Roodvonk: Bacteriële infectie met keelpijn en huiduitslag

Roodvonk is een bacteriële infectie die voornamelijk kinderen treft. De ziekte wordt gekenmerkt door keelpijn, kleurveranderingen van de tong en een huiduitslag. Hoewel roodvonk een milde ziekte is die goed te behandelen is met penicilline, een type antibioticum, is behandeling noodzakelijk om ernstige en langdurige complicaties te voorkomen. Omdat er geen vaccin tegen deze bacteriële infectie bestaat, zijn er enkele preventieve maatregelen mogelijk.

• Synoniemen van roodvonk
• Epidemiologie van de bacteriële infectieziekte
• Oorzaken: Groep A-streptokokken (bacteriën)
• Risicofactoren
• Risicogroepen voor Roodvonk
• Symptomen: Keelpijn, kleurwijzigingen van de tong en huiduitslag
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling met penicilline (antibioticum)
• Prognose
• Complicaties
• Preventie

Synoniemen van roodvonk

Roodvonk staat ook bekend onder de volgende synoniemen:

• febris scarlatinosa
• scarlatina
• scharlakenkoorts

Epidemiologie van de bacteriële infectieziekte

Roodvonk, veroorzaakt door de bacterie Streptococcus pyogenes, heeft een interessante epidemiologie die afhankelijk is van verschillende factoren. Deze aandoening komt voornamelijk voor bij kinderen, maar volwassenen kunnen ook besmet raken. De verspreiding van roodvonk vindt voornamelijk plaats via druppelinfectie, bijvoorbeeld wanneer een besmet persoon hoest of niest.

Seizoensgebonden variaties

Roodvonk komt vaker voor in de herfst en winter, wanneer virale infecties zoals verkoudheid en griep ook vaker voorkomen. Dit kan te maken hebben met de verhoogde mate van close contact tussen mensen in gesloten ruimtes.

Geografische spreiding

De prevalentie van roodvonk varieert ook geografisch. In sommige regio's komen gevallen vaker voor dan in andere, wat kan worden toegeschreven aan verschillende sociale en omgevingsfactoren. In ontwikkelingslanden zijn de infectiecijfers vaak hoger door beperkte toegang tot gezondheidszorg en preventieve maatregelen.

Vaccinatie en preventie

Er bestaat momenteel geen vaccin specifiek voor roodvonk. Echter, vaccinaties tegen andere ziekten, zoals de mazelen, kunnen indirect helpen bij het verminderen van de incidentie van roodvonk door de algehele gezondheid van kinderen te verbeteren en de kans op co-infecties te verlagen.

Oorzaken: Groep A-streptokokken (bacteriën)

Roodvonk is een acute, zeer besmettelijke ziekte veroorzaakt door groep A-streptokokken, een type bacterie die keel- of huidinfecties kan veroorzaken. Groep A-streptokokken leven in de neus en keel van een besmette persoon. De verspreiding van de bacteriën gebeurt door druppelinfectie via hoesten of niezen van een besmette persoon. Besmetting kan optreden bij contact met deze druppels via de mond, neus of ogen. Het delen van persoonlijke artikelen zoals glazen of borden kan ook leiden tot infectie. Roodvonk kan ook worden overgedragen door het aanraken van huidzweren veroorzaakt door groep A-streptokokken die de huid hebben aangetast. De patiënt blijft besmettelijk van 10 tot 21 dagen na het begin van de huiduitslag, tenzij een behandeling met penicilline is gestart.

Risicofactoren

De risicofactoren voor het ontwikkelen van roodvonk zijn divers en kunnen variëren van omgevingsfactoren tot persoonlijke gezondheidstoestanden.

Verhoogde blootstelling aan infecties

Kinderen die regelmatig in contact komen met andere kinderen, zoals op school of in kinderdagverblijven, hebben een verhoogd risico op het oplopen van roodvonk. Dit is vooral relevant tijdens uitbraken van de ziekte.

Onderliggende gezondheidsproblemen

Patiënten met een verzwakt immuunsysteem of onderliggende gezondheidsproblemen, zoals diabetes of auto-immuunziekten, kunnen een verhoogd risico hebben op ernstige vormen van roodvonk.

