Dengue: Virale infectie met koorts en huiduitslag

Dengue is volgens de World Health Organization (WHO) de belangrijkste door muggen overgebrachte virale infectie ter wereld. De ziekte komt vooral in tropische streken voor, maar de muggen verspreiden zich eveneens naar verschillende Europese landen. De infectie veroorzaakt griepachtige symptomen in combinatie met huiduitslag. De ziekte is goed te behandelen, maar onbehandeld kan dit leiden tot (zeer) ernstige complicaties. Mensen beschermen zich het beste preventief tegen de Aedes-mug die de virussen verspreidt.

• Synoniemen dengue
• Epidemiologie infectieziekte
• Mechanisme van dengue-infectie
• Oorzaken en soorten: Beet van geïnfecteerde Aedes aegypti- en Aedes albopictus-mug
• Risicofactoren
• Risicogroepen
• Symptomen virale infectie: Koorts en huiduitslag
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Moleculaire diagnostiek bij dengue
• Behandeling na beet van geïnfecteerde Aedes-mug
• Prognose dengue
• Impact van dengue op de volksgezondheid
• Complicaties
• Preventie ziekte
• Rol van vectorcontrole in denguebestrijding
• Praktische tips voor het leven met / omgaan met dengue
• Zoek medische hulp bij de eerste symptomen
• Rust en hydratatie zijn essentieel
• Gebruik pijnstillers voorzichtig
• Let op tekenen van verergering van de ziekte
• Vermijd muggenbeten om verdere infectie te voorkomen
• Houd het huis muggenvrij
• Zorg voor een goed dieet tijdens herstel
• Blijf in contact met je arts tijdens het herstel
• Misvattingen rond dengue
• Dengue is slechts een milde griepachtige ziekte
• Een muggenbeet van elke soort kan dengue overbrengen
• Dengue kan behandeld worden met antibiotica
• Eens besmet, ben je levenslang immuun tegen dengue
• Dengue komt alleen voor in tropische landen
• Insectensprays en klamboes zijn niet effectief tegen dengue

Synoniemen dengue

Dengue is eveneens gekend onder deze synoniemen:

• dadelziekte
• dandykoorts
• dengue-achtige ziekte
• enguekoorts
• knokkelkoorts
• O'nyong-Nyong koorts

Epidemiologie infectieziekte

Dengue is wereldwijd een van de meest voorkomende door vectoren overgedragen infectieziekten. De incidentie van dengue is in de afgelopen decennia sterk gestegen, voornamelijk door globalisering, verstedelijking en klimaatverandering.

Geografische verspreiding
Dengue komt voornamelijk voor in tropische en subtropische regio’s, zoals Zuidoost-Azië, Zuid-Amerika, Afrika en het Caribisch gebied. De verspreiding naar gematigde klimaatzones, waaronder delen van Europa, is de afgelopen jaren toegenomen door de aanwezigheid van de Aedes-mug.

Seizoensgebonden patronen
Uitbraken van dengue zijn vaak seizoensgebonden en treden op tijdens het regenseizoen, wanneer stilstaand water muggenbroedplaatsen vormt.

Mortaliteit en morbiditeit
Wereldwijd worden jaarlijks miljoenen dengue-infecties gemeld, waarvan ongeveer 500.000 leiden tot ernstige gevallen zoals dengue hemorrhagische koorts. De mortaliteit zonder behandeling kan oplopen tot 20%, maar met adequate zorg is dit minder dan 1%.

Mechanisme van dengue-infectie

Dengue is een virale infectie veroorzaakt door het denguevirus (DENV), dat behoort tot de flavivirus-familie. Het virus kent vier serotypen (DENV-1, DENV-2, DENV-3, en DENV-4). Na overdracht via de beet van een geïnfecteerde Aedes-mug verspreidt het virus zich via het bloed en infecteert immuuncellen, wat leidt tot een complexe immuunrespons.

Virusreplicatie in immuuncellen
Na infectie van dendritische cellen en macrofagen vermenigvuldigt het virus zich snel. Dit leidt tot een massale afgifte van cytokinen, wat bijdraagt aan de ontstekingsreactie en symptomen zoals koorts en huiduitslag.

