Ebola: Infectieziekte met bloedingen door ebolavirus

Ebola is een ernstige, acute infectieziekte veroorzaakt door het ebolavirus. Vijf verschillende varianten van het ebolavirus zijn bekend, waarvan één virus geen symptomen veroorzaakt bij de mens. Symptomen zijn onder meer koorts, diarree, uitdroging, braken en slijmvliesbloedingen. De ziekte kent een hoge mortaliteit. Een behandeling is er niet, maar sommige patiënten overleven het virus wel, al blijven sommige symptomen wel aanhouden. Ebola is genoemd naar een riviertje in Zaïre (Congo) waar de ziekte voor het eerst werd ontdekt in 1976.

• Synoniemen ebola
• Epidemiologie infectieziekte
• Oorzaken en soorten ebolavirus
• Symptomen besmetting met virus: Algemene symptomen en bloedingen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose ebola
• Preventie van de ziekte

Synoniemen ebola

Ebola is eveneens gekend onder deze synoniemen:

• Ebola hemorragische koorts
• ebola virus infectie

De gebruikte afkortingen zijn "EHF" en "EVD"

Epidemiologie infectieziekte

Ebola presenteert zich voornamelijk in landen in Afrika, waar geregeld uitbraken gesignaleerd zijn. De ziekte komt ook voor in andere landen, voornamelijk te wijten aan reizigers die in landen geweest zijn waar ebola aanwezig was. Het virus heeft geen seksuele voorliefde, maar mannen zijn door de aard van hun werk vaker getroffen. Vrouwen daarentegen zorgen vaak voor een overleden lichaam met ebola en lopen hierdoor meer kans op het ontwikkelen op ebola. Tot slot kent het ebolavirus geen raciale voorliefde.

Oorzaken en soorten ebolavirus

Soorten

Het ebolavirus veroorzaakt ebola. Het virus van de familie Filoviridae kent vijf aparte soorten: Sudan ebolavirus, Zaïre ebolavirus, Tai Forest (Ivoorkust) ebolavirus en Bundibugyo ebolavirus. De vijfde soort, Reston ebolavirus, veroorzaakt enkel bij niet-primaten symptomen.

Besmetting en overdracht

Fruitvleermuizen van de familie Pteropodidae zijn natuurlijke gastheren van het ebolavirus.

Contact met besmette dieren
Het virus komt het lichaam binnen door een huidletsel of via de slijmvliezen na nauw contact met het bloed, organen of andere lichaamsvloeistoffen van besmette (wilde) dieren, zoals chimpansees, gorilla's, fruitvleermuizen, apen, bosantilopen en stekelvarkens. Sommige mensen eten besmet wild vlees (bushmeat) en lopen het virus hierdoor op.

Contact met besmette patiënt
Ook wanneer zich lichaamsstoffen van een besmette patiënt op de grond bevinden, loopt iemand risico op besmetting (overdracht). Dit geldt eveneens voor mogelijk besmette objecten of materialen, zoals onder andere beddengoed, kleding, medische apparatuur, naalden, spuiten en verbanden. Gezondheidswerkers lopen het hoogste risico op het ontwikkelen van ebola omdat ze vaker in direct contact komen met lichaamsvloeistoffen van de besmette patiënt. Hierbij valt naast bloed te denken aan braaksel, moedermelk, ontlasting, speeksel, sperma, urine en zweet. Patiënten blijven infectieus zolang het bloed het virus bevat. Dit geldt ook op een traditionele begrafenisceremonie bijvoorbeeld waar sommige mensen ook de besmetting oplopen door nauw contact met de overledene.

Werking ebolavirus

Het ebolavirus blokkeert de immuuncellen waardoor het immuunsysteem niet meer in staat is om het virus te elimineren. Het virus richt zich op de endotheelcellen van bloedvaten. Uiteindelijk beschadigt de infectie de bloedvaten waardoor bloedingen ontstaan, één van de meest gekende symptomen van ebola.

Symptomen besmetting met virus: Algemene symptomen en bloedingen

Sommige patiënten vertonen na een blootstelling met het virus geen symptomen. Wanneer de patiënt asymptomatisch blijft na eenentwintig (21) dagen, krijgt hij de ziekte niet. De incubatietijd (tijd tussen besmetting en het uitbreken van de ziekte) bedraagt maximaal 21 dagen. Bij de meeste patiënten treden de symptomen op binnen acht (8) tot tien (10) dagen, maar de symptomen presenteren zich mogelijk ook reeds vanaf twee dagen na de besmetting. Zowel vroege als late symptomen zijn mogelijk, al verschijnen sommige vroege symptomen eveneens in een later stadium van de ziekte.

Vroege symptomen

Algemene symptomen zoals ernstige hoofdpijn, koorts van meer dan 38,6°C, rillingen, spierpijn, vermoeidheid en zwakte treden als eerste op. Vroege maaggerelateerde gastro-intestinale symptomen zijn onder meer braken, buikpijn, diarree, keelpijn en maagpijn. Ook behoort een maculopapulaire uitslag (huiduitslag met vlekken en bultjes) tot de mogelijkheden.

