Mastoïditis: Infectie na middenoorontsteking met oorpijn

Bij mastoïditis is het processus mastoideus, of mastoïd, van de schedel ontstoken. Het mastoïd is het tepelvormige uitsteeksel van het rotsbeen, gelegen net achter het oor. Deze ontsteking ontstaat meestal als complicatie van een middenoorontsteking, maar kan ook veroorzaakt worden door een tumor of radiotherapie. Belangrijke symptomen van deze potentieel ernstige bacteriële infectie zijn oorpijn, een oorafscheiding en gehoorverlies. Met een snelle behandeling met antibiotica herstellen de meeste patiënten goed van deze aandoening, hoewel soms een operatie noodzakelijk kan zijn. Ondanks dat de meeste patiënten, vaak kinderen, goed herstellen, kunnen er ernstige (neurologische) problemen optreden als de behandeling niet tijdig wordt ingezet.

• Epidemiologie
• Mechanisme
• Oorzaken van mastoïditis
• Risicofactoren
• Risicogroepen
• Symptomen
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose
• Complicaties van mastoïditis
• Preventie
• Praktische tips voor het leven met / omgaan met mastoïditis
• Raadpleeg onmiddellijk medische hulp
• Volg strikt het behandelplan van de arts
• Beheer pijn en symptomen thuis
• Let op symptomen van complicaties
• Ondersteun je immuunsysteem
• Vermijd oorletsel of -irritatie
• Plan regelmatige controles
• Zorg voor een rookvrije omgeving
• Mastoïditis komt bijna niet meer voor
• Mastoïditis is slechts een ernstige vorm van een oorontsteking
• Pijnstillers en rust zijn voldoende om mastoïditis te behandelen
• Mastoïditis geneest altijd volledig zonder restklachten
• Een oorontsteking hoeft niet altijd behandeld te worden
• Mastoïditis komt alleen voor bij kinderen
• Een CT-scan is niet nodig voor de diagnose van mastoïditis

Epidemiologie

Mastoïditis is een ontsteking van het mastoïd, het bot achter het oor, die vaak het gevolg is van een onbehandelde middenoorontsteking (otitis media). De aandoening komt meestal voor bij kinderen, maar ook volwassenen kunnen worden getroffen. Mastoïditis is tegenwoordig minder gebruikelijk dankzij de vooruitgang in de behandeling van oorinfecties, zoals het gebruik van antibiotica. Echter, in sommige gevallen kan het nog steeds voorkomen, vooral wanneer er een vertraging is in de medische behandeling van middenoorinfecties.

De incidentie van mastoïditis is het hoogst bij jonge kinderen, vooral tussen de 6 maanden en 2 jaar. Dit is te wijten aan de anatomische en fysiologische eigenschappen van hun gehoororganen, die vatbaarder zijn voor infecties. Hoewel de incidentie van mastoïditis afneemt door het gebruik van antibiotica en vaccinaties, kunnen ernstige gevallen, die vaak chirurgische interventie vereisen, nog steeds optreden bij kinderen die niet goed reageren op antibiotica.

Mastoïditis komt ook voor bij volwassenen, maar de frequentie is aanzienlijk lager. Volwassenen met mastoïditis hebben vaak een geschiedenis van chronische oorinfecties of een verzwakt immuunsysteem. Bovendien kunnen bepaalde risicofactoren, zoals diabetes of immunosuppressieve therapieën, het risico op het ontwikkelen van mastoïditis verhogen.

Oorzaak en Risico's
Mastoïditis wordt meestal veroorzaakt door een infectie die zich verspreidt van het middenoor naar het mastoïd. De infectie wordt vaak veroorzaakt door bacteriën zoals Streptococcus pneumoniae en Haemophilus influenzae. In zeldzamere gevallen kan mastoïditis ook veroorzaakt worden door virussen of schimmels.

De belangrijkste risicofactoren voor mastoïditis zijn onbehandelde of slecht behandelde middenoorinfecties. In sommige gevallen kan de infectie zich uitbreiden naar de omliggende structuren, wat leidt tot ernstige complicaties zoals een hersenabces of meningitis. Chronische oorinfecties, verminderde afweer van het immuunsysteem, en anatomische afwijkingen kunnen het risico op mastoïditis vergroten.

