Erythema infectiosum: Ziekte met huiduitslag & gewrichtspijn

Erythema infectiosum is een milde virale infectie die doorgaans leidt tot een huiduitslag op de wangen, armen en benen. Bij volwassenen kunnen er soms ook gewrichtsklachten optreden. Deze aandoening wordt veroorzaakt door een virus dat via druppelinfectie wordt overgedragen, vaak van een besmet kind naar een volwassene. Behandeling is meestal niet noodzakelijk, omdat de infectie vaak vanzelf verdwijnt. Er zijn echter medicijnen beschikbaar om pijn en jeuk te verlichten. De vooruitzichten zijn doorgaans goed, hoewel er bij volwassen vrouwen en mensen met een verzwakt immuunsysteem soms complicaties kunnen optreden.

• Synoniemen van erythema infectiosum
• Epidemiologie
• Mechanisme
• Oorzaken: Humaan erythrovirus B19
• Risicofactoren
• Risicogroepen
• Symptomen: Huiduitslag en gewrichtspijn
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose
• Complicaties van erythema infectiosum
• Preventie van virale infecties

Synoniemen van erythema infectiosum

"Erythema infectiosum" staat ook bekend als "vijfde ziekte", "(Megal)erythema infectiosum", en "erythema variabile". Deze termen worden vaak door elkaar gebruikt om dezelfde aandoening te beschrijven.

Epidemiologie

Erythema infectiosum, ook wel bekend als vijfde ziekte, is een veelvoorkomende virale infectie, voornamelijk bij kinderen, die wordt veroorzaakt door het parvovirus B19. Het wordt gekarakteriseerd door een kenmerkende uitslag op de wangen en het lichaam.

Incidentie en prevalentie

Erythema infectiosum komt wereldwijd voor en is vooral gebruikelijk bij kinderen tussen de 5 en 15 jaar. Het virus verspreidt zich meestal in de winter- en lenteperiode, met pieken in de gevallen die samenvallen met de schoolmaanden. De prevalentie van parvovirus B19-infecties is het hoogst in gezinnen met meerdere kinderen en in scholen, waar de transmissie via druppels of contact met besmette oppervlakken plaatsvindt.

Seizoensgebonden variaties

Er is een seizoensgebonden variatie in de incidentie van erythema infectiosum, met een toename van gevallen in de lente en vroege zomer, wat wordt toegeschreven aan de verhoogde transmissie in deze periodes. De ziekte komt vaker voor in gematigde klimaten, terwijl het in tropische gebieden minder vaak voorkomt.

Mogelijke herinfectie

Hoewel parvovirus B19 in de meeste gevallen een eenmalige infectie veroorzaakt, kunnen sommige patiënten na verloop van tijd herinfecties ervaren, vooral als ze immunosuppressie ondergaan.

Mechanisme

Het mechanisme van erythema infectiosum is gekoppeld aan de infectie door parvovirus B19, dat de rode bloedcellen aanvalt. Het virus heeft een voorkeur voor cellen in het beenmerg, waar het zich vermenigvuldigt.

Virale infectie en verspreiding

Parvovirus B19 wordt overgedragen via ademhalingsdruppels en direct contact met besmette oppervlakken. Na infectie hecht het virus zich aan de receptoren op de rode bloedcellen, waar het zijn genetisch materiaal aflevert en zich vermeerdert. Dit leidt tot een tijdelijke verstoring van de bloedcelproductie, wat kan resulteren in milde anemie bij sommige patiënten.

Immuunrespons en symptomen

De immuunrespons op de infectie leidt tot de karakteristieke huiduitslag van erythema infectiosum. De uitslag ontstaat wanneer het lichaam het virus begint te bestrijden en het viraal geïnfecteerde weefsel in de huid afbreekt. De symptomen van de infectie verschijnen doorgaans 4-14 dagen na blootstelling.

Complicaties van het mechanisme

In zeldzame gevallen kan de infectie leiden tot ernstige complicaties, zoals artritis of een verslechtering van bestaande bloedziekten, waaronder sikkelcelanemie en thalassemie. In immuungecompromitteerde patiënten kan het virus chronisch blijven en leiden tot persisterende infecties.