Leeftijd en geslacht

Roodvonk komt voornamelijk voor bij kinderen tussen de 5 en 15 jaar. Er is ook een lichte voorkeur voor jongens boven meisjes in de incidentie van roodvonk.

Risicogroepen voor Roodvonk

Bepaalde groepen mensen lopen een groter risico op het ontwikkelen van roodvonk of het ervaren van complicaties.

Kinderen in de schoolleeftijd

Deze groep is de meest getroffen, aangezien ze frequent in contact komen met andere kinderen en vaak nog niet volledig zijn beschermd tegen infecties.

Mensen met een verzwakt immuunsysteem

Patiënten met een verzwakt immuunsysteem, bijvoorbeeld als gevolg van HIV, kankerbehandeling of het gebruik van immunosuppressiva, zijn gevoeliger voor infecties zoals roodvonk.

Ouders en verzorgers

Ouders en verzorgers van kinderen die mogelijk besmet zijn, lopen ook een verhoogd risico, vooral als ze in nauw contact staan met de zieke kinderen.

Symptomen: Keelpijn, kleurwijzigingen van de tong en huiduitslag

De incubatietijd van roodvonk bedraagt gemiddeld twee tot vier dagen na besmetting met streptokokken (meestal in de keelholte).

Algemene symptomen en keelpijn

Roodvonk begint meestal met koorts, keelpijn en slikproblemen. Ook rillingen, braken, hoofdpijn, gezwollen lymfeklieren en buikpijn kunnen optreden.

Kleurwijzigingen aan de tong

In de beginfase van de ziekte vertoont de tong vaak een witte coating met prominente felrode papillen. Later verdwijnt de witte coating en krijgt de tong een ruw, felrood uiterlijk, ook wel bekend als felrode tong of aardbeientong. Soms kan een gele tong ontstaan bij roodvonk, en tongbultjes en tongvlekken kunnen ook voorkomen.

Huiduitslag

De huiduitslag verschijnt meestal op de tweede dag van de ziekte en is vaak te vinden op de hals, de oksels, de liezen, de borst, de ellebogen en de binnenkant van de dijen. Deze uitslag komt meestal niet voor op het gezicht, de handpalmen en de voetzolen, hoewel dit in sporadische gevallen wel kan voorkomen. De huiduitslag bestaat uit in elkaar vloeiende rode vlekken met ontelbare kleine puntjes. De huid voelt vaak aan als schuurpapier en ziet eruit als rood kippenvel. Sommige patiënten hebben een maculopapulaire uitslag (uitslag met vlekken en bultjes). De huiduitslag blijft meestal ongeveer vijf dagen bestaan en wordt gevolgd door uitgebreide vervelling van de huid. Het gezicht kan een bleek en gespoeld uiterlijk krijgen.

Alarmsymptomen

Het is belangrijk om op de hoogte te zijn van de alarmsymptomen die kunnen wijzen op een ernstige infectie of complicaties van roodvonk.

Huiduitslag

Een van de meest kenmerkende symptomen van roodvonk is een scharlakenrode uitslag die begint op de borst en zich verspreidt naar de rest van het lichaam. De uitslag kan aanvoelen als schuurpapier en kan jeuk veroorzaken.

Koorts en keelpijn

Hoge koorts en een zere keel zijn vaak vroege symptomen die kunnen wijzen op een roodvonkinfectie. Patiënten kunnen ook last hebben van hoofdpijn en algemene malaise.

Snel verslechteren van symptomen

Als symptomen zoals ademhalingsproblemen, hevige hoofdpijn, of veranderingen in bewustzijn optreden, is onmiddellijke medische aandacht vereist, aangezien dit kan wijzen op complicaties.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk en diagnostisch onderzoek

De diagnose roodvonk wordt gesteld op basis van de typische klinische kenmerken en een cultuur van een keeluitstrijkje.

