Dengue hemorragische koorts: Vorm van knokkelkoorts
Dengue (knokkelkoorts) is een virale infectie veroorzaakt door het denguevirus, dat wordt overgedragen via de beet van besmette muggen. De ziekte komt in twee hoofdvormen voor: klassieke knokkelkoorts en de ernstigere dengue hemorragische koorts. De symptomen variëren van milde koorts tot ernstige complicaties zoals bloedingen en shock. Diagnostische tests zijn noodzakelijk om de aanwezigheid van het virus te bevestigen, en de behandeling richt zich voornamelijk op symptoombestrijding en ondersteuning. Preventieve maatregelen zijn belangrijk om het risico op besmetting te verminderen.
Dengue is een van de meest voorkomende tropische ziekten wereldwijd. Jaarlijks worden meer dan honderd miljoen mensen in tropische gebieden getroffen door knokkelkoorts, met meer dan tienduizend sterfgevallen als gevolg van dengue hemorragische koorts (anno augustus 2024). Dengue komt vooral voor in Azië, Zuid-Amerika en Afrika, maar er zijn ook meldingen uit de Verenigde Staten en Italië. De ziekte is het meest prevalent tijdens het regenseizoen, dat doorgaans van mei tot september duurt.
Verspreiding van de ziekte
Dengue hemorragische koorts komt voor in tropische en subtropische gebieden, vooral in Zuidoost-Azië, Latijns-Amerika en delen van Afrika. De ziekte wordt overgedragen door de Aedes aegypti en Aedes albopictus muggen, die voornamelijk in stedelijke en peri-urbane gebieden aanwezig zijn. De incidentie van de ziekte neemt vaak toe tijdens het regenseizoen, wanneer de muggen zich sneller kunnen voortplanten in stilstaand water.
Incidente en prevalentie
De incidentie van dengue is wereldwijd gestegen in de afgelopen decennia. Jaarlijks worden wereldwijd miljoenen gevallen gemeld, waarvan een significant aantal zich ontwikkelt tot dengue hemorragische koorts. De prevalentie varieert van land tot land en wordt sterk beïnvloed door de mate van controle van muggenpopulaties en gezondheidszorgsystemen.
Epidemische uitbraken
Dengue hemorragische koorts komt vaak voor tijdens uitbraken, wanneer de besmetting van de populatie toeneemt door verhoogde muggenpopulaties. Deze uitbraken kunnen leiden tot ernstige ziektelast, vooral in landen met beperkte gezondheidsinfrastructuur.
Mechanisme
Dengue hemorragische koorts wordt veroorzaakt door een infectie met één van de vier dengue-virusstammen (DEN-1, DEN-2, DEN-3 en DEN-4). De ziekte heeft een complex immunologisch mechanisme en kan ernstige bloeding en orgaanfalen veroorzaken.
Virale infectie
Het mechanisme van dengue hemorragische koorts begint met de infectie van de patiënt met het dengue-virus via de beet van een besmette Aedes-mug. Het virus circuleert in het bloed en infecteert verschillende organen, waaronder de lever, milt en bloedvaten, wat leidt tot de karakteristieke symptomen van de ziekte.
Immuunrespons en cytokinen
Een ernstige reactie van het immuunsysteem, die leidt tot de vorming van antilichamen, kan de bloedvaten beschadigen. Het virus kan ook een verhoogde productie van ontstekingsmediatoren, zoals cytokinen, veroorzaken, die de vaatwand beschadigen, wat leidt tot lekkage van vloeistof in de weefsels en bloeding.
Dengue-virus en bloedstolling
Dengue hemorragische koorts wordt gekarakteriseerd door een verstoorde bloedstolling, wat leidt tot bloedingen, trombocytopenie (laag aantal bloedplaatjes), en verhoogde permeabiliteit van bloedvaten. Deze bloedingen kunnen optreden in de huid, in het maagdarmkanaal, en in de longen.
