Foetaal alcoholsyndroom: Afwijkingen bij baby’s door alcohol

Bij het foetaal alcoholsyndroom (FAS), soms ook geschreven als het 'foetaal alcohol syndroom' ontstaan diverse mentale en lichamelijke afwijkingen bij baby’s die ter wereld komen van chronisch-alcoholische moeders die alcohol dronken tijdens de zwangerschap. De alcohol gaat via de bloedbaan gemakkelijk van de placenta naar de foetus, en veroorzaakt daar vooral in het eerste trimester van de zwangerschap schade, al is alcohol tijdens een zwangerschap nooit veilig. Het stoppen met alcohol drinken voor een zwangerschap voorkomt de aandoening.

• Oorzaken: Alcohol tijdens zwangerschap
• Symptomen en problemen met groei, gezicht en ontwikkeling
• Diagnose en onderzoeken bij zwangere vrouwen en kinderen
• Behandeling van moeder en afwijkingen aan baby
• Prognose kinderen met FAS
• Complicaties door foetaal alcoholsyndroom
• Preventie: Stoppen met drinken van alcohol

Oorzaken: Alcohol tijdens zwangerschap

Een veilig alcoholgehalte is niet gekend voor zwangere vrouwen. Het gebruik van alcohol tijdens de zwangerschap brengt namelijk standaard extra risico’s met zich mee voor de ongeboren baby. Wanneer een zwangere vrouw alcohol drinkt, gaat de alcohol gemakkelijk via de placenta naar de foetus. Het drinken van alcohol is dan ook schadelijk voor de ontwikkeling van de baby omdat een baby niet in staat is om deze alcohol te verwerken. Grotere hoeveelheden alcohol drinken tijdens de zwangerschap vergroot de problemen. Binge drinking (tijdens een enkele gelegenheid meer dan vijf glazen alcohol drinken) is schadelijker dan het drinken van kleine hoeveelheden alcohol. De timing van alcoholgebruik tijdens de zwangerschap is ook belangrijk. Het drinken van alcohol is het meest schadelijk tijdens de eerste drie maanden van de zwangerschap. Maar het drinken van alcohol is in feite op elk moment tijdens de zwangerschap schadelijk.

Symptomen en problemen met groei, gezicht en ontwikkeling

De ernst van het foetaal alcoholsyndroom varieert. Zo ervaren sommige kinderen veel grotere problemen dan anderen. Verder is een combinatie van tal van lichamelijke en/of mentale afwijkingen mogelijk bij deze aangeboren aandoening.

Aangeboren afwijkingen

Een baby met het foetaal alcoholsyndroom komt verder ter wereld met hartafwijkingen zoals het ventrikelseptumdefect (VSD) of het atriale septum defect (ASD). Ook botafwijkingen, nierproblemen, oogafwijkingen (zoals bijziendheid, astigmatisme, scheelzien, kleine ogen en ver uit elkaar staande ogen) en oorafwijkingen komen voor.

Gezichtsafwijkingen

Verder komen gezichtsafwijkingen voor zoals smalle en kleine ogen met grote epicanthale plooien, een klein hoofd (microcefalie) met stug haar, een kleine bovenkaak (micrognathie) met afgeplatte wangen, een gespleten gehemelte (schisis), een vlotte groef in de bovenlip en een afgeplat filtrum (groef in het midden van de bovenlip), kleine ogen met hangende bovenste oogleden (ptosis) en een korte wipneus.

Groeiachterstand

Een baby met het foetaal alcoholsyndroom heeft voor de geboorte reeds een groeiachterstand. Bij de geboorte hebben ze een laag geboortegewicht en een klein hoofd (microcefalie). Deze groeiachterstand zet zich verder na de geboorte waardoor ze kleiner zijn als ze volwassen zijn.

Neurologische problemen

Epileptische aanvallen, aanhoudend hikken en andere neurologische problemen komen ook voor. Daarnaast heeft het kind een lichte tot ernstige verstandelijke handicap.

Ontwikkelingsachterstand

Daarnaast komt een ontwikkelingsachterstand voor en problemen in drie of meer belangrijke gebieden: het denken, de spraak, de beweging of de sociale vaardigheden. Kinderen zijn tevens kieskeurig of zenuwachtig, hebben slaapstoornissen, hebben slechte sociale vaardigheden, concentratieproblemen, een achterstand in de grove en fijne motoriek (omrollen, zitten, kruipen, lopen, objecten grijpen), … Psychische problemen omvatten bijvoorbeeld ADHD (moeite met aandacht en controleren van energie), gedragsstoornissen, een depressie en psychotische episodes.

