Erythema infectiosum: Ziekte met huiduitslag & gewrichtspijn
Erythema infectiosum is een milde virale infectie die doorgaans leidt tot een huiduitslag op de wangen, armen en benen. Bij volwassenen kunnen er soms ook gewrichtsklachten optreden. Deze aandoening wordt veroorzaakt door een virus dat via druppelinfectie wordt overgedragen, vaak van een besmet kind naar een volwassene. Behandeling is meestal niet noodzakelijk, omdat de infectie vaak vanzelf verdwijnt. Er zijn echter medicijnen beschikbaar om pijn en jeuk te verlichten. De vooruitzichten zijn doorgaans goed, hoewel er bij volwassen vrouwen en mensen met een verzwakt immuunsysteem soms complicaties kunnen optreden.
Synoniemen van erythema infectiosum
"Erythema infectiosum" staat ook bekend als "vijfde ziekte", "(Megal)erythema infectiosum", en "erythema variabile". Deze termen worden vaak door elkaar gebruikt om dezelfde aandoening te beschrijven.
Epidemiologie
Erythema infectiosum, ook wel bekend als vijfde ziekte, is een veelvoorkomende virale infectie, voornamelijk bij kinderen, die wordt veroorzaakt door het parvovirus B19. Het wordt gekarakteriseerd door een kenmerkende uitslag op de wangen en het lichaam.
Incidentie en prevalentie
Erythema infectiosum komt wereldwijd voor en is vooral gebruikelijk bij kinderen tussen de 5 en 15 jaar. Het virus verspreidt zich meestal in de winter- en lenteperiode, met pieken in de gevallen die samenvallen met de schoolmaanden. De prevalentie van parvovirus B19-infecties is het hoogst in gezinnen met meerdere kinderen en in scholen, waar de transmissie via druppels of contact met besmette oppervlakken plaatsvindt.
Seizoensgebonden variaties
Er is een seizoensgebonden variatie in de incidentie van erythema infectiosum, met een toename van gevallen in de lente en vroege zomer, wat wordt toegeschreven aan de verhoogde transmissie in deze periodes. De ziekte komt vaker voor in gematigde klimaten, terwijl het in tropische gebieden minder vaak voorkomt.
Mogelijke herinfectie
Hoewel parvovirus B19 in de meeste gevallen een eenmalige infectie veroorzaakt, kunnen sommige patiënten na verloop van tijd herinfecties ervaren, vooral als ze immunosuppressie ondergaan.
Mechanisme
Het mechanisme van erythema infectiosum is gekoppeld aan de infectie door parvovirus B19, dat de rode bloedcellen aanvalt. Het virus heeft een voorkeur voor cellen in het beenmerg, waar het zich vermenigvuldigt.
Virale infectie en verspreiding
Parvovirus B19 wordt overgedragen via ademhalingsdruppels en direct contact met besmette oppervlakken. Na infectie hecht het virus zich aan de receptoren op de rode bloedcellen, waar het zijn genetisch materiaal aflevert en zich vermeerdert. Dit leidt tot een tijdelijke verstoring van de bloedcelproductie, wat kan resulteren in milde anemie bij sommige patiënten.
Immuunrespons en symptomen
De immuunrespons op de infectie leidt tot de karakteristieke huiduitslag van erythema infectiosum. De uitslag ontstaat wanneer het lichaam het virus begint te bestrijden en het viraal geïnfecteerde weefsel in de huid afbreekt. De symptomen van de infectie verschijnen doorgaans 4-14 dagen na blootstelling.
Complicaties van het mechanisme
In zeldzame gevallen kan de infectie leiden tot ernstige complicaties, zoals artritis of een verslechtering van bestaande bloedziekten, waaronder sikkelcelanemie en thalassemie. In immuungecompromitteerde patiënten kan het virus chronisch blijven en leiden tot persisterende infecties.
Oorzaken: Humaan erythrovirus B19
Virus
Erythema infectiosum wordt veroorzaakt door het humaan erythrovirus B19, dat ook bekend staat als
parvovirus B19. Dit virus veroorzaakt een veelvoorkomende infectie die vooral in het voorjaar voorkomt bij schoolkinderen tussen de vijf en vijftien jaar oud.
