Ebola: Infectieziekte met bloedingen door ebolavirus

Ebola is een ernstige, acute infectieziekte veroorzaakt door het ebolavirus. Vijf verschillende varianten van het ebolavirus zijn bekend, waarvan één virus geen symptomen veroorzaakt bij de mens. Symptomen zijn onder meer koorts, diarree, uitdroging, braken en slijmvliesbloedingen. De ziekte kent een hoge mortaliteit. Een behandeling is er niet, maar sommige patiënten overleven het virus wel, al blijven sommige symptomen aanhouden. Ebola is genoemd naar een riviertje in Zaïre (Congo) waar de ziekte voor het eerst werd ontdekt in 1976.

• Synoniemen ebola
• Epidemiologie infectieziekte
• Oorzaken en soorten ebolavirus
• Symptomen besmetting met virus: Algemene symptomen en bloedingen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose en complicaties
• Preventie
• Praktische tips voor het leven / omgaan met ebola
• Medische zorg en isolatie
• Preventieve maatregelen en hygiëne
• Misvattingen rond ebola
• Ebola wordt verspreid door de lucht
• Ebola leidt altijd onmiddellijk tot de dood
• Ebola is altijd onmiddellijk herkenbaar aan symptomen
• Ebola kan behandeld worden met antibiotica
• Ebola wordt alleen verspreid in Afrika
• Ebola kan worden genezen met kruiden of alternatieve therapieën
• Een overlevende van ebola blijft levenslang besmettelijk

Synoniemen ebola

Ebola is eveneens gekend onder deze synoniemen:

• Ebola hemorragische koorts
• ebola virus infectie

De gebruikte afkortingen zijn "EHF" en "EVD"

Epidemiologie infectieziekte

Ebola presenteert zich voornamelijk in landen in Afrika, waar geregeld uitbraken gesignaleerd zijn. De ziekte komt ook voor in andere landen, voornamelijk te wijten aan reizigers die in landen geweest zijn waar ebola aanwezig was. Het virus heeft geen seksuele voorkeur, maar mannen zijn door de aard van hun werk vaker getroffen. Vrouwen daarentegen zorgen vaak voor een overleden lichaam met ebola en lopen hierdoor meer kans op het ontwikkelen van ebola. Tot slot kent het ebolavirus geen raciale voorkeur.

Oorzaken en soorten ebolavirus

Soorten

Het ebolavirus veroorzaakt ebola. Het virus van de familie Filoviridae kent vijf aparte soorten: Sudan ebolavirus, Zaïre ebolavirus, Tai Forest (Ivoorkust) ebolavirus en Bundibugyo ebolavirus. De vijfde soort, Reston ebolavirus, veroorzaakt enkel bij niet-primaten symptomen.

Besmetting en overdracht

Fruitvleermuizen van de familie Pteropodidae zijn natuurlijke gastheren van het ebolavirus.

Contact met besmette dieren

Het virus komt het lichaam binnen door een huidletsel of via de slijmvliezen na nauw contact met het bloed, organen of andere lichaamsvloeistoffen van besmette (wilde) dieren, zoals chimpansees, gorilla's, fruitvleermuizen, apen, bosantilopen en stekelvarkens. Sommige mensen eten besmet wild vlees (bushmeat) en lopen het virus hierdoor op.

Contact met besmette patiënt

Ook wanneer zich lichaamsstoffen van een besmette patiënt op de grond bevinden, loopt iemand risico op besmetting (overdracht). Dit geldt eveneens voor mogelijk besmette objecten of materialen, zoals onder andere beddengoed, kleding, medische apparatuur, naalden, spuiten en verbanden. Gezondheidswerkers lopen het hoogste risico op het ontwikkelen van ebola omdat ze vaker in direct contact komen met lichaamsvloeistoffen van de besmette patiënt. Hierbij valt naast bloed te denken aan braaksel, moedermelk, ontlasting, speeksel, sperma, urine en zweet. Patiënten blijven infectieus zolang het bloed het virus bevat. Dit geldt ook op een traditionele begrafenisceremonie bijvoorbeeld waar sommige mensen ook de besmetting oplopen door nauw contact met de overledene.

Werking ebolavirus

Het ebolavirus blokkeert de immuuncellen waardoor het immuunsysteem niet meer in staat is om het virus te elimineren. Het virus richt zich op de endotheelcellen van bloedvaten. Uiteindelijk beschadigt de infectie de bloedvaten waardoor bloedingen ontstaan, één van de meest gekende symptomen van ebola.

