Roodvonk: Bacteriële infectie met keelpijn en huiduitslag

Roodvonk is een bacteriële infectie die voornamelijk kinderen treft. De ziekte wordt gekenmerkt door keelpijn, kleurveranderingen van de tong en een huiduitslag. Hoewel roodvonk een milde ziekte is die goed te behandelen is met penicilline, een type antibioticum, is behandeling noodzakelijk om ernstige en langdurige complicaties te voorkomen. Omdat er geen vaccin tegen deze bacteriële infectie bestaat, zijn er enkele preventieve maatregelen mogelijk.

• Synoniemen van roodvonk
• Epidemiologie van de bacteriële infectieziekte
• Oorzaken: Groep A-streptokokken (bacteriën)
• Symptomen: Keelpijn, kleurwijzigingen van de tong en huiduitslag
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling met penicilline (antibioticum)
• Prognose
• Complicaties
• Preventie

Synoniemen van roodvonk

Roodvonk staat ook bekend onder de volgende synoniemen:

• febris scarlatinosa
• scarlatina
• scharlakenkoorts

Epidemiologie van de bacteriële infectieziekte

Roodvonk komt vooral voor bij kinderen tussen de twee en tien jaar oud, met een piekincidentie bij drie- tot zesjarigen. De ziekte heeft een verhoogde incidentie in de zomermaanden en kan zich zowel sporadisch als epidemisch voordoen in instellingen zoals scholen, gevangenissen en militaire faciliteiten.

Oorzaken: Groep A-streptokokken (bacteriën)

Roodvonk is een acute, zeer besmettelijke ziekte veroorzaakt door groep A-streptokokken, een type bacterie die keel- of huidinfecties kan veroorzaken. Groep A-streptokokken leven in de neus en keel van een besmette persoon. De verspreiding van de bacteriën gebeurt door druppelinfectie via hoesten of niezen van een besmette persoon. Besmetting kan optreden bij contact met deze druppels via de mond, neus of ogen. Het delen van persoonlijke artikelen zoals glazen of borden kan ook leiden tot infectie. Roodvonk kan ook worden overgedragen door het aanraken van huidzweren veroorzaakt door groep A-streptokokken die de huid hebben aangetast. De patiënt blijft besmettelijk van 10 tot 21 dagen na het begin van de huiduitslag, tenzij een behandeling met penicilline is gestart.

Symptomen: Keelpijn, kleurwijzigingen van de tong en huiduitslag

De incubatietijd van roodvonk bedraagt gemiddeld twee tot vier dagen na besmetting met streptokokken (meestal in de keelholte).

Algemene symptomen en keelpijn

Roodvonk begint meestal met koorts, keelpijn en slikproblemen. Ook rillingen, braken, hoofdpijn, gezwollen lymfeklieren en buikpijn kunnen optreden.

Kleurwijzigingen aan de tong

In de beginfase van de ziekte vertoont de tong vaak een witte coating met prominente felrode papillen. Later verdwijnt de witte coating en krijgt de tong een ruw, felrood uiterlijk, ook wel bekend als felrode tong of aardbeientong. Soms kan een gele tong ontstaan bij roodvonk, en tongbultjes en tongvlekken kunnen ook voorkomen.

Huiduitslag

De huiduitslag verschijnt meestal op de tweede dag van de ziekte en is vaak te vinden op de hals, de oksels, de liezen, de borst, de ellebogen en de binnenkant van de dijen. Deze uitslag komt meestal niet voor op het gezicht, de handpalmen en de voetzolen, hoewel dit in sporadische gevallen wel kan voorkomen. De huiduitslag bestaat uit in elkaar vloeiende rode vlekken met ontelbare kleine puntjes. De huid voelt vaak aan als schuurpapier en ziet eruit als rood kippenvel. Sommige patiënten hebben een maculopapulaire uitslag (uitslag met vlekken en bultjes). De huiduitslag blijft meestal ongeveer vijf dagen bestaan en wordt gevolgd door uitgebreide vervelling van de huid. Het gezicht kan een bleek en gespoeld uiterlijk krijgen.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk en diagnostisch onderzoek

De diagnose roodvonk wordt gesteld op basis van de typische klinische kenmerken en een cultuur van een keeluitstrijkje.