Mechanisme

Mastoïditis ontstaat wanneer een bacteriële of virale infectie in het middenoor zich verspreidt naar het mastoïd. Het mastoïd is een botstructuur die deel uitmaakt van de schedel en zich achter het oor bevindt. Deze ruimte is gevuld met luchtige holtes die normaal gesproken de luchtdruk in het middenoor helpen reguleren. Wanneer de luchtwegen van het middenoor verstopt raken door een infectie, kan dit leiden tot ontstekingen en vloeistofophoping in het mastoïd.

De infectie kan zich in eerste instantie beperken tot het middenoor, maar zonder effectieve behandeling kan de ontsteking zich naar de omliggende botten verspreiden, wat resulteert in mastoïditis. De infectie kan ook leiden tot de vorming van abcessen, wat verdere complicaties kan veroorzaken zoals gehoorverlies, ernstige hoofdpijn, of koorts.

Wanneer de infectie in het mastoïd zich uitbreidt, kan het omliggende bot worden aangetast, wat leidt tot pijn, zwelling, en soms purulente afscheiding uit het oor. In ernstigere gevallen kan de infectie zich verder verspreiden naar de hersenen of de hersenvliezen, wat kan resulteren in meningitis of een hersenabces. Het mechanisme van mastoïditis is dus in wezen een progressieve infectie van de structuren die het middenoor en het mastoïd omvatten.

Verspreiding van de infectie
De infectie verspreidt zich via de buis van Eustachius, die normaal gesproken helpt bij het reguleren van de druk in het middenoor. Wanneer deze buis verstopt raakt door een infectie of ontsteking, kan dit leiden tot een ophoping van vocht in het middenoor, wat de ideale omstandigheden creëert voor bacteriën om zich te vermenigvuldigen. De infectie kan zich vervolgens naar het mastoïd verspreiden via de botwanden van het middenoor.

Oorzaken van mastoïditis

Middenoorontsteking (otitis media)
De meest voorkomende oorzaak van mastoïditis is een onbehandelde acute middenoorontsteking (otitis media). De infectie verspreidt zich van het middenoor naar het mastoïd. Het mastoïd is een sponsachtig bot, en wanneer het zich vult met geïnfecteerd materiaal, kan dit leiden tot ontsteking en verdere complicaties.

Andere oorzaken
Een cholesteatoom in het middenoor kan ook mastoïditis veroorzaken. Dit is een abnormale verzameling van huidcellen achter het trommelvlies, wat kan leiden tot een verstopte gehoorgang en een infectie. Daarnaast kan mastoïditis soms optreden als gevolg van radiotherapie die is gericht op tumoren nabij het mastoïd.

Risicofactoren

Er zijn verschillende risicofactoren die de kans op het ontwikkelen van mastoïditis verhogen. Het belangrijkste risicofactor is een onbehandelde of slecht behandelde middenoorinfectie. Kinderen, die vaker last hebben van middenoorinfecties (otitis media), lopen een groter risico om mastoïditis te ontwikkelen.

Andere risicofactoren zijn onder meer:

• Anatomische afwijkingen: zoals een verstopte buis van Eustachius, waardoor het moeilijker wordt voor het oor om zich te reinigen.
• Verzwakt immuunsysteem: Patiënten met een verzwakt immuunsysteem (bijvoorbeeld door chemotherapie of immuunsuppressieve medicijnen) hebben een verhoogd risico op infecties, inclusief mastoïditis.
• Chronische oorinfecties: Patiënten die herhaaldelijk last hebben van middenoorinfecties hebben een verhoogd risico om mastoïditis te ontwikkelen.
• Aangeboren aandoeningen: sommige genetische aandoeningen kunnen de structuur van de oren en de buis van Eustachius beïnvloeden, waardoor het risico op infecties toeneemt.

Het is belangrijk dat patiënten met deze risicofactoren regelmatig medische opvolging krijgen om mastoïditis en andere complicaties vroegtijdig te detecteren en te behandelen.

Risicogroepen

Kinderen vormen de grootste risicogroep voor mastoïditis, voornamelijk door hun hogere incidentie van middenoorinfecties. Jonge kinderen hebben een kleinere buis van Eustachius, die gemakkelijker verstopt raakt en het middenoor minder goed kan afvoeren. Daarom hebben kinderen tussen de 6 maanden en 2 jaar een verhoogd risico op het ontwikkelen van mastoïditis als ze een ongecompliceerde middenoorinfectie niet op tijd behandelen.