Overdracht
Het virus verspreidt zich via
druppelinfectie, wanneer een besmet persoon
hoest of niest (
niezen). Het parvovirus B19 is specifiek voor mensen en verschilt van de parvovirussen die dieren, zoals
honden, kunnen infecteren. Er is geen overdracht van dieren naar mensen of vice versa.
Besmettelijkheid
De besmetting is het meest
besmettelijk in de vroege stadia van de ziekte, vaak voordat de typische
huiduitslag verschijnt. De huiduitslag is namelijk het gevolg van een immuunreactie die optreedt nadat de infectie al aanwezig is, wat betekent dat kinderen meestal niet meer besmettelijk zijn wanneer de huiduitslag zichtbaar wordt.
Risicofactoren
Er zijn verschillende risicofactoren die het risico op infectie met parvovirus B19 kunnen verhogen. De risicofactoren omvatten zowel omgevings- als persoonlijke factoren die de blootstelling aan het virus beïnvloeden.
Verhoogde Blootstelling in Gezinsomgevingen
Gezinnen met meerdere kinderen lopen een verhoogd risico op de overdracht van parvovirus B19, omdat het virus gemakkelijk via luchtdeeltjes of fysiek contact kan worden overgedragen. Kinderen op scholen of in kinderdagverblijven vertonen ook verhoogde blootstelling aan het virus.
Immuunsysteem en Comorbiditeiten
Personen met een verzwakt immuunsysteem, zoals patiënten die chemotherapie ondergaan of een immunosuppressieve behandeling krijgen, hebben een verhoogd risico op ernstige complicaties. Ook zwangere vrouwen lopen risico, omdat het virus in zeldzame gevallen kan leiden tot ernstige gevolgen voor de zwangerschap, zoals een miskraam of hydrops foetalis.
Bloedziekten en Andere Medische Condities
Patiënten met bepaalde bloedziekten zoals sikkelcelanemie, thalassemie of andere hemoglobinopathieën hebben een verhoogd risico op het ontwikkelen van ernstige complicaties van erythema infectiosum, zoals acute anemie.
Risicogroepen
Er zijn specifieke risicogroepen die bijzonder kwetsbaar zijn voor de effecten van erythema infectiosum. De ernst van de infectie kan variëren afhankelijk van de leeftijd en de gezondheidstoestand van de patiënt.
Kinderen en Adolescente Patiënten
Erythema infectiosum komt het meest voor bij kinderen, met name tussen de 5 en 15 jaar oud. Bij deze groep zijn de symptomen meestal mild, maar de ziekte kan zich ook manifesteren met ernstige gewrichtspijn of huiduitslag.
Zwangere Vrouwen
Zwangere vrouwen die parvovirus B19 oplopen, kunnen een verhoogd risico lopen op complicaties zoals een miskraam of ernstige foetale complicaties. Daarom worden zwangere vrouwen aangeraden om contact met geïnfecteerde personen te vermijden.
Immuungecompromitteerde Patiënten
Patiënten met een verzwakt immuunsysteem, zoals die met hiv, kanker of patiënten die immunosuppressiva gebruiken, kunnen ernstiger symptomen ervaren en hebben een groter risico op chronische infecties door parvovirus B19.
Symptomen: Huiduitslag en gewrichtspijn
Geen symptomen
Ongeveer 20% van de mensen met erythema infectiosum vertoont geen symptomen. Vooral oudere kinderen, ouder dan tien jaar, hebben vaak geen symptomen.
