Riftdalkoorts: Virale infectie met koorts en milde symptomen

Riftdalkoorts (Rift Valley Fever, Rift Valley-koorts) is een virale infectieziekte die meestal bij vee voorkomt. Besmette dieren kunnen echter mensen infecteren. Ook muggen kunnen de ziekte soms overdragen op mensen. Normaal gesproken ervaren de meeste patiënten geen symptomen, of slechts koorts en griepachtige tekenen. Af en toe treden echter ernstige complicaties op aan de ogen, de lever en de hersenen, in combinatie met hemorragische koorts (koorts en bloedingen). De behandeling van riftdalkoorts verloopt ondersteunend. De ziekte ontleent zijn naam aan de ontdekkingsplaats. Riftdalkoorts werd namelijk voor het eerst gemeld in vee in de Rift Valley (riftdal) van Kenia in 1931.

• Verwarring
• Epidemiologie virale infectie
• Oorzaken riftdalkoorts
• Risicofactoren
• Symptomen: Koorts en milde, griepachtige klachten
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van virale infectieziekte
• Prognose van koortsaandoening
• Complicaties aan ogen, hersenen en lever in combinatie met bloedingen
• Preventie
• Tips voor het omgaan / leven met riftdalkoorts
• Medische opvolging en rust
• Gezondheidsmaatregelen en preventie
• Misvattingen rond riftdalkoorts
• Riftdalkoorts is slechts een lichte griep
• Alleen dieren kunnen riftdalkoorts krijgen
• Riftdalkoorts verspreidt zich niet onder mensen
• Er bestaat een effectieve behandeling tegen riftdalkoorts
• Iedereen die riftdalkoorts krijgt, ontwikkelt ernstige complicaties
• Vaccinatie tegen riftdalkoorts is wereldwijd beschikbaar

Verwarring

Riftdalkoorts is niet hetzelfde als de schimmelinfectie 'coccidioïdomycose', ook bekend als 'valley fever' of 'valley-koorts'. Coccidioïdomycose is een schimmelinfectie met milde symptomen aan de huid en longen.

Epidemiologie virale infectie

De ziekte komt voor in Zuid- en Oost-Afrika, waar mensen veel schapen en vee grootbrengen. In september 2000 werd een uitbraak van de infectieziekte gerapporteerd in Saoedi-Arabië en vervolgens in Jemen. De ziekte komt dus ook voor in andere gebieden buiten Afrika.

Oorzaken riftdalkoorts

Riftdalkoorts is het gevolg van een infectie door het riftdalvirus, een lid van het genus Phlebovirus in de familie Bunyaviridae (bunyavirus). Dit is een virale infectieziekte die voornamelijk een acute febriele ziekte (koortsaandoening) bij runderen, buffels, schapen, geiten en kamelen veroorzaakt. De overdracht van het virus bij mensen gebeurt op verschillende manieren. Dit vindt plaats door contact met bloed, lichaamsvloeistoffen of vlees van geïnfecteerde dieren, voornamelijk vee. Slacht- of diergeneeskundige procedures zoals de bevalling van een dier vormen bijvoorbeeld een risicofactor voor de overdracht van de infectie. Riftdalkoorts komt evenwel ook tot stand door een beet van een besmet dier. Het inademen van luchtdruppeltjes die besmet zijn met het virus is een andere mogelijke overdracht van het virus, maar dit gebeurt enkel in een laboratorium. Tot slot is een mug een mogelijke vector (overbrenger) van de virale infectieziekte via een muggenbeet. In Oost-Afrika is de muggensoort Culex pipiens de vector en in Zuid-Afrika is dat de muggensoort Aedes caballus.

Risicofactoren

Boeren, veehouders en dierenartsen zijn het vaakst getroffen door de ziekte. Uitbraken bij zowel mensen als dieren komen voorts sneller tot stand bij langdurige regenval. Bij reizigers ontstaat ook sneller een infectie wanneer ze reizen naar gebieden waar recentelijk een uitbraak van riftdalkoorts is geweest.

Symptomen: Koorts en milde, griepachtige klachten

De incubatieperiode van riftdalkoorts bedraagt gemiddeld twee tot zes dagen. Pas na deze periode komen de meestal milde symptomen van de virale infectieziekte tot uiting. Niet alle geïnfecteerde patiënten ontwikkelen symptomen. Wanneer klachten wel verschijnen, houden deze gemiddeld twee dagen tot één week aan, waarna de meeste patiënten herstellen.

Koorts

De patiënt ervaart een acute febriele ziekte (koortsziekte) die moeilijk klinisch te onderscheiden is van andere soorten virale koorts, zoals een verkoudheid of de griep. Het temperatuurpatroon is meestal bifasisch. De eerste koortsperiode duurt twee tot vier dagen en wordt gevolgd door een remissie (koortsvrije periode) en een tweede koortsperiode.