Oorzaken van dengue
Dengue wordt veroorzaakt door het denguevirus, een enkelstrengs RNA-virus dat behoort tot de Flaviviridae-familie. Er zijn vier serotypen van het denguevirus: DENV-1, DENV-2, DENV-3 en DENV-4. Besmetting vindt plaats via de beet van vrouwelijke Aedes-muggen die het virus dragen, met name Aedes aegypti, hoewel Aedes albopictus ook betrokken kan zijn. Deze muggen broeden in stilstaand water, vaak in stedelijke gebieden. Tijdens de eerste drie dagen van de ziekte is de patiënt viraal besmettelijk. Muggen die zich voeden met het bloed van een geïnfecteerde persoon worden ongeveer twee weken later besmettelijk voor andere mensen. Het denguevirus veroorzaakt doorgaans endemische uitbraken. Immuniteit na infectie met één serotype biedt levenslange bescherming tegen dat specifieke serotype, maar biedt slechts tijdelijke en gedeeltelijke bescherming tegen andere serotypen.
Risicofactoren
Er zijn verschillende risicofactoren die de kans op het ontwikkelen van ernstige vormen van dengue, zoals dengue hemorragische koorts, verhogen. Deze omvatten zowel genetische factoren als omgevingsfactoren.
Blootstelling aan het virus
De meest significante risicofactor voor het ontwikkelen van dengue hemorragische koorts is herhaalde blootstelling aan het dengue-virus. Patiënten die eerder met een andere stam van het virus zijn geïnfecteerd, hebben een hoger risico om ernstige ziekte te ontwikkelen bij een tweede infectie, wat vaak leidt tot dengue hemorragische koorts.
Verzwakt immuunsysteem
Patiënten met een verzwakt immuunsysteem, bijvoorbeeld door HIV, orgaantransplantaties, of immuunsuppressieve therapieën, lopen een groter risico op het ontwikkelen van ernstige vormen van dengue.
Leeftijd en gezondheidstoestand
De ernst van dengue hemorragische koorts kan variëren afhankelijk van de leeftijd en de algehele gezondheid van de patiënt. Ouderen en jonge kinderen kunnen meer kans hebben op een ernstige afloop van de ziekte.
Risicogroepen
Bepaalde populaties hebben een verhoogd risico op het ontwikkelen van ernstige dengue, zoals dengue hemorragische koorts. Risicogroepen omvatten mensen met bepaalde medische aandoeningen, evenals diegenen die in bepaalde geografische gebieden wonen.
Kinderen en ouderen
Kinderen, vooral die jonger dan vijf jaar, en ouderen, hebben een hoger risico op het ontwikkelen van ernstige vormen van dengue. Dit komt omdat hun immuunsystemen mogelijk niet in staat zijn om het virus effectief te bestrijden, wat kan leiden tot complicaties zoals shock en bloeding.
Zwangerschap
Zwanger zijn verhoogt de kans op ernstige complicaties van dengue, inclusief risico voor de foetus. Vooral vrouwen die besmet raken tijdens het tweede of derde trimester kunnen een verhoogd risico lopen op vroeggeboorte of foetale sterfte.
Patiënten met onderliggende ziekten
Patiënten met onderliggende chronische ziekten zoals hart- of vaatziekten, nierziekten of diabetes kunnen ernstigere symptomen vertonen als ze dengue hemorragische koorts ontwikkelen.
Symptomen en vormen van dengue
De incubatietijd van dengue bedraagt doorgaans vijf tot zes dagen na de muggenbeet. De symptomen kunnen variëren van asymptomatisch tot ernstig. Er zijn twee belangrijke klinische vormen van dengue: klassieke knokkelkoorts en dengue hemorragische koorts.
Klassieke knokkelkoorts
Klassieke knokkelkoorts begint vaak abrupt met koorts, malaise (algemeen ziek gevoel), hoofdpijn, blozen in het gezicht, retrobulbaire pijn (pijn achter de oogbol) die verergert bij oogbewegingen, rode ogen, misselijkheid, botpijn, gewrichtspijn en spierpijn. Vaak wordt ernstige rugpijn ervaren, wat een opvallend symptoom is. Gezwollen lymfeklieren, petechiën (kleine puntbloedingen op de huid) en een huiduitslag kunnen ook voorkomen. De huiduitslag lijkt soms op die van mazelen en verschijnt vaak eerst op de ledematen voordat deze zich naar de romp verspreidt. Na de eerste koortsperiode kan de temperatuur na enkele dagen opnieuw stijgen, vaak gepaard met een milde herhaling van symptomen, wat het typische 'zadelpatroon' van de ziekte vormt. Ernstige vermoeidheid, een ziek gevoel en depressieve symptomen kunnen wekenlang aanhouden.