Differentiële diagnose

Roodvonk kan lijken op andere aandoeningen zoals:

• lupus erythematosus (acute auto-immuunziekte)
• bijwerkingen van medicijnen
• complicaties van een abortus
• de ziekte van Kawasaki (ontsteking van bloedvaten)
• longontsteking
• erythema infectiosum (milde ziekte met huiduitslag en gewrichtspijn)
• erythema toxicum (goedaardige huidaandoening bij baby's)
• exfoliatieve dermatitis (ontsteking met verlies van grote stukken huid)
• faryngitis (keelontsteking)
• toxisch shock syndroom (ernstige bacteriële infectie met koorts en orgaanschade)
• huidcomplicaties van de vijfde ziekte
• reumatische koorts (ontstekingsziekte die hart, gewrichten, huid en hersenen aantast)
• klierkoorts (virale infectie met keelpijn en gezwollen lymfeklieren)
• mazelen (virale infectie met huiduitslag en symptomen aan de ogen)
• rubella (rodehond met huiduitslag op gezicht, romp, armen en benen)
• secundaire syfilis (bacteriële infectie via seksueel contact)
• viraal exantheem

Behandeling met penicilline (antibioticum)

De behandeling van roodvonk gebeurt met penicilline, een type antibioticum. Patiënten dienen dit vier keer per dag via de mond (oraal) gedurende tien dagen in te nemen. Voor patiënten die allergisch zijn voor penicilline, wordt erytromycine voorgeschreven. Door het volgen van deze behandeling kunnen ernstige complicaties meestal worden voorkomen. Pijnstillers, bedrust en voldoende vochtinname om uitdroging te voorkomen, zijn aanvullende maatregelen om de ziekte te bestrijden.

Prognose

Bij een tijdige en juiste behandeling met antibiotica, zoals penicilline, is de prognose voor roodvonk doorgaans uitstekend. De meeste patiënten herstellen volledig binnen enkele weken zonder blijvende complicaties. De huiduitslag en andere symptomen verdwijnen meestal binnen vijf tot zeven dagen na het starten van de behandeling.

Indien roodvonk echter niet behandeld wordt, kunnen er ernstige complicaties optreden, zoals nierontsteking, reumatische koorts, en andere systemische infecties. Vroege behandeling vermindert het risico op dergelijke complicaties aanzienlijk en bevordert een sneller herstel. Het is cruciaal om de volledige kuur met antibiotica af te maken om volledig herstel te verzekeren en verspreiding van de infectie te voorkomen.

Met een goede medische zorg en opvolging zijn de lange termijn vooruitzichten doorgaans zeer positief. Y

Complicaties

Complicaties van roodvonk treden zelden op bij een behandeling met antibiotica. Onbehandeld kan roodvonk echter leiden tot verschillende milde tot ernstige complicaties, waaronder:

• acute polyartritis
• acuut nierfalen
• artritis (ontsteking van de gewrichten)
• bronchopneumonie (ontsteking van de luchtpijpvertakkingen en longen)
• cervicale lymfadenitis (ontsteking van de lymfeklieren in de nek)
• hersenabces (verzameling van pus in de hersenen)
• hersenvliesontsteking (meningitis)
• keelholte-abces
• myocarditis (ontsteking van de hartspier)
• pancarditis (ontsteking van het gehele hart)
• peritonsillair abces (abces rond de keelamandelen)
• pneumonie (longontsteking)
• ethmoïditis (ontsteking van het zeefbeen)
• glomerulonefritis (ontsteking van de nierfilters)
• hepatitis (leverontsteking)
• huidinfecties
• intracraniële veneuze trombose sinus
• osteomyelitis (ontsteking van het beenmerg)
• otitis media (middenoorontsteking) en/of mastoïditis (ontsteking van het tepelvormig aanhangsel van het rotsbeen)
• reumatische koorts (ontstekingsziekte die het hart, de gewrichten, de huid en hersenen aantast)
• sepsis (bloedvergiftiging)
• sinusitis (sinusontsteking)
• uveïtis (oogontsteking)
• vasculitis (ontsteking van de bloedvaten)

Preventie

Bij een uitbraak van roodvonk kan preventief gebruik van penicilline of erytromycine worden aanbevolen. De beste manier om besmetting te voorkomen is door regelmatig de handen te wassen met goede handhygiëne (vooral bij een pijnlijke keel) en het vermijden van het delen van persoonlijke artikelen. Voor roodvonk bestaat geen vaccin. Kinderen met roodvonk of een keelontsteking dienen minstens 24 uur thuis te blijven na het starten van een antibioticakuur tegen roodvonk.

Lees verder

• Keelpijn: Oorzaken van pijn aan keel (pijnlijke keel)