Skeletafwijkingen

Skeletafwijkingen zijn onder meer

• camptodactylie (permanent gebogen vinger of teen)
• clinodactylie (kromming van de vingers of tenen)
• flexiecontracturen
• hemivertebrae (embryologisch half aangelegde wervels)
• Klippel-Feil anomalie (fusie van twee of meer nekwervels)
• ontwrichte gewrichten
• radio-ulnaire synostose
• scoliose (zijdelingse kromming van de wervelkolom)

Spierspanning en coördinatie

Voorts heeft de baby een verminderde spierspanning (hypotonie) en een slechte coördinatie en balans (ataxie).

Diagnose en onderzoeken bij zwangere vrouwen en kinderen

Lichamelijk onderzoek

Een lichamelijk onderzoek van de baby onthult een hartruis of andere hartproblemen, of andere aangeboren stoornissen. Naarmate de baby groeit, bemerkt de arts tekenen van een vertraagde geestelijke ontwikkeling. Ook komen problemen met het gezicht en de botten voor.

Diagnostisch onderzoek

Tijdens de zwangerschap is het mogelijk om het alcoholgehalte in het bloed op te meten; zo is te zien dat zwangere vrouwen dronken zijn. Ook een zwangerschapsechografie toont tekenen van het foetaal alcoholsyndroom. Verder is een CT-scan of MRI-scan van het pasgeboren kind nodig.

Behandeling van moeder en afwijkingen aan baby

Vrouwen die zwanger zijn of die proberen zwanger te raken, moeten stoppen met het drinken van alcohol of de hoeveelheden beperken. Verder krijgen zwangere vrouwen met alcoholmisbruik het advies om een speciaal revalidatieprogramma te volgen waarbij artsen hen regelmatig controleren en opvolgen. Elk kind met FAS krijgt tevens een aangepaste, individuele behandeling die toegespitst is op de aanwezige symptomen en de noden van het kind. Bij een aantal aandoeningen en stoornissen zet de arts tot slot medicatie in.

Prognose kinderen met FAS

De vooruitzichten voor kinderen met het foetaal alcoholsyndroom varieert. Bijna geen enkele baby heeft een normale ontwikkeling van de hersenen. Zuigelingen en kinderen met het foetaal alcoholsyndroom hebben verschillende problemen, die moeilijk te behandelen zijn. De prognose is het beste wanneer kinderen snel een diagnose en doorverwijzing krijgen naar een professioneel multidisciplinair team waar ze therapie krijgen van een logopedist, een ergotherapeut en/of een fysiotherapeut.

Complicaties door foetaal alcoholsyndroom

Sommige patiënten met het FAS ervaren probleemgedrag dat niet aanwezig was bij de geboorte maar wat wel voortvloeit uit het foetaal alcoholsyndroom. Te denken valt dan aan ADHD, gedragsstoornissen (agressie, overtreding van regels en wetten en ongepast sociaal gedrag) alcoholmisbruik of drugsmisbruik (bij meer dan één op de drie patiënten), psychische stoornissen (depressie, angst en eetstoornissen), problemen op school, met zelfstandig wonen en het houden van werk en ongewenst seksueel gedrag.

Preventie: Stoppen met drinken van alcohol

Het vermijden van alcohol tijdens de zwangerschap voorkomt het foetaal alcoholsyndroom. Verder krijgen seksueel actieve vrouwen die zwaar drinken het advies om de anticonceptie te gebruiken. Ook moeten ze letten op het drinkgedrag en liefst zelfs stoppen met alcohol drinken alvorens zwanger te geraken. Vrouwen die voorts blijven drinken tijdens de zwangerschap, hebben een hoger risico op een spontane abortus, abruptio placentae (placentaloslating: geheel of gedeeltelijk loslaten van de moederkoek voordat de baby is geboren), een vroeggeboorte, amnionitis (ontsteking van het lamsvlies: het binnenste der eivliezen van het embryo in het moederlichaam), een doodgeboorte en wiegendood.

Lees verder

• Alcoholmisbruik: Overmatig en herhaald alcoholgebruik
• Oogproblemen bij het foetaal alcoholsyndroom