Volwassenen kunnen ook mastoïditis ontwikkelen, vooral als ze een voorgeschiedenis hebben van chronische oorinfecties of als hun immuunsysteem verzwakt is door een andere aandoening, zoals diabetes of HIV. Mensen die immuunsuppressieve therapieën ondergaan, zoals chemotherapie, lopen ook een verhoogd risico.

Symptomen

Mastoïditis kan leiden tot een afscheiding uit het oor (otorree). Achter het oor kan een zwelling optreden, waardoor het oor uitsteekt. Andere symptomen zijn een zwelling van de oorlel, oorpijn, pijn achter het oor, roodheid van het oor of de huid erachter, en gehoorverlies. De aandoening kan gepaard gaan met hoofdpijn, prikkelbaarheid, hardnekkig huilen, voedingsproblemen en koorts die soms hoog kan oplopen. Hoewel mastoïditis doorgaans acuut is, kunnen sommige patiënten chronische symptomen ervaren, zoals constante oorafscheiding.

Alarmsymptomen

Het herkennen van de alarmsymptomen van mastoïditis is cruciaal om ernstige complicaties te voorkomen. De meest voorkomende symptomen zijn:

Pijn en zwelling achter het oor
Een van de eerste tekenen van mastoïditis is pijn en zwelling achter het oor. Dit komt doordat de infectie zich uitbreidt naar het mastoïd, waardoor het bot zich ontstoken en vergroot.

Koorts
Patiënten met mastoïditis vertonen vaak koorts, een gevolg van de infectie die zich verspreidt naar het omliggende weefsel. Hoge koorts kan wijzen op een verergerde infectie of complicaties.

Verlies van gehoor
Gehoorverlies kan optreden als gevolg van de druk die wordt uitgeoefend op het middenoor door de infectie of het ontstoken weefsel. Het verlies van gehoor kan variëren van mild tot ernstig, afhankelijk van de ernst van de infectie.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk en diagnostisch onderzoek
De arts begint met een lichamelijk onderzoek om uiterlijke tekenen van mastoïditis te identificeren, met speciale aandacht voor het hoofd en het oor. Vaak heeft de patiënt een voorgeschiedenis van middenoorontsteking. Een audiometrie (gehooronderzoek) en otoscopie (inwendig kijkonderzoek van het oor) worden uitgevoerd. Verdere beeldvorming kan worden verkregen met een röntgenfoto, MRI-scan, of CT-scan van het oor en het hoofd. Cultuur van de oorafscheiding kan helpen bij het identificeren van de verantwoordelijke bacteriën. Indien meningitis wordt vermoed als complicatie, kan een lumbale punctie (ruggenprik) worden uitgevoerd om de hersenvocht op infecties te testen.

Differentiële diagnose
Mastoïditis kan gelijkenissen vertonen met andere aandoeningen zoals:

• andere bronnen van intracraniële of gelokaliseerde sepsis
• basale schedelbreuk (door hoofdtrauma)
• Bell's Palsy (plotselinge aangezichtsverlamming door zenuwschade)
• botcysten of tumoren
• cellulitis (huidinfectie met rode en gezwollen huid)
• cervicale lymfekliervergroting (gezwollen lymfeklieren in de nek)
• koorts van onbekende oorsprong
• meningitis
• otitis externa (zwemmersoor: ooraandoening met afscheiding uit het oor en oorpijn)
• otitis media
• parotis zwelling
• trauma aan het oor / mastoïd
• Wegener granulomatosis

Behandeling

Mastoïditis wordt vaak behandeld met antibiotica. In het beginstadium worden antibiotica meestal intraveneus toegediend, gevolgd door orale medicatie. De behandeling vindt vaak plaats in een ziekenhuissetting om nauwkeurige monitoring te waarborgen. Als antibiotica niet effectief zijn, kan een chirurgische ingreep zoals een mastoïdectomie nodig zijn om geïnfecteerd botweefsel te verwijderen. Indien een middenoorontsteking aanwezig is, kan een myringotomie nodig zijn om het middenoor via het trommelvlies te behandelen.

