Chikungunya(-koorts): symptomen, oorzaak en behandeling
Chikungunya symptomen beginnen meestal 3-7 dagen nadat je gebeten bent door een besmette mug. De meest voorkomende symptomen van chikungunya zijn koorts en gewrichtspijn. Chikungunya is een infectieziekte die wordt veroorzaakt door een virus dat wordt overgedragen door muggen die overdag steken. Deze virale infectieziekte lijkt op knokkelkoorts (dengue). Chikungunya komt vooral in Afrika, het Indische subcontinent en Zuidoost-Azië voor. Het wordt overgebracht door de beet van geïnfecteerde muggen (Aedesmuggen). Het meest opvallende kenmerk is ernstige artritis, gewrichtspijnen. Chikungunya koorts wordt gekenmerkt door plotseling opkomende rillingen en koorts, hoofdpijn, misselijkheid, braken, gewrichtspijn en huiduitslag. Chikungunya verspreidt zich over een steeds groter gebied waaronder delen van Europa (Frankrijk en Italië) en Zuid-Amerika en het Caraïbisch gebied.
Wat is Chikungunya?
Chikungunya-koorts is een virale infectieziekte die wordt verspreid door de beet van geïnfecteerde muggen. De ziekte lijkt op
knokkelkoorts (dengue), en wordt verspreid door dezelfde mug (Aedes - zie foto inzet), welke hoofdzakelijk overdag steken en dan vooral in de ochtend van 09.00 tot 11.00 uur en in de namiddag tot voor zonsondergang, van 13.00 tot 17.00 uur. De incubatieperiode varieert van 4 tot 7 dagen. De ziekte wordt gekenmerkt door ernstige, soms
hardnekkige gewrichtspijn (
artritis), alsmede koorts en
huiduitslag. Het is zelden levensbedreigend. Toch grote schaal uitbreken van ziekten veroorzaakt aanzienlijke morbiditeit (= frequentie van de ziekte in een totale populatie) en forse economische schade.
Epidemiologische profielen
Chikungunya koorts geeft interessante epidemiologische profielen: grote epidemieën ontstaan en verdwijnen cyclisch, meestal met een inter-epidemie periode van 7-8 jaar en soms zelfs 20 jaar. De klinische verschijnselen van Chikungunya koorts moeten worden onderscheiden van knokkelkoorts. Chikungunya wordt in tegenstelling tot knokkelkoorts gekenmerkt door een kortere koortsepisode en door de aanhoudende
gewrichtspijn in sommige gevallen. Ook vallen er bij Chikungunya minder dodelijke slachtoffers. Het samengaan van beide ziekten, is onlangs waargenomen in staat Maharashtra in India.
Risicofactoren
Sommige personen lopen een hoger risico op het krijgen van een meer ernstige verloop van de ziekte, onder wie pasgeborenen die besmet zijn rond de geboorte, ouderen (≥ 65 jaar) en patiënten met medische aandoeningen zoals
hoge bloeddruk,
diabetes en
hart- en vaatziekten.
Chikungunya symptomen en gevolgen
Bij Chikungunya-koorts treden de volgende symptomen op:
- (in het begin hevige, plotseling opkomende) koorts en griepachtige verschijnselen;
- hevige kreupel makende gewrichtspijnen in de enkels, polsen en/of vingers (artritis).
Soms treden de volgende klachten op:
In welke landen komt Chikungunya voor?
Landen waar mensen zijn besmet met het Chikungunya-virus:
Afrika
- Benin
- Burundi
- kameroen
- Centraal-Afrikaanse Republiek
- Comoren
- Democratische Republiek Congo
- Equatoriaal-Guinea
- Gabon
- Guinea
- Kenia
- Madagascar
- Malawi
- Mauritius
- Mayotte
- Nigeria
- Congo
- Réunion
- Senegal
- Seychellen
- Sierra Leone
- Zuid-Afrika
- Sudan
- Tanzania
- Uganda
- Zimbabwe
Europa
Oceanië / Pacifische Eilanden
- Amerikaans Samoa
- Federale Staten van Micronesia
- Nieuw-Caledonië
- Papoea-Nieuw-Guinea
- Tonga
Azië
- Bangladesh
- Bhutan
- Cambodja
- China
- India
- Indonesië
- Laos
- Maleisië
- Malediven
- Myanmar (Birma)
- Pakistan
- Filippijnen
- Saoedi-Arabië
- Singapore
- Sri Lanka
- Taiwan
- Thailand
- Timor
- Vietnam
- Jemen
Amerika
- Anguilla
- Antigua en Barbuda
- Aruba
- Bahama's
- Barbados
- Brazilië
- Britse Maagdeneilanden
- Kaaimaneilanden
- Colombia
- Costa Rica
- Curaçao
- Dominica
- Dominicaanse Republiek
- El Salvador
- Frans-Guyana
- Grenada
- Guadeloupe
- Guatemala
- Guyana
- Haïti
- Jamaica
- Martinique
- Panama
- Puerto Rico
- Saint-Barthélemy
- Saint Kitts en Nevis
- Saint Martin
- Sint Maarten
- Saint Lucia
- Saint Vincent en de Grenadines
- Suriname
- Trinidad en Tobago
- Turks- en Caicoseilanden
- Verenigde Staten
- Amerikaanse Maagdeneilanden
- Venezuela
N.B.: Sinds 2013 verspreidt het Chikungunya-virus zich in Suriname, Frans-Guyana, Guyana, Colombia en verschillende Caribische eilanden. Dit gebied breidt zich anno 2020 steeds verder uit.
