslag (huiduitslag met vlekken en bultjes)
• gewichtsverlies
• gewrichtspijn
• gezwollen lymfeklieren
• hoesten
• hoofdpijn
• keelpijn
• kleine rode of paarse vlekken (petechiën)
• koorts (mild)
• maagpijn
• misselijkheid
• pijn op de borst
• rillingen
• rugpijn
• spierpijn (myalgie)
• vermoeidheid
• zwakte

Specifieke tekenen

In een later stadium presenteert een patiënt zich met één of meer van volgende symptomen:

• bloed braken
• bloedingen in de hersenen
• bloedingen uit de endeldarm
• bloedingen uit de mond
• bloedingen uit de neus
• bloedingen uit de ogen
• bloedingen uit de oren
• bloedingen uit de vagina
• bloedingen uit het maagdarmkanaal
• bloedingen uit het tandvlees
• botpijn
• coma
• delirium (acute verwardheid met wijzigingen in de hersenfunctie)
• een afwezige urineproductie (anurie)
• een hartspierontsteking (myocarditis)
• onverklaarbare blauwe plekken
• een lage bloeddruk (hypotensie)
• een shock
• convulsies (stuipen: oncontroleerbare fysieke bewegingen en veranderingen in het bewustzijn)
• tremor (bevingen)
• desoriëntatie
• een uitdrukkingsloos gezicht
• een versnelde ademhaling (tachypneu)
• een zwelling in het gezicht
• longoedeem (een vochtophoping in de longen)
• epileptische aanvallen
• geelzucht
• hoge koorts
• orgaanfalen zoals nierfalen, ademhalingsfalen en leverfalen
• uitdroging (dehydratie)
• verwardheid

Alarmsymptomen

Virale hemorragische koorts begint vaak met niet-specifieke symptomen zoals koorts, hoofdpijn, spierpijn en vermoeidheid. Alarmsymptomen ontwikkelen zich in een later stadium van de ziekte en omvatten ernstige bloedingen, zowel intern als extern, zoals bloedingen uit de neus, mond of oren, en bloed in de ontlasting of urine. Andere verontrustende tekenen zijn shock, orgaanfalen en neurologische symptomen zoals verwardheid of bewustzijnsverlies. Deze symptomen wijzen op een levensbedreigend stadium van de ziekte waarbij onmiddellijke medische interventie noodzakelijk is. Zonder behandeling kan de ziekte snel verergeren, wat leidt tot de dood door meervoudig orgaanfalen of onomkeerbaar bloedverlies.

Diagnose en onderzoeken

Een diagnose is moeilijk te stellen in het beginstadium doordat de aspecifieke tekenen veel voorkomen bij andere ziekten. De arts bevraagt eerst de patiënt over de medische geschiedenis en de reisgeschiedenis. Een bloedonderzoek onthult de aanwezigheid van een viraal hemorragisch ziektebeeld.

Behandeling

Er is geen specifieke antivirale behandeling voor de meeste vormen van virale hemorragische koorts, hoewel ondersteunende zorg essentieel is om de symptomen te beheersen en complicaties te voorkomen. Deze zorg omvat het toedienen van intraveneuze vloeistoffen om uitdroging te voorkomen, bloedtransfusies om bloedverlies aan te vullen, en medicijnen om pijn en koorts te verlichten. In sommige gevallen kunnen experimentele antivirale geneesmiddelen worden gebruikt, zoals bij ebola, waar remdesivir en andere antivirale middelen zijn ingezet. Vroege behandeling en goede medische zorg kunnen het herstel bevorderen, maar de mortaliteit blijft hoog, vooral in gebieden met beperkte toegang tot gezondheidszorg. Preventieve vaccinatie is beschikbaar voor bepaalde VHK-virussen, zoals het gelekoortsvirus, maar voor de meeste is er geen wijdverspreid beschikbare vaccinatie.

Prognose

De prognose voor patiënten met virale hemorragische koorts varieert sterk, afhankelijk van het specifieke virus, de algehele gezondheid van de patiënt en de snelheid van behandeling. Bij sommige VHK-virussen, zoals het lassa-virus, ligt de mortaliteit rond de 1%, terwijl bij andere, zoals het ebola-virus, de sterftepercentages kunnen oplopen tot 90% tijdens grote uitbraken. Patiënten die de acute fase van de ziekte overleven, kunnen langdurige complicaties ondervinden, zoals orgaanschade, gehoorverlies of neurologische aandoeningen. Vroege diagnose en adequate ondersteunende zorg kunnen de prognose aanzienlijk verbeteren, maar in gebieden zonder toegang tot gezondheidszorg blijft de uitkomst vaak somber.

Complicaties

Complicaties van virale hemorragische koorts kunnen ernstig en levensbedreigend zijn. De meest voorkomende complicaties zijn ernstige bloedingen, zowel intern als extern, wat kan leiden tot shock, meervoudig orgaanfalen en uiteindelijk de dood. Bovendien kunnen patiënten langdurige gezondheidsproblemen ervaren, zoals lever- of nierfalen, neurologische schade, en gehoorverlies. In sommige gevallen kan de infectie een verhoogd risico op secundaire bacteriële infecties veroorzaken, die de toestand van de patiënt verder kunnen verslechteren. Bij zwangere vrouwen kan VHK leiden tot miskramen of doodgeboorte. De complicaties zijn vaak het gevolg van een vertraagde diagnose of ontoereikende medische zorg, vooral in afgelegen of onderontwikkelde gebieden.

Preventie

Preventie van virale hemorragische koorts richt zich op het vermijden van blootstelling aan de virussen die de ziekte veroorzaken. In endemische gebieden is het belangrijk om contact met wilde dieren, zoals vleermuizen en knaagdieren, te vermijden en beschermende kleding te dragen bij blootstelling aan mogelijk besmette personen of dieren. Gezondheidswerkers moeten persoonlijke beschermingsmiddelen (PBM) gebruiken om infectie te voorkomen, vooral tijdens uitbraken. Vaccinatie is beschikbaar voor bepaalde virussen, zoals gele koorts en het ebolavirus, en vormt een effectieve preventieve maatregel. Daarnaast is het bevorderen van goede hygiëne, het verbeteren van sanitaire voorzieningen en het controleren van vectoren zoals muggen cruciaal om de verspreiding van de ziekte te voorkomen. Internationale samenwerking en snelle respons tijdens uitbraken kunnen helpen om de verspreiding van VHK te beperken.

Lees verder

• Gele koorts: Griepachtige symptomen en geelzucht
• Ebola: Infectieziekte met bloedingen door ebolavirus
• Hantavirus: Virale infectie door besmetting met knaagdieren
• Krim-Congo hemorragische koorts: Ernstige virale infectie
• Lassa-koorts: Virale infectieziekte met koorts en bloedingen