Prognose

Met een vroege en adequate behandeling is de prognose voor mastoïditis over het algemeen goed. De meeste patiënten herstellen volledig met een lage kans op complicaties of blijvend gehoorverlies. In sommige gevallen kan de ziekte terugkeren. Bij complicaties kunnen er ernstige gezondheidsproblemen optreden en kan de aandoening in extreme gevallen levensbedreigend zijn.

Complicaties van mastoïditis

Als mastoïditis niet tijdig wordt behandeld, kunnen ernstige complicaties optreden, waaronder:

• Aangezichtsverlamming
• Abcesvorming
• Epiduraal abces (ontsteking met pus in de schedel of het ruggenmerg)
• Hersenabces
• Hersenvliesontsteking (meningitis)
• Subduraal empyeem
• Vernietiging van het mastoïd
• Verspreiding van de infectie naar de hersenen of het hele lichaam
• Gedeeltelijk of volledig gehoorverlies
• Gradenigo-syndroom (otitis media, retro-orbitale pijn en abducens palsy)
• Labyrintitis (ontsteking van het labyrint, een deel van het binnenoor)
• Osteomyelitis (botontsteking)
• Petrositis (ontsteking van het rotsbeen door uitbreiding van de middenoorontsteking in de rotsbeencellen)
• Sigmoïd sinustrombose
• Vertigo (duizeligheid)

Preventie

De preventie van mastoïditis draait voornamelijk om het voorkomen van middenoorinfecties en het zorgen voor tijdige behandeling wanneer deze zich voordoen. Dit kan onder meer inhouden:

Vroege behandeling van oorinfecties
Het snel behandelen van middenoorinfecties met antibiotica kan helpen voorkomen dat de infectie zich naar het mastoïd verspreidt.

Vaccinatie
Vaccinaties tegen ziekten zoals pneumokokken kunnen helpen de kans op oorinfecties en dus mastoïditis te verminderen.

Vermijden van risicofactoren
Patiënten met een verhoogd risico op oorinfecties moeten regelmatig medische opvolging krijgen en vroegtijdig behandelde infecties om complicaties zoals mastoïditis te voorkomen.

Praktische tips voor het leven met / omgaan met mastoïditis

Mastoïditis is een ontsteking van het mastoïd, het uitstekende bot achter het oor. Het is vaak een complicatie van een niet goed behandelde otitis media (middenoorontsteking). Hieronder staan enkele praktische tips om beter om te gaan met mastoïditis en het herstel te ondersteunen.

Raadpleeg onmiddellijk medische hulp

Mastoïditis is een ernstige aandoening die onmiddellijke medische aandacht vereist. Raadpleeg een arts bij symptomen zoals hevige pijn achter het oor, zwelling, roodheid, koorts, of afscheiding uit het oor. Dit voorkomt verdere complicaties, zoals een abces.

Volg strikt het behandelplan van de arts

De behandeling van mastoïditis kan bestaan uit intraveneuze antibiotica, chirurgische drainage, of zelfs een mastoïdectomie. Zorg ervoor dat je alle voorgeschreven behandelingen en medicatie nauwgezet opvolgt. Vraag je arts naar eventuele vragen of twijfels over de procedure.

Beheer pijn en symptomen thuis

Gebruik eventueel voorgeschreven pijnstillers zoals paracetamol of ibuprofen om pijn te verlichten. Houd het getroffen gebied schoon en vermijd druk op het bot achter het oor.

Let op symptomen van complicaties

Houd symptomen zoals aanhoudende koorts, zwelling of nieuwe pijn in de gaten. Deze kunnen wijzen op ernstige complicaties zoals een uitbreiding van de infectie naar de hersenen of omliggende structuren, waaronder de hersenen. Raadpleeg direct een arts bij dergelijke klachten.

Ondersteun je immuunsysteem

Een sterk immuunsysteem kan helpen bij het herstel van mastoïditis. Zorg voor een gezond dieet met voldoende vitaminen en mineralen, blijf gehydrateerd en zorg voor voldoende rust.

Vermijd oorletsel of -irritatie

Tijdens het herstel van mastoïditis is het belangrijk om het oor te beschermen tegen verdere schade. Vermijd het gebruik van wattenstaafjes of andere voorwerpen in het oor en voorkom dat water in het oor terechtkomt.