Dengue hemorragische koorts
Dengue hemorragische koorts is een ernstigere vorm van dengue en komt vooral voor bij kinderen in Zuidoost-Azië en de Westelijke Stille Oceaan. Deze vorm van dengue kan ontstaan na twee of meer opeenvolgende infecties met verschillende dengue-serotypen. De ziekte begint vaak met milde symptomen zoals een luchtweginfectie, gevolgd door ernstige complicaties zoals bloedingen, een lage bloeddruk, en shock. Symptomen van dengue hemorragische koorts omvatten:
Deze symptomen staan bekend als het dengue shock-syndroom en kunnen leiden tot een sterftecijfer van maximaal 44%.
Alarmsymptomen
De symptomen van dengue hemorragische koorts beginnen meestal als een klassieke dengue-infectie, maar kunnen verergeren naarmate de ziekte vordert. Het is belangrijk om vroegtijdig alarmtekens te herkennen om snel medische hulp in te schakelen.
Hoge koorts en pijn
In de vroege stadia van de ziekte ervaren patiënten vaak hoge koorts, hoofdpijn, spierpijn en pijn achter de ogen, evenals misselijkheid en braken. Deze symptomen kunnen snel escaleren naar meer ernstige tekenen van bloeding en shock.
Bloedingen
Een van de belangrijkste alarmsymptomen van dengue hemorragische koorts is de ontwikkeling van bloedingen. Deze kunnen zich uiten als blauwe plekken, bloedingen uit het tandvlees, neusbloedingen, of bloed in de urine of ontlasting.
Verlaging van de bloeddruk
Na verloop van tijd kan de bloeddruk van een patiënt beginnen te dalen als gevolg van vochtverlies door lekkende bloedvaten. Dit kan leiden tot shock, wat een van de meest ernstige complicaties is van dengue hemorragische koorts.
Een bloedonderzoek is noodzakelijk voor de diagnose / Bron: Frolicsomepl, Pixabay
Diagnose en onderzoeken
De diagnose van dengue wordt bevestigd door een bloedonderzoek, waarmee het denguevirus geïsoleerd kan worden. Het bloedonderzoek kan ook leukopenie (verlaagd aantal witte bloedcellen) en trombocytopenie (laag aantal bloedplaatjes) aantonen, wat indicatief is voor dengue-infectie.
Behandeling van dengue
Er is momenteel geen antiviraal middel specifiek gericht op het denguevirus, en de behandeling is daarom ondersteunend. Anno augustus 2024 omvat de behandeling bedrust, koortsverlagende middelen of het gebruik van sponzen om koorts te verlagen, pijnstillers en kalmerende middelen om pijn te verminderen, en vocht- of elektrolyttherapie om uitdroging te voorkomen. Bij dengue hemorragische koorts kan een bloedtransfusie noodzakelijk zijn om de bloeddruk te stabiliseren en bloedverlies aan te vullen.
Prognose
De prognose voor patiënten met dengue hemorragische koorts hangt sterk af van de vroege diagnose en de snelheid waarmee behandeling wordt gestart. Wanneer patiënten snel medische hulp krijgen, is de kans op herstel aanzienlijk groter.
Herstel bij vroege interventie
Met tijdige behandeling, zoals intraveneuze vochttoediening en ondersteunende zorg, kunnen de meeste patiënten herstellen van dengue hemorragische koorts zonder langdurige schade. Vroegtijdige interventie is cruciaal om de kans op ernstige complicaties te verminderen.
Dodelijke afloop bij verwaarlozing
Indien onbehandeld, of als er vertraging is in de zorg, kan dengue hemorragische koorts leiden tot ernstige complicaties, waaronder orgaanfalen en shock. Dit kan uiteindelijk leiden tot de dood, vooral in gebieden met beperkte toegang tot gezondheidszorg.
Langdurige gezondheidseffecten
Patiënten die ernstig getroffen zijn door dengue hemorragische koorts kunnen langdurige gezondheidsproblemen ervaren, zoals verminderde leverfunctie, een verzwakt immuunsysteem, en zelfs post-virale vermoeidheid.
Complicaties
Dengue hemorragische koorts kan leiden tot ernstige complicaties, vooral wanneer de aandoening niet tijdig wordt herkend en behandeld. Deze complicaties zijn vaak levensbedreigend en vereisen onmiddellijke medische aandacht. Hieronder worden de belangrijkste complicaties besproken.