Differentiële diagnose

Roodvonk kan lijken op andere aandoeningen zoals:

• lupus erythematosus (acute auto-immuunziekte)
• bijwerkingen van medicijnen
• complicaties van een abortus
• de ziekte van Kawasaki (ontsteking van bloedvaten)
• longontsteking
• erythema infectiosum (milde ziekte met huiduitslag en gewrichtspijn)
• erythema toxicum (goedaardige huidaandoening bij baby's)
• exfoliatieve dermatitis (ontsteking met verlies van grote stukken huid)
• faryngitis (keelontsteking)
• toxisch shock syndroom (ernstige bacteriële infectie met koorts en orgaanschade)
• huidcomplicaties van de vijfde ziekte
• reumatische koorts (ontstekingsziekte die hart, gewrichten, huid en hersenen aantast)
• klierkoorts (virale infectie met keelpijn en gezwollen lymfeklieren)
• mazelen (virale infectie met huiduitslag en symptomen aan de ogen)
• rubella (rodehond met huiduitslag op gezicht, romp, armen en benen)
• secundaire syfilis (bacteriële infectie via seksueel contact)
• viraal exantheem

Behandeling met penicilline (antibioticum)

De behandeling van roodvonk gebeurt met penicilline, een type antibioticum. Patiënten dienen dit vier keer per dag via de mond (oraal) gedurende tien dagen in te nemen. Voor patiënten die allergisch zijn voor penicilline, wordt erytromycine voorgeschreven. Door het volgen van deze behandeling kunnen ernstige complicaties meestal worden voorkomen. Pijnstillers, bedrust en voldoende vochtinname om uitdroging te voorkomen, zijn aanvullende maatregelen om de ziekte te bestrijden.

Prognose

Bij een tijdige en juiste behandeling met antibiotica, zoals penicilline, is de prognose voor roodvonk doorgaans uitstekend. De meeste patiënten herstellen volledig binnen enkele weken zonder blijvende complicaties. De huiduitslag en andere symptomen verdwijnen meestal binnen vijf tot zeven dagen na het starten van de behandeling.

Indien roodvonk echter niet behandeld wordt, kunnen er ernstige complicaties optreden, zoals nierontsteking, reumatische koorts, en andere systemische infecties. Vroege behandeling vermindert het risico op dergelijke complicaties aanzienlijk en bevordert een sneller herstel. Het is cruciaal om de volledige kuur met antibiotica af te maken om volledig herstel te verzekeren en verspreiding van de infectie te voorkomen.

Met een goede medische zorg en opvolging zijn de lange termijn vooruitzichten doorgaans zeer positief. Y

Complicaties

Complicaties van roodvonk treden zelden op bij een behandeling met antibiotica. Onbehandeld kan roodvonk echter leiden tot verschillende milde tot ernstige complicaties, waaronder:

• acute polyartritis
• acuut nierfalen
• artritis (ontsteking van de gewrichten)
• bronchopneumonie (ontsteking van de luchtpijpvertakkingen en longen)
• cervicale lymfadenitis (ontsteking van de lymfeklieren in de nek)
• hersenabces (verzameling van pus in de hersenen)
• hersenvliesontsteking (meningitis)
• keelholte-abces
• myocarditis (ontsteking van de hartspier)
• pancarditis (ontsteking van het gehele hart)
• peritonsillair abces (abces rond de keelamandelen)
• pneumonie (longontsteking)
• ethmoïditis (ontsteking van het zeefbeen)
• glomerulonefritis (ontsteking van de nierfilters)
• hepatitis (leverontsteking)
• huidinfecties
• intracraniële veneuze trombose sinus
• osteomyelitis (ontsteking van het beenmerg)
• otitis media (middenoorontsteking) en/of mastoïditis (ontsteking van het tepelvormig aanhangsel van het rotsbeen)
• reumatische koorts (ontstekingsziekte die het hart, de gewrichten, de huid en hersenen aantast)
• sepsis (bloedvergiftiging)
• sinusitis (sinusontsteking)
• uveïtis (oogontsteking)
• vasculitis (ontsteking van de bloedvaten)

Preventie

Bij een uitbraak van roodvonk kan preventief gebruik van penicilline of erytromycine worden aanbevolen. De beste manier om besmetting te voorkomen is door regelmatig de handen te wassen met goede handhygiëne (vooral bij een pijnlijke keel) en het vermijden van het delen van persoonlijke artikelen. Voor roodvonk bestaat geen vaccin. Kinderen met roodvonk of een keelontsteking dienen minstens 24 uur thuis te blijven na het starten van een antibioticakuur tegen roodvonk.

Lees verder

• Keelpijn: Oorzaken van pijn aan keel (pijnlijke keel)