Mazelen: Virale infectieziekte met symptomen aan ogen & huid

Mazelen is een acute besmettelijke infectieziekte, veroorzaakt door een virus. De infectie gaat gepaard met algemene symptomen zoals koorts en keelpijn, maar ook ooggerelateerde problemen en een huiduitslag treden op. De ziekte verschijnt in westerse landen omwille van een vaccinatiebeleid zelden, maar in ontwikkelingslanden komen jaarlijks nog vele patiënten als gevolg van mazelen te overlijden. De ziekte, die klinisch eenvoudig te diagnosticeren valt, is ondersteunend te behandelen. Patiënten met deze ziekte hebben een zeer goede prognose. Niettemin treden soms ernstige tot levensbedreigende complicaties op.

• Epidemiologie van virale infectieziekte
• Synoniemen mazelen
• Oorzaken
• Risicofactoren
• Symptomen
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose
• Complicaties
• Preventie
• Praktische tips voor het leven / omgaan met mazelen
• Symptomen behandelen en ziektebeheer
• Voorkomen van verspreiding en vaccinatie
• Ondersteuning bij herstel en gevolgen
• Misvattingen rond mazelen
• Mazelen is een onschuldige kinderziekte
• Als je eenmaal mazelen hebt gehad, bouw je voor altijd immuniteit op
• Vaccinatie tegen mazelen is niet nodig als de ziekte bijna is verdwenen
• Het mazelenvaccin is niet veilig en veroorzaakt ernstige bijwerkingen
• Mazelen is alleen gevaarlijk voor kinderen en niet voor volwassenen
• Het mazelenvaccin kan autisme veroorzaken
• Natuurlijke remedies en een evenwichtig voedingspatroon kunnen mazelen voorkomen

Epidemiologie van virale infectieziekte

Mazelen is een zeer besmettelijke ziekte die wereldwijd vooral bij jonge kinderen optreedt. Dankzij een vaccin tegen mazelen is de incidentie van deze infectieziekte drastisch gedaald in westerse landen. Wereldwijd komen volgens de Wereldgezondheidsorganisatie naar schatting jaarlijks rond de 135.000 patiënten als gevolg van een mazeleninfectie te overlijden, vooral in Afrika en Zuidoost-Azië. De hoogste sterftecijfers komen voor bij kinderen die jonger dan twaalf maanden zijn.

Synoniemen mazelen

De term mazelen kent enkele synoniemen zoals:

• morbilli
• rubeola

Oorzaken

Een virus veroorzaakt mazelen. De verspreiding van mazelen gebeurt door druppelinfectie. De besmette druppeltjes komen namelijk door het niezen of hoesten in de lucht terecht, wat iemand vervolgens kan inademen. Het mazelenvirus blijft bovendien tot twee uur in leven nadat deze in de lucht terechtgekomen is. Ook door nauw persoonlijk contact of direct contact met een besmette neus- of keelafscheiding vindt een besmetting plaats. Het virus infecteert de luchtwegen en verspreidt zich dan naar de rest van het lichaam. 90% van mensen die in contact komt met een patiënt met mazelen, krijgt de ziekte tenzij hij beschermd (gevaccineerd) is. Patiënten geven het snelst de ziekte door vier dagen voor tot vier dagen na het optreden van de huiduitslag.

Risicofactoren

Onvoldoende vaccinatie: Mensen die niet volledig gevaccineerd zijn tegen mazelen lopen een hoger risico op infectie.

Reizigers naar endemische gebieden: Mensen die naar landen reizen waar mazelen nog vaak voorkomt, hebben een verhoogd risico.

Verzwakt immuunsysteem: Personen met een verzwakt immuunsysteem door ziekte of medicatie zijn kwetsbaarder voor mazelen.

Symptomen

De ziekte presenteert zich in verschillende fasen waarbij eerst vooral algemene symptomen en oogproblemen optreden. Vervolgens treedt een kenmerkende maculopapulaire uitslag (huiduitslag met vlekken en bultjes) op.

Algemene symptomen

De incubatietijd (tijd tussen de besmetting en het optreden van de symptomen) van mazelen bedraagt 8-14 dagen. De eerste algemene symptomen omvatten:

• een aardbeientong (felrode tong met hobbelige papillen)
• een loopneus (rhinorroe)
• een verlies van eetlust
• gezwollen oksels
• hoesten
• hoge koorts
• keelpijn
• malaise (een algemeen ziek gevoel)
• prikkelbaarheid
• spierpijn
• stomatitis (ontsteking van slijmvlies in en rond mond)
• vermoeidheid

Ogen

Ooggerelateerde problemen die verschijnen in combinatie met mazelen omvatten bloeddoorlopen ogen, conjunctivitis (oogbindvliesontsteking met rode ogen en waterige ogen), gezwollen oogleden en overgevoeligheid voor licht (fotofobie).

