Zika-virus: symptomen, oorzaak, behandeling en prognose

Zika-virus symptomen zijn licht en kortdurend van aard (2-7 dagen). Zika-virus symptomen lijken op die van dengue en gele koorts en bestaan uit koorts, gewrichtspijn, spierpijn, conjunctivitis (rode ogen), pijn achter de oogbollen, hoofdpijn, algehele zwakte, huiduitslag, zwelling van de onderbenen en minder voorkomend zijn klachten als braken, diarree en buikpijn. Zika-virus wordt overgedragen door de prik van een geïnfecteerd Aedes aegypti mug. Ongeveer 4 dagen (varieert tussen de 3-12 dagen) ná de prik door een geïnfecteerde mug vertoon je de eerste klachten en verschijnselen. De periode tussen infectie en de eerste symptomen noemt men 'incubatietijd'. In Nederland wordt infectie met het zika-virus alleen vastgesteld bij mensen die het in het buitenland hebben opgelopen, vooral Suriname. Het zika-virus is ook op Curaçao actief. Volwassenen met zika kunnen de ziekte ook verspreiden door onbeschermd seksueel contact of een bloedtransfusie.

• Wat is het zika-virus?
• Muggenbeten
• Zikakoorts
• Oorzaken en risicofactoren
• Overdracht
• Aedes-muggen
• Uitbraken van zikakoorts
• Bescherming tegen het virus
• Incubatietijd
• Zika-virus symptomen
• Veel voorkomende symptomen
• Minder vaak voorkomende symptomen
• Ziekteverloop
• Zika-virus en zwangerschap
• Zika-virus symptomen bij baby's
• Guillain-Barré-syndroom
• Zika-virus diagnose
• Bloedonderzoek
• Differentiële diagnose
• Behandeling zika-virus
• Preventie
• Prognose en vooruitzichten
• Meestal mild verloop
• Neurologische of zwangerschapsgerelateerde complicaties
• Bescherming

Wat is het zika-virus?

Muggenbeten

Het zika-virus wordt overgedragen door muggenbeten. De meest voorkomende symptomen van zika-virus geeft symptomen als koorts, huiduitslag, gewrichtspijn en conjunctivitis (rode ogen). De ziekte verloopt vrij mild en is vergelijkbaar met tropenziekten als knokkelkoorts of chikangunya. Na een week zijn de klachten vaak weer verdwenen. Een ernstig verloop dat resulteert in een ziekenhuisopname is ongewoon.

Zikakoorts

Het zika-virus behoort tot de familie Flaviviridae, het veroorzaakt zikakoorts. Het zikavirus is verwant met virussen die dengue (knokkelkoorts), gele koorts, Japanse encefalitis en Westnijlvirus veroorzaken.

Oorzaken en risicofactoren

Overdracht

Reizen naar een gebied waar zika aanwezig is, is de belangrijkste risicofactor voor het virus. De boosdoener wordt voornamelijk door middel van een beet van een besmette Aedes Aegypti-mug overgebracht, maar het kan ook op de volgende manieren doorgegeven worden:

• Via een zwangere vrouw naar haar foetus of ongeboren kind, in de baarmoeder en rond de geboorte;
• Door seksueel contact;
• Door middel van een bloedtransfusie.

Tot op heden (2023) zijn er geen gevallen bekend waarbij het virus van moeder naar zuigeling is overgebracht door het geven van borstvoeding.

Aedes-muggen

Het zikavirus wordt overgebracht door bepaalde zogenaamde Aedes-muggen. Deze steekmuggen komen veel in en rondom huis voor. Ze voeden zich vooral met menselijk bloed en deze lastpakken steken zowel overdag als in de late namiddag en begin van de avond.

Uitbraken van zikakoorts

Uitbraken van zika hebben zich voorgedaan in gebieden in Afrika, Zuidoost-Azië, de Pacifische Eilanden, en Zuid-Amerika waaronder Suriname, en Midden-Amerika. De ziekte is genoemd naar een regio in Oeganda, waar het voor het eerst werd ontdekt. Omdat zogenaamde Aedes-muggen het zika-virus verspreiden, en deze over de hele wereld actief is, kunnen uitbraken zich uitbreiden naar andere landen.