Afname van bloed voor onderzoek /
Bron: Istock.com/JovanmandicOnderzoek en diagnose
De klinische verschijnselen van Chikungunya koorts lijken op die van dengue koorts en het
Zika-virus. De muggen die Chikungunya verspreiden, zijn dezelfde soort als de muggen die dengue en het Zika-virus verspreiden. Laboratoriumonderzoek is van cruciaal om de juiste diagnose te stellen.
Bloedonderzoek toont de aanwezigheid van het virus in het bloed.
Chikungunya behandeling
Er bestaat anno 2020 nog geen vaccin tegen chikungunya. De behandeling is uitsluitend
symptomatisch:
paracetamol of non-steroïdale ontstekingsremmers, zoals
Ibuprofen.
Paracetamol werkt pijnstillend en koortsverlagend /
Bron: Martin SulmanPrognose
Verloop
Normaal gesproken verloopt de ziekte met milde koorts en gewrichtspijnen en treedt na een week genezing op. Soms duurt het ook enkele weken voordat de patiënt weer op de been is. Bij een aantal personen kunnen de gewrichtspijnen nog weken, maanden of zelfs jaren aanhouden. De gewrichtspijnen kunnen chronisch of recidiverend zijn, wat wil zeggen dat ze steeds terugkeren. Deze pijn kunnen soms tot wel 5 jaar na de initiële infectie aanhouden.¹
Meningoencephalitis
Op het eiland Réunion, gelegen ten oosten van Madagaskar en ten westen van Mauritius, werden bij een epidemie baby's en jonge kinderen getroffen door voorbijgaande 'meningoencephalitis', dat is een ontsteking van de hersenen en hersenvliezen. Dit beeld wordt bijna nooit aangetroffen.
Niet levensbedreigend
Chikungunya-koorts is geen levensbedreigende infectie. Het komt slechts sporadisch voor dat mensen overlijden ten gevolge van de ziekte. Ongeveer één op de duizend patiënten overlijdt aan de gevolgen van Chikungunya. Meestal betreft dat pasgeborenen, ouderen en mensen die andere gezondheidsproblemen hebben.
Preventie
Er is voorlopig nog geen vaccin beschikbaar tegen Chikungunya. Preventie is volledig gericht op het voorkomen van muggenbeten en eliminatie van muggenbroedplaatsen. De mug broedt graag in waterreservoirs zoals oude autobanden, emmers, blikken, vaten, bloempotten, oude olievaten, enz. Deze zaken worden aangetroffen op plaatsen waar mensen wonen. Verwijder deze zaken uit de leefomgeving en zorg dat er nergens een restje water in achter kan blijven na een regenbui. De mug wordt aangetrokken door bedrijvigheid, vocht, warmte en kooldioxide.
Muggenbeten voorkomen
Neem de volgende maatregelen in acht ter voorkoming van muggenbeten:
- draag kledij die de ledematen bedekken;
- gebruik overdag insectenwerende middelen;
- gebruik muskietennetten ter bescherming van baby's, kinderen, ouderen en anderen, die overdag rusten;
- de effectiviteit van deze netten kan worden verbeterd door ze te impregneren;
- breng horren aan voor deuren en ramen.
Noot:
- Borgherini G1, Poubeau P, Staikowsky F, et al. Outbreak of chikungunya on Reunion Island: early clinical and laboratory features in 157 adult patients. Clin Infect Dis. 2007 Jun 1;44(11):1401-7.
Lees verder
Reacties
Liesbeth, 02-02-2016
Onze dochter( nu 15 jaar) is november 2014 uit Suriname terug gekomen met het chikungunya virus en heeft nog steeds regelmatig last van haar gewrichten. Ze heeft een half jaar lan naproxen geslikt, daarna een poosje niet maar nu heeft ze weer zoveel klachten dat we er toch maar weer mee beginnen.
Reactie infoteur, 03-02-2016
De gewrichtspijnen kunnen inderdaad steeds terugkeren, soms wel tot vijf jaar na de initiële infectie. Dat kan heel belastend zijn.
Olga Blaak, 28-12-2015
Ik had een vraag aan u. Hoe moet je deze virus ( chikungunya) Bestrijden? Onze zoon ligt op dit ogenblik op St Maarten ziek op bed door waarschijnlijk een muggenbeet. Hij gaat vandaag de dr bellen. Hoop dat ze hem op lappen voor hij as woensdag nasr huis vliegt. Grasg een reactie. Bedankt, mevr blaak Ps heb dus geen reactie maar een vraag
Reactie infoteur, 03-01-2016
Er bestaan geen medicijnen om chikungunya te genezen. De behandeling is symptomatisch, dat wil zeggen dat je desgewenst medicijnen kunt nemen om de klachten te verminderen. Tegen de koorts en pijn kun je paracetamol gebruiken of eventueel andere middelen (NSAID's), zoals ibuprofen, diclofenac of naproxen. Lees voor gebruik wel eerst de bijsluiter.