Hypovolemische shock
Een van de meest ernstige complicaties van dengue hemorragische koorts is hypovolemische shock. Dit treedt op als gevolg van een aanzienlijke lekkage van plasma uit de bloedvaten, wat leidt tot een drastische daling van het bloedvolume. Symptomen zijn onder andere een snelle hartslag, lage bloeddruk, koud aanvoelende huid, en verwarring. Zonder snelle behandeling kan dit dodelijk zijn.
Orgaanfalen
Bij ernstige gevallen kan dengue hemorragische koorts leiden tot multi-orgaanfalen. Dit omvat leverfalen, nierfalen, en hartproblemen. Vooral leverbeschadiging is vaak prominent, wat kan resulteren in verhoogde leverenzymen en, in sommige gevallen, acute leverfalen.
Bloeding en stollingsproblemen
Ernstige bloedingen komen veel voor bij dengue hemorragische koorts. Dit omvat bloedingen uit de huid, het tandvlees, de neus en interne organen. In sommige gevallen leidt de aandoening tot disseminated intravascular coagulation (DIC), een levensbedreigende stollingsstoornis waarbij kleine bloedstolsels in de bloedvaten ontstaan.
Hersencomplicaties
Neurologische complicaties zoals dengue encefalitis of hersenbloeding kunnen optreden. Symptomen zijn onder andere bewustzijnsverlies, ernstige hoofdpijn, epileptische aanvallen en cognitieve veranderingen.
Dengue Shock Syndrome (DSS)
DSS is een kritieke complicatie waarbij ernstige lekkage van bloedplasma gepaard gaat met hypovolemische shock. Dit syndroom leidt vaak tot onvoldoende zuurstofvoorziening van vitale organen en kan snel fataal zijn als er geen medische interventie plaatsvindt.
Langdurige gezondheidsproblemen
Sommige patiënten ervaren langdurige gevolgen na dengue hemorragische koorts, waaronder vermoeidheid, spierzwakte en psychologische klachten zoals angst of depressie.
Preventie van dengue
Preventie van dengue hemorragische koorts richt zich vooral op het beheersen van de vector (muggen) en het verminderen van blootstelling aan deze muggen. Er zijn verschillende benaderingen om de verspreiding van het virus te verminderen en de incidentie van de ziekte te beperken.
Muggenbestrijding
Een van de belangrijkste preventieve maatregelen tegen dengue is het verminderen van de populatie Aedes-muggen. Dit kan worden bereikt door het elimineren van broedplaatsen voor muggen, zoals stilstaand water in containers en het gebruik van muggenwerende middelen zoals insecticiden en netten.
Persoonlijke bescherming
Individuen kunnen hun risico op dengue hemorragische koorts verlagen door het dragen van beschermende kleding, zoals lange mouwen en broeken, en het gebruik van insectenwerende middelen om muggenbeten te voorkomen, vooral tijdens de vroege ochtend en late namiddag wanneer de muggen het actiefst zijn.
Vaccinatie
In sommige regio's is vaccinatie tegen dengue beschikbaar. Vaccins kunnen helpen de kans op infectie te verminderen, hoewel ze niet volledig bescherming bieden tegen alle vier de serotypen van het virus. Vaccinatie is meestal aanbevolen voor mensen die al eerder dengue hebben gehad.
Praktische tips voor het omgaan met dengue hemorragische koorts
Dengue hemorragische koorts is een ernstige vorm van dengue, veroorzaakt door het denguevirus, dat wordt overgedragen door muggen. Het kan leiden tot bloedingen, lage bloeddruk, en orgaanschade. Het is essentieel om de symptomen van deze ziekte goed te begrijpen en je gezondheid nauwlettend te volgen, zodat je tijdig medische hulp kunt zoeken.
Zoek onmiddellijk medische hulp
Dengue hemorragische koorts kan snel verergeren, dus het is belangrijk om onmiddellijk een arts te raadplegen als je symptomen van dengue vertoont, zoals hoge koorts, hevige hoofdpijn, pijn achter de ogen, of gewrichtspijn. In geval van bloeding of andere ernstige symptomen moet je meteen medische hulp zoeken. Een arts kan je bloed onderzoeken om de ernst van de infectie te bepalen en de juiste behandeling te starten.
