Mazelen: Virale infectieziekte met symptomen aan ogen & huid

Mazelen is een acute besmettelijke infectieziekte, veroorzaakt door een virus. De infectie gaat gepaard met algemene symptomen zoals koorts en keelpijn, maar ook ooggerelateerde problemen en een huiduitslag treden op. De ziekte verschijnt in westerse landen omwille van een vaccinatiebeleid zelden, maar in ontwikkelingslanden komen jaarlijks nog vele patiënten als gevolg van mazelen te overlijden. De ziekte, die klinisch eenvoudig te diagnosticeren valt, is ondersteunend te behandelen. Patiënten met deze ziekte hebben een zeer goede prognose. Niettemin treden soms ernstige tot levensbedreigende complicaties op.

• Epidemiologie: Vooral kinderen met besmettelijke aandoening
• Synoniemen mazelen
• Oorzaken: Mazelenvirus
• Symptomen aan ogen (oogbindvliesontsteking) en huid (huiduitslag)
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling virale infectieziekte
• Prognose is uitstekend
• Complicaties
• Preventie ziekte

Epidemiologie: Vooral kinderen met besmettelijke aandoening

Mazelen is een zeer besmettelijke ziekte die wereldwijd vooral bij jonge kinderen optreedt. Dankzij een vaccin tegen mazelen, is de incidentie van deze infectieziekte drastisch gedaald in westerse landen. Wereldwijd komen volgens de Wereldgezondheidsorganisatie naar schatting jaarlijks rond de 135.000 patiënten als gevolg van een mazeleninfectie te overlijden, vooral in Afrika en Zuidoost-Azië. De hoogste sterftecijfers komen voor bij kinderen die jonger dan twaalf maanden zijn.

Synoniemen mazelen

De term mazelen kent enkele synoniemen zoals:

• morbilli
• rubeola

Oorzaken: Mazelenvirus

Een virus veroorzaakt mazelen. De verspreiding van mazelen gebeurt door druppelinfectie. De besmette druppeltjes komen namelijk door het niezen of hoesten in de lucht terecht, wat iemand vervolgens kan inademen. Het mazelenvirus blijft bovendien tot twee uur in leven nadat deze in de lucht terechtgekomen is. Ook door nauw persoonlijk contact of direct contact met een besmette neus- of keelafscheiding vindt een besmetting plaats. Het virus infecteert de luchtwegen en verspreidt zich dan naar de rest van het lichaam. 90% van mensen die in contact komt met een patiënt met mazelen, krijgt de ziekte tenzij hij beschermd (gevaccineerd) is. Patiënten geven het snelst de ziekte door vier dagen voor tot vier dagen na het optreden van de huiduitslag.

Symptomen aan ogen (oogbindvliesontsteking) en huid (huiduitslag)

De ziekte presenteert zich in verschillende fasen waarbij eerst vooral algemene symptomen en oogproblemen optreden. Vervolgens treedt een kenmerkende maculopapulaire uitslag (huiduitslag met vlekken en bultjes) op.

Algemene symptomen

De incubatietijd (tijd tussen de besmetting en het optreden van de symptomen) van mazelen bedraagt 8-14 dagen. De eerste algemene symptomen omvatten:

• een aardbeientong (felrode tong met hobbelige papillen)
• een loopneus (rhinorroe)
• een verlies van eetlust
• gezwollen oksels
• hoesten
• hoge koorts
• keelpijn
• malaise (een algemeen ziek gevoel)
• prikkelbaarheid
• spierpijn
• stomatitis (ontsteking van slijmvlies in en rond mond)
• vermoeidheid

Ogen
Ooggerelateerde problemen die verschijnen in combinatie met mazelen omvatten bloeddoorlopen ogen, conjunctivitis (oogbindvliesontsteking met rode ogen en waterige ogen), gezwollen oogleden en overgevoeligheid voor licht (fotofobie).

Huiduitslag

In het beginstadium van de ziekte zijn reeds Koplikvlekken zichtbaar in de mond / wangen. Dit zijn kleine, blauwgrijze en onregelmatige vlekjes op het wangslijmvlies (enantheem) die ongeveer twee dagen voor het optreden van een huiduitslag verschijnen. Drie tot vijf dagen nadat de patiënt algemene ziektesymptomen heeft gekregen, ontstaat op het (voor)hoofd een huiduitslag. De (licht) jeukende huiduitslag verspreidt zich snel naar het gezicht, de bovenkant van de nek en de rest van het lichaam. Binnen drie dagen heeft de huiduitslag meestal de handen (handpalmen) en voeten (voetzolen) bereikt. De huidletsels bestaan uit vlakke en verkleurde vlekken (macules) maar ook uit vaste, verhoogde en rode plekken (papules). De macules en papules voegen zich dan later samen, zodat sprake is van een kenmerkende "maculopapulaire uitslag" (huiduitslag met vlekken en bultjes) bij mazelen. De huiduitslag verdwijnt na ongeveer vier tot zeven dagen en laat een bruine verkleuring achter.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk en diagnostisch onderzoek

De meeste gevallen van mazelen diagnosticeert een arts eenvoudig op basis van de zichtbare symptomen. Hij baseert zich hiervoor op de klassieke symptomen: hoesten, een loopneus, een oogbindvliesontsteking, de Koplikvlekken en de huiduitslag. Eventueel voert hij een bloed- of speekselonderzoek uit om de diagnose te bevestigen.