Tegen overgeven kan domperidon helpen. Daarnaast is het belangrijk om voldoende te drinken teneinde uitdroging te voorkomen.
Irma, 25-12-2014
Ik ben in 2013 naar thailand geweest. Wij zijn met een huurauto van bangkok naar chang rai gereden langs de grens van myamar. Ben daar erg ziek geweest. 2 maal een antibioticakuur voorgeschreven gekregen. Volgens de artsen daar was ik gestoken door een insect. Nu heb ik sindsdien gewrichtsklachten. Bij verschillende specialisten geweest. Niets gevonden. Maar de pijn en stijfheid in mijn voeten en handen blijft. Kan er verband zijn met het hikungunya virus en zo ja wat is er aan te doen.
Reactie infoteur, 28-02-2015
Het beloop van chikungunya bestaat uit een acuut begin, waarna meestal een vlot herstel binnen 1 week volgt. De gewrichtspijnen kunnen chronisch of recidiverend zijn, wat wil zeggen dat ze steeds terugkeren. Deze pijn kunnen soms tot wel 5 jaar na de initiële infectie aanhouden. (Borgherini G1, Poubeau P, Staikowsky F, et al. Outbreak of chikungunya on Reunion Island: early clinical and laboratory features in 157 adult patients. Clin Infect Dis. 2007 Jun 1;44(11):1401-7.)
Lydia, 16-12-2014
Hallo, wij zijn vorig jaar oktober o.a. op Bonaire geweest. Na thuis te zijn gekomen kreeg mijn man een dikke knie en heeft tot op heden in eens last van zijn gewrichten. Zou hij zich ondanks dat het al ruim een jaar geleden is en na diverse onderzoeken nog niet de oorzaak te zijn gevonden van zijn gewrichtspijnen, nog kunnen laten testen op het chikungunya virus.
Hij leeft nu op ontstekingsremmers want zonder heeft hij pijn.
Reactie infoteur, 21-12-2014
Dat zou u kunnen laten doen. Het is echter niet bekend hoelang IgM-antistoffen aantoonbaar blijven tegen Chikungunya virus (CHIKV). (Bron: Ned Tijdschr Geneeskd. 2008;152:101-3.)
Artie, 21-10-2014
Mijn voet is al 3 dagen opgezet en doet verschrikkelijk pijn. Heb wel geen koorts maar mijn voet (spieren) zijn opgezet. Heb ik dan chikungunya?
Reactie infoteur, 10-11-2014
Een zwelling van de voet kan allerlei oorzaken hebben. Het is raadzaam om dit te laten beoordelen door de huisarts.
Tanja, 25-06-2014
Besmet in februari 2010 en ruim 9 maanden last gehad van mijn gewrichten; enkels, knieën en polsen. Pijnlijke handen en vooral krachtverlies. In begin moeite met vooral trap lopen; ik tilde mijn benen op vanuit mijn heupen omdat mijn knieën niet wilde. Als ik mijn voet tegen iets aan tikte, ging ik door de grond van de pijn. Maar vooral rustig aan gedaan, gewoon gewerkt want met een kantoorbaan kan dat best als je maar rustig aan doet. Thuis zitten en niets doen helpt namelijk ook niet. Niet op hakken lopen maar op gympies. Kortom; je levensstijl even een beetje aanpassen. Af en toe diclofenac genomen maar dat zoveel mogelijk beperkt en mijn lichaam gewoon het werk laten doen. Na verloop van tijd zijn de klachten afgenomen. Dus geen tips behalve rustig aan en naar je lichaam luisteren maar ook niet op een houtje gaan zitten bijten.
Ik had overigens geen "milde" koorts maar gewoon hoge koorts, boven de 40 graden. En besmet geraakt in Thailand, Koh Tao. Een land wat in deze lijst er nog niet bij staat.
Reactie infoteur, 25-06-2014
Thailand stond per abuis direct achter 'Laos' en ook nog eens op dezelfde regel, waardoor het leek alsof het land niet in het rijtje stond. Ik heb het gecorrigeerd. Bedankt dat u mij erop opmerkzaam hebt gemaakt.
Van Lierde Raymond, 02-04-2013
Heeft deze ziekte blijvende gevolgen wat betreft de gewrichtspijnen? onze zoon bevindt zich in de tropen (Indonesië) sinds 20 jaar en is kortelings slachtoffer geworden van deze ziekte.
Reactie infoteur, 13-04-2013
De ziekte verloopt meestal mild en de klachten duren meestal niet langer dan een week. Slechts zelden treden complicaties op. De huid- en gewrichtsklachten kunnen na genezing nog weken hinder geven.