Algemene symptomen en huiduitslag
De incubatietijd voor het parvovirus B19 bedraagt vier tot veertien dagen. Patiënten beginnen vaak met
hoofdpijn, milde
koorts, en een
loopneus, wat symptomen zijn die lijken op een verkoudheid. Enkele dagen later verschijnt er een kenmerkende felrode huiduitslag op de wangen, die eruit ziet alsof iemand een klap op de wangen heeft gekregen. Soms gaat deze uitslag gepaard met een
maculopapulaire uitslag (huiduitslag met zowel vlekken als bultjes). De uitslag verspreidt zich naar de strekzijden van de armen en
benen en naar het midden van het lichaam (romp), vaak vergezeld van jeuk. Gewoonlijk zijn de
handpalmen en voetzolen niet aangedaan. De huiduitslag kan fluctueren en terugkomen door factoren zoals zonlicht, warmte, lichaamsbeweging of
stress. Na ongeveer twee weken verdwijnt de uitslag, vaak in een patroon waarbij het centrum verdwijnt en de rand zichtbaar blijft, wat een kantachtig uiterlijk geeft. Over het algemeen voelen patiënten zich verder niet ernstig ziek tijdens de uitslag.
Gewrichtspijn
Sommige patiënten ervaren
pijn en zwelling in de gewrichten, vooral in de
handen, polsen, knieën, of enkels. Dit komt vaker voor bij volwassen vrouwen. Meestal verdwijnt deze matige tot ernstige
gewrichtspijn vanzelf.
Alarmsymptomen
Alarmsymptomen bij erythema infectiosum zijn zeldzaam, maar kunnen optreden bij bepaalde risicogroepen of bij patiënten die ernstige complicaties ontwikkelen. Het is belangrijk om deze symptomen tijdig te herkennen.
Ongewone Huiduitslag of Bleekheid
Hoewel de typische uitslag van erythema infectiosum rode wangen en een netachtige uitslag op het lichaam omvat, kan een plotselinge verandering in de uitslag, zoals bleking of vergrote plekken, wijzen op een complicatie. Dit kan duiden op een ernstiger verloop van de ziekte.
Geleidelijke of Ernstige Gewrichtspijn
Bij oudere kinderen of volwassenen kan erythema infectiosum gepaard gaan met gewrichtspijn, wat in sommige gevallen ernstig kan zijn. Dit kan een teken zijn van een mogelijke ontstekingsreactie en moet worden gevolgd.
Ziekenhuisopname Bij Zwangere Vrouwen
In gevallen waar zwangere vrouwen infecties ontwikkelen, kan het nodig zijn om medische aandacht in te schakelen voor monitoring van de gezondheid van de foetus, inclusief echografie en andere diagnostische tests om afwijkingen uit te sluiten.
Diagnose en onderzoeken
Lichamelijk en diagnostisch onderzoek
Een arts kan vaak de diagnose stellen door de huiduitslag te onderzoeken. In sommige gevallen kan een
bloedonderzoek worden uitgevoerd om te zoeken naar tekenen van het virus, hoewel dit meestal niet nodig is. Het bloedonderzoek is vooral nuttig bij zwangere vrouwen of patiënten met bloedarmoede (
anemie), omdat deze groepen een hoger risico op complicaties hebben.
Differentiële diagnose
Aandoeningen met symptomen die lijken op erythema infectiosum zijn onder andere:
Behandeling
Er is geen specifieke behandeling voor erythema infectiosum, aangezien het virus meestal vanzelf binnen enkele weken verdwijnt. Indien nodig kan de arts medicijnen voorschrijven om pijn en jeuk te verlichten.
Paracetamol kan bijvoorbeeld nuttig zijn voor het verlichten van gewrichtspijn bij kinderen.
Prognose
De prognose van erythema infectiosum is over het algemeen goed, vooral bij gezonde kinderen. Bij patiënten met complicaties, zoals bij immuungecompromitteerde of zwangere patiënten, kan de prognose variëren.
Herstel Bij Kinderen
Bij kinderen herstelt de infectie zich meestal vanzelf zonder blijvende complicaties. De meeste patiënten zullen binnen 1-3 weken volledig herstellen. In uitzonderlijke gevallen kunnen complicaties zoals gewrichtspijn of anemie zich voordoen.
Risico op Complicaties Bij Volwassenen
Bij volwassenen, en vooral bij zwangere vrouwen, kan de prognose minder gunstig zijn. Ernstige complicaties zoals een miskraam of intra-uteriene infectie kunnen optreden, maar deze gevallen zijn zeldzaam.