Bescherming tegen het virus

Er is geen vaccin beschikbaar. Reizigers kunnen zichzelf beschermen tegen deze ziekte door maatregelen te nemen om muggenbeten te voorkomen. Bij het reizen naar landen waar het zika-virus actief is of andere virussen die worden verspreid door muggen, kun je muggenspray gebruiken, kleding met lange mouwen en een lange broek dragen, en op plaatsen verblijven met airconditioning of in een ruimte dat beschermd is middels horren. Verder is het belangrijk om onder een klamboe te slapen.

Incubatietijd

De incubatietijd –dat is de periode tussen besmetting en de eerste ziekteverschijnselen– is gemiddeld 4 dagen (varieert tussen de 3-12 dagen).

Zika-virus symptomen

Ongeveer 1 op de 5 mensen die besmet raken met het zika-virus, krijgt de ziekteverschijnselen van zikakoorts.

Veel voorkomende symptomen

De meest voorkomende symptomen van zikakoorts zijn:

• koorts;
• huiduitslag, wat vaak begint in het gelaat en zich allengs uitbreid over de rest van het lichaam;
• gewrichtspijn en soms gewrichtszwelling;
• spierpijn;
• niet-etterige ontsteking van het oog (oogbindvlies);
• gevoelloosheid.

Minder vaak voorkomende symptomen

Minder frequent optreden klachten zijn:

• hoofdpijn (vooral achter de ogen);
• gebrek aan eetlust;
• braken;
• diarree; en
• buikpijn.

Onderzoekers hebben ontdekt dat volwassenen die geïnfecteerd zijn met het zika-virus, uveïtis kunnen krijgen, een ernstige oogontsteking, die kan leiden tot hoornvlies-afwijkingen, staar, verhoogde oogboldruk (glaucoom) en netvliesschade.

Ziekteverloop

De ziekte verloopt mild en de klachten houden enkele dagen tot een week aan. Een ernstig verloop van zikakoorts waarvoor een ziekenhuisopname nodig is, is ongewoon. Sterfgevallen zijn zeldzaam.

Zika-virus en zwangerschap

Er zijn volgens het RIVM aanwijzingen dat een zika-virusinfectie tijdens de zwangerschap mogelijk een verhoogde kans geeft op afwijkingen bij het ongeboren kind. Door het zika-virus worden baby's met abnormaal kleine hoofden geboren. Zwangere vrouwen die in gebieden verblijven waar het zika-virus aanwezis is, wordt geadviseerd extra zorgvuldig anti-muggenmaatregelen te nemen.

Zika-virus symptomen bij baby's

Zwangere moeders die met het zika-virus geïnfecteerd zijn, kunnen de ziekte doorgeven aan hun kinderen in de baarmoeder of rond de geboorte. Een baby die met zika is geboren, kan geboorteafwijkingen hebben, zoals microcephalie. Bij microcefalie heeft iemand een kleiner hoofd dan normaal. Baby's met microcephalie kunnen ook maculaire en optische zenuwschade hebben, wat kan leiden tot blinde plekken (scotomen) in het gezichtsvermogen, of verminderd perifeer gezichtsvermogen (verminderd zicht aan de zijkanten). Als deze oogproblemen niet worden behandeld, kan de ziekte leiden tot blindheid. Onderzoekers bestuderen ook problemen met het gezichtsvermogen bij baby's die geïnfecteerd zijn met zika, maar die geen microcefalie hebben. Het is anno 2024 niet duidelijk of zika deze gezichtsproblemen veroorzaakt, of dat het komt door microcefalie.

Guillain-Barré-syndroom

Het huidige zika-virus wordt geassocieerd met het Guillain-Barré-syndroom, een auto-immuunziekte waarbij het immuunsysteem het eigen zenuwstelsel aanvalt, tijdens of vlak na een virale infectie, met verlamming tot gevolg. Waarschijnlijk komt het doordat de afweer eigen eiwitten aanziet voor die van het virus.

