Erythema infectiosum: Ziekte met huiduitslag & gewrichtspijn

Erythema infectiosum is een milde virale infectie die doorgaans leidt tot een huiduitslag op de wangen, armen en benen. Bij volwassenen kunnen er soms ook gewrichtsklachten optreden. Deze aandoening wordt veroorzaakt door een virus dat via druppelinfectie wordt overgedragen, vaak van een besmet kind naar een volwassene. Behandeling is meestal niet noodzakelijk, omdat de infectie vaak vanzelf verdwijnt. Er zijn echter medicijnen beschikbaar om pijn en jeuk te verlichten. De vooruitzichten zijn doorgaans goed, hoewel er bij volwassen vrouwen en mensen met een verzwakt immuunsysteem soms complicaties kunnen optreden.

• Synoniemen van erythema infectiosum
• Oorzaken: Humaan erythrovirus B19
• Symptomen: Huiduitslag en gewrichtspijn
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose
• Complicaties van erythema infectiosum
• Preventie van virale infecties

Synoniemen van erythema infectiosum

"Erythema infectiosum" staat ook bekend als "vijfde ziekte", "(Megal)erythema infectiosum", en "erythema variabile". Deze termen worden vaak door elkaar gebruikt om dezelfde aandoening te beschrijven.

Oorzaken: Humaan erythrovirus B19

Virus

Erythema infectiosum wordt veroorzaakt door het humaan erythrovirus B19, dat ook bekend staat als parvovirus B19. Dit virus veroorzaakt een veelvoorkomende infectie die vooral in het voorjaar voorkomt bij schoolkinderen tussen de vijf en vijftien jaar oud.

Overdracht

Het virus verspreidt zich via druppelinfectie, wanneer een besmet persoon hoest of niest (niezen). Het parvovirus B19 is specifiek voor mensen en verschilt van de parvovirussen die dieren, zoals honden, kunnen infecteren. Er is geen overdracht van dieren naar mensen of vice versa.

Besmettelijkheid

De besmetting is het meest besmettelijk in de vroege stadia van de ziekte, vaak voordat de typische huiduitslag verschijnt. De huiduitslag is namelijk het gevolg van een immuunreactie die optreedt nadat de infectie al aanwezig is, wat betekent dat kinderen meestal niet meer besmettelijk zijn wanneer de huiduitslag zichtbaar wordt.

Symptomen: Huiduitslag en gewrichtspijn

Geen symptomen

Ongeveer 20% van de mensen met erythema infectiosum vertoont geen symptomen. Vooral oudere kinderen, ouder dan tien jaar, hebben vaak geen symptomen.

Algemene symptomen en huiduitslag

De incubatietijd voor het parvovirus B19 bedraagt vier tot veertien dagen. Patiënten beginnen vaak met hoofdpijn, milde koorts, en een loopneus, wat symptomen zijn die lijken op een verkoudheid. Enkele dagen later verschijnt er een kenmerkende felrode huiduitslag op de wangen, die eruit ziet alsof iemand een klap op de wangen heeft gekregen. Soms gaat deze uitslag gepaard met een maculopapulaire uitslag (huiduitslag met zowel vlekken als bultjes). De uitslag verspreidt zich naar de strekzijden van de armen en benen en naar het midden van het lichaam (romp), vaak vergezeld van jeuk. Gewoonlijk zijn de handpalmen en voetzolen niet aangedaan. De huiduitslag kan fluctueren en terugkomen door factoren zoals zonlicht, warmte, lichaamsbeweging of stress. Na ongeveer twee weken verdwijnt de uitslag, vaak in een patroon waarbij het centrum verdwijnt en de rand zichtbaar blijft, wat een kantachtig uiterlijk geeft. Over het algemeen voelen patiënten zich verder niet ernstig ziek tijdens de uitslag.

