Oogproblemen bij het foetaal alcoholsyndroom

Alcoholmisbruik tijdens de zwangerschap veroorzaakt schade aan de foetus, waardoor deze ter wereld komt met tal van neurologische en fysieke afwijkingen. De schadelijke effecten van alcohol treffen eveneens de ogen. Problemen met de gezichtsscherpte, scheelzien, snelle oogbewegingen en staar (cataract) zijn slechts enkele oogproblemen die voorkomen bij deze aandoening. Bovendien is ook het uiterlijk van de ogen en oogleden getroffen. Deze afwijkingen zijn misschien minder uitgesproken dan andere lichamelijke symptomen, maar toch belangrijk voor de diagnose en behandeling van de patiënt.

• Wat is het foetaal alcoholsyndroom?
• Wat veroorzaakt veranderingen in de foetus?
• Afwijkingen aan oogstructuren
• Oogaandoeningen
• Oogbewegingen
• Refractieafwijkingen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling oogproblemen
• Preventie van het foetaal alcoholsyndroom
• Epidemiologie van het foetaal alcoholsyndroom
• Oorzaken van het foetaal alcoholsyndroom
• Risicofactoren voor het foetaal alcoholsyndroom
• Symptomen van het foetaal alcoholsyndroom
• Alarmsymptomen van het foetaal alcoholsyndroom
• Diagnose en onderzoeken van het foetaal alcoholsyndroom
• Behandeling van het foetaal alcoholsyndroom
• Prognose van het foetaal alcoholsyndroom
• Complicaties van het foetaal alcoholsyndroom
• Preventie van het foetaal alcoholsyndroom

Wat is het foetaal alcoholsyndroom?

Het foetaal alcoholsyndroom (FAS) komt voor bij alle rassen en culturen en is een wereldwijd probleem dat voorkomt bij circa 1-3 op 1.000 geboorten. Bij deze aandoening komt een baby ter wereld uit een zwangerschap die bemoeilijkt werd omdat de moeder lijdt aan alcoholmisbruik. De schade aan de baby is afhankelijk van de hoeveelheid, de frequentie en het tijdstip van het alcoholgebruik door de moeder tijdens de zwangerschap. De eerste drie maanden van de zwangerschap zijn een kritische periode waarbij de vitale organen zoals het hart en de nieren zich ontwikkelen. Het drinken van alcoholische dranken tijdens de zwangerschap is op elk moment tijdens de zwangerschap schadelijk, maar vooral in de eerste drie maanden. Kenmerkend aan het foetaal alcoholsyndroom zijn gezichtsafwijkingen, een milde tot ernstige verstandelijke handicap en ontwikkelingsstoornissen, gedragsafwijkingen, een laag geboortegewicht, een laag gewicht in de kindertijd en hart- en orgaanafwijkingen. De diagnose van de aandoening is gebaseerd op de aanwezigheid van gezichtsafwijkingen, een groeivertraging na de geboorte, neurologische problemen en/of structurele afwijkingen aan het centrale zenuwstelsel.

Wat veroorzaakt veranderingen in de foetus?

De alcohol in het bloed van de moeder verplaatst zich naar het bloed van de foetus. De foetus is echter minder goed dan de moeder in staat om de alcoholconcentratie uit het bloed te krijgen, waardoor deze veel hoger is bij de foetus dan bij de moeder. De vergiftiging treft met andere woorden de foetus meer dan de moeder. De foetus is minder goed in staat om zuurstof te gebruiken, waardoor de ontwikkeling in het gedrang komt.

Afwijkingen aan oogstructuren

De pasgeboren patiënt heeft in de meeste gevallen korte ooglidopeningen. De arts voert dit onderzoek uit met behulp van een kleine liniaal, maar hij moet er wel voor zorgen dat de ogen van de patiënt volledig open zijn.

Daarnaast komt de pasgeborene ter wereld met groter dan normale huidplooien vlakbij de binnenste ooghoek (epicanthale plooien). Epicanthale plooien zijn echter soms ook typisch bij patiënten met een bepaalde raciale achtergrond.

Voorts heeft de patiënt een grote afstand tussen de binnenste ooghoeken, wat gekend is als telecanthus. Hangende oogleden (blefaroptose, ptosis) komen eveneens voor. Voorts presenteert de patiënt zich met oculair hypertelorisme. Hierbij is de afstand tussen de ogen groot. Hypertelorisme komt vaak voor maar veroorzaakt geen symptomen. Microftalmie is tot slot een ander kenmerk van het FAS. Hierbij heeft de patiënt abnormaal kleine ogen.

Oogaandoeningen

Coloboom

Soms komt de patiënt ter wereld met iriscoloboom, waarbij de iris (regenboogvlies) niet volledig ontwikkeld is. Dit gebeurt in de zevende week van de zwangerschap. Ontbreekt slechts een klein deel van de iris, dan vertoont de patiënt meestal geen problemen met het gezichtsvermogen.

Hoornvliesafwijkingen

Het hoornvlies (medische term: cornea) en de voorste oogkamer zijn aangetast. Peters anomalie is één van de mogelijke voorsegmentafwijkingen bij het FAS. Bij deze hoornvliesaandoening is het hoornvlies vertroebeld. Bovendien ontwikkelt de patiënt cataract (staar: troebele ooglens).

Onderontwikkeling van oogzenuw

De blootstelling aan alcohol treft eveneens de ontwikkeling van de oogzenuwen. Een kleine of hypoplastische (onderontwikkelde) oogzenuw (oogzenuwhypoplasie) leidt tot een verminderde gezichtsscherpte, die niet te corrigeren is.

