Hantavirus: Virale infectie door besmetting met knaagdieren

Het hantavirus is een virale infectie die bij de mens wordt veroorzaakt door contact met uitwerpselen, urine en speeksel van knaagdieren. Veel symptomen van deze infectieziekte lijken op griep, zoals koorts en spierpijn. Afhankelijk van het virustype kunnen in een later stadium long- of niergerelateerde symptomen optreden. Meestal is de ziekte in Europese landen relatief onschuldig, al kan een ziekenhuisopname soms noodzakelijk zijn. In zeldzame gevallen kan een patiënt overlijden door het hantavirus; een snelle diagnose en behandeling zijn dus cruciaal. Enkele preventieve maatregelen kunnen helpen bij het voorkomen van besmetting met het hantavirus.

• Oorzaken: Speeksel, urine of uitwerpselen van knaagdieren
• Symptomen: Griep en long- of niergerelateerde klachten
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling virale infectie
• Prognose hantavirus
• Complicaties
• Preventie van besmetting door knaagdieren

Oorzaken: Speeksel, urine of uitwerpselen van knaagdieren

Knaagdieren zijn de primaire overdragers van het hantavirus, met name woelmuizen, hertmuizen en ratten. Het virus bevindt zich in de urine, ontlasting en speeksel van deze dieren, hoewel het dier zelf meestal niet ziek is. De overdracht van het virus gebeurt wanneer mensen verontreinigde stof van muizennesten of uitwerpselen van knaagdieren inademen. Dit kan bijvoorbeeld gebeuren bij het schoonmaken van woningen, loodsen of andere gesloten gebieden die langere tijd leeg zijn geweest. Het hantavirus verspreidt zich niet van mens op mens.

Anno augustus 2024 zijn er enkele nieuwe inzichten en trends met betrekking tot het hantavirus en zijn impact op de volksgezondheid. Onderzoek heeft aangetoond dat klimaatverandering mogelijk invloed heeft op de verspreiding van knaagdieren en dus het risico op hantavirusbesmettingen. De veranderingen in temperatuur en neerslag kunnen de leefomstandigheden voor knaagdieren verbeteren, wat leidt tot een verhoogd risico op infecties bij mensen. Wetenschappers adviseren daarom extra voorzorgsmaatregelen te nemen bij het werken in gebieden met een verhoogd risico op knaagdierbesmettingen.

Symptomen: Griep en long- of niergerelateerde klachten

De symptomen ontstaan doorgaans tussen één en acht weken na blootstelling aan verse urine, uitwerpselen of speeksel van geïnfecteerde knaagdieren. De vroege symptomen van de hantavirusinfectie zijn vergelijkbaar met die van griep en omvatten koorts, rillingen, vermoeidheid, spierpijn, buikpijn en diarree. Er zijn verschillende typen hantavirus. In Amerika komen in een latere fase voornamelijk longgerelateerde symptomen voor (Hantavirus Cardiopulmonaal/Pulmonary Syndroom). In Europese landen komen vaker niergerelateerde problemen voor.

Longen

De patiënten voelen zich meestal reeds na zeer korte tijd beter. Echter, één à twee dagen later kunnen longgerelateerde symptomen optreden, waaronder:

• ademhalingsproblemen
• een algemeen ziek gevoel (malaise)
• een droge hoest
• hoofdpijn
• kortademigheid
• misselijkheid en braken
• tijdelijke problemen met het gezichtsvermogen en oogpijn

Nieren

Het hantavirus (variant: Puumalavirus) kent in Europa meestal mildere vormen, waarbij de nieren (licht) ontstoken zijn (nefropathie). Rosse woelmuizen zijn meestal de overbrengers van deze variant.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek

De arts voert een lichamelijk onderzoek uit waarbij hij onder andere kijkt naar het acute respiratory distress syndrome (ARDS), nierfalen, een lage bloeddruk (hypotensie) en een laag zuurstofgehalte in het bloed, wat kan leiden tot een blauwverkleuring van de huid (cyanose).