Antilichaamafhankelijke versterking
Bij een herinfectie met een ander serotype kan het risico op een ernstige vorm van dengue, zoals dengue hemorrhagische koorts of dengue shocksyndroom, toenemen. Dit mechanisme staat bekend als antilichaamafhankelijke versterking (ADE).

Endotheeldisfunctie en vaatlekkage
Het virus veroorzaakt schade aan de binnenwand van bloedvaten, wat leidt tot vaatlekkage en de kenmerkende ernstige complicaties van dengue.

Oorzaken en soorten: Beet van geïnfecteerde Aedes aegypti- en Aedes albopictus-mug

Besmetting en overdracht
Dengue wordt veroorzaakt door één van de vier nauw verwante arbovirussen. Mensen raken besmet door een beet van de geïnfecteerde vrouwelijke Aedes-mug (overdracht).

Soorten virussen
De muggen Aedes aegypti en Aedes albopictus zijn dragers van verschillende belangrijke arbovirussen, waaronder het denguevirus. Deze muggen brengen ook het chikungunya-virus, het gele koortsvirus, het West-Nijlvirus, het Zika-virus en Eastern Equine encefalitis over.

Aedes aegypti
Meestal veroorzaakt de mug Aedes aegypti dengue bij mensen. Deze mug komt voor in (sub)tropische gebieden, zoals het noordoosten van Australië, het Caribisch gebied, Sub-Sahara Afrika, Zuid- en Midden-Amerika en Zuidoost-Azië.

Aedes albopictus
De Aedes albopictus-mug, ook wel bekend als de Aziatische tijgermug, kan eveneens dengue overdragen. Deze mug is uiterst adaptief en kan in koelere streken overleven, zoals in delen van Europa.

Risicofactoren

Bepaalde omstandigheden en factoren vergroten de kans op het ontwikkelen van dengue of een ernstige vorm van de ziekte.

Omgevingsfactoren
Regio’s met hoge temperaturen en veel regen bieden optimale omstandigheden voor de voortplanting van Aedes-muggen.

Immunologische factoren
Herinfectie met een ander dengue-serotype verhoogt het risico op ernstige complicaties door antilichaamafhankelijke versterking.

Leefstijl en sociaaleconomische status
Patiënten in dichtbevolkte stedelijke gebieden met slechte sanitaire voorzieningen lopen een verhoogd risico op blootstelling aan muggen.

Risicogroepen

Bepaalde patiënten lopen een verhoogd risico op het ontwikkelen van dengue of ernstige complicaties door de infectie.

Kinderen en jongeren
Jonge patiënten hebben vaker ernstige symptomen zoals bloeden en shock als gevolg van een minder ontwikkelde immuniteit.

Patiënten met een eerdere dengue-infectie
Herinfecties met een ander serotype verhogen het risico op ernstige vormen van de ziekte.

Zwangere vrouwen
Dengue kan complicaties veroorzaken tijdens de zwangerschap, waaronder vroegtijdige bevalling en foetale nood.

Symptomen virale infectie: Koorts en huiduitslag

Vier tot veertien dagen (meestal vier tot zeven dagen) na een beet van een geïnfecteerde mug ontstaan de eerste symptomen. Deze houden meestal één à twee weken aan.

Primaire symptomen
De ziekte begint met een plotselinge hoge koorts van meer dan 40 °C. Bij ongeveer de helft van de patiënten verschijnt na twee tot vijf dagen een platte, rode maculopapulaire uitslag die zich verspreidt over het lichaam. Later ontwikkelt zich een blarenvormende uitslag. Deze lijkt op de uitslag van de mazelen, en de huid is vaak erg gevoelig.

Andere symptomen
Andere symptomen zijn onder meer bloedingen (bijvoorbeeld neusbloedingen, bloedend tandvlees, of bloed in de urine), een veranderde smaaksensatie, verstopte neus, encefalitis (ontsteking van het hersenweefsel), ernstige gewrichtspijn, gezwollen lymfeklieren, hepatitis (leverontsteking), hoesten, hoofdpijn, keelpijn, misselijkheid en overgeven, retro-orbitale pijn, spierpijn, splenomegalie (vergrote milt) en aanhoudende vermoeidheid, die maanden kan aanhouden.

