Malaria: Infectieziekte met koorts, geelzucht en zwakte
Malaria is een potentieel levensbedreigende infectieziekte veroorzaakt door parasieten die worden overgedragen via de beet van geïnfecteerde vrouwelijke Anopheles-muggen. De ziekte komt voornamelijk voor in (sub)tropische gebieden, waar de muggen de warmte nodig hebben om te overleven en zich voort te planten. Malaria veroorzaakt hoge koorts, rillingen, griepachtige symptomen en bloedarmoede (anemie) door de vernietiging van rode bloedcellen. Er zijn vijf verschillende soorten Plasmodium-parasieten die malaria kunnen veroorzaken, waarvan sommige ernstige symptomen en complicaties met zich meebrengen. Malaria is in veel gevallen goed te voorkomen en te behandelen, maar in veel arme landen ontbreken de middelen voor preventie en snelle behandeling, waardoor de ziekte jaarlijks vele miljoenen doden veroorzaakt.- Synoniemen malaria
- Epidemiologie infectieziekte
- Mechanisme
- Overdracht via de mug
- Infectie in de mens
- Levenscyclus in de rode bloedcellen
- Symptomen door parasitaire activiteit
- Oorzaken en soorten Plasmodium: Infectie door beet van besmette Anopheles-mug
- Risicofactoren
- Leven in of reizen naar malariagebieden
- Blootstelling aan muggen
- Aandoeningen die het immuunsysteem verzwakken
- Gebrek aan malariaprofylaxe
- Vroege leeftijd en zwangerschap
- Risicogroepen
- Zwangere vrouwen
- Kleine kinderen en zuigelingen
- Mensen met verzwakte immuunsystemen
- Reizigers naar malariagebieden
- Mensen zonder toegang tot gezondheidszorg
- Symptomen: Koorts, geelzucht en zwakte door anemie
- Alarmsymptomen
- Koorts en koude rillingen
- Hoofdpijn en spierpijn
- Vermoeidheid en zwakte
- Misselijkheid en braken
- Geelzucht en bloedarmoede
- Diagnose en onderzoeken
- Behandeling via medicatie
- Prognose malaria
- Complicaties: Vernietiging bloedcellen
- Preventie aandoening
- Gebruik van malariaprofylaxe
- Bescherming tegen muggenbeten
- Verbeteren van de leefomstandigheden
- Educatie en bewustwording
- Wetenschappelijk onderzoek malaria
- Praktische tips voor het omgaan met malaria
- Voorkom muggenbeten
- Neem malariapreventiemiddelen
- Raadpleeg een arts bij symptomen van malaria
- Behandeling van malaria
- Let op complicaties van malaria
- Zorg voor een goede elektrolytenbalans
- Misvattingen rond malaria
- Malaria komt alleen voor in tropische gebieden
- Een muggenbeet leidt altijd tot malaria
- Malaria veroorzaakt alleen koorts
- Malaria kan zonder medicatie genezen
- Malaria heeft geen blijvende gevolgen
- Alleen volwassenen lopen risico op malaria
Synoniemen malaria
Malaria staat ook bekend onder de volgende synoniemen:- Biduoterian koorts
- Blackwater-koorts
- Moeraskoorts
- Plasmodium (de parasiet die malaria veroorzaakt)
- Paludisme
- Quartana
- Tertiana malaria
- Wisselkoorts
- Zwartwaterkoorts
Epidemiologie infectieziekte
Malaria komt voor in meer dan honderd (sub)tropische gebieden wereldwijd. Grote delen van Afrika, Zuid-Azië, Midden- en Zuid-Amerika, het Caribisch gebied, Zuidoost-Azië, het Midden-Oosten en Oceanië zijn gebieden waar malariatransmissie voorkomt. Ongeveer 3,2 miljard mensen – de helft van de wereldbevolking – lopen risico op malaria. Zowel inwoners als reizigers naar deze gebieden lopen een verhoogd risico op het ontwikkelen van malaria. De jaarlijkse incidentie bedraagt tussen de 300 en 500 miljoen gevallen. Malaria treft vooral baby’s, jonge kinderen onder de vijf jaar, zwangere vrouwen, mensen met hiv of aids en niet-immune reizigers. Mannen en vrouwen zijn gelijkmatig verdeeld over de gevallen van malaria.Mechanisme