Oorzaken: Humaan erythrovirus B19

Virus

Erythema infectiosum wordt veroorzaakt door het humaan erythrovirus B19, dat ook bekend staat als parvovirus B19. Dit virus veroorzaakt een veelvoorkomende infectie die vooral in het voorjaar voorkomt bij schoolkinderen tussen de vijf en vijftien jaar oud.

Overdracht

Het virus verspreidt zich via druppelinfectie, wanneer een besmet persoon hoest of niest (niezen). Het parvovirus B19 is specifiek voor mensen en verschilt van de parvovirussen die dieren, zoals honden, kunnen infecteren. Er is geen overdracht van dieren naar mensen of vice versa.

Besmettelijkheid

De besmetting is het meest besmettelijk in de vroege stadia van de ziekte, vaak voordat de typische huiduitslag verschijnt. De huiduitslag is namelijk het gevolg van een immuunreactie die optreedt nadat de infectie al aanwezig is, wat betekent dat kinderen meestal niet meer besmettelijk zijn wanneer de huiduitslag zichtbaar wordt.

Risicofactoren

Er zijn verschillende risicofactoren die het risico op infectie met parvovirus B19 kunnen verhogen. De risicofactoren omvatten zowel omgevings- als persoonlijke factoren die de blootstelling aan het virus beïnvloeden.

Verhoogde Blootstelling in Gezinsomgevingen

Gezinnen met meerdere kinderen lopen een verhoogd risico op de overdracht van parvovirus B19, omdat het virus gemakkelijk via luchtdeeltjes of fysiek contact kan worden overgedragen. Kinderen op scholen of in kinderdagverblijven vertonen ook verhoogde blootstelling aan het virus.

Immuunsysteem en Comorbiditeiten

Personen met een verzwakt immuunsysteem, zoals patiënten die chemotherapie ondergaan of een immunosuppressieve behandeling krijgen, hebben een verhoogd risico op ernstige complicaties. Ook zwangere vrouwen lopen risico, omdat het virus in zeldzame gevallen kan leiden tot ernstige gevolgen voor de zwangerschap, zoals een miskraam of hydrops foetalis.

Bloedziekten en Andere Medische Condities

Patiënten met bepaalde bloedziekten zoals sikkelcelanemie, thalassemie of andere hemoglobinopathieën hebben een verhoogd risico op het ontwikkelen van ernstige complicaties van erythema infectiosum, zoals acute anemie.

Risicogroepen

Er zijn specifieke risicogroepen die bijzonder kwetsbaar zijn voor de effecten van erythema infectiosum. De ernst van de infectie kan variëren afhankelijk van de leeftijd en de gezondheidstoestand van de patiënt.

Kinderen en Adolescente Patiënten

Erythema infectiosum komt het meest voor bij kinderen, met name tussen de 5 en 15 jaar oud. Bij deze groep zijn de symptomen meestal mild, maar de ziekte kan zich ook manifesteren met ernstige gewrichtspijn of huiduitslag.

Zwangere Vrouwen

Zwangere vrouwen die parvovirus B19 oplopen, kunnen een verhoogd risico lopen op complicaties zoals een miskraam of ernstige foetale complicaties. Daarom worden zwangere vrouwen aangeraden om contact met geïnfecteerde personen te vermijden.

Immuungecompromitteerde Patiënten

Patiënten met een verzwakt immuunsysteem, zoals die met hiv, kanker of patiënten die immunosuppressiva gebruiken, kunnen ernstiger symptomen ervaren en hebben een groter risico op chronische infecties door parvovirus B19.

Symptomen: Huiduitslag en gewrichtspijn

Geen symptomen

Ongeveer 20% van de mensen met erythema infectiosum vertoont geen symptomen. Vooral oudere kinderen, ouder dan tien jaar, hebben vaak geen symptomen.

