Riftdalkoorts: symptomen en behandeling Rift Valley-koorts
Riftdalkoorts gaat vaak niet gepaard met symptomen. Riftdalkoorts, ook wel Rift Valley-koorts of Rift Valley fever genoemd, is een acute, koorts veroorzakende virusziekte, welke het meest wordt waargenomen bij gedomesticeerde dieren, zoals koeien, buffels, schapen, geiten en kamelen. Het betreft vooral evenhoefigen. Riftdalkoorts is eveneens gevaarlijk voor mensen. De ziekte wordt veroorzaakt door het riftdalkoortsvirus. Het werd voor het eerst gemeld in vee door veterinaire officieren in Kenia's Rift Valley rond het jaar 1910. De ziekte is vernoemd naar het Riftdal, ook wel de Grote Slenk ofwel Oost-Afrikaanse slenk genoemd. Het virus wordt overgebracht door diverse soorten muggen, waaronder de tijgermug. Rifdalkoorts bij mensen verloopt meestal mild en is self-limiting is. Daarom is een specifieke behandeling niet nodig. Als er complicaties ontstaan, is een ondersteunende behandeling aangewezen.- Wat is riftdalkoorts?
- Vóórkomen
- Besmetting
- Incubatietijd
- Symptomen van riftdalkoort bij dieren
- Runderen
- Schapen, geiten en varkens
- Symptomen riftdalkoorts bij mensen
- Griepachtige klachten
- Herstel
- Complicaties
- Oogklachten
- Hersenontsteking
- Hemorragische koorts
- Onderzoek en diagnose
- Behandeling van riftdalkoorts
- Prognose
- Preventie
- Vaccin Rift Valley-koorts
Wat is riftdalkoorts?
Het begon allemaal met een kleine steek, zo eentje die je normaal negeert tijdens een zwoele avond in de Afrikaanse savanne. Maar wat deze steek met zich meebracht, was allesbehalve onschuldig. Riftdalkoorts, een naam die misschien klinkt als een plek uit een avonturenfilm, is in werkelijkheid een virus dat levens op zijn kop zet. Verspreid door muggen, jaagt het zowel mensen als dieren de stuipen op het lijf. Koorts, hoofdpijn en soms bloedingen: de symptomen kunnen verraderlijk snel opkomen. Het lijkt een gewone griep, tot je beseft dat dit virus hele veestapels én gemeenschappen kan ontwrichten. Dit verhaal begint met een mug, maar eindigt met een les in hoe kwetsbaar we allemaal kunnen zijn.
Riftdalkoorts:verspreiding / Bron: CDC, Wikimedia Commons (Publiek domein)Vóórkomen
Riftdalkoorts komt vooral voor in Afrika ten zuiden van de Sahara, met inbegrip van het eiland Madagaskar. Ook komen er geregeld grote uitbraken voor in Oost-Afrika. In 1977/1978 was er een grote uitbraak in Egypte. Hierbij bezweken er 600 mensen aan de ziekte. In het jaar 2000 zijn de eerste gevallen van riftdalkoorts buiten Afrika waargenomen. Het betrof Jemen en Saoedi-Arabië. Verspreiding naar andere delen van Azië en Europa is volgens Wageningen University & Research centre (Wageningen UR) niet onwaarschijnlijk.[1] Factoren als klimaatsverandering, immigratie, handel en toerisme kunnen ertoe leiden dat de ziekte vanuit Afrika naar andere landen in Azië en Europa versleept wordt.Uitbraken van Riftdalkoorts kunnen grote maatschappelijke gevolgen hebben, waaronder aanzienlijke economische verliezen. Het virus kan hele veestapels decimeren.
Besmetting
Het virus wordt overgebracht door diverse soorten muggen, waaronder de tijgermug. Mensen worden vaak geïnfecteerd na blootstelling aan bloed, lichaamsvloeistoffen of weefsels van geïnfecteerde dieren en vlees.Incubatietijd
De incubatietijd is de periode tussen besmetting en de eerste symptomen. De incubatietijd is slechts 1 - 6 dagen.Symptomen van riftdalkoort bij dieren
De symptomen van riftdalkoorts variëren en zijn sterk afhankelijk van de diersoort alsmede de leeftijd van het besmette dier.Runderen
Bij runderen kan er abortus optreden bij zwangere dieren. Voorts geven zieke koeien minder melk en krijgen ze koorts, diarree, gaan ze kwijlen en hebben ze een gebrek aan eetlust. Ongeveer 10% van de volwassen dieren in een kudde legt het loodje. Onder kalveren is de sterfte vaak hoger.Schapen, geiten en varkens
Schapen, geiten en varkens vertonen ongeveer dezelfde ziekteverschijnselen:- verhoogde temperatuur 40 - 41 °C;
- braken/overgeven;
- pussige neusuitvloeiingen;
- bij schapen, geiten en varkens is abortus bij zwangere dieren het belangrijkste symptoom;
- bij drachtige ooien kan tot 100% aborteren;
- bij dieren jonger dan een week kan het sterftecijfer oplopen tot 90%;
- Daarna neemt het snel af tot ongeveer twintig procent.