Huiduitslag

In het beginstadium van de ziekte zijn reeds Koplikvlekken zichtbaar in de mond / wangen. Dit zijn kleine, blauwgrijze en onregelmatige vlekjes op het wangslijmvlies (enantheem) die ongeveer twee dagen voor het optreden van een huiduitslag verschijnen. Drie tot vijf dagen nadat de patiënt algemene ziektesymptomen heeft gekregen, ontstaat op het (voor)hoofd een huiduitslag. De (licht) jeukende huiduitslag verspreidt zich snel naar het gezicht, de bovenkant van de nek en de rest van het lichaam. Binnen drie dagen heeft de huiduitslag meestal de handen (handpalmen) en voeten (voetzolen) bereikt. De huidletsels bestaan uit vlakke en verkleurde vlekken (macules) maar ook uit vaste, verhoogde en rode plekken (papules). De macules en papules voegen zich dan later samen, zodat sprake is van een kenmerkende "maculopapulaire uitslag" (huiduitslag met vlekken en bultjes) bij mazelen. De huiduitslag verdwijnt na ongeveer vier tot zeven dagen en laat een bruine verkleuring achter.

Alarmsymptomen

Bij volgende tekenen is professionele medische aandacht vereist.

• Hoge koorts die aanhoudt of verergert ondanks behandeling.
• Ernstige ademhalingsproblemen of kortademigheid.
• Oogproblemen zoals ernstig gezwollen ogen of pijn bij het kijken naar licht.
• Convulsies of toevallen, wat kan wijzen op encefalitis.
• Intense, aanhoudende diarree die leidt tot uitdroging.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk en diagnostisch onderzoek
De meeste gevallen van mazelen diagnosticeert een arts eenvoudig op basis van de zichtbare symptomen. Hij baseert zich hiervoor op de klassieke symptomen: hoesten, een loopneus, een oogbindvliesontsteking, de Koplikvlekken en de huiduitslag. Eventueel voert hij een bloed- of speekselonderzoek uit om de diagnose te bevestigen.

Differentiële diagnose

Bij volgende aandoeningen is het klinisch beeld ongeveer gelijkaardig aan dat van mazelen. De arts beschouwt deze daarom als differentiële diagnose:

• acute conjunctivitis
• bijwerkingen van medicatie
• de ziekte van Kawasaki (ontstoken bloedvaten in de slagaders)
• enterovirale infecties
• erythema infectiosum (milde ziekte met huiduitslag en gewrichtspijn)
• het toxisch shock syndroom (ernstige bacteriële infectie met koorts en schade aan organen)
• huidcomplicaties van virale hemorragische koorts (ernstig ziektebeeld met koorts en bloedingen veroorzaakt door een virus)
• klierkoorts (virale infectie met keelpijn, gezwollen lymfeklieren, vermoeidheid en lichte koorts die vooral bij adolescenten en jongvolwassenen voorkomt)
• knokkelkoorts (dengue)
• meningitis (hersenvliesontsteking met hoofdpijn, koorts en een stijve nek)
• parvovirus B19-infectie
• Rocky Mountain spotted fever (tekenziekte met koorts, hoofdpijn en huiduitslag)
• roodvonk (bacteriële infectie met keelpijn en huiduitslag)
• roseola infantum (koorts en huiduitslag bij jonge kinderen)
• rubella (rodehond: huiduitslag op het gezicht, de romp, de armen en de benen)
• sepsis (bloedvergiftiging)
• serumziekte (aandoening met koorts, huiduitslag en gewrichtspijn)
• syfilis (bacteriële infectie via seksueel contact)
• systemische lupus erythematosus (auto-immuunaandoening)

Behandeling

De behandeling van mazelen is ondersteunend gericht en bestaat uit pijnstillers, bedrust en bevochtigde lucht. De gordijnen sluiten is nuttig bij de overgevoeligheid van licht. Om de oogirritatie te verminderen, helpt het om de ogen met watten te bevochtigen. Verder blijft een patiënt met mazelen gedurende ten minste vier dagen thuis vanaf het moment dat de huiduitslag voor het eerst verschijnt. Sommige kinderen krijgen vitamine A-supplementen, wat nuttig is om het risico op overlijden en complicaties bij kinderen te verminderen die onvoldoende vitamine A innemen. Antibiotica zijn enkel geïndiceerd als een secundaire bacteriële infectie optreedt als gevolg van mazelen.

Prognose

De prognose van patiënten met de infectieziekte zonder bijkomende complicaties is uitstekend. De huiduitslag is gemiddeld na veertien dagen na de blootstelling aan het virus verdwenen.