Late symptomen

In een later stadium heeft de patiënt ernstig gewichtsverlies en dehydratie (uitdroging). Hij krijgt tevens een uitdrukkingsloos gezicht. Andere symptomen omvatten myocarditis (ontsteking van de hartspier) en longoedeem (vocht in de longen door linkerhartfalen), onverklaarbare blauwe plekken en/of bloedingen uit de mond, de endeldarm, de ogen, de oren en de neus (neusbloeding). Ook inwendige bloedingen in bijvoorbeeld de hersenen zijn mogelijk. Wanneer deze bloedingen ontstaan, is de kans op herstel klein. Daarnaast treedt orgaanfalen (nier- en leverproblemen) op. Epileptische aanvallen komen ook voor. Tot slot zijn symptomen bij terminaal zieke patiënten tachypneu, hypotensie (een verlaagde bloeddruk), anurie (afwezige urineproductie) en coma.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek

De arts voert een grondig lichamelijk onderzoek uit bij de patiënt. Hierbij is een anamnese, een grondig vraaggesprek, onontbeerlijk. Hij merkt tevens de zichtbare symptomen op bij de patiënt.

Diagnostisch onderzoek

Een volledig bloedonderzoek is nodig om de diagnose van ebola te bevestigen. Een laboratoriumonderzoek van een weefselkweek is mogelijk, maar enkel in hoogst beveiligde laboratoria. De diagnose is echter niet eenvoudig doordat de vroege symptomen vrij algemeen zijn.

Differentiële diagnose

De arts verwart ebola vaak met volgende aandoeningen: Lassa-koorts (virale infectieziekte met koorts en bloedingen), malaria, meningitis (hersenvliesontsteking met hoofdpijn, koorts en een stijve nek) en tyfus (bacteriële infectie door besmette insectenbeet).

Behandeling

Voor deze infectieziekte is geen bekende behandeling voorhanden anno april 2020. In het ziekenhuis isoleert de arts de patiënt zodat het virus niet in staat is zich te verspreiden. De verdere behandeling is vooral symptomatisch en ondersteunend gericht. De arts behandelt andere infecties en houdt de bloeddruk op peil. De patiënt krijgt bloedtransfusies, zuurstof en intraveneus vocht toegediend.

Prognose ebola

De prognose van ebola hangt af van de reactie van het immuunsysteem op het virus. Bij goede medische zorg verhoogt de kans om de ziekte te overleven. Overlevende patiënten zijn tien jaar of langer immuun voor het virus, al is niet geweten of dit eveneens geldig is voor andere varianten van het virus. Immune patiënten zijn niet langer in staat om ebola te verspreiden. Niettemin vertonen overlevende patiënten soms nog late symptomen zoals hoofdpijn, vermoeidheid, gehoorverlies, gewrichtspijn, oogproblemen, spierpijn, tinnitus aurium (oorsuizen), amenorroe (geen menstruatie meer), oorspeekselklierontsteking, orchitis (ontsteking van de teelbal = testis), … Ook blijft ebola bijvoorbeeld nog lang aanwezig in het sperma, waardoor geslachtsgemeenschap gedurende minstens negen maanden tot één jaar is afgeraden. Afhankelijk van het type virus, komt 25 tot 90 procent van de besmette patiënten door ebola te overlijden. De meest dodelijke ebolasoort is het Zaïre ebolavirus. De meeste patiënten overlijden namelijk binnen de twee weken. De minste doden zijn te verwachten bij een besmetting met het Bundibugyo ebolavirus. Tot slot veroorzaakt het Reston ebolavirus geen ziekteverschijnselen bij mensen.

Preventie van de ziekte

Ook een vaccin of een ander preventief geneesmiddel is (nog) niet beschikbaar anno april 2020, al is wel een experimenteel vaccin beschikbaar dat voorhanden is bij uitbraken. Het vaccin wordt dan toegediend aan hoogrisicopatiënten zoals medisch personeel en familieleden van patiënten. Hierdoor komt een verdere verspreiding van het virus niet tot stand en vertraagt bovendien de uitbreiding van de epidemie.

Mensen die naar landen reizen waar ebola actief is, hanteren een goede hygiëne en vermijden elk contact met bloed en lichaamsvloeistoffen. Dit omvat zowel het direct contact met patiënten alsook het in aanraking komen met mogelijk besmette objecten. Ook het contact met vleermuizen en niet-menselijke primaten is uit den boze, evenals mogelijk rauw vlees van deze dieren. Ziekenhuizen in West-Afrika waar ebolapatiënten liggen, vermijdt de persoon. Zorgverleners dragen aangepaste beschermende kledij en isoleren zieke patiënten. Voorts vermijdt de persoon best een traditioneel begrafenisritueel van een overleden ebolapatiënt waarbij een behandeling van het nog steeds besmette lichaam gebeurt. Tot slot let een persoon er op dat hij minstens 21 dagen na thuiskomst geen mogelijke symptomen van ebola vertoont. Bij het ontwikkelen van koorts en/of andere vroeg optredende symptomen, zoekt de patiënt meteen contact op met de arts.

Lees verder

• Virale hemorragische koorts: Ernstig ziektebeeld door virus
• Door vleermuizen overgedragen virussen: Soorten infecties