Griepachtige symptomen

Duizeligheid, spierpijn, gewrichtspijn, hoofdpijn, zwakte, rugpijn en leverafwijkingen zijn andere symptomen die verband houden met riftdalkoorts.

Diagnose en onderzoeken

Het virus kan worden opgespoord met een speciaal bloedonderzoek.

Behandeling van virale infectieziekte

De behandeling van riftdalkoorts is ondersteunend, ook bij ernstige symptomen. Meestal is behandeling echter onnodig omdat veel patiënten spontaan herstellen of geen symptomen ervaren.

Prognose van koortsaandoening

De meeste patiënten hebben geen of slechts milde symptomen van de ziekte. Ongeveer 1% van de patiënten die getroffen zijn door riftdalkoorts, komt hieraan te overlijden. De mortaliteit van riftdalkoorts benadert 50% bij ernstige vormen van de ziekte. Verder heeft de infectieziekte een grote economische impact op boeren die hun vee verliezen als gevolg van de ziekte. Het vee zelf sterft hieraan vaak, en een abortus treedt vrijwel altijd op bij zwanger vee. Boeren verliezen bijgevolg veel inkomsten door de ziekte.

Complicaties aan ogen, hersenen en lever in combinatie met bloedingen

Normaal gesproken herstellen de meeste patiënten binnen een week nadat de symptomen tot uiting zijn gekomen, maar 8 à 10% van de symptomatische patiënten ervaren ernstigere symptomen. Complicaties zijn indicatief voor een ernstige infectie en omvatten retinopathie (netvliesaandoening), meningo-encefalitis (ontsteking van de hersenen en de hersen- en ruggenmergvliezen), bloedingen en levernecrose (het afsterven van leverweefsel).

Ogen

De oogproblemen starten meestal één tot drie weken nadat de eerste symptomen zijn verschenen. Een slecht gezichtsvermogen is het gevolg wanneer het netvlies is aangetast. Meestal verdwijnen de oogproblemen na tien tot twaalf weken. Wanneer echter in de macula oogletsels tot stand komen, houdt de helft van de patiënten hier een permanent verminderd gezichtsvermogen aan over.

Hersenen

Bij encefalitis (ontsteking van de hersenen) en meningitis (ontsteking van de hersen- en ruggenmergvliezen) ervaart de patiënt hoofdpijn, een coma, epileptische aanvallen, een overgevoeligheid voor licht (fotofobie), misselijkheid, braken, een verlies van eetlust en/of een stijve nek. Minder dan 1% van alle patiënten heeft deze complicatie, die meestal één tot vier weken verschijnt nadat de symptomen zijn verschenen. De neurologische restschade hiervan is mogelijk ernstig, maar in de meeste gevallen komen patiënten hieraan niet te overlijden.

Koorts met bloedingen en leverschade

Minder dan 1% van alle patiënten met riftdalkoorts ontwikkelt koorts in combinatie met ernstige bloedingen en leverschade, gekend als 'hemorragische koorts'. Dit zijn ernstige complicaties waarbij ongeveer de helft van de patiënten komt te overlijden. Levergerelateerde klachten zijn onder andere geelzucht en leverfunctiestoornissen. Daarnaast komen bloedingsproblemen voor, zoals bloed braken, bloed in de ontlasting, bloedend tandvlees, huidbloedingen en een bloedneus (epistaxis). Bij de meeste patiënten verschijnen deze klachten twee tot vier dagen na het begin van de klinische presentatie. Dit resulteert meestal in de dood drie tot zes dagen na het optreden van de complicaties.

Preventie

Bescherming tegen muggen en het vermijden van contact met bloed, weefsels of lichaamssappen van besmette dieren en patiënten is essentieel in gebieden waar de ziekte voorkomt. Dierenartsen en mensen die in contact komen met dieren die mogelijk besmet zijn, dragen beschermende kleding. Verder is het mogelijk om dieren te vaccineren zodat zij niet besmet raken met het virus en het virus dus ook niet kunnen overdragen aan mensen.

Tips voor het omgaan / leven met riftdalkoorts

Riftdalkoorts is een virale infectie die vaak gepaard gaat met koorts en milde griepachtige symptomen, maar in sommige gevallen ernstiger kan verlopen. Hoewel de meeste gevallen mild zijn, is het belangrijk om goed te rusten en de symptomen effectief te behandelen.

Medische opvolging en rust

De meeste mensen met Riftdalkoorts herstellen met bedrust en symptomatische behandeling, zoals koortsverlagers en voldoende hydratatie. Het is echter belangrijk om medische hulp in te schakelen als de symptomen verergeren, zoals bij ademhalingsproblemen of aanhoudende hoge koorts. Regelmatige opvolging bij de arts is nodig om complicaties zoals orgaanbeschadiging te voorkomen.