Langdurige Gevolgen voor Bloedziekten
Patiënten met bloedziekten, zoals sikkelcelanemie, kunnen langdurige gevolgen ondervinden van erythema infectiosum, zoals chronische anemie en verhoogde kwetsbaarheid voor infecties.

Complicaties komen vaker voor bij zwangere vrouwen /
Bron: PublicDomainPictures, PixabayComplicaties van erythema infectiosum
Hoewel de meeste patiënten geen complicaties ondervinden, kunnen er bij bepaalde groepen risico’s zijn:
- Zwangere vrouwen: Zij moeten hun arts raadplegen. De arts kan testen of de vrouw voldoende immuun is tegen het virus. Meestal zijn zwangere vrouwen goed beschermd, maar als dat niet het geval is, kunnen milde symptomen optreden. Het virus kan echter bloedarmoede bij de ongeboren baby veroorzaken en in zeldzame gevallen zelfs leiden tot een miskraam. Deze complicaties komen voornamelijk voor tijdens het eerste trimester van de zwangerschap.
- Personen met een verzwakt immuunsysteem: Dit geldt voor mensen met kanker, leukemie, hiv, of andere aandoeningen die het immuunsysteem aantasten.
- Bepaalde bloedproblemen: Mensen met aandoeningen zoals sikkelcelanemie kunnen ook een verhoogd risico hebben.
- Miltinfarct: Dit is een zeldzame complicatie waarbij de bloedtoevoer naar de milt wordt belemmerd, wat kan leiden tot miltinfarct en buikpijn.
Preventie van virale infecties
Preventie van erythema infectiosum is gericht op het verminderen van de blootstelling aan parvovirus B19 en het beschermen van risicogroepen.
Handhygiëne en contactvermijding
Het regelmatig wassen van de handen en het vermijden van nauw contact met geïnfecteerde personen zijn de belangrijkste preventieve maatregelen. Het dragen van een masker in risicosituaties kan ook helpen om de verspreiding van het virus te beperken.
Vaccinatie en beperkingen
Er is momenteel geen vaccin beschikbaar tegen parvovirus B19, dus de preventie is vooral afhankelijk van gedragsmaatregelen zoals het vermijden van besmette omgevingen.
Gezondheidseducatie voor risicogroepen
Voor risicogroepen zoals zwangere vrouwen en patiënten met bloedziekten, is het belangrijk om voorlichting te geven over de symptomen van erythema infectiosum en de noodzaak van vroegtijdige medische evaluatie bij mogelijke blootstelling.
Praktische tips voor het omgaan met erythema infectiosum
Erythema infectiosum, ook wel bekend als de vijfde ziekte, is een virale infectie veroorzaakt door Parvovirus B19. Het komt vooral voor bij kinderen en wordt gekenmerkt door een opvallende rode uitslag op de wangen, vaak gevolgd door een lichtere uitslag op het lichaam. Hoewel het meestal mild verloopt, zijn er situaties waarin extra aandacht nodig is, zoals bij zwangere vrouwen of mensen met een verzwakt immuunsysteem. Hier zijn praktische tips om met deze infectie om te gaan.
Herken de symptomen van erythema infectiosum
De ziekte begint vaak met milde symptomen zoals lichte koorts, vermoeidheid, hoofdpijn en een zere keel. Vervolgens verschijnt een felrode uitslag op de wangen, die het gezicht een "geslagen" uiterlijk geeft. Daarna kan een lichtere, netvormige uitslag op de romp, armen en benen ontstaan. Bij volwassenen komen vaak gewrichtspijnen voor zonder duidelijke huiduitslag.
Beperk de verspreiding van het virus
Erythema infectiosum verspreidt zich via ademhalingsdruppels. Was je handen regelmatig met water en zeep, vooral na hoesten of niezen. Bedek je mond en neus met een tissue of je elleboog bij hoesten of niezen. Vermijd nauw contact met anderen, vooral met risicogroepen zoals zwangere vrouwen, totdat de uitslag volledig verdwenen is.