Symptomen riftdalkoorts bij mensen
Griepachtige klachten
Na infectie met het virus kunnen er verschillende ziektebeelden optreden. Meestal hebben geïnfecteerde mensen geen symptomen of slechts milde klachten, en dan vaak koorts en leverafwijkingen. Mensen met riftdalkoorts krijgen vooral griepachtige verschijnselen:- koorts;
- hoofdpijn;
- spierpijn;
- gevoel van zwakte of malaise;
- misselijkheid; en
- een verhoogde gevoeligheid voor licht.
Herstel
Vaak herstel je binnen twee dagen tot een week nadat de eerste symptomen zich openbaarden.Complicaties
Een klein percentage (8-10%) van de mensen die geïnfecteerd zijn met het riftdalkoortsvirus ontwikkelen echter veel ernstiger symptomen, waaronder:
Wazig zien bij riftdalkoorts / Bron: Martin SulmanOogklachten
Oogklachten kunnen de soms milde symptomen die hierboven zijn beschreven, vergezellen. Ongeveer 1-3 weken na het begin van de eerste symptomen kunnen laesies op de ogen optreden bij mensen die wazig zicht en verminderde zicht ervaren. Veelal verdwijnen de laesies na 10-12 weken; bij degenen met letsels die zich voordoen in het middelpunt van het netvlies (de macula) zal ongeveer 50% van de patiënten permanent hun gezichtsvermogen verliezen.Hersenontsteking
Hersenontsteking of encefalitis is een ontsteking van het hersenweefsel, die kan leiden tot hoofdpijn, coma of epileptische aanvallen. Dit komt voor bij minder dan 1% van de personen met riftdalkoorts en presenteert zich 1-4 weken nadat de eerste symptomen zijn verschenen. De neurologische restschade hiervan is mogelijk ernstig, maar slechts een enkele keer kom je hieraan te overlijden.Hemorragische koorts
Hemorragische koorts doet zich voor bij minder dan 1% van alle mensen die geïnfecteerde zijn, maar de sterfte bij degenen die deze symptomen ontwikkelen, bedraagt ongeveer 50%. Symptomen van bloeding kunnen beginnen met geelzucht en andere tekenen van leverfunctiestoornis, gevolgd door bloedbraken, bloedige ontlasting of bloeden van tandvlees, huidbloedingen en bloedneus. Deze symptomen verschijnen na 2-4 dagen en de dood treedt meestal 3-6 dagen daarna op.
Afname van bloed voor onderzoek / Bron: Istock.com/JovanmandicOnderzoek en diagnose
In de vroege fase van de ziekte kan het riftdalkoortsvirus worden aangetoond met bloedonderzoek en weefselkweek.Behandeling van riftdalkoorts
Omdat rifdalkoorts bij mensen meestal mild verloopt en self-limiting is, is een specifieke behandeling niet nodig. In de zeldzame, maar ernstige gevallen beperkt men zich vaak tot ondersteunende zorg en het behandelen van complicaties.Prognose
De meeste gevallen van riftdalkoorts genezen vanzelf en volledig. Soms kun je je nog enkele weken of maanden vermoeid en zwak voelen. Ongeveer 1% van alle personen die getroffen zijn door riftdalkoorts, komen hieraan te overlijden. Bij mensen die de hemorragische vorm ontwikkelen, ligt de sterfte veel hoger op ongeveer 50%.Complicaties aan de ogen kunnen spontaan en volledig oplossen binnen 10 tot 12 weken zonder restverschijnselen. Complicaties als gevolg van letsels in de macula kunnen resulteren in blijvende blindheid en oogschade bij ongeveer 70% van de personen.
Neurologische complicaties worden geassocieerd met ernstige ziekten en kunnen tot 60 dagen na het begin van de symptomen optreden. Het spectrum van neurologische complicaties strekt zich uit van mild (intense hoofdpijn, desoriëntatie) tot ernstig (coma, geheugenverlies). Neurologisch restverschijnselen komen vaak voor bij ernstige complicaties. Ondersteunende zorg kan de prognose verbeteren.
Preventie
De kans op besmetting kan verminderd worden door maatregelen te nemen om contact met bloed, lichaamsvloeistoffen of weefsels van besmette dieren te verminderen en door je te beschermen tegen muggen en andere bloedzuigende insecten. Gebruik van mugwerende middelen, geïmpregneerde kleding (welke is bewerkt met een insectenwerend middel) en mugnetten/klamboe, zijn effectieve methoden. Er zijn verschillende soorten vaccins voor dieren beschikbaar.
Vaccinatie / Bron: Production Perig/Shutterstock.comVaccin Rift Valley-koorts
Er bestaan vaccins tegen riftdalkoorts. In Europa en dus ook in Nederland, worden dieren niet tegen riftdalkoorts ingeënt. In geval van een uitbraak kan de Europese Commissie toestemming geven om op beperkte schaal dieren in te enten, teneinde de uitbraak onder controle te krijgen. Er zijn momenteel (anno 2025) geen vaccins beschikbaar voor menselijke vaccinatie.Noot:
[OLIST]Wageningen UR. De laatste drempels op de weg naar controle van Rift Valley fever. 30 april 2015, http://www.wageningenur.nl/nl/nieuws/De-laatste-drempels-op-de-weg-naar-controle-van-Rift-Valley-fever.htm (voor de laatste keer geraadpleegd op 29-1-2016)[/OLIST]