Complicaties

De meest gevreesde complicatie van een kind met een verzwakt immuunsysteem is acute encefalitis (hersenontsteking), met een incidentie van 1/1000 tot 1/5000 patiënten. De prognose hierbij is slecht, met een hoge mortaliteit (30%), en ernstige restverschijnselen bij overlevenden. Mazelen heeft voorts een hoge sterfte bij patiënten met ondervoeding en patiënten met andere ziekten. Complicaties zijn gebruikelijk bij dergelijke patiënten en omvatten een bacteriële longontsteking (pneumonie), bronchitis (ontsteking van de luchtpijpvertakkingen), een middenoorontsteking (otitis media) en een maagdarminfectie (gastro-enteritis). Minder vaak ontwikkelt de patiënt een ontsteking van de hartspier (myocarditis), een ontsteking van de lever (hepatitis) en een ontsteking van de hersenen en het ruggenmerg (encefalomyelitis). Andere complicaties omvatten blindheid, ernstige diarree en uitdroging (dehydratie). Bij ondervoede of zieke patiënten ontstaat soms geen huiduitslag maar wel een wijdverbreide afgeschilferde huid (vervelling). Maternale mazelen leidt in tegenstelling tot rodehond niet tot afwijkingen bij de foetus. Wel loopt een zwangere vrouw met mazelen een hoger risico op een miskraam en een vroeggeboorte.

Preventie

Mazelen voorkomen

Een eerdere aanval van mazelen kent een hoge mate van immuniteit en een tweede episode van mazelen is zeldzaam. Kinderen in westerse landen zijn geïmmuniseerd met het gecombineerde bof-mazelen-rubella (BMR) vaccin dat ze krijgen op de leeftijd van veertien maanden en negen jaar.

Verspreiding van mazelen voorkomen

Dankzij enkele tips valt de verspreiding van mazelen te voorkomen:

• De handen vaak met water en zeep wassen.
• De mond en neus met een papieren zakdoekje bedekken bij het hoesten of niezen, en meteen het zakdoekje wegwerpen in de vuilnisbak na gebruik. Wanneer een zakdoek niet voorhanden is, is niezen in de elleboog de beste optie (niet hoesten of niezen in de handen).
• Drank of eetgerei delen is niet aanbevolen.
• Vaak aangeraakte oppervlakken, zoals speelgoed, deurknoppen, tafels, balies enzovoort regelmatig ontsmetten.

Praktische tips voor het leven / omgaan met mazelen

Symptomen behandelen en ziektebeheer

Mazelen is een besmettelijke virale infectie die vaak begint met koorts, hoesten, verstopte neus en rode ogen, gevolgd door een uitslag. Er is geen specifieke antivirale behandeling voor mazelen, maar de symptomen kunnen worden verlicht met rust, voldoende hydratatie en pijnstillers. Het is belangrijk om bedrust te houden en contact met anderen te vermijden, vooral jonge kinderen, zwangere vrouwen en mensen met een verzwakt immuunsysteem, aangezien mazelen zeer besmettelijk is. Goede voeding en voldoende vitamine A kunnen helpen om het herstel te bevorderen, aangezien vitamine A de immuniteit ondersteunt. Regelmatige medische opvolging is nodig om complicaties zoals longontsteking of oorontsteking vroegtijdig te detecteren.

Voorkomen van verspreiding en vaccinatie

Mazelen kan worden voorkomen door vaccinatie met het mazelenvaccin, dat vaak wordt gegeven in combinatie met het bof- en rubellavaccin (BMR). Het is essentieel dat zowel kinderen als volwassenen up-to-date zijn met hun vaccinaties om de verspreiding van mazelen te voorkomen. In gebieden waar mazelen nog steeds voorkomt, is het van cruciaal belang om vaccinatieprogramma’s te versterken. Patiënten die mazelen hebben gehad, moeten medische aanbevelingen opvolgen en het advies van hun arts volgen om de infectie te beheersen en complicaties te vermijden.

Ondersteuning bij herstel en gevolgen

Mazelen kan leiden tot langdurige vermoeidheid en herstel kan enkele weken duren. Het is belangrijk om geduldig te zijn en lichamelijke activiteit pas te hervatten wanneer het lichaam zich weer sterk genoeg voelt. Na herstel kunnen patiënten blijvende gevolgen ervaren, zoals littekens van oogontstekingen of gehoorverlies als gevolg van oorontstekingen. Het is belangrijk om de medische zorg te blijven volgen om eventuele latere complicaties tijdig te behandelen.