Alarmsymptomen

Hoewel dengue vaak begint met milde symptomen, kunnen bepaalde signalen wijzen op een verslechtering van de toestand.

Ernstige buikpijn en braken
Aanhoudende buikpijn en frequent braken kunnen wijzen op orgaanbetrokkenheid of vaatlekkage.

Bloedingen
Tekenen van interne bloedingen, zoals bloed in de urine of ontlasting, of petechiën op de huid zijn alarmsymptomen.

Snel toenemende vermoeidheid
Extreme vermoeidheid of bewustzijnsverlies kan duiden op shock of ernstige uitdroging.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek
Een grondig lichamelijk onderzoek en een uitgebreide anamnese zijn essentieel. De arts vermoedt dengue wanneer de patiënt koorts van minstens 40 °C heeft in combinatie met twee van de volgende symptomen: ernstige hoofdpijn, pijn achter de ogen, spier- en gewrichtspijn, misselijkheid, braken, gezwollen klieren of huiduitslag. De diagnose kan vaak worden verward met andere aandoeningen vanwege de griepachtige symptomen.

Diagnostisch onderzoek
Een volledig bloedonderzoek bevestigt de diagnose van dengue. Soms is een leverfunctieonderzoek nodig om complicaties te identificeren.

Differentiële diagnose
De symptomen van dengue kunnen worden verward met onder meer:

• gele koorts
• hersenvliesontsteking
• influenza
• leptospirose
• malaria
• een rickettsia-infectie
• tyfus
• virale hepatitis.

Moleculaire diagnostiek bij dengue

Naast traditionele diagnostische methoden wordt moleculaire diagnostiek steeds belangrijker voor het snel en nauwkeurig identificeren van het denguevirus.

RT-PCR (Reverse Transcriptase-Polymerase Chain Reaction)
Deze techniek wordt gebruikt om viraal RNA te detecteren, wat helpt bij vroege diagnose en identificatie van het serotype.

NS1-antigeentest
Het NS1-antigeen is een specifiek eiwit van het denguevirus dat kan worden gedetecteerd in het vroege stadium van infectie.

Ontwikkelingen in diagnostische technologie
Nieuwe, draagbare moleculaire tests maken het mogelijk om dengue te diagnosticeren in afgelegen gebieden zonder geavanceerde laboratoriumfaciliteiten.

Behandeling na beet van geïnfecteerde Aedes-mug

Er is geen specifieke antivirale behandeling voor dengue. De behandeling is ondersteunend en symptomatisch gericht. Het toedienen van intraveneus vocht is belangrijk bij uitdroging. Koortsverlagende medicijnen worden gebruikt, maar geen aspirine, ibuprofen of naproxen vanwege het risico op bloedingen. Er is een vaccin, Dengvaxia, beschikbaar sinds eind 2015.

Prognose dengue

De prognose van dengue hangt sterk af van de tijdigheid en kwaliteit van de behandeling.

Herstel bij milde gevallen
De meeste patiënten herstellen binnen twee weken zonder blijvende schade.

Prognose bij ernstige dengue
Bij tijdige intensieve zorg is de overleving bij ernstige dengue-infecties hoog, hoewel langdurige herstelperiodes nodig kunnen zijn.

Langetermijngevolgen
Patiënten met een voorgeschiedenis van ernstige dengue kunnen langdurige vermoeidheid en andere restklachten ervaren.

Impact van dengue op de volksgezondheid

De verspreiding van dengue heeft aanzienlijke gevolgen voor gezondheidszorgsystemen, economische stabiliteit en sociale structuren, vooral in endemische gebieden.

Ziekenhuisopnames en zorgdruk
Tijdens epidemieën raken ziekenhuizen overbelast door de grote toestroom van patiënten met dengue, waardoor middelen zoals bedden en medische staf beperkt beschikbaar zijn.

Economische kosten
De directe medische kosten voor de behandeling van patiënten en de indirecte kosten door verloren werkuren leiden tot aanzienlijke economische schade in getroffen regio's.

Preventieve maatregelen op gemeenschapsniveau
Gemeenschappen worden vaak betrokken bij educatiecampagnes en bestrijdingsprogramma’s voor muggen om de impact van dengue te minimaliseren.

