Dengue hemorragische koorts: Vorm van knokkelkoorts

Dengue (knokkelkoorts) is een virale infectie die wordt veroorzaakt door het denguevirus. De overdracht gebeurt door een besmette muggenbeet. Klassieke knokkelkoorts veroorzaakt een breed scala aan klinische symptomen zoals koorts, hoofdpijn en een algemeen ziek gevoel. Dengue hemorragische koorts is een andere, ernstigere vorm van knokkelkoorts die vooral bij kinderen optreedt. De symptomen ontstaan vooral door twee of meer opeenvolgende infecties met diverse dengue-serotypen. Bekende tekenen van dengue hemorragische koorts zijn bloedingen, een lage bloeddruk en een shock. Een bloedonderzoek is nodig voor het bevestigen van de virale infectie. De behandeling is ondersteunend bedoeld. Tot slot zijn enkele tips voorhanden om de kans op deze tropische ziekte zo veel mogelijk te verlagen.

• Epidemiologie van tropische ziekte
• Oorzaken van dengue hemorragische koorts
• Symptomen en vormen
• Klassieke knokkelkoorts
• Dengue hemorragische koorts
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van vorm van knokkelkoorts
• Preventie van virale infectie

Epidemiologie van tropische ziekte

Dengue is één van de meest voorkomende tropische ziekten bij mensen. Jaarlijks krijgen meer dan honderd miljoen patiënten in de tropen te maken met knokkelkoorts, met meer dan tienduizend sterfgevallen als gevolg van dengue hemorragische koorts (april 2020). Dengue komt voornamelijk voor in Azië, Zuid-Amerika en Afrika, hoewel het is gemeld vanuit de Verenigde Staten en in Italië. De ziekte komt het meest voor tijdens het regenseizoen, van rond mei tot september.

Oorzaken van dengue hemorragische koorts

Dengue wordt veroorzaakt door een denguevirus. Deze virussen zijn enkelvoudig-positieve RNA-flavivirussen, leden van de Flaviviridae-familie. Het denguevirus heeft vier belangrijke serotypen (DENV-1, DENV-2, DENV-3 en DENV-4). Mensen worden besmet met dengue door de beet van DENV-dragende overdag bijtende vrouwelijke Aedes-muggen, waaronder Aedes albopictus (minder gebruikelijk) en Aedes aegypti. Deze muggen broeden in stilstaand water in vuilstortplaatsen in binnensteden. Mensen zijn infectieus gedurende de eerste drie dagen van de ziekte (het viremische stadium). Muggen worden ongeveer twee weken na het voeden met een geïnfecteerde patiënt besmettelijk en blijven dat de rest van hun leven. De ziekte is meestal endemisch. Heterotopische immuniteit tussen serotypen na de ziekte is gedeeltelijk en duurt slechts enkele maanden, hoewel homotype-immuniteit levenslang is.

Symptomen en vormen

De incubatietijd van knokkelkoorts bedraagt vijf à zes dagen na de muggenbeet. Asymptomatische of milde infecties komen vaak voor. Er worden twee klinische vormen herkend met name klassieke dengue en dengue hemorragische koorts.

Klassieke knokkelkoorts

Klassieke knokkelkoorts kenmerkt zich door het abrupte begin van koorts, malaise (algemeen ziek gevoel), hoofdpijn, blozen in het gezicht, retrobulbaire pijn (pijn achter de oogbol) die verergert bij oogbewegingen, rode ogen, misselijkheid, botpijn, gewrichtspijn en spierpijn. Bovendien presenteert een patiënt zich vaak met ernstige rugpijn, wat een prominent symptoom is. Gezwollen lymfeklieren, petechiën (kleine puntbloedingen op de huid) op het zachte gehemelte en een huiduitslag komen af en toe ook tot stand. De uitslag is van voorbijgaande aard en doet denken aan de uitslag die tot uiting komt bij patiënten met mazelen. De huiduitslag verschijnt op de ledematen en verspreidt zich vervolgens naar de romp. Vervolgens vindt een vervelling / afschilfering van de huid plaats. Hoesten komt niet vaak voor. De koorts neemt af na drie à vier dagen en de temperatuur keert na een paar dagen terug naar de normale waarde. Vervolgens krijgt een patiënt opnieuw koorts, in combinatie met de reeds genoemde kenmerken, maar dan milder. Dit bifasische of 'zadelpatroon' is karakteristiek. Ernstige vermoeidheid, een ziek gevoel en een depressie komen enkele weken na de koorts veel voor.

Dengue hemorragische koorts

Dengue hemorragische koorts is een kinderziekte die vrijwel uitsluitend in Zuidoost-Azië en de Westelijke Stille Oceaan optreedt. Dengue hemorragische koorts is een ernstige vorm van knokkelkoorts en is wellicht het gevolg van twee of meer opeenvolgende infecties met verschillende dengue-serotypen. De ziekte heeft een milde start, vaak met symptomen van een hogere luchtweginfectie. Daarna volgt een abrupt begin van een shock en bloedingen in de huid, bloedingen in het oor, een bloedneus, bloed in de urine en een zwarte ontlasting. Andere symptomen omvatten:

• het capillairleksyndroom
• trombocytopenie (tekort aan bloedplaatjes)
• rusteloosheid
• buikpijn
• misselijkheid
• braken
• een plotselinge temperatuurdaling
• lichaamspijn
• een verlies van eetlust
• een lage bloeddruk
• een shock

Deze reeks symptomen staan bekend als het dengue shock-syndroom. Dengue hemorragische koorts heeft een sterftecijfer tot 44%.

Diagnose en onderzoeken

Om de diagnose te stellen, is een bloedonderzoek nodig. De arts kan het denguevirus dan isoleren. Een bloedonderzoek toont bovendien leukopenie (verlaagd aantal witte bloedcellen) en trombocytopenie aan.

Behandeling van vorm van knokkelkoorts

Om de dengue-mortaliteit te verminderen en de ernst van de ziekte onder controle te houden, is een vroege diagnose belangrijk voor een effectieve behandeling van de virale infectie. Anno april 2020 is er geen antiviraal middel of medicijn om het denguevirus te elimineren. De behandeling is bijgevolg ondersteunend bedoeld. Enkele behandelingen omvatten bedrust, koortsverlagende medicijnen of sponzen om de koorts onder controle te houden, pijnstillers of milde kalmerende middelen om de pijn te helpen verminderen, en vocht- of elektrolyttherapie zodat het lichaam voldoende vocht binnenkrijgt. Bij dengue hemorragische koorts is een bloedtransfusie mogelijk noodzakelijk.

Preventie van virale infectie

Reizigers moeten worden geadviseerd om onder geïmpregneerde netten te slapen, maar dit is niet erg effectief omdat de mug overdag bijt. Op de huid toegepaste insectenwerende middelen zoals DEET zijn essentieel. Volwassen muggen moeten worden vernietigd door sprays. Bovendien moeten broedplaatsen, zoals kleine stilstaande waterbassins, worden uitgeroeid. Er is anno april 2020 nog geen effectief vaccin voor klassieke knokkelkoorts en dengue hemorragische koorts.

Lees verder

• Dengue: Virale infectie met koorts en huiduitslag
• Virale hemorragische koorts: Ernstig ziektebeeld door virus
• Door muggen overgedragen ziekten: Infectie door muggenbeet