Misvattingen rond mazelen

Mazelen is een van de meest besmettelijke virale infecties en blijft wereldwijd een belangrijke oorzaak van ziekte en sterfte, vooral bij jonge kinderen. Ondanks de beschikbaarheid van een effectief vaccin bestaan er nog veel misvattingen over mazelen, wat kan leiden tot een verminderde vaccinatiegraad en een verhoogd risico op uitbraken. Hieronder bespreken we enkele veelvoorkomende misvattingen en geven we wetenschappelijk onderbouwde uitleg om deze te corrigeren.

Mazelen is een onschuldige kinderziekte

Veel mensen denken dat mazelen slechts een milde kinderziekte is die geen ernstige gevolgen heeft. In werkelijkheid kan de ziekte leiden tot ernstige complicaties, zoals longontsteking, hersenenontsteking en zelfs de dood. Vooral bij jonge kinderen, zwangere vrouwen en personen met een verzwakt immuunsysteem kunnen de gevolgen ernstig zijn. Bovendien kan een zeldzame maar fatale complicatie, subacute scleroserende panencefalitis (SSPE), zich jaren na de infectie ontwikkelen en progressieve schade aan de hersenen veroorzaken.

Als je eenmaal mazelen hebt gehad, bouw je voor altijd immuniteit op

Hoewel een doorgemaakte infectie meestal levenslange immuniteit biedt, brengt het doormaken van mazelen ook aanzienlijke risico’s met zich mee. Onderzoek suggereert dat het mazelenvirus het immuunsysteem aantast, wat kan leiden tot een langdurige verzwakking van de afweer tegen andere infecties. Dit fenomeen, bekend als "immuungeheugenverlies," kan het risico op andere ernstige ziekten verhogen, zelfs jaren na de mazeleninfectie.

Vaccinatie tegen mazelen is niet nodig als de ziekte bijna is verdwenen

Sommige mensen denken dat vaccinatie niet langer nodig is omdat mazelen in veel landen zeldzaam is geworden. Dit is een gevaarlijke misvatting. Zolang het virus ergens ter wereld circuleert, blijft er een risico op importgevallen en uitbraken in gebieden met een lage vaccinatiegraad. Wanneer de vaccinatiegraad onder een kritische drempel daalt, kan het virus zich snel verspreiden en kunnen er opnieuw epidemieën ontstaan.

Het mazelenvaccin is niet veilig en veroorzaakt ernstige bijwerkingen

Er bestaan veel misverstanden over de veiligheid van het mazelenvaccin, maar uitgebreid wetenschappelijk onderzoek heeft aangetoond dat het vaccin veilig en effectief is. Bijwerkingen zijn meestal mild, zoals een lichte koorts of een rode huiduitslag. Ernstige bijwerkingen komen uiterst zelden voor. Daarentegen kan een natuurlijke mazeleninfectie leiden tot levensbedreigende complicaties. De voordelen van vaccinatie wegen ruimschoots op tegen de minimale risico’s.

Mazelen is alleen gevaarlijk voor kinderen en niet voor volwassenen

Hoewel kinderen de grootste risicogroep vormen, kunnen volwassenen die niet gevaccineerd zijn of de ziekte nooit hebben doorgemaakt ook ernstig ziek worden. Mazelen bij volwassenen kan leiden tot ernstigere complicaties, zoals hersenenontsteking en longenontsteking. Bovendien kunnen zwangere vrouwen met mazelen een verhoogd risico hebben op een miskraam, vroeggeboorte of een laag geboortegewicht bij hun baby.

Het mazelenvaccin kan autisme veroorzaken

Deze misvatting is gebaseerd op een inmiddels volledig ontkrachte studie uit 1998, waarin een verband werd gesuggereerd tussen het BMR-vaccin (bof, mazelen en rodehond) en autisme. Talloze grootschalige studies hebben sindsdien aangetoond dat er geen enkel bewijs is voor een verband tussen vaccinatie en autisme. De oorspronkelijke studie werd teruggetrokken en de auteur verloor zijn medische licentie vanwege frauduleus onderzoek. Desondanks blijft deze mythe hardnekkig circuleren.

Natuurlijke remedies en een evenwichtig voedingspatroon kunnen mazelen voorkomen

Een gezond lichaam met een evenwichtig voedingspatroon kan helpen om het immuunsysteem te ondersteunen, maar het biedt geen specifieke bescherming tegen mazelen. Alleen vaccinatie biedt een effectieve en langdurige bescherming tegen het virus. Het is een misvatting dat vitaminesupplementen of alternatieve therapieën mazelen kunnen voorkomen of genezen. Vitamine A kan helpen om de ernst van de ziekte te verminderen, maar het is geen vervanging voor vaccinatie.

Lees verder

• Virale huidinfectie: Huidinfecties veroorzaakt door virus
• Veel voorkomende besmettelijke huidaandoeningen