Oogbewegingen

Nystagmus is een oogaandoening die ook gekend staat als "wiebelogen", “oogbolstuipen” of “oogsidderen”. Hierbij maakt de patiënt onvrijwillige oogbewegingen waardoor de gezichtsscherpte soms afneemt.

Refractieafwijkingen

Soms treden refractieafwijkingen (brekingsfouten in het oog) zoals scheelzien (strabisme), amblyopie (een lui oog), bijziendheid (myopie), verziendheid (hypermetropie) of astigmatisme op waardoor de patiënt mogelijk een bril nodig heeft.

Diagnose en onderzoeken

De patiënt heeft na de geboorte een grondig oogonderzoek nodig. De oogarts inspecteert vooreerst het gebied rond de ogen en meet afstanden tussen de ogen en ooghoeken. Hij meet eveneens de gezichtsscherpte met behulp van een Visual Evoked Potential (VEP-onderzoek) en kijkt naar de oogbewegingen van de patiënt. De oogarts gebruikt een spleetlamp om het voorste en middelste gebied van de ogen te bekijken. Via een oftalmoscopie is het eveneens mogelijk om de achterkant van de ogen te onderzoeken en de oogzenuw te bestuderen.

Behandeling oogproblemen

Strabisme, amblyopie en refractieafwijkingen zijn goed te behandelen met een bril, het afdekken van het oog of chirurgie. Wanneer de oogzenuw betrokken is en de gezichtsscherpte is aangetast, is hiervoor geen geschikte behandeling voorhanden. Ook voor coloboom is geen behandeling mogelijk.

Preventie van het foetaal alcoholsyndroom

Om het foetaal alcoholsyndroom te voorkomen, is het van cruciaal belang dat vrouwen geen alcohol drinken tijdens de zwangerschap. Dit geldt voor elke vorm van alcohol, inclusief wijn en bier. Vrouwen die zwanger zijn of zwanger willen worden, moeten alcoholgebruik volledig vermijden om het risico op het foetaal alcoholsyndroom te elimineren. Het is ook nuttig om educatieve programma's over de risico's van alcoholgebruik tijdens de zwangerschap te volgen en om medisch advies te zoeken bij vragen over alcoholconsumptie en zwangerschap.

Epidemiologie van het foetaal alcoholsyndroom

Het foetaal alcoholsyndroom is een wereldwijd probleem en komt voor bij ongeveer 1-3 op de 1.000 geboorten. De prevalentie varieert per regio, afhankelijk van de prevalentie van alcoholmisbruik tijdens de zwangerschap en de toegang tot gezondheidszorg.

Oorzaken van het foetaal alcoholsyndroom

Het foetaal alcoholsyndroom wordt veroorzaakt door het drinken van alcohol tijdens de zwangerschap. Alcohol passeert de placenta en beïnvloedt de ontwikkeling van de foetus, wat leidt tot de neurologische en fysieke afwijkingen die kenmerkend zijn voor het syndroom.

Risicofactoren voor het foetaal alcoholsyndroom

Risicofactoren voor het foetaal alcoholsyndroom omvatten:

• alcoholmisbruik door de moeder
• drugsgebruik tijdens de zwangerschap
• roken tijdens de zwangerschap
• [milieu- en sociaaleconomische omstandigheden]
• gebrek aan prenatale zorg

Symptomen van het foetaal alcoholsyndroom

De symptomen van het foetaal alcoholsyndroom kunnen variëren van mild tot ernstig en omvatten:

• gezichtsafwijkingen
• verstandelijke beperking
• ontwikkelingsstoornissen
• laag geboortegewicht
• hart- en orgaanafwijkingen

Alarmsymptomen van het foetaal alcoholsyndroom

Alarmsymptomen zijn onder andere:

• ernstige gezichtsafwijkingen
• problemen met de cognitieve ontwikkeling
• onregelmatigheden in het hart

Diagnose en onderzoeken van het foetaal alcoholsyndroom

De diagnose wordt gesteld op basis van klinische kenmerken, medische geschiedenis en beeldvormende onderzoeken. De arts zal het kind zorgvuldig onderzoeken op tekenen van gezichtsafwijkingen en andere symptomen, en mogelijk genetische tests en prenatale screenings uitvoeren.

Behandeling van het foetaal alcoholsyndroom

Er is geen genezing voor het foetaal alcoholsyndroom. Behandeling richt zich op het beheren van symptomen en het verbeteren van de levenskwaliteit van de patiënt. Dit kan inhouden:

• fysiotherapie
• logopedie
• onderwijs- en ontwikkelingsinterventies
• medische behandeling voor bijkomende aandoeningen

Prognose van het foetaal alcoholsyndroom

De prognose hangt af van de ernst van de symptomen en de beschikbare behandeling. Vroege interventie en ondersteuning kunnen helpen bij het verbeteren van de ontwikkeling en levenskwaliteit van het kind.

Complicaties van het foetaal alcoholsyndroom

Complicaties kunnen onder meer omvatten:

• chronische gezondheidsproblemen
• neurologische problemen
• gedrags- en emotionele problemen
• problemen met leren en schoolprestaties

Preventie van het foetaal alcoholsyndroom

Om het foetaal alcoholsyndroom te voorkomen, is het van cruciaal belang dat vrouwen geen alcohol drinken tijdens de zwangerschap. Dit geldt voor elke vorm van alcohol, inclusief wijn en bier. Vrouwen die zwanger zijn of zwanger willen worden, moeten alcoholgebruik volledig vermijden om het risico op het foetaal alcoholsyndroom te elimineren. Het is ook nuttig om educatieve programma's over de risico's van alcoholgebruik tijdens de zwangerschap te volgen en om medisch advies te zoeken bij vragen over alcoholconsumptie en zwangerschap.