Malaria wordt veroorzaakt door de parasiet Plasmodium, die wordt overgedragen op mensen via de beet van geïnfecteerde vrouwelijke anophelesmuggen. Het mechanisme van infectie en de ontwikkeling van de ziekte is een complex proces dat in verschillende fasen plaatsvindt, zowel in de mug als in de mens.Overdracht via de mug
Wanneer een vrouwelijke anophelesmug een geïnfecteerde persoon bijt, neemt de mug de parasieten (gametocyten) op via het bloed. Deze gametocyten ontwikkelen zich verder in de maag van de mug tot sporozoïeten, de infectieuze vorm van de parasiet. De sporozoïeten migreren naar de speekselklieren van de mug, waardoor de mug in staat is om de parasiet over te dragen naar een nieuwe gastheer bij de volgende beet.Infectie in de mens
Bij de beet van een geïnfecteerde mug worden de sporozoïeten in de bloedbaan van de mens geïnjecteerd. Ze migreren naar de lever, waar ze zich snel vermenigvuldigen en rijpen. Afhankelijk van het type Plasmodium, kan dit proces variëren in duur en effect. Na het rijpen in de lever worden de parasieten vrijgelaten in de bloedbaan, waar ze de rode bloedcellen infecteren.Levenscyclus in de rode bloedcellen
In de rode bloedcellen vermenigvuldigt de parasiet zich verder, wat uiteindelijk leidt tot de vernietiging van de bloedcellen en de vrijlating van nieuwe parasieten. Dit proces veroorzaakt de symptomen van malaria, zoals koorts, koude rillingen en zweten. Sommige parasieten, zoals Plasmodium falciparum, kunnen leiden tot ernstige complicaties, waaronder orgaanschade, door de vermenigvuldiging en vernietiging van bloedcellen.Symptomen door parasitaire activiteit
De symptomen van malaria worden voornamelijk veroorzaakt door de schade die de parasieten aanrichten aan de rode bloedcellen en de ontstekingsreactie die het immuunsysteem in gang zet als reactie op de parasitaire infectie. Koorts, spierpijn, hoofdpijn en vermoeidheid zijn veelvoorkomende symptomen die de patiënt ervaart.Oorzaken en soorten Plasmodium: Infectie door beet van besmette Anopheles-mug
Besmetting en overdrachtMalaria wordt overgedragen door de beet van geïnfecteerde vrouwelijke Anopheles-muggen (malariavectoren). Alleen muggen die besmet zijn door een eerdere bloedmaaltijd bij een geïnfecteerde persoon kunnen malaria overdragen. Anopheles-muggen bijten meestal tussen zonsondergang en zonsopgang (tussen 21.00 uur en 05.00 uur). Wanneer een geïnfecteerde mug een persoon bijt, worden de parasieten (sporozoïeten) via de bloedbaan naar de lever vervoerd, waar ze rijpen en omgevormd worden tot merozoïeten. Deze parasieten komen in de bloedbaan terecht en infecteren de rode bloedcellen. De parasieten vermenigvuldigen zich in de rode bloedcellen, die vervolgens binnen 48 tot 72 uur openbarsten en nieuwe rode bloedcellen infecteren. Dit leidt tot de vrijlating van grote hoeveelheden hemoglobine in de bloedbaan, wat resulteert in anemie door de vernietiging van de rode bloedcellen. Malaria kan ook worden overgedragen van moeder op kind tijdens de zwangerschap, via bloedtransfusies, orgaantransplantaties en besmette naalden.
Soorten parasieten Er zijn vijf soorten Plasmodium-parasieten die malaria kunnen veroorzaken bij mensen. De belangrijkste bedreiging komt van Plasmodium falciparum en Plasmodium vivax. De andere soorten zijn Plasmodium ovale, Plasmodium malariae en Plasmodium knowlesi.
- Plasmodium falciparum komt vooral voor in Afrika en veroorzaakt de meeste sterfgevallen wereldwijd.
