Wat is Foetaal Alcohol Syndroom (FAS)?

Dat alcohol drinken tijdens de zwangerschap niet goed is voor een baby, weten we allemaal wel. Dit kan enorm veel invloed hebben op de ontwikkeling van een kindje. In sommige gevallen krijgt het kindje zelfs de diagnose Foetaal Alcohol Syndroom (FAS) toegewezen. Dit betekent dat enorme blijvende schade is aangericht aan het kind. Deze stoornis ontstaat sneller dan wij denken. Ongeveer 500 kinderen in Nederland worden hier jaarlijks mee geboren.

Hoe ontstaat Foetaal Alcohol Syndroom?

De hersenen ontwikkelen zich ontzettend snel in de baarmoeder en in de eerste jaren van een kindje. Hierdoor ontstaat er vanuit enkele cellen een heel netwerk van neuronen en zenuwcellen. In dit netwerk liggen veel dingen vastgelegd. Denk aan het karakter, de talenten en beperkingen die iemand heeft. Deze aspecten zijn al heel vroeg in de ontwikkeling aanwezig. Als de moeder van de baby ervoor kiest om alcohol te drinken tijdens haar zwangerschap, kan dit als resultaat hebben dat deze vorming wordt verstoord. De baby krijgt de alcohol binnen via de placenta en kan alcohol niet zo afbreken als dat volwassen mensen dat kunnen doen. Het kindje is immers nog niet helemaal ontwikkeld en heeft dus nog niet alle functies die hiervoor nodig zijn. Dit kan ernstige gevolgen hebben. Er kunnen namelijk permanente stoornissen ontstaan in de hersenfuncties. In de eerste drie maanden van de zwangerschap is dit risico het grootst, omdat er dan nog amper functies zijn die alcohol kunnen verwerken.

De hoeveelheid alcohol die ervoor kan zorgen dat FAS ontstaat

Deze vraag is moeilijk te beantwoorden, omdat dit bij ieder geval natuurlijk anders is. Wel laten onderzoeken zien dat een hele kleine hoeveelheid alcohol al veel schade kan aanrichten op zowel fysiek als mentaal gebied bij het ongeboren kind. Hierbij kun je ongeveer denken aan 0,2 glas alcohol per dag. Daarom is het aan te raden om tijdens de gehele zwangerschap geen alcohol te nuttigen. Alcohol tijdens de zwangerschap is dus gewoonweg een no-go.

Wanneer wordt de diagnose gesteld?

De diagnose Foetaal Alcohol Syndroom wordt pas gesteld als de onderzoekers zeker weten dat alle drie de aspecten van FAS aanwezig zijn. Deze aspecten worden nauwkeurig onderzocht door een team van experts, speciaal samengesteld om deze diagnose te mogen stellen. Vaak zijn deze te vinden in een speciale FAS-poli. Is er één aspect niet aanwezig, dan is er meteen geen sprake van FAS. Met deze diagnose wordt dus voorzichtig omgegaan.

Aspect 1: De vertraagde groei

Het eerste aspect waar de onderzoekers naar kijken is de groei. Baby’s met FAS worden geboren met een laag geboortegewicht. Daarnaast groeien ze ook erg langzaam. Ze zijn een stuk kleiner dan leeftijdsgenoten. Ook zijn ze vaak zeer fragiel. Het hoofd van deze baby’s is abnormaal klein te noemen.

Aspect 2: Gezichtsafwijkingen

In het gezicht van een kind met FAS zijn zeer veel kenmerken van de ziekte te zien. Dit is vaak een opvallend kenmerk, waardoor dokters al een vermoeden kunnen krijgen. De kinderen hebben een afgeplat neusgootje tussen de neus en lippen, kleine oogjes, een dunne bovenlip, een wipneus, een vouw in de binnenste oogplooi, een extreem klein schedel, lage oren en een plat midgezicht. Deze kenmerken kunnen erg variëren qua verschijningsvorm. Bij de één zie je hele grote verschillen met een ‘normaal’ kind en bij de ander kun je dit verschil nauwelijks waarnemen.

Aspect 3: Neurologische afwijkingen

De hersenen zijn erg aangetast als een kind of baby FAS heeft. Dit is dan ook te merken aan het kind, maar ook te zien op een foto van de hersenen. De hersenen van een baby, kind of volwassene met FAS zijn namelijk substantieel kleiner dan die van een normaal persoon. Aan het kind zelf is te merken dat het overgevoelig is voor tast, geluid en fel licht. Daarnaast komt het ook vaak voor dat iemand sociaal heel slecht functioneert, er sprake is van hyperactiviteit en/of een geestelijke beperking. Ook krijgen veel kinderen met FAS ook nog een extra diagnose voor autisme. Hoe dat precies komt, is nog onbekend.

Wat als de diagnose FAS niet wordt gesteld, maar alcohol wel schade heeft aangericht?

Het kan zijn dat niet alle aspecten van FAS aanwezig zijn, maar dat er wel degelijk alcohol in het spel is geweest en daardoor ernstige gevolgen zijn ontstaan. Dan wordt er een andere diagnose dan FAS gesteld. De diagnose FAS wordt dus alleen gesteld als alle aspecten aanwezig zijn. Is er een aspect niet aanwezig, dan wordt er gekeken naar een andere diagnose. Welke dat precies is, is vooral aan een dokter om te bepalen. De andere diagnoses hebben veel overlap met elkaar. Hierdoor is het lastig om deze te stellen. Opties hiervan zijn:

• Alcohol Related Neurodevelopmental Disorder (ARND)
• Partieel Foetaal Alcohol Syndroom (pFAS)
• Foetaal Alcohol Effecten (FAE)
• Alcohol Related Birth Defects (ARBD)

Tegenwoordig wordt de term FASD (Foetaal Alcohol Spectrum Disorder) gebruikt in onderzoeken als verzamelnaam voor alle negatieve gevolgen door het gebruik van alcohol tijdens de zwangerschap.