Chikungunya-virus: symptomen, oorzaak en behandeling

Chikungunya is een virale ziekte die door geïnfecteerde muggen wordt overgedragen op de mens. Het veroorzaakt koorts en ernstige gewrichtspijn. Andere symptomen zijn spierpijn, hoofdpijn, misselijkheid, vermoeidheid en huiduitslag. De ziekte vertoont klinische gelijkenis met dengue (knokkelkoorts), en daarom is de kans aanwezig dat er een verkeerde diagnose gesteld wordt in gebieden waar zowel chikungunya als dengue voorkomen. De behandeling van chikungunya is gericht op verlichting van de symptomen. De ziekte komt voor in Afrika, Azië en het Indische subcontinent. In de afgelopen decennia heeft chikungunya zich verspreid naar delen van Europa en Noord-Amerika en Zuid-Amerika. In 2013-2014 verspreidde het chikungunya virus zich razendsnel over Curaçao en in juni 2014 zijn de eerste ziektegevallen in Suriname vastgesteld.

Wat is chikungunya?

Chikungunya is een infectieziekte die wordt veroorzaakt door een virus welke wordt overgedragen door muggen die overdag steken. Chikungunya werd voor het eerst beschreven tijdens een uitbraak in het zuiden van Tanzania in 1952. De naam 'chikungunya' is afgeleid van een woord uit de Afrikaanse taal Kimakonde en betekent zoveel als 'verwrongen worden' en dit verwijst naar de gebogen houding van patiënten met (ernstige) pijn in de gewrichten (= artralgie).

Besmetting Chikungunya virus

Muggen raken besmet met het Chikungunyavirus doordat zij zich voeden op besmette dieren (primaten) en de besmette mug brengt vervolgens de ziekte over naar de mens door steken. De incubatieperiode voor Chikungunyavirus ligt ergens tussen de één tot twaalf dagen (meestal twee tot vier dagen).

Vermoeidheid / Bron: Istock.com/dolgachov

Symptomen van chikungunya

Verschijnselen

Chikungunya wordt gekenmerkt door een plotseling opkomende hoge koorts wat vaak gepaard gaat met ernstige spier- en gewrichtspijn. Andere veelvoorkomende symptomen zijn spierpijn, hoofdpijn, misselijkheid, vermoeidheid en huiduitslag. De spier- en gewrichtspijn kan dagen, weken en soms wel maanden aanhouden. De andere symptomen zijn meestal binnen één tot twee weken verdwenen.

Ernst van de klachten

De ernst van de symptomen kan variëren van mild tot ernstig. Bij pasgeborenen, oudere mensen of volwassenen die lijden aan andere ziekten treden vaak ernstige klachten op. Incidenteel worden er complicaties gemeld aan de ogen, het hart, maag-darmklachten en neurologische problemen gemeld.

Wie zijn de boosdoeners?

Het virus wordt van mens op mens overgebracht door de beet van geïnfecteerde muggen. Alleen vrouwelijke muggen steken. Dit komt doordat zij bloed nodig hebben om hun eitjes goed te kunnen ontwikkelen. Vaak gaat het om de muggen Aedes aegypti en Aedes albopictus, twee soorten die ook andere door muggen overgebrachte virussen, waaronder dengue, kunnen overbrengen. Deze muggen steken overdag, met pieken van verhoogde activiteit in de vroege ochtend en de late namiddag.

Onderzoek en behandeling

Verschillende methoden kunnen worden gebruikt om de diagnose te stellen. Serologische tests kunnen de aanwezigheid van antistoffen aantonen die het lichaam aanmaakt om zich tegen het virus te verdedigen. In Nederland zijn er verschillende laboratoria die Chikungunyavirus-diagnostiek aanbieden, waaronder het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM). Dit is bedoeld voor reizigers die terugkomen met een vermoedelijke Chikungunyavirusinfectie.

Paracetamol werkt pijnstillend en koortsverlagend / Bron: Martin Sulman

Behandeling van chikungunya

Er is geen specifieke antivirale behandeling voor chikungunya. De behandeling is voornamelijk gericht op het verlichten van de symptomen, met inbegrip van de pijn in de gewrichten met paracetamol (géén acetylsalicylzuur vanwege het risico op bloedingen en op het syndroom van Reye bij kinderen). Verder kunnen koude kompressen helpen, helpt bedrust en wordt lichte kinesitherapie (fysiotherapie) tegen de gewrichtsstijfheid vanaf de herstelfase aanbevolen. Er is geen vaccin beschikbaar.

Preventie

De belangrijkste en meest voor de hand liggende maatregel voor preventie is voorkómen dat de mug je kan steken. Dit doe je door de volgende maatregelen te nemen:

het dragen van bedekkende kleding;
het insmeren van de onbedekte huid met een muggenwerend middel dat DEET bevat; en
het slapen onder een met muggenwerende vloeistof geïmpregneerd muskietennet.

Chikungunya-virus: symptomen, oorzaak en behandeling