- Plasmodium vivax is wijdverspreid buiten Afrika en veroorzaakt minder ernstige symptomen en sterfgevallen.
- Plasmodium ovale veroorzaakt symptomen die vergelijkbaar zijn met die van Plasmodium vivax, maar meestal zijn de symptomen milder en vaak is geen behandeling nodig.
- Plasmodium malariae veroorzaakt symptomen die later tot uiting komen dan bij infecties met Plasmodium vivax of Plasmodium ovale.
- Plasmodium knowlesi is ook bekend bij apen en kan ernstige symptomen veroorzaken bij mensen, met een behandeling die vergelijkbaar is met die voor Plasmodium falciparum.
Risicofactoren
Er zijn verschillende risicofactoren die de kans op malaria-infectie vergroten. Deze factoren hangen vaak samen met de blootstelling aan geïnfecteerde muggen of de verminderde mogelijkheid van het lichaam om zich tegen de infectie te verdedigen.Leven in of reizen naar malariagebieden
De grootste risicofactor voor malaria is het wonen in of reizen naar gebieden waar malaria veel voorkomt, zoals Sub-Sahara Afrika, Zuid-Azië en delen van Latijns-Amerika. In deze regio's komen de anophelesmuggen voor die de parasiet overdragen.Blootstelling aan muggen
Blootstelling aan muggen is de belangrijkste risicofactor voor malaria. Mensen die 's nachts of in de schemering buiten zijn, of die in onbeschermde huizen wonen, lopen een groter risico op muggenbeten. In gebieden waar de muggen veel voorkomen, is de kans groter om geïnfecteerd te raken.Aandoeningen die het immuunsysteem verzwakken
Personen met een verzwakt immuunsysteem, zoals mensen met hiv/aids, zijn meer vatbaar voor ernstige malaria-infecties. Deze mensen hebben moeite om de parasieten te bestrijden, wat kan leiden tot ernstigere symptomen en complicaties.Gebrek aan malariaprofylaxe
In regio's waar malaria endemisch is, kan het ontbreken van antimalariamiddelen of het niet naleven van preventieve maatregelen (zoals het nemen van profylaxe) het risico op infectie aanzienlijk verhogen. Onvoldoende bescherming vergroot de kans om besmet te raken.Vroege leeftijd en zwangerschap
Zwangere vrouwen en jonge kinderen zijn vatbaarder voor malaria. Zwangere vrouwen hebben vaak een verzwakt immuunsysteem, terwijl jonge kinderen nog niet genoeg immuniteit hebben opgebouwd tegen de parasiet.Risicogroepen
Er zijn specifieke groepen die bijzonder gevoelig zijn voor malaria, en voor hen kan de infectie ernstiger verlopen dan bij andere mensen.Zwangere vrouwen
Zwangere vrouwen lopen een verhoogd risico op ernstige malaria, vooral in de vroege stadia van de zwangerschap. De verzwakte immuunrespons kan leiden tot een ernstiger verloop van de ziekte, wat kan resulteren in zwangerschapscomplicaties zoals vroeggeboorte, miskramen en lage geboortegewichten.Kleine kinderen en zuigelingen
Kleine kinderen en zuigelingen zijn bijzonder kwetsbaar voor malaria-infecties omdat hun immuunsysteem nog niet volledig is ontwikkeld. Dit maakt hen vatbaarder voor de ernstige vormen van malaria, die kunnen leiden tot orgaanfalen of de dood als ze niet snel worden behandeld.Mensen met verzwakte immuunsystemen
Mensen met een verzwakt immuunsysteem, zoals hiv-patiënten of mensen die immuunonderdrukkende therapieën ondergaan, hebben een hoger risico op malaria-infectie en ernstige complicaties. Het onvermogen van hun immuunsysteem om effectief te reageren op de parasiet verhoogt de kans op ernstige symptomen.Reizigers naar malariagebieden