Verlicht de symptomen thuis
Gebruik paracetamol of ibuprofen om koorts, hoofdpijn of gewrichtspijn te verminderen. Zorg voor voldoende rust en drink veel water om gehydrateerd te blijven. Voor jeukende uitslag kan een kalmerende lotion zoals mentholcrème verlichting bieden.
Wees alert bij risicogroepen
Hoewel de ziekte meestal mild verloopt, kan het bij sommige mensen complicaties veroorzaken. Zwangere vrouwen moeten contact opnemen met een arts, omdat een infectie bij hen kan leiden tot complicaties voor de ongeboren baby. Mensen met een zwak immuunsysteem of bepaalde bloedziekten zoals sikkelcelanemie lopen risico op ernstigere klachten en moeten medische hulp zoeken.
Als je kind of jijzelf erythema infectiosum hebt, informeer dan mensen met wie je onlangs nauw contact hebt gehad. Dit is vooral belangrijk voor zwangere vrouwen en mensen met een chronische ziekte. Overleg met de school of kinderopvang of het nodig is om andere ouders op de hoogte te stellen.
Ondersteun gewrichtsgezondheid bij volwassenen
Bij volwassenen kan gewrichtspijn enkele dagen tot weken aanhouden. Gebruik warmte- of koudekompressen op de pijnlijke gewrichten en voer zachte rekoefeningen uit om stijfheid te verminderen. Vermijd overmatige belasting van de gewrichten totdat de pijn volledig is verdwenen.
Beheer je energieniveau
Na een infectie kan vermoeidheid aanhouden. Plan je activiteiten rustig en geef je lichaam voldoende tijd om te herstellen. Probeer een goede balans te vinden tussen rust en lichte beweging.
Bescherm gezinsleden en huisgenoten
Omdat het virus zich verspreidt voordat de uitslag verschijnt, kunnen gezinsleden al zijn blootgesteld. Zorg voor goede hygiëne in huis door oppervlakken regelmatig schoon te maken en persoonlijke spullen zoals handdoeken en drinkbekers niet te delen.
Raadpleeg een arts bij complicaties
Bij ernstigere symptomen zoals aanhoudende koorts, ernstige gewrichtspijn of tekenen van bloedarmoede, neem direct contact op met je huisarts. Zwangere vrouwen die in contact zijn geweest met iemand met erythema infectiosum moeten ook altijd medisch advies inwinnen.
Onderhoud een goede huidverzorging
De uitslag kan enkele weken zichtbaar blijven, vooral na blootstelling aan warmte of zonlicht. Gebruik een hydraterende lotion om de huid soepel te houden en bescherm de huid tegen fel zonlicht door een zonnebrandcrème te gebruiken.
Houd rekening met reizen en sociale evenementen
Als je symptomen hebt van erythema infectiosum of recent contact hebt gehad met iemand die de ziekte heeft, overweeg dan om sociale evenementen te vermijden totdat je zeker weet dat je niet langer besmettelijk bent. Dit geldt vooral als je reist naar gebieden waar medische zorg moeilijker toegankelijk is.
Ondersteun kinderen emotioneel
De rode uitslag op de wangen kan leiden tot vragen of ongemak bij kinderen. Leg uit dat de uitslag vanzelf verdwijnt en help hen met praktische tips, zoals het vermijden van krabben aan de huid. Zorg voor een geruststellende omgeving waarin ze zich op hun gemak voelen tijdens hun herstel.
Misvattingen rond erythema infectiosum
Erythema infectiosum, ook wel bekend als de vijfde ziekte, is een virale infectie die vooral kinderen treft. Er bestaan veel misvattingen over deze aandoening, vooral over de oorzaak, symptomen en behandeling. Dit artikel bespreekt de meest voorkomende misvattingen over erythema infectiosum.
Erythema infectiosum is alleen een kinderziekte
Veel mensen denken dat erythema infectiosum uitsluitend voorkomt bij kinderen, maar volwassenen kunnen ook besmet raken. Hoewel de aandoening vaker voorkomt bij kinderen, kunnen volwassenen, vooral zwangere vrouwen, ook vatbaar zijn voor het virus. Bij volwassenen kan de ziekte minder vaak symptomen vertonen, maar het is nog steeds mogelijk om besmet te raken, vooral als men in contact komt met een besmet kind.