Symptomen besmetting met virus: Algemene symptomen en bloedingen

Sommige patiënten vertonen na een blootstelling aan het virus geen symptomen. Wanneer de patiënt asymptomatisch blijft na eenentwintig (21) dagen, krijgt hij de ziekte niet. De incubatietijd (tijd tussen besmetting en het uitbreken van de ziekte) bedraagt maximaal 21 dagen. Bij de meeste patiënten treden de symptomen op binnen acht (8) tot tien (10) dagen, maar de symptomen presenteren zich mogelijk ook reeds vanaf twee dagen na de besmetting. Zowel vroege als late symptomen zijn mogelijk, al verschijnen sommige vroege symptomen eveneens in een later stadium van de ziekte.

Vroege symptomen

Algemene symptomen zoals ernstige hoofdpijn, koorts van meer dan 38,6°C, rillingen, spierpijn, vermoeidheid en zwakte treden als eerste op. Vroege maaggerelateerde gastro-intestinale symptomen zijn onder meer braken, buikpijn, diarree, keelpijn en maagpijn. Ook behoort een maculopapulaire uitslag (huiduitslag met vlekken en bultjes) tot de mogelijkheden.

Late symptomen

In een later stadium heeft de patiënt ernstig gewichtsverlies en dehydratie (uitdroging). Hij krijgt tevens een uitdrukkingsloos gezicht. Andere symptomen omvatten myocarditis (ontsteking van de hartspier) en longoedeem (vocht in de longen door linkerhartfalen), onverklaarbare blauwe plekken en/of bloedingen uit de mond, de endeldarm, de ogen, de oren en de neus (neusbloeding). Ook inwendige bloedingen in bijvoorbeeld de hersenen zijn mogelijk. Wanneer deze bloedingen ontstaan, is de kans op herstel klein. Daarnaast treedt orgaanfalen (nier- en leverproblemen) op. Epileptische aanvallen komen ook voor. Tot slot zijn symptomen bij terminaal zieke patiënten tachypneu, hypotensie (een verlaagde bloeddruk), anurie (afwezige urineproductie) en coma.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek

De arts voert een grondig lichamelijk onderzoek uit bij de patiënt. Hierbij is een anamnese, een grondig vraaggesprek, onontbeerlijk. Hij merkt tevens de zichtbare symptomen op bij de patiënt.

Diagnostisch onderzoek

Een volledig bloedonderzoek is nodig om de diagnose van ebola te bevestigen. Een laboratoriumonderzoek van een weefselkweek is mogelijk, maar enkel in hoogst beveiligde laboratoria. De diagnose is echter niet eenvoudig doordat de vroege symptomen vrij algemeen zijn.

Differentiële diagnose

De arts verwart ebola vaak met volgende aandoeningen: Lassa-koorts (virale infectieziekte met koorts en bloedingen), malaria, meningitis (hersenvliesontsteking met hoofdpijn, koorts en een stijve nek) en tyfus (bacteriële infectie door besmette insectenbeet).

Behandeling

Voor deze infectieziekte is geen bekende behandeling voorhanden anno september 2024. In het ziekenhuis isoleert de arts de patiënt en is dit van belang voor de effectieve controle van de ziekteverspreiding. Enkel symptoomgerichte behandelingen zijn mogelijk, zoals het toedienen van infusen bij uitdroging en paracetamol voor koorts en pijn.

Prognose en complicaties

De prognose varieert van patiënt tot patiënt, maar de mortaliteit van ebola bedraagt gemiddeld 50%. De prognose is afhankelijk van de aanwezige symptomen en de behandeling. Indien het immuunsysteem van de patiënt zijn werk goed doet, is de overlevingskans groter. De patiënt kan complicaties ondervinden door eventuele bijkomende infecties, zoals schimmelinfecties (mycosen) en andere virale infecties. Tevens blijft de patiënt nog weken tot maanden na herstel besmettelijk.

Preventie

Vaccinatie

Sinds 2019 is een vaccin genaamd rVSV-ZEBOV goedgekeurd voor gebruik bij ebola en aangetoond effectief in klinische proeven. Het vaccin wordt enkel aanbevolen voor personen die contact hebben met besmette personen of die reizen naar gebieden met een uitbraak van ebola.

Bescherming

Bij een uitbraak worden persoonlijke beschermingsmiddelen (PBM) zoals beschermende kleding, handschoenen en maskers aangeraden. Het is cruciaal om contact met besmette lichaamsvloeistoffen en met overleden personen met ebola te vermijden.

Kennis en voorlichting

Kennis over ebola en educatie over hygiënemaatregelen zijn cruciaal om besmetting te voorkomen. Bevolkingen in risicogebieden krijgen voorlichting over preventieve maatregelen en het vermijden van contact met besmette personen en dieren.

Praktische tips voor het leven / omgaan met ebola

Medische zorg en isolatie

Ebola is een ernstige infectieziekte die intensieve medische zorg en isolatie vereist om verspreiding te voorkomen. Tijdige ziekenhuisopname en behandeling met ondersteunende zorg zijn cruciaal.