Complicaties

Complicaties van onbehandelde dengue zijn onder meer:

• febriele convulsies
• uitdroging
• cardiomyopathie
• leverschade
• depressie
• longontsteking
• iritis
• orchitis
• oöforitis

Preventie ziekte

Voorkomen van dengue richt zich op het verminderen van muggenpopulaties en het vermijden van muggenbeten.

Persoonlijke bescherming
Het dragen van beschermende kleding en het gebruik van insectenspray zijn effectieve maatregelen.

Gemeenschappelijke maatregelen
Het elimineren van stilstaand water en het toepassen van larvicide verminderen de kans op muggenbroedplaatsen.

Vaccinatie
Vaccins zoals Dengvaxia zijn beschikbaar, maar worden alleen aanbevolen voor patiënten met een voorgeschiedenis van dengue. Toekomstig onderzoek richt zich op universele vaccins.

Rol van vectorcontrole in denguebestrijding

Effectieve controle van de Aedes-mug is cruciaal om de verspreiding van dengue te beperken.

Biologische bestrijding
Technieken zoals het introduceren van Wolbachia-bacteriën in muggenpopulaties verminderen de overdracht van het denguevirus.

Fysieke controlemaatregelen
Het verwijderen van stilstaand water en het gebruik van bednetten en insectenspray zijn eenvoudige, maar effectieve methoden.

Gemeenschapsgerichte aanpak
Programma’s die de betrokkenheid van lokale gemeenschappen stimuleren, hebben bewezen effectief te zijn in het verminderen van muggenbroedplaatsen.

Praktische tips voor het leven met / omgaan met dengue

Zoek medische hulp bij de eerste symptomen

Bij het vermoeden van dengue is het belangrijk om onmiddellijk medische hulp te zoeken. De symptomen beginnen vaak met koorts, hoofdpijn, spier- en gewrichtspijn, en huiduitslag. Als je deze symptomen opmerkt, raadpleeg dan een arts om een juiste diagnose te stellen en de juiste behandeling te starten. Dengue kan in sommige gevallen ernstig zijn, dus tijdige medische zorg is cruciaal.

Rust en hydratatie zijn essentieel

Een van de belangrijkste aspecten van het herstel van dengue is voldoende rust. Vermijd fysieke inspanning en probeer zoveel mogelijk te rusten om het herstel te versnellen. Hydrateer goed door veel water, sportdranken of orale rehydratatieoplossingen te drinken om uitdroging te voorkomen, vooral als je veel koorts hebt.

Gebruik pijnstillers voorzichtig

Als je last hebt van pijn, zoals hoofdpijn of spierpijn, kun je pijnstillers gebruiken, maar wees voorzichtig. Vermijd het gebruik van ibuprofen en andere ontstekingsremmers, omdat deze de kans op bloedingen kunnen verhogen. In plaats daarvan kun je paracetamol gebruiken, maar dit moet altijd in overleg met een arts gebeuren.

Let op tekenen van verergering van de ziekte

Hoewel de meeste gevallen van dengue mild zijn, kunnen sommige gevallen verergeren en leiden tot ernstigere complicaties, zoals bloeddrukproblemen, bloedingen of orgaanschade. Let goed op symptomen zoals hevige buikpijn, braken, bloeding (bijvoorbeeld bloeden uit de neus of tandvlees) en plotselinge verwarring. Bij deze symptomen moet je onmiddellijk medische hulp inschakelen.

Vermijd muggenbeten om verdere infectie te voorkomen

Omdat dengue wordt overgedragen door muggen, is het belangrijk om verdere infectie te voorkomen door muggenbeten te vermijden. Gebruik insectenwerende middelen, draag beschermende kleding en slaap onder een muskietennet, vooral 's nachts, wanneer de muggen het actiefst zijn. Vermijd gebieden waar veel muggen voorkomen en bescherm ook andere gezinsleden.

Houd het huis muggenvrij

Om de verspreiding van dengue te voorkomen, is het belangrijk om ervoor te zorgen dat er geen stilstaand water in en rond je huis is. Muggen leggen hun eieren in stilstaand water, dus zorg ervoor dat emmers, vaten, bloempotten en andere containers zonder water staan. Leeg ook regelmatig de waterbakken van huisdieren en controleer of er geen plassen water op het dak of in de tuin staan.