Gezondheidsmaatregelen en preventie

Omdat Riftdalkoorts vaak via insecten wordt overgedragen, is het belangrijk om beschermende maatregelen te nemen, zoals het gebruik van insectenwerende middelen en het dragen van beschermende kleding. Mensen die in risicogebieden wonen, moeten extra waakzaam zijn en zich goed informeren over de preventie van infecties.

Misvattingen rond riftdalkoorts

Riftdalkoorts is een door muggen overgedragen virusinfectie die vooral voorkomt in Afrika en delen van het Midden-Oosten. Het virus kan zowel dieren als mensen infecteren en leidt tot uiteenlopende ziektebeelden, variërend van milde griepachtige klachten tot ernstige complicaties zoals hersenontsteking, leverbeschadiging en bloedingen. Ondanks de bekendheid van het virus in endemische gebieden bestaan er veel misvattingen over de ziekte, wat kan leiden tot een onderschatting van de risico’s en inadequate preventie.

Riftdalkoorts is slechts een lichte griep

Veel mensen denken dat riftdalkoorts niet ernstiger is dan een gewone griep. Hoewel sommige besmette personen inderdaad slechts milde symptomen ervaren, kan de ziekte in ernstige gevallen leiden tot levensbedreigende complicaties. Een klein percentage van de patiënten ontwikkelt ernstige vormen van de ziekte, waaronder leverfalen, bloedingen en hersenontsteking. In sommige gevallen kunnen complicaties blijvende schade aanrichten aan organen zoals de lever en het hersenen, waardoor langdurige medische zorg nodig is.

Alleen dieren kunnen riftdalkoorts krijgen

Hoewel riftdalkoorts vaak wordt geassocieerd met vee, zoals runderen, geiten en schapen, kunnen mensen ook besmet raken. De overdracht vindt meestal plaats door muggenbeten of door direct contact met besmet bloed of organen van geïnfecteerde dieren. Dit betekent dat mensen die werken met vee, zoals boeren en slachthuismedewerkers, een hoger risico lopen op infectie. Daarnaast kunnen uitbraken in veestapels leiden tot economische verliezen en voedselonzekerheid, wat de bredere impact van de ziekte onderstreept.

Riftdalkoorts verspreidt zich niet onder mensen

Hoewel de voornaamste transmissieroute via muggen en besmette dieren verloopt, is er enig bewijs dat riftdalkoorts in zeldzame gevallen van mens op mens kan worden overgedragen via direct contact met lichaamsvloeistoffen. Dit is vooral een risico voor gezondheidswerkers die zonder de juiste bescherming in aanraking komen met besmet bloed. Daarom is goede EHBO en hygiënemaatregelen essentieel bij de verzorging van patiënten met riftdalkoorts.

Er bestaat een effectieve behandeling tegen riftdalkoorts

Momenteel bestaat er geen specifieke antivirale behandeling voor riftdalkoorts. De therapie is ondersteunend en gericht op het verlichten van symptomen en het behandelen van complicaties, zoals uitdroging of orgaanfalen. Dit betekent dat patiënten afhankelijk zijn van symptomatische zorg, zoals vochttoediening en medicamenteuze ondersteuning bij ernstige gevallen. Onderzoek naar vaccins en antivirale middelen is gaande, maar preventie via muggenbestrijding blijft de meest effectieve aanpak.

Iedereen die riftdalkoorts krijgt, ontwikkelt ernstige complicaties

Hoewel riftdalkoorts in sommige gevallen ernstig kan verlopen, ervaart het merendeel van de besmette personen milde klachten, zoals koorts, spierpijn en hoofdpijn. Toch kan de ziekte bij kwetsbare groepen, zoals zwangere vrouwen en mensen met een verzwakt immuunsysteem, een ernstiger verloop hebben. Daarnaast kan een klein percentage van de patiënten last krijgen van complicaties zoals bloedingen of een ontsteking van de spieren en gewrichten. Vroege herkenning en medische opvolging kunnen helpen om ernstige gevolgen te beperken.

Vaccinatie tegen riftdalkoorts is wereldwijd beschikbaar

Hoewel er experimentele vaccins tegen riftdalkoorts bestaan, zijn deze nog niet breed beschikbaar voor mensen. Bepaalde vaccins worden al gebruikt voor vee om de verspreiding van het virus te beperken, maar grootschalige menselijke vaccinatieprogramma’s bestaan nog niet. Dit maakt preventieve maatregelen, zoals het gebruik van insectenwerende middelen en het vermijden van contact met besmette dieren, extra belangrijk in endemische gebieden. Totdat een veilig en effectief vaccin op de markt komt, blijft muggenbestrijding de beste manier om infecties te voorkomen.

Lees verder

• Virale hemorragische koorts: Ernstig ziektebeeld door virus
• Koorts en verhoogde lichaamstemperatuur met zwakte
• Door muggen overgedragen ziekten: Infectie door muggenbeet