Differentiële diagnose

Bij volgende aandoeningen is het klinisch beeld ongeveer gelijkaardig als dit van mazelen. De arts beschouwt deze daarom als differentiële diagnose:

• acute conjunctivitis
• bijwerkingen van medicatie
• de ziekte van Kawasaki (ontstoken bloedvaten in de slagaders)
• enterovirale infecties
• erythema infectiosum (milde ziekte met huiduitslag en gewrichtspijn)
• het toxisch shock syndroom (ernstige bacteriële infectie met koorts en schade aan organen)
• huidcomplicaties van virale hemorragische koorts (ernstig ziektebeeld met koorts en bloedingen veroorzaakt door een virus)
• klierkoorts (virale infectie met keelpijn, gezwollen lymfeklieren, vermoeidheid en lichte koorts die vooral bij adolescenten en jongvolwassenen voorkomt)
• knokkelkoorts (dengue)
• meningitis (hersenvliesontsteking met hoofdpijn, koorts en een stijve nek)
• parvovirus B19-infectie
• Rocky Mountain spotted fever (tekenziekte met koorts, hoofdpijn en huiduitslag)
• roodvonk (bacteriële infectie met keelpijn en huiduitslag)
• roseola infantum (koorts en huiduitslag bij jonge kinderen)
• rubella (rodehond: huiduitslag op het gezicht, de romp, de armen en de benen)
• sepsis (bloedvergiftiging)
• serumziekte (aandoening met koorts, huiduitslag en gewrichtspijn)
• syfilis (bacteriële infectie via seksueel contact)
• systemische lupus erythematosus (auto-immuunaandoening)

Behandeling virale infectieziekte

De behandeling van mazelen is ondersteunend gericht en bestaat uit pijnstillers, bedrust en bevochtigde lucht. De gordijnen sluiten is nuttig bij de overgevoeligheid van licht. Om de oogirritatie te verminderen, helpt het om de ogen met watten te bevochtigen. Verder blijft een patiënt met mazelen gedurende ten minste vier dagen thuis vanaf het moment dat de huiduitslag voor het eerst verschijnt. Sommige kinderen krijgen vitamine A-supplementen, wat nuttig is om het risico op overlijden en complicaties bij kinderen te verminderen die onvoldoende vitamine A innemen. Antibiotica zijn enkel geïndiceerd als een secundaire bacteriële infectie optreedt als gevolg van mazelen.

Prognose is uitstekend

De prognose van patiënten met de infectieziekte zonder bijkomende complicaties is uitstekend. De huiduitslag is gemiddeld na veertien dagen na de blootstelling aan het virus verdwenen.

Complicaties

De meest gevreesde complicatie van een kind met een verzwakt immuunsysteem is acute encefalitis (hersenontsteking), met een incidentie van 1/1000 tot 1/5000 patiënten. De prognose hierbij is slecht, met een hoge mortaliteit (30%), en ernstige restverschijnselen bij overlevenden. Mazelen heeft voorts een hoge sterfte bij patiënten met ondervoeding en patiënten met andere ziekten. Complicaties zijn gebruikelijk bij dergelijke patiënten en omvatten een bacteriële longontsteking (pneumonie), bronchitis (ontsteking van de luchtpijpvertakkingen), een middenoorontsteking (otitis media) en een maagdarminfectie (gastro-enteritis). Minder vaak ontwikkelt de patiënt een ontsteking van de hartspier (myocarditis), een ontsteking van de lever (hepatitis) en een ontsteking van de hersenen en het ruggenmerg (encefalomyelitis). Andere complicaties omvatten blindheid, ernstige diarree en uitdroging (dehydratie). Bij ondervoede of ziekte patiënten ontstaat soms geen huiduitslag maar wel een wijdverbreide afgeschilferde huid (vervelling). Maternale mazelen leidt in tegenstelling tot rodehond niet tot afwijkingen bij de foetus. Wel loopt een zwangere vrouw met mazelen een hoger risico op een miskraam en een vroeggeboorte.

Preventie ziekte

Mazelen voorkomen

Een eerdere aanval van mazelen kent een hoge mate van immuniteit en een tweede episode van mazelen is zeldzaam. Kinderen in westerse landen zijn geïmmuniseerd met het gecombineerde bof-mazelen-rubella (BMR) vaccin dat ze krijgen op de leeftijd van veertien maanden en negen jaar.

Verspreiding van mazelen voorkomen
Dankzij enkele tips valt de verspreiding van mazelen te voorkomen:

• De handen voetvaak met water en zeep wassen.
• De mond en neus met een papieren zakdoekje bedekken bij het hoesten of niezen, en meteen het zakdoekje wegwerpen in de vuilnisbak na gebruik. Wanneer een zakdoek niet voorhanden is, is niezen in de elleboog de beste optie (niet hoesten of niezen in de handen).
• Drank of eetgerei delen is niet aanbevolen.
• Vaak aangeraakte oppervlakken, zoals speelgoed, deurknoppen, tafels, balies enzovoort regelmatig ontsmetten.

Lees verder

• Virale huidinfectie: Huidinfecties veroorzaakt door virus
• Veel voorkomende besmettelijke huidaandoeningen