Reizigers naar endemische gebieden, die geen profylaxe gebruiken of niet goed zijn voorbereid, lopen een verhoogd risico op malaria. Vooral mensen die niet vaak naar malaria-achtige gebieden reizen, hebben een lager niveau van immuniteit en zijn dus gevoeliger voor infecties.Mensen zonder toegang tot gezondheidszorg
Mensen in afgelegen gebieden met beperkte toegang tot gezondheidszorg lopen een hoger risico op ernstige malaria. Gebrek aan snel toegankelijke medische zorg kan leiden tot vertraagde diagnose en behandeling, wat de ernst van de infectie verhoogt.Symptomen: Koorts, geelzucht en zwakte door anemie
Malaria kan een breed scala aan symptomen veroorzaken, variërend van mild tot ernstig. De symptomen verschijnen meestal tien tot vijftien dagen tot vier weken na de muggenbeet, hoewel in sommige gevallen symptomen al na zeven dagen of pas na vier jaar kunnen optreden.De symptomen van malaria zijn te wijten aan anemie (tekort aan rode bloedcellen) en omvatten:
- Anorexia (zelden)
- Diarree (zelden)
- Bloederige ontlasting
- Geelzucht (icterus)
- Hoofdpijn
- Koortsuitbarstingen elke 48 tot 72 uur (afhankelijk van de soort)
- Krampen
- Misselijkheid en Braken
- Rillingen
- Spierpijn
- Vermoeidheid
- Zwakte
- Zweten
In zeldzame gevallen kan de parasiet het oog infecteren (parasitaire ooginfectie).
Alarmsymptomen
Alarmsymptomen van malaria kunnen variëren van mild tot ernstig, en het herkennen van deze symptomen is van cruciaal belang voor een snelle diagnose en behandeling.Koorts en koude rillingen
Koorts, vaak gepaard met koude rillingen, is een van de meest typische symptomen van malaria. De koorts kan plotseling optreden en kan hoge temperaturen bereiken, vaak gevolgd door een periode van zweten wanneer de koorts afneemt.Hoofdpijn en spierpijn
Veel patiënten ervaren hevige hoofdpijn en spierpijn. Deze symptomen kunnen erg lijken op die van griep, maar bij malaria gaan ze vaak gepaard met koorts en vermoeidheid.Vermoeidheid en zwakte
Patiënten met malaria voelen zich vaak extreem moe en zwak, zelfs na rust. Dit komt doordat de parasieten in de rode bloedcellen de energiebronnen van het lichaam verbruiken en de rode bloedcellen zelf vernietigen.Misselijkheid en braken
Misselijkheid en braken komen vaak voor bij malaria, vooral bij ernstige gevallen. Deze symptomen kunnen bijdragen aan uitdroging en verdere verzwakking van de patiënt.Geelzucht en bloedarmoede
Bij ernstige malaria kan geelzucht optreden als gevolg van de vernietiging van rode bloedcellen, wat leidt tot de afgifte van bilirubine. Daarnaast kan er bloedarmoede optreden, wat de zuurstofopname in het lichaam vermindert en de algehele gezondheid verzwakt.Diagnose en onderzoeken
Lichamelijk onderzoekBij het vermoeden van malaria voert de arts een grondig lichamelijk onderzoek uit, inclusief een gedetailleerd vraaggesprek (anamnese). De arts let op zichtbare symptomen zoals een vergrote milt (splenomegalie), vergrote lever (hepatomegalie), verhoogde temperatuur, transpiratie, verhoogde ademhalingsfrequentie (tachypneu), zwakte en (milde) geelzucht.
Diagnostisch onderzoek
Een volledig bloedonderzoek en microscopisch onderzoek van bloedmonsters zijn nodig om de diagnose van malaria te bevestigen en om te bepalen welk type malaria aanwezig is.