Zorg voor een goed dieet tijdens herstel

Het handhaven van een gezond en evenwichtig dieet helpt je lichaam om sterker te worden tijdens het herstel van dengue. Zorg ervoor dat je voldoende vitamines en mineralen binnenkrijgt, vooral vitamine C, die kan helpen het immuunsysteem te ondersteunen. Eet voedzame maaltijden die rijk zijn aan groenten, fruit, magere eiwitten en vezels.

Blijf in contact met je arts tijdens het herstel

Volg de instructies van je arts op en ga regelmatig voor controleafspraken. Dit is belangrijk om ervoor te zorgen dat je herstel goed verloopt en om complicaties vroegtijdig op te sporen. Zorg ervoor dat je arts op de hoogte is van je symptomen en geef altijd een update over je gezondheidstoestand.

Dengue kan een ingrijpende ziekte zijn, maar met de juiste zorg, rust en voorzorgsmaatregelen kun je snel herstellen en verdere complicaties voorkomen.

Misvattingen rond dengue

Dengue, ook bekend als knokkelkoorts, is een door muggen overgedragen virusinfectie die wereldwijd voorkomt, vooral in tropische gebieden. De ziekte kan variëren van mild tot ernstig en leidt soms tot complicaties zoals het ernstige dengue hemorrhagische syndroom. Ondanks de brede verspreiding bestaan er veel misvattingen over deze infectie en de manier waarop deze wordt behandeld en voorkomen.

Dengue is slechts een milde griepachtige ziekte

Hoewel veel gevallen van dengue milde symptomen hebben, kan de ziekte in ernstige vormen voorkomen, zoals het dengue hemorrhagische syndroom of het dengue shocksyndroom. Deze complicaties kunnen leiden tot inwendige bloedingen, orgaanfalen en zelfs de dood. Vooral mensen met een eerdere dengue-infectie lopen een verhoogd risico op ernstige complicaties.

Een muggenbeet van elke soort kan dengue overbrengen

Niet elke mug is in staat om het denguevirus over te dragen. De ziekte wordt specifiek verspreid door de Aedes-mug, met name Aedes aegypti en in mindere mate Aedes albopictus. Deze muggen zijn vooral overdag actief en hebben een voorkeur voor het bijten van mensen.

Dengue kan behandeld worden met antibiotica

Dengue is een virale infectie en antibiotica werken alleen tegen bacteriële infecties. De behandeling is voornamelijk ondersteunend en gericht op het beheersen van symptomen zoals koorts, pijn en uitdroging. Ernstige gevallen vereisen ziekenhuisopname voor intensieve monitoring en vloeistoftherapie.

Eens besmet, ben je levenslang immuun tegen dengue

Er zijn vier verschillende serotypen van het denguevirus. Een eerdere infectie met één serotype biedt levenslange immuniteit tegen dat specifieke type, maar niet tegen de andere drie. Integendeel, een tweede infectie met een ander serotype kan het risico op ernstige complicaties verhogen door een fenomeen dat bekend staat als antistof-afhankelijke versterking.

Dengue komt alleen voor in tropische landen

Hoewel dengue voornamelijk voorkomt in tropische en subtropische gebieden, verspreidt de ziekte zich steeds meer naar gematigde regio’s door klimaatverandering en de wereldwijde verspreiding van de Aedes-muggen. Er zijn al uitbraken gemeld in Zuid-Europa en de Verenigde Staten.

Insectensprays en klamboes zijn niet effectief tegen dengue

Bescherming tegen muggenbeten blijft een van de belangrijkste preventiemethoden tegen dengue. Het gebruik van DEET-houdende insectensprays, lange kleding en het slapen onder een klamboe helpt om beten te voorkomen. Daarnaast is het belangrijk om stilstaand water rond woningen te verwijderen, omdat Aedes-muggen zich daarin voortplanten.

Lees verder

• Koorts en verhoogde lichaamstemperatuur met zwakte
• Door muggen overgedragen ziekten: Infectie door muggenbeet
• Dengue hemorragische koorts: Vorm van knokkelkoorts