Gewrichtspijn

Sommige patiënten ervaren pijn en zwelling in de gewrichten, vooral in de handen, polsen, knieën, of enkels. Dit komt vaker voor bij volwassen vrouwen. Meestal verdwijnt deze matige tot ernstige gewrichtspijn vanzelf.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk en diagnostisch onderzoek

Een arts kan vaak de diagnose stellen door de huiduitslag te onderzoeken. In sommige gevallen kan een bloedonderzoek worden uitgevoerd om te zoeken naar tekenen van het virus, hoewel dit meestal niet nodig is. Het bloedonderzoek is vooral nuttig bij zwangere vrouwen of patiënten met bloedarmoede (anemie), omdat deze groepen een hoger risico op complicaties hebben.

Differentiële diagnose

Aandoeningen met symptomen die lijken op erythema infectiosum zijn onder andere:

• Hersenvliesontsteking (meningitis)
• Hand-, voet- en mondziekte (aandoening van handen, voeten en mond, vooral bij jonge kinderen)
• Henoch-Schönlein purpura (HSP) (ontsteking van bloedvaten)
• Herpangina (milde virusinfectie met blaasjes in de mond en keel)
• Herpes simplex-virus
• Huiduitslag door medicatie
• Klierkoorts (virale infectie met keelpijn)
• Mazelen (virale infectie met symptomen aan ogen en huid)
• Molluscum contagiosum (virale huidinfectie met parelwitte letsels)
• Pokken
• Roodvonk (bacteriële infectie met keelpijn en huiduitslag)
• Roseola infantum (koorts en huiduitslag bij jonge kinderen)
• Rubella (rodehond: huiduitslag op gezicht, romp, armen en benen)
• Varicella (waterpokken: infectie met algemene symptomen en huiduitslag)

Behandeling

Er is geen specifieke behandeling voor erythema infectiosum, aangezien het virus meestal vanzelf binnen enkele weken verdwijnt. Indien nodig kan de arts medicijnen voorschrijven om pijn en jeuk te verlichten. Paracetamol kan bijvoorbeeld nuttig zijn voor het verlichten van gewrichtspijn bij kinderen.

Prognose

De meeste kinderen en volwassenen hebben milde symptomen en herstellen volledig van erythema infectiosum binnen zeven tot tien dagen na het begin van de symptomen.

Complicaties van erythema infectiosum

Hoewel de meeste patiënten geen complicaties ondervinden, kunnen er bij bepaalde groepen risico’s zijn:

• Zwangere vrouwen: Zij moeten hun arts raadplegen. De arts kan testen of de vrouw voldoende immuun is tegen het virus. Meestal zijn zwangere vrouwen goed beschermd, maar als dat niet het geval is, kunnen milde symptomen optreden. Het virus kan echter bloedarmoede bij de ongeboren baby veroorzaken en in zeldzame gevallen zelfs leiden tot een miskraam. Deze complicaties komen voornamelijk voor tijdens het eerste trimester van de zwangerschap.
• Personen met een verzwakt immuunsysteem: Dit geldt voor mensen met kanker, leukemie, hiv, of andere aandoeningen die het immuunsysteem aantasten.
• Bepaalde bloedproblemen: Mensen met aandoeningen zoals sikkelcelanemie kunnen ook een verhoogd risico hebben.
• Miltinfarct: Dit is een zeldzame complicatie waarbij de bloedtoevoer naar de milt wordt belemmerd, wat kan leiden tot miltinfarct en buikpijn.

Preventie van virale infecties

Er bestaat geen vaccin tegen erythema infectiosum. De verspreiding van de ziekte voorkomen is lastig, aangezien de patiënt meestal niet meer besmettelijk is zodra de symptomen zich manifesteren. Desondanks kunnen algemene hygiënemaatregelen zoals regelmatig handen wassen helpen om de verspreiding van virale infecties te verminderen.

Lees verder

• Parvovirus B19-infectie: Soorten ziekten door virus
• Gewrichtspijn: Oorzaken pijnlijke gewrichten (artralgie)
• Veel voorkomende besmettelijke huidaandoeningen
• Huiduitslag: Veel voorkomende oorzaken van uitslag op huid