Diagnostisch onderzoek

De arts kan verschillende onderzoeken uitvoeren om de aanwezigheid van het hantavirus te bevestigen, waaronder:

• een CT-scan van de borstkas
• een röntgenfoto van de borstkas (thoraxfoto)
• een volledig bloedonderzoek

Behandeling virale infectie

Voor een hantavirusinfectie is geen specifieke behandeling, genezing of vaccin beschikbaar. Pijnstillers zoals paracetamol kunnen worden gebruikt, maar andere pijnstillers zoals niet-steroïdale anti-inflammatoire geneesmiddelen dienen vermeden te worden. Een geïnfecteerde patiënt die snel een behandeling krijgt, heeft doorgaans een betere prognose. Patiënten met ernstige klachten door het hantavirus worden vaak opgenomen op de intensivecareafdeling van het ziekenhuis, waar ze zuurstof toegediend krijgen. Speciale machines kunnen buiten het lichaam zuurstof aan het bloed toevoegen. In ernstige gevallen kan een ademhalingsbuis of ademhalingsmachine nodig zijn. De arts zal ook de andere symptomen ondersteunend behandelen.

Prognose hantavirus

In Europese landen herstellen de meeste patiënten goed van een hantavirusinfectie. Sporadisch hebben patiënten (vooral degenen met een zwak immuunsysteem) een ziekenhuisopname nodig om te herstellen. Het hantavirus met longgerelateerde symptomen is echter een ernstige infectie die snel kan verergeren. In sommige gevallen kan longfalen optreden, wat kan leiden tot overlijden. Ondanks agressieve behandeling overleeft meer dan de helft van de patiënten met deze longziekte niet.

Complicaties

Complicaties van een hantavirusinfectie kunnen nierfalen en hart- en longfalen zijn. Deze complicaties kunnen mogelijk leiden tot de dood.

Preventie van besmetting door knaagdieren

Enkele preventieve maatregelen kunnen helpen om besmetting met het hantavirus te voorkomen:

Huis

• Alle kleine gaatjes in het huis of de garage dichten.
• Alle mogelijk besmette harde oppervlakken reinigen met een bleekmiddel of desinfecterende oplossing.
• Bij zware besmettingen van knaagdieren onmiddellijk een ongediertebestrijdingsbedrijf inschakelen; zij beschikken over speciale apparatuur en methoden.
• Bij het betreden van ongebruikte cabines, loodsen, schuren of andere gebouwen eerst alle deuren en ramen openen en het gebouw minimaal een halfuur verluchten voordat je begint met schoonmaken. Na het schoonmaken het gebouw nogmaals een halfuur verlaten.
• Regelmatig schoonmaken van het huis, vooral de potentiële nestplaatsen zoals de keuken.
• Hooi, houtstapels en vuilnisbakken hoger dan de grond plaatsen om te voorkomen dat knaagdieren bij deze plekken komen.
• Voorkomen dat je nestresten borstelt of stofzuigt voordat het gebied grondig ontsmet is. Het is aangeraden eerst te stofzuigen met voldoende ventilatie. Chirurgische maskers bieden enige bescherming.
• Vallen in en rond het huis plaatsen om besmetting door knaagdieren te verminderen.

Knaagdieren

• Blootstelling aan urine, uitwerpselen en speeksel van knaagdieren vermijden.
• Mogelijke broedplaatsen elimineren.
• Muizennesten en uitwerpselen besproeien met een 10% oplossing van chloor of een ander desinfectiemiddel (met een spray) en een halfuur laten inwerken. Verwijder deze daarna met plastic of rubberen handschoenen en plaats alles in plastic zakken. Sluit de zakken goed af en gooi ze weg in de prullenbak of een verbrandingsoven.

Voeding

• Al het gemakkelijk bereikbare eten opbergen in gesloten bakken.
• Gedesinfecteerd water drinken.

Varia

Slapen op een bodembedekker bij het kamperen.