Ondersteun je herstel met een gezond voedingspatroon
Hoewel er geen specifiek antiviraal middel is voor dengue, kan het handhaven van een gezond voedingspatroon de hersteltijd versnellen en het immuunsysteem versterken. Richt je op het eten van voedsel dat rijk is aan vitamines, zoals fruit en groenten, om je lichaam te ondersteunen in de strijd tegen het virus. Vooral voedingsmiddelen die rijk zijn aan vitamine C kunnen helpen om je immuunsysteem te versterken. Zorg ook voor voldoende hydratatie, aangezien dengue vaak gepaard gaat met uitdroging.
Zorg voor voldoende rust en opvolging
Het is belangrijk om voldoende rust te nemen tijdens het herstel van dengue hemorragische koorts. Dit helpt je lichaam om sterker te worden en het virus effectiever te bestrijden. Ook moet je je bloeddruk en andere vitale tekenen regelmatig laten controleren, vooral als je symptomen van bloedingen of lage bloeddruk hebt. Regelmatige controleafspraken bij je arts kunnen helpen om complicaties vroegtijdig op te sporen en een verslechtering van je toestand te voorkomen.
Vermijd muggenbeten om herinfectie te voorkomen
Dengue wordt verspreid door muggen, dus het is cruciaal om te voorkomen dat je opnieuw wordt gebeten door besmette muggen. Gebruik muggenwerende middelen, draag lange mouwen en broeken, en slaap onder een klamboe om het risico op een nieuwe infectie te verminderen. Het vermijden van muggenbeten is de beste manier om te voorkomen dat je opnieuw dengue of een andere ziekte die door muggen wordt overgedragen oploopt.
Volg het advies van je arts bij medicatiegebruik
Bij dengue hemorragische koorts wordt het gebruik van bepaalde pijnstillers, zoals aspirine en ibuprofen, afgeraden, omdat ze het risico op bloedingen kunnen verhogen. Volg altijd het advies van je arts over welke medicijnen je wel of niet mag gebruiken. In plaats van deze middelen kan je arts je mogelijk andere medicijnen voorschrijven om je symptomen te verlichten en het herstel te bevorderen.
Misvattingen rond dengue hemorragische koorts
Dengue hemorragische koorts wordt vaak verkeerd begrepen, wat kan leiden tot onjuiste behandeling en misverstanden over de ernst van de ziekte. Er zijn veel vooroordelen over hoe de ziekte zich verspreidt en welke symptomen je precies kunt verwachten.
Dengue hemorragische koorts wordt altijd veroorzaakt door een tekenbeet
Veel mensen denken dat dengue hemorragische koorts altijd het gevolg is van een tekenbeet, maar dit is niet het geval. De ziekte wordt veroorzaakt door het denguevirus, dat voornamelijk wordt overgedragen via de beet van een geïnfecteerde teken. Echter, het belangrijkste vectormosquito voor de overdracht van het virus is de tropische infectie die door de Aedes-mug wordt verspreid. Dit misverstand leidt vaak tot verwarring over de werkelijke oorzaken van de ziekte.
Je krijgt altijd ernstige symptomen bij dengue hemorragische koorts
Niet iedereen die dengue hemorragische koorts krijgt, zal ernstig ziek worden. Hoewel de ziekte potentieel dodelijk kan zijn, ervaren sommige patiënten slechts milde symptomen. Het verloop van de ziekte hangt sterk af van de immuniteit van de patiënt en de virale stam die is overgedragen. Dit misverstand zorgt ervoor dat mensen de ziekte vaak onderschatten of niet de juiste medische hulp zoeken wanneer ze symptomen vertonen.
Dengue kan alleen in tropische gebieden worden opgelopen
Er is een algemene misvatting dat dengue hemorragische koorts alleen voorkomt in tropische regio’s, maar het virus kan zich ook in subtropische gebieden verspreiden, vooral als de vectoren (muggen) zich daar vestigen. Het is belangrijk om te beseffen dat dengue ook buiten de traditionele tropen kan optreden, vooral als het klimaat geschikt is voor de muggenpopulatie. Dit misverstand kan ertoe leiden dat reizigers onterecht denken dat ze geen risico lopen in minder voor de hand liggende gebieden.