Erythema infectiosum is gevaarlijk voor gezonde kinderen
Erythema infectiosum is meestal een milde aandoening voor gezonde kinderen. De meeste kinderen herstellen volledig zonder complicaties. De ziekte veroorzaakt typische symptomen zoals een felrode uitslag op de wangen, gevolgd door een lichter uitslag op de armen en benen. Hoewel de ziekte ongemak kan veroorzaken, is het doorgaans niet gevaarlijk voor gezonde kinderen. Het is echter belangrijk om medische hulp te zoeken als er complicaties optreden, zoals bij kinderen met een verzwakt immuunsysteem.
Erythema infectiosum is altijd gepaard met koorts
Hoewel koorts soms voorkomt bij erythema infectiosum, is het niet altijd aanwezig. De meeste kinderen hebben geen koorts, of de koorts is mild en van korte duur. In plaats van koorts is de kenmerkende uitslag vaak het eerste symptoom dat ouders opmerken. De uitslag begint meestal op de wangen, wat de aandoening zijn populaire bijnaam, "vijfde ziekte", heeft gegeven, en verspreidt zich daarna naar de rest van het lichaam.
Erythema infectiosum is altijd besmettelijk wanneer de uitslag verschijnt
Een veelvoorkomende misvatting is dat erythema infectiosum altijd besmettelijk is zodra de uitslag verschijnt. Dit is niet het geval. Het virus is het meest besmettelijk in de eerste fase van de ziekte, voordat de uitslag verschijnt. Het wordt voornamelijk verspreid via druppels in de lucht wanneer iemand hoest of niest. Zodra de uitslag zichtbaar wordt, is de besmettelijkheid meestal afgenomen, hoewel het mogelijk nog steeds kan worden overgedragen.
Erythema infectiosum kan geen ernstige complicaties veroorzaken
Hoewel erythema infectiosum vaak mild verloopt, kunnen er ernstige complicaties optreden, vooral bij zwangere vrouwen. De ziekte kan bijvoorbeeld leiden tot een miskraam of vroeggeboorte als een zwangere vrouw besmet raakt. Daarnaast kunnen mensen met een verzwakt immuunsysteem of bloedziekten zoals sikkelcelanemie ernstigere complicaties ervaren, zoals een verergering van bloedarmoede. Het is belangrijk om medische hulp te zoeken als je een van deze risicofactoren hebt en vermoedt dat je erythema infectiosum hebt.
Erythema infectiosum vereist altijd een medische behandeling
Erythema infectiosum heeft meestal geen specifieke behandeling nodig. De aandoening verdwijnt vaak vanzelf binnen enkele weken. Symptomatische behandeling, zoals pijnstillers of jeukverlichting, kan helpen bij het verlichten van ongemakken, maar antibiotica of antivirale middelen zijn niet nodig. In gevallen waarin er complicaties optreden of als iemand een verhoogd risico heeft op ernstige gevolgen, kan medische behandeling noodzakelijk zijn.
Erythema infectiosum veroorzaakt altijd een blijvende huiduitslag
De uitslag van erythema infectiosum is tijdelijk en verdwijnt meestal na een paar dagen tot een week. De uitslag kan echter een tijdje verbleken en in sommige gevallen kunnen er lichte vlekken of verkleuringen achterblijven, maar deze verdwijnen doorgaans vanzelf zonder blijvende schade. Het is een misvatting om te denken dat de uitslag altijd blijvend zal zijn.
Erythema infectiosum kan niet worden voorkomen
Hoewel er geen vaccin bestaat tegen erythema infectiosum, kunnen preventieve maatregelen helpen om de verspreiding van het virus te verminderen. Dit omvat goede hygiëne, zoals regelmatig handen wassen, het vermijden van contact met mensen die symptomen vertonen en het bedekken van mond en neus bij hoesten of niezen. Het vermijden van grote bijeenkomsten of het contact met besmette kinderen kan helpen de verspreiding van het virus te voorkomen, vooral tijdens de besmettelijke fase van de ziekte.
Lees verder