Differentiële diagnose
Malaria kan verward worden met andere aandoeningen, zoals:
- Afrikaanse trypanosomiasis (slaapziekte)
- Babesiosis
- Buiktyfus (bacteriële infectie met koorts en buikpijn)
- Ehrlichiose (bacteriële infectie door tekenbeet)
- Toxisch shock syndroom (ernstige bacteriële infectie met koorts en orgaanschade)
- Infectieuze endocarditis (ontsteking van de binnenkant van het hart)
- Influenza (griep)
- Knokkelkoorts (dengue)
- Lassa-koorts (virale infectieziekte met koorts en bloedingen)
- Leptospirose
- Meningitis (hersenvliesontsteking met hoofdpijn, koorts en een stijve nek)
Medicatie is nodig voor de behandeling van malaria / Bron: Stevepb, PixabayBehandeling via medicatie
In sommige gebieden van de wereld zijn de muggen die malaria dragen resistent tegen insecticiden. Bovendien hebben de parasieten resistentie ontwikkeld tegen sommige antimalariamiddelen. Dit bemoeilijkt de controle over de verspreiding van de ziekte. Snelle diagnose en behandeling zijn cruciaal om het risico op complicaties en overlijden te verminderen. De behandeling hangt af van het type malaria dat bij de patiënt is vastgesteld; daarom is een volledig bloedonderzoek met microscopie noodzakelijk. Bij Plasmodium falciparum is een snelle behandeling binnen 24 uur vereist om levensbedreigende complicaties te voorkomen, wat vaak een ziekenhuisopname noodzakelijk maakt. Voor alle vormen van malaria worden antimalariamiddelen voorgeschreven. In sommige gevallen is intraveneuze vochttoediening en zuurstoftherapie nodig.Prognose malaria
De meeste patiënten met ongecompliceerde malaria vertonen binnen 48 uur na het begin van de behandeling duidelijke verbetering en zijn koortsvrij binnen 96 uur. Bij infecties met Plasmodium falciparum kunnen ernstige complicaties optreden, vooral als de behandeling niet binnen 24 uur wordt gestart. Jaarlijks overlijden tussen de één en drie miljoen mensen aan malaria, voornamelijk kinderen. Veel van deze overlijdens zijn te voorkomen door goede preventie en snelle behandeling. Echter, door armoede, oorlog en andere economische en sociale instabiliteit in veel endemische gebieden, worden jaarlijks miljoenen mensen getroffen.Complicaties: Vernietiging bloedcellen
Mogelijke complicaties van malaria omvatten:- Hemolytische anemie (voortijdige afbraak van rode bloedcellen)
- Cerebrale malaria, wat kan leiden tot coma, epileptische aanvallen en ontwikkelingsproblemen
- Herseninfectie (cerebritis) en hersenvliesontsteking (encefalitis)
- Leverfalen (leverfalen)
- Nierfalen (verminderde of afwezige nierfunctie)
- Vette urine door verstopte lymfevaten in de nieren (vetureus)
- Respiratoire insufficiëntie door vocht in de longen (longoedeem)
- Inwendige bloedingen door het openscheuren van organen of weefsels (inwendige bloedingen)
Preventie aandoening
Preventie van malaria is essentieel voor mensen die zich in malariagebieden bevinden of naar deze gebieden reizen.Gebruik van malariaprofylaxe
Voor mensen die naar malaria-gebied reizen, is het gebruik van malariaprofylaxe, zoals medicijnen die het risico op infectie verminderen, essentieel. Deze medicijnen moeten volgens het advies van een arts worden ingenomen om de effectiviteit te garanderen.Bescherming tegen muggenbeten
Het voorkomen van muggenbeten is de belangrijkste preventieve maatregel. Dit kan worden bereikt door het dragen van beschermende kleding, het gebruik van muggenwerende middelen en het slapen onder een muskietennet, vooral in de nacht.Verbeteren van de leefomstandigheden
Het verbeteren van de leefomstandigheden door het verminderen van stilstaand water en het bevorderen van goede hygiëne kan de populatie van malariamuggen verminderen. Dit verlaagt de kans op blootstelling aan geïnfecteerde muggen.Educatie en bewustwording
Het verhogen van het bewustzijn over malaria, de symptomen en preventieve maatregelen is cruciaal voor het beheersen van de ziekte, vooral in risicogebieden. Educatie helpt mensen beter geïnformeerd beslissingen te nemen over hun gezondheid.Wetenschappelijk onderzoek malaria