Algemene symptomen en huiduitslag

De incubatietijd voor het parvovirus B19 bedraagt vier tot veertien dagen. Patiënten beginnen vaak met hoofdpijn, milde koorts, en een loopneus, wat symptomen zijn die lijken op een verkoudheid. Enkele dagen later verschijnt er een kenmerkende felrode huiduitslag op de wangen, die eruit ziet alsof iemand een klap op de wangen heeft gekregen. Soms gaat deze uitslag gepaard met een maculopapulaire uitslag (huiduitslag met zowel vlekken als bultjes). De uitslag verspreidt zich naar de strekzijden van de armen en benen en naar het midden van het lichaam (romp), vaak vergezeld van jeuk. Gewoonlijk zijn de handpalmen en voetzolen niet aangedaan. De huiduitslag kan fluctueren en terugkomen door factoren zoals zonlicht, warmte, lichaamsbeweging of stress. Na ongeveer twee weken verdwijnt de uitslag, vaak in een patroon waarbij het centrum verdwijnt en de rand zichtbaar blijft, wat een kantachtig uiterlijk geeft. Over het algemeen voelen patiënten zich verder niet ernstig ziek tijdens de uitslag.

Gewrichtspijn

Sommige patiënten ervaren pijn en zwelling in de gewrichten, vooral in de handen, polsen, knieën, of enkels. Dit komt vaker voor bij volwassen vrouwen. Meestal verdwijnt deze matige tot ernstige gewrichtspijn vanzelf.

Alarmsymptomen

Alarmsymptomen bij erythema infectiosum zijn zeldzaam, maar kunnen optreden bij bepaalde risicogroepen of bij patiënten die ernstige complicaties ontwikkelen. Het is belangrijk om deze symptomen tijdig te herkennen.

Ongewone Huiduitslag of Bleekheid

Hoewel de typische uitslag van erythema infectiosum rode wangen en een netachtige uitslag op het lichaam omvat, kan een plotselinge verandering in de uitslag, zoals bleking of vergrote plekken, wijzen op een complicatie. Dit kan duiden op een ernstiger verloop van de ziekte.

Geleidelijke of Ernstige Gewrichtspijn

Bij oudere kinderen of volwassenen kan erythema infectiosum gepaard gaan met gewrichtspijn, wat in sommige gevallen ernstig kan zijn. Dit kan een teken zijn van een mogelijke ontstekingsreactie en moet worden gevolgd.

Ziekenhuisopname Bij Zwangere Vrouwen

In gevallen waar zwangere vrouwen infecties ontwikkelen, kan het nodig zijn om medische aandacht in te schakelen voor monitoring van de gezondheid van de foetus, inclusief echografie en andere diagnostische tests om afwijkingen uit te sluiten.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk en diagnostisch onderzoek

Een arts kan vaak de diagnose stellen door de huiduitslag te onderzoeken. In sommige gevallen kan een bloedonderzoek worden uitgevoerd om te zoeken naar tekenen van het virus, hoewel dit meestal niet nodig is. Het bloedonderzoek is vooral nuttig bij zwangere vrouwen of patiënten met bloedarmoede (anemie), omdat deze groepen een hoger risico op complicaties hebben.

Differentiële diagnose

Aandoeningen met symptomen die lijken op erythema infectiosum zijn onder andere:

• Hersenvliesontsteking (meningitis)
• Hand-, voet- en mondziekte (aandoening van handen, voeten en mond, vooral bij jonge kinderen)
• Henoch-Schönlein purpura (HSP) (ontsteking van bloedvaten)
• Herpangina (milde virusinfectie met blaasjes in de mond en keel)
• Herpes simplex-virus
• Huiduitslag door medicatie
• Klierkoorts (virale infectie met keelpijn)
• Mazelen (virale infectie met symptomen aan ogen en huid)
• Molluscum contagiosum (virale huidinfectie met parelwitte letsels)
• Pokken
• Roodvonk (bacteriële infectie met keelpijn en huiduitslag)
• Roseola infantum (koorts en huiduitslag bij jonge kinderen)
• Rubella (rodehond: huiduitslag op gezicht, romp, armen en benen)
• Varicella (waterpokken: infectie met algemene symptomen en huiduitslag)

Behandeling

Er is geen specifieke behandeling voor erythema infectiosum, aangezien het virus meestal vanzelf binnen enkele weken verdwijnt. Indien nodig kan de arts medicijnen voorschrijven om pijn en jeuk te verlichten. Paracetamol kan bijvoorbeeld nuttig zijn voor het verlichten van gewrichtspijn bij kinderen.