Preventieve maatregelen en hygiëne

Het vermijden van contact met geïnfecteerde personen en lichaamsvloeistoffen is essentieel. Strikte hygiënemaatregelen, zoals het gebruik van persoonlijke beschermingsmiddelen, helpen verdere infecties te voorkomen.

Misvattingen rond ebola

Ebola is een ernstige en vaak dodelijke tropische aandoening die veroorzaakt wordt door het ebolavirus. Door de ernstige uitbraken en de hoge sterftecijfers zijn er veel misvattingen ontstaan over de ziekte, de manier waarop het wordt overgedragen en de mogelijkheden voor behandeling. Deze misvattingen kunnen leiden tot angst, stigma en verkeerde beslissingen met betrekking tot preventie en zorg.

Ebola wordt verspreid door de lucht

Een veelvoorkomende misvatting is dat ebola zich verspreidt via de lucht, zoals verkoudheid of griep. In werkelijkheid wordt ebola alleen overgedragen via direct contact met lichaamsvloeistoffen van een besmet persoon of dier. Dit betekent dat speeksel, bloed, zweet, braaksel, urine of ontlasting van een besmette patiënt het virus kan overdragen. Aerosoltransmissie, zoals bij tuberculose of mazelen, is bij ebola niet aangetoond. Dit onderscheid is cruciaal om onnodige paniek en verkeerde beschermingsmaatregelen te voorkomen.

Ebola leidt altijd onmiddellijk tot de dood

Hoewel ebola een zeer ernstige ziekte is met een hoog sterftecijfer, betekent een infectie niet automatisch de dood. De overlevingskans hangt af van verschillende factoren, zoals de algehele gezondheidstoestand van de patiënt, de tijdige toegang tot medische zorg en ondersteunende behandelingen zoals bloedonderzoeken om elektrolytenniveaus te monitoren, vochttoediening en zuurstoftherapie. Vroegtijdige detectie en zorg kunnen de overlevingskansen aanzienlijk verbeteren.

Ebola is altijd onmiddellijk herkenbaar aan symptomen

Ebola begint vaak met algemene symptomen zoals koorts, zwakte, spierpijn en hoofdpijn, wat het moeilijk maakt om het in een vroeg stadium te onderscheiden van andere ziekten zoals malaria of koorts door een bacteriële infectie. Pas later kunnen ernstigere symptomen optreden, zoals bloedingen, lever- en nierproblemen en shock. Dit maakt het des te belangrijker om bij verdachte gevallen laboratoriumtests uit te voeren om een juiste diagnose te stellen.

Ebola kan behandeld worden met antibiotica

Een veelvoorkomende misvatting is dat antibiotica effectief zijn tegen ebola. Ebola wordt veroorzaakt door een virus, en antibiotica werken alleen tegen bacteriële infecties. Er zijn echter antivirale middelen en experimentele behandelingen die in sommige gevallen kunnen helpen. Daarnaast is ondersteunende zorg, zoals vochttoediening en behandeling van secundaire infecties, van cruciaal belang om complicaties te voorkomen.

Ebola wordt alleen verspreid in Afrika

Hoewel de meeste uitbraken van ebola in West- en Centraal-Afrika zijn voorgekomen, betekent dit niet dat de ziekte zich niet buiten het continent kan verspreiden. Door internationale reizen en besmette personen die zich verplaatsen, kan het virus ook in andere delen van de wereld terechtkomen. Strikte controlemaatregelen, screening en quarantaines helpen om de verspreiding te voorkomen, maar het is onjuist om te denken dat ebola alleen een probleem is in Afrikaanse landen.

Ebola kan worden genezen met kruiden of alternatieve therapieën

Tijdens ebola-uitbraken doen vaak geruchten de ronde over wondermiddelen, kruidenmengsels of traditionele behandelingen die de ziekte zouden genezen. Er is echter geen wetenschappelijk bewijs dat kruiden of alternatieve therapieën effectief zijn tegen ebola. In sommige gevallen kunnen onbetrouwbare behandelingen zelfs schadelijk zijn en de kans op overleving verkleinen, omdat ze tijdige medische zorg uitstellen.

Een overlevende van ebola blijft levenslang besmettelijk

Hoewel het ebolavirus nog enige tijd na herstel in bepaalde lichaamsvloeistoffen zoals sperma kan worden aangetroffen, betekent dit niet dat een overlevende levenslang besmettelijk is. De meeste patiënten die volledig herstellen, kunnen na een bepaalde periode geen anderen meer besmetten. Wel wordt aanbevolen dat mannelijke overlevenden zich laten testen op het virus in sperma en passende voorzorgsmaatregelen nemen zolang het virus nog detecteerbaar is.

Lees verder

• Virale hemorragische koorts: Ernstig ziektebeeld door virus
• Door vleermuizen overgedragen virussen: Soorten infecties