Ebola virus: diagnose, symptomen, behandeling en prognose

Het Ebola virus, voorheen beter bekend als Ebola hemorragische koorts, is een zeldzame en dodelijke ziekte die wordt veroorzaakt door een infectie met een van de vijf Ebolavirussen (filovirussen). De Ebola epidemie West Afrika in 2014 is de grootste en meest complexe uitbraak sinds Ebola voor het eerst werd ontdekt in 1976. Deze epidemie heeft meer slachtoffers gemaakt dat alle voorgaande epidemieën bij elkaar.

Achtergrond

Filovirussen (filoviridae) vormen een familie van virussen met drie geslachten: het Ebolavirus, het Margburgvirus en het Cuevavirus. Het Ebolavirus bestaat weer uit vijf soorten, waarvan vier schadelijk zijn voor de mens: het Ebolavirus (Zaïre ebolavirus); Soedan virus (Soedan ebolavirus); Taï Forest virus (Taï Forest ebolavirus, ook eerder bekend als het Ivoorkust ebolavirus); en het Bundibugyo virus (Bundibugyo ebolavirus). De vijfde, het Reston Ebolavirus, veroorzaakt alleen ziekte in primaten en niet in mensen. Het Zaïre virus is de veroorzaker van de epidemie in 2014.

Besmetting

Het natuurlijke reservoir van ebolavirussen is niet goed bekend, echter op basis van andere soortgelijke virussen wordt verondersteld dat Ebola voornamelijk vleermuizen en/of primaten gebruikt als gastheer. Er wordt dan ook gedacht dat de eerste patiënt in contact is geweest met een zieke vleermuis of primaat en dat daarna verspreiding van mens naar mens is ontstaan.

Verspreiding van persoon tot persoon ontstaat door direct contact (kapotte huid of slijmvliezen) met:

• bloed of lichaamssappen (zoals urine, speeksel, zweet, ontlasting, etc.) van een patiënt geïnfecteerd met Ebola
• objecten zoals spuiten en naalden die in contact zijn geweest met het virus

Ebola kan zich niet verspreiden via lucht, via water of via voedsel. Echter, er zijn wel aanwijzingen dat het verwerken en eten van "bushmeat" (rauw vlees) Ebola kan verspreiden. Het eten van bushmeat wordt dan ook afgeraden. Er is tevens geen bewijs dat muggen of andere insecten Ebola kunnen overdragen. Alleen mensen, vleermuizen en primaten kunnen besmet worden met Ebola en Ebola verspreiden.

Patiënten blijven infectieus zolang als het bloed en slijmvliezen, inclusief semen (zaad) en borstvoeding, het virus bevatten. Mannen die hersteld zijn van het virus kunnen nog tot zeven weken na herstel het virus door middel van hun semen de ziekte overbrengen.

Symptomen

Verschijnselen van Ebola kunnen binnen twee tot eenentwintig dagen na blootstelling optreden, maar het gemiddelde is ongeveer acht tot tien dagen na blootstelling. Mensen zijn niet besmettelijk totdat ze symptomen ontwikkelen. Eerste symptomen zijn het plotseling optreden van:

• Koorts
• Ernstige hoofdpijn
• Spierpijn
• Algehele zwakte
• Moeheid
• Diarree
• Misselijkheid en braken
• Buikpijn

Daarna wordt het vaak gevolgd door huiduitslag, afgenomen nier- en leverfunctie en in sommige gevallen zowel interne als externe bloedingen. Bloeduitslagen laten vaak een leukopenie (lage witte bloedcellen), trombopenie (lage bloedplaatjes) en verhoogde leverenzymen zien.

Herstel is afhankelijk van goede ondersteunende zorg en de afweer van de geïnfecteerde patiënt. Patiënten die Ebola hebben doorgemaakt kunnen antistoffen tot wel 10 jaar na de infectie ontwikkelen. Het is niet goed bekend of patiënten dan opnieuw Ebola kunnen ontwikkelen of levenslang immuniteit hebben.

Diagnose

Aangezien de eerste symptomen van een infectie met het ebolavirus vaag en algemeen zijn, kan het soms best lastig zijn om Ebola van andere infectieuze ziekten te onderscheiden zoals malaria, meningitis en tyfus. De definitieve diagnose wordt in het laboratorium vastgesteld door middel van verschillende assays zoals ELISA, PCR en isolatie van het virus door celkweken. Tot de diagnose bekend is wordt een patiënt in quarantaine geplaatst en in strikte isolatie behandeld en verpleegd.

Materiaal van patiënten is vanzelfsprekend erg infectieus, goede maatregelen omtrent isolatie en beschermende kleding is dus noodzakelijk.

Behandeling en vaccins

Er is tot op heden nog geen goede behandeling bekend voor het ebolavirus. Goede ondersteunende therapie met vochttoediening en het bestrijden van specifieke symptomen zijn nu de belangrijkste middelen om de overleving te verbeteren. Echter ook dan blijft Ebola een levensbedreigende ziekte met een mortaliteit gerapporteerd van 40-90%.

Potentiële behandeling om het virus te neutraliseren middels bloedproducten, immunotherapie en nieuwe medicijnen worden op anno 2014 geëvalueerd. Vooralsnog is er nog geen goedgekeurd vaccin op de markt, echter twee potentiële vaccins worden getest op veiligheid.

Kernpunten

• Het Ebola virus, voorheen beter bekend als ebola hemorragische koorts, is een zeldzame en dodelijke ziekte.
• Het virus wordt op mensen overgedragen door wilde dieren (primaten, vleermuizen) en wordt vervolgens van mens tot mens in de populatie verder verspreid.
• De gemiddelde mortaliteit ligt rond de 50%, maar varieert tussen de 40%-90% in eerdere uitbraken.
• Vroege ondersteunende therapie middels rehydratie en symptomatische behandeling verbetert de overleving. Immunotherapie en andere medicijnen om het virus te onderdrukken en/of neutraliseren zijn in ontwikkeling.
• Er is in 2014 nog geen goedgekeurd vaccin op de markt, maar aan twee potentiële vaccins wordt gewerkt.