In augustus 2024 heeft de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) het malaria-vaccin Mosquirix op grote schaal getest in verschillende Afrikaanse landen. De ontwikkeling van een vaccin tegen malaria is uitdagend vanwege de complexe levenscyclus van de parasiet en de mogelijkheid om het immuunsysteem te omzeilen. Wetenschappers begrijpen nog niet volledig waarom sommige mensen van nature immuun zijn tegen malaria, maar voortgang wordt gemaakt in onderzoek naar vaccins en andere preventieve maatregelen.Praktische tips voor het omgaan met malaria
Malaria is een ernstige tropische infectie die wordt veroorzaakt door een parasiet die wordt overgebracht door de beet van geïnfecteerde vrouwelijke muggen. De symptomen kunnen variëren van milde koorts tot ernstige complicaties, zoals orgaanfalen. Het is van vitaal belang om malaria snel te herkennen en te behandelen. Hier volgen enkele belangrijke praktische tips voor het omgaan met malaria.Voorkom muggenbeten
De belangrijkste preventieve maatregel tegen malaria is het voorkomen van muggenbeten, vooral in gebieden waar de ziekte voorkomt. Dit kan door het dragen van lange mouwen en lange broeken, het gebruik van muggenwerende middelen die DEET bevatten, en het slapen onder een behandelde klamboe. Bij het bezoeken van malaria-gevoelige gebieden, is het raadzaam om insectenwerende middelen op je huid en kleding aan te brengen. Zorg ervoor dat je klamboe goed is geïmpregneerd met insecticide om muggen die 's nachts actief zijn buiten te houden.Neem malariapreventiemiddelen
Als je naar een gebied reist waar malaria voorkomt, is het vaak noodzakelijk om malariapreventiemiddelen te gebruiken. Raadpleeg je arts voor advies over de juiste medicatie, afhankelijk van de regio die je bezoekt. Medicijnen zoals geneesmiddelen kunnen helpen om malaria te voorkomen, maar ze moeten precies zoals voorgeschreven worden ingenomen. Volg altijd het schema en vergeet geen dosis om te zorgen voor maximale bescherming.Raadpleeg een arts bij symptomen van malaria
De symptomen van malaria kunnen beginnen met koude rillingen, gevolgd door hoge koorts, hoofdpijn, spierpijn en vermoeidheid. Als je in een malaria-gebied bent geweest en deze symptomen ervaart, zoek dan onmiddellijk medische hulp. De arts kan een bloedonderzoek uitvoeren om de parasiet te detecteren en de juiste behandeling te starten. Een snelle behandeling is essentieel om ernstige complicaties te voorkomen.Behandeling van malaria
Malaria wordt behandeld met antimalariamiddelen die de parasieten in het bloed doden. De specifieke medicatie hangt af van het type malaria en de ernst van de infectie. Het is belangrijk om de volledige kuur van medicatie te volgen, zelfs als je je beter begint te voelen, om te voorkomen dat de infectie terugkomt. Bij ernstige gevallen van malaria kan ziekenhuisopname nodig zijn voor intraveneuze toediening van medicatie en ondersteunende zorg.Let op complicaties van malaria
Malaria kan ernstige complicaties veroorzaken, zoals longen of nierfalen, en in sommige gevallen kan het leiden tot de dood. Het is belangrijk om de behandeling niet uit te stellen, vooral bij jonge kinderen, zwangere vrouwen en ouderen die kwetsbaarder zijn voor de infectie. Symptomen zoals ademhalingsproblemen, verwardheid of langdurige koorts vereisen onmiddellijke medische aandacht.Zorg voor een goede elektrolytenbalans
Bij malaria kunnen koorts en diarree leiden tot uitdroging en een verstoorde elektrolytenbalans. Het is belangrijk om voldoende te drinken en je lichaam van de juiste vitaminen en mineralen te voorzien. Bij ernstige uitdroging kan het nodig zijn om een oplossing met elektrolyten te gebruiken of te worden opgenomen in het ziekenhuis voor intraveneuze hydratatie.Door deze tips te volgen, kun je het risico op malaria aanzienlijk verminderen en ben je beter voorbereid om met de ziekte om te gaan als je ermee wordt geconfronteerd.