Zika-virus diagnose

Bloedonderzoek

Het is geen sinecure om de diagnose te stellen. De symptomen van zika zijn vergelijkbaar met die van dengue en chikungunya, welke worden veroorzaakt door andere virussen maar worden verspreid door hetzelfde type muggen. De arts voert bloedonderzoek uit om zika-koorts op te sporen.

Differentiële diagnose

De symptomen van het zika-virus doen soms denken aan de volgende ziekten en aandoeningen:

• Chikungunya;
• Dengue;
• Erythema infectiosum, ook wel vijfde ziekte genoemd;
• Gele koorts;
• Griep of influenza;
• Japanse encefalitis;
• Leptospirose (ook wel rattenziekte, melkerskoorts, modderkoorts of moeraskoorts genoemd);
• Malaria;
• Rocky Mountain spotted fever;
• Rodehond;
• Westnijlvirus.

Behandeling zika-virus

Er is Geen vaccin om besmetting te voorkomen en er zijn geen medicijnen om een zika-infectie te behandelen. Ter verlichting van de klachten kunnen de volgende maatregelen genomen worden:

• Zorg voor voldoende rust;
• Drink voldoende om uitdroging te voorkomen;
• Neem geneesmiddelen, zoals paracetamol ter verlichting van koorts en pijn.

Zwangere vrouwen die met zika gediagnosticeerd zijn, staan onder controle van de gynaecoloog en gaan om de drie tot vier weken naar het ziekenhuis voor een echografie. De arts controleert dan de foetale groei en houdt de anatomie van de foetus in de gaten.

Preventie

Neem overdag en in het begin van de avond antimuggenmaatregelen in acht in gebieden waar het zika-virus voorkomt. Dit doe je door:

• Het dragen van bedekkende kleding: lange mouwen, lange broek.
• Smeer onbedekte huid goed in met een muggenwerendmiddel dat DEET bevat. Kijk uit met het gebruik van dit middel bij kinderen jonger dan 2 jaar en bij zwangeren;
• Er wordt aangeraden te slapen onder een klamboe of muskietennet.

Prognose en vooruitzichten

Meestal mild verloop

Ongeveer 80% van de geïnfecteerde personen zijn asymptomatisch, en degenen met symptomen hebben meestal milde symptomen die 2 tot 7 dagen aanhouden. Een ernstig verloop van de ziekte waarbij een ziekenhuisopname is vereist, is ongewoon en de sterfte is laag. De aanwezigheid van andere aandoeningen kan het risico op dodelijke gevolgen vergroten. Verder gezonde personen kunnen er echter ook aan komen te overlijden. Bij kinderen zijn er anno 2024 nog geen sterfgevallen gerapporteerd.

Neurologische of zwangerschapsgerelateerde complicaties

Het risico op het ontwikkelen van neurologische of zwangerschapsgerelateerde complicaties is onbekend. Gegevens uit het Zika Zwangerschap Register van de VS hebben vastgesteld dat 10% van de zwangerschappen met laboratorium-bevestigde infectie resulteerde in foetussen/zuigelingen met geboorteafwijkingen. Dit cijfer stijgt tot 15% bij het beperken van de analyse naar het eerste trimester. De prognose voor zuigelingen die zijn geboren met microcefalie is onduidelijk. Microcefalie als gevolg van andere oorzaken is echter geassocieerd met een reeks problemen in de neurologische ontwikkeling. De sterfte onder zuigelingen met microcefalie geassocieerd met het zika-virus, is 8,3%.

Bescherming

Zodra mensen zijn hersteld van een zika-infectie, zijn ze beschermd tegen toekomstige infecties. Er zijn geen aanwijzingen dat een voorgaande zika-virusinfectie bij een toekomstige zwangerschap kan leiden tot geboorteafwijkingen.

Lees verder

• Zika-virus: gevolgen voor zwangere vrouw en baby
• Dengue (knokkelkoorts): symptomen, oorzaak en behandeling
• Gele koorts: vaccinatiebijwerkingen, symptomen. behandeling
• Chikungunya(-koorts): symptomen, oorzaak en behandeling
• Japanse encefalitis: symptomen, inenting en behandeling