Plan regelmatige controles

Je arts kan controleafspraken aanbevelen om ervoor te zorgen dat de mastoïditis volledig is genezen en dat er geen complicaties zijn ontstaan. Zorg ervoor dat je deze controles niet mist om je herstel te waarborgen.

Zorg voor een rookvrije omgeving

Roken en passief roken kunnen de kans op complicaties verhogen door de irritatie van de luchtwegen en het verzwakken van het immuunsysteem. Zorg voor een rookvrije omgeving, vooral voor kinderen die eerder mastoïditis hebben gehad.

Door bovenstaande tips te volgen en samen te werken met je arts, kun je mastoïditis effectief beheren en het risico op complicaties verminderen.

H]Misvattingen rond mastoïditis[/H]
Mastoïditis is een infectie van het bot achter het oor, het mastoïdbot, die vaak voorkomt als een complicatie van een onbehandelde middenoorontsteking. Ondanks de ernst van de aandoening bestaan er verschillende misvattingen over de symptomen, behandeling en gevolgen van mastoïditis.

Mastoïditis komt bijna niet meer voor

Hoewel antibiotica de incidentie van mastoïditis hebben verminderd, betekent dit niet dat de aandoening niet meer voorkomt. Vooral bij kinderen kan een onbehandelde of niet volledig behandelde oorontsteking leiden tot mastoïditis. Symptomen zoals pijn achter het oor, roodheid, zwelling en koorts vereisen snelle medische aandacht.

Mastoïditis is slechts een ernstige vorm van een oorontsteking

Mastoïditis is niet zomaar een verergerde oorontsteking, maar een infectie van het botweefsel. Dit kan leiden tot ernstige complicaties zoals abcessen abces, hersenvliesontsteking en zelfs sepsis. Daarom is snelle medische interventie noodzakelijk om verdere verspreiding van de infectie te voorkomen.

Pijnstillers en rust zijn voldoende om mastoïditis te behandelen

Hoewel pijnstilling kan helpen bij de symptomen, is antibiotische therapie essentieel om de infectie te bestrijden. In ernstige gevallen kan een chirurgische ingreep, zoals een mastoïdectomie, nodig zijn om geïnfecteerd botweefsel te verwijderen en complicaties te voorkomen.

Mastoïditis geneest altijd volledig zonder restklachten

Hoewel veel patiënten goed herstellen na behandeling, kunnen er blijvende gevolgen optreden, zoals gehoorverlies of beschadiging van het evenwichtsorgaan. Snelle diagnose en behandeling zijn cruciaal om dergelijke complicaties te minimaliseren.

Een oorontsteking hoeft niet altijd behandeld te worden

Sommige milde oorontstekingen kunnen vanzelf genezen, maar als symptomen langer aanhouden of ernstig zijn, is medische controle noodzakelijk. Onbehandelde middenoorontstekingen kunnen de kans op mastoïditis aanzienlijk vergroten.

Mastoïditis komt alleen voor bij kinderen

Hoewel kinderen vaker worden getroffen door mastoïditis vanwege hun kortere en horizontale buis van Eustachius, kunnen ook volwassenen de aandoening krijgen. Risicofactoren zoals een verzwakt immuunsysteem of chronische oorproblemen kunnen de kans op mastoïditis verhogen.

Een CT-scan is niet nodig voor de diagnose van mastoïditis

Hoewel een lichamelijk onderzoek vaak al een sterke aanwijzing kan geven, is beeldvorming, zoals een CT-scan, essentieel om de ernst van de infectie en eventuele botafbraak vast te stellen. Dit helpt artsen bij het bepalen van de juiste behandelingsstrategie.

Mastoïditis blijft een ernstige aandoening die zonder de juiste behandeling gevaarlijke complicaties kan veroorzaken. Begrip van de symptomen en een tijdige medische behandeling kunnen helpen om ernstige gevolgen te voorkomen.

Lees verder

• Oorinfecties: Soorten, symptomen en behandeling
• Otitis media (middenoorontsteking): Infectie bij kinderen
• Oorpijn: Pijn in oor door probleem in oren of lichaam
• Oorbloeding: Bloeding uit het oor met bloederige afscheiding
• Perceptief en geleidend gehoorverlies: Oorzaken en symptomen