Dengue hemorragische koorts heeft altijd koorts als symptoom
Koorts is inderdaad een veelvoorkomend symptoom van dengue hemorragische koorts, maar het is niet altijd het enige symptoom. Sommige patiënten vertonen geen typische koorts of hebben alleen milde verhogingen in temperatuur. Ook kunnen symptomen zoals spierpijn, misselijkheid, pijn en huiduitslag veel prominenter zijn. Het misverstand dat koorts een onmiskenbaar symptoom is, kan leiden tot gemiste diagnoses, vooral wanneer andere symptomen aanwezig zijn.
Je kunt dengue hemorragische koorts altijd behandelen met medicijnen
Er is geen specifiek antiviraal medicijn voor dengue hemorragische koorts. Het wordt vaak verkeerd begrepen dat antibiotica of andere geneesmiddelen effectief zijn tegen deze ziekte. De behandeling is voornamelijk ondersteunend, waarbij de nadruk ligt op het verlichten van de symptomen en het voorkomen van complicaties zoals uitdroging. Dit misverstand kan ertoe leiden dat patiënten onterecht geneesmiddelen gebruiken die geen effect hebben op het herstel van de ziekte.
Mensen met een zwakke gezondheid zullen altijd de ernstigste vorm van dengue ontwikkelen
Hoewel patiënten met onderliggende gezondheidsproblemen of een verzwakt immuunsysteem een hoger risico hebben op ernstige complicaties van dengue hemorragische koorts, is het niet altijd het geval dat zij de ernstigste vorm ontwikkelen. Het verloop van de ziekte varieert sterk per individu, en ook gezonde mensen kunnen ernstige symptomen ervaren, vooral als het gaat om de hemorragische vorm van de ziekte. Dit misverstand kan ervoor zorgen dat mensen met een goed algemeen gezondheidsbeeld zich onterecht veilig voelen.
Dengue is geen gevaar voor mensen die al besmet zijn geweest
Mensen die eerder besmet zijn met het denguevirus kunnen geloven dat ze immuun zijn voor de ziekte, maar dit is niet waar. Het virus heeft verschillende serotypen, en infectie met één serotype biedt geen volledige bescherming tegen de andere serotypen. Dit betekent dat je meermaals dengue hemorragische koorts kunt krijgen, wat leidt tot het misverstand dat mensen die al besmet zijn nooit opnieuw het virus kunnen oplopen.
Er zijn geen complicaties bij dengue hemorragische koorts als de juiste zorg wordt gegeven
Een andere misvatting is dat als je de juiste zorg krijgt, de ziekte geen complicaties zal hebben. Ondanks de juiste medische zorg kan dengue hemorragische koorts ernstige complicaties veroorzaken, zoals leverfalen, darmenproblemen of zelfs hersenbeschadiging in extreme gevallen. De ernst van de ziekte is afhankelijk van verschillende factoren, waaronder de snelheid van diagnose en de toegang tot medische zorg.
Wat is Dengue of Knokkelkoorts?Dengue is een tropische virusinfectie die wordt verspreid door muggen. De wereldgezondheidsorganisatie zei in 2009 dat er ongecomp…
Knokkelkoorts en vakantieKnokkelkoorts is een zeer ernstige tropische infectieziekte die in toenemende mate in de wereld voorkomt en in Brazilië zeer geva…
Dengue hemorrhagic fever – A systemic literature review of current perspectives on pathogenesis, prevention and control, https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S1684118220300670
What are the signs and symptoms of severe dengue (dengue hemorrhagic fever)?, https://www.medscape.com/answers/215840-43507/what-are-the-signs-and-symptoms-of-severe-dengue-dengue-hemorrhagic-fever
Dengue (knokkelkoorts) is een virale infectie veroorzaakt door het denguevirus, dat wordt overgedragen via de beet van besmette muggen. De ziekte komt in twee hoofdvormen voor: klassieke knokkelkoorts en de ernstigere dengue hemorragische koorts. De symptomen variëren van milde koorts tot ernstige complicaties zoals bloedingen en shock. Diagnostische tests zijn noodzakelijk om de aanwezigheid van het virus te bevestigen, en de behandeling richt zich voornamelijk op symptoombestrijding en ondersteuning. Preventieve maatregelen zijn belangrijk om het risico op besmetting te verminderen.
Een bloedonderzoek is noodzakelijk voor de diagnose / Bron: Frolicsomepl, Pixabay