Prognose

De prognose van erythema infectiosum is over het algemeen goed, vooral bij gezonde kinderen. Bij patiënten met complicaties, zoals bij immuungecompromitteerde of zwangere patiënten, kan de prognose variëren.

Herstel Bij Kinderen

Bij kinderen herstelt de infectie zich meestal vanzelf zonder blijvende complicaties. De meeste patiënten zullen binnen 1-3 weken volledig herstellen. In uitzonderlijke gevallen kunnen complicaties zoals gewrichtspijn of anemie zich voordoen.

Risico op Complicaties Bij Volwassenen

Bij volwassenen, en vooral bij zwangere vrouwen, kan de prognose minder gunstig zijn. Ernstige complicaties zoals een miskraam of intra-uteriene infectie kunnen optreden, maar deze gevallen zijn zeldzaam.

Langdurige Gevolgen voor Bloedziekten

Patiënten met bloedziekten, zoals sikkelcelanemie, kunnen langdurige gevolgen ondervinden van erythema infectiosum, zoals chronische anemie en verhoogde kwetsbaarheid voor infecties.

Complicaties van erythema infectiosum

Hoewel de meeste patiënten geen complicaties ondervinden, kunnen er bij bepaalde groepen risico’s zijn:

• Zwangere vrouwen: Zij moeten hun arts raadplegen. De arts kan testen of de vrouw voldoende immuun is tegen het virus. Meestal zijn zwangere vrouwen goed beschermd, maar als dat niet het geval is, kunnen milde symptomen optreden. Het virus kan echter bloedarmoede bij de ongeboren baby veroorzaken en in zeldzame gevallen zelfs leiden tot een miskraam. Deze complicaties komen voornamelijk voor tijdens het eerste trimester van de zwangerschap.
• Personen met een verzwakt immuunsysteem: Dit geldt voor mensen met kanker, leukemie, hiv, of andere aandoeningen die het immuunsysteem aantasten.
• Bepaalde bloedproblemen: Mensen met aandoeningen zoals sikkelcelanemie kunnen ook een verhoogd risico hebben.
• Miltinfarct: Dit is een zeldzame complicatie waarbij de bloedtoevoer naar de milt wordt belemmerd, wat kan leiden tot miltinfarct en buikpijn.

Preventie van virale infecties

Preventie van erythema infectiosum is gericht op het verminderen van de blootstelling aan parvovirus B19 en het beschermen van risicogroepen.

Handhygiëne en contactvermijding

Het regelmatig wassen van de handen en het vermijden van nauw contact met geïnfecteerde personen zijn de belangrijkste preventieve maatregelen. Het dragen van een masker in risicosituaties kan ook helpen om de verspreiding van het virus te beperken.

Vaccinatie en beperkingen

Er is momenteel geen vaccin beschikbaar tegen parvovirus B19, dus de preventie is vooral afhankelijk van gedragsmaatregelen zoals het vermijden van besmette omgevingen.

Gezondheidseducatie voor risicogroepen

Voor risicogroepen zoals zwangere vrouwen en patiënten met bloedziekten, is het belangrijk om voorlichting te geven over de symptomen van erythema infectiosum en de noodzaak van vroegtijdige medische evaluatie bij mogelijke blootstelling.

Lees verder

• Parvovirus B19-infectie: Soorten ziekten door virus
• Gewrichtspijn: Oorzaken pijnlijke gewrichten (artralgie)
• Veel voorkomende besmettelijke huidaandoeningen
• Huiduitslag: Veel voorkomende oorzaken van uitslag op huid