Schedelfractuur: Breuk in schedel door hoofdtrauma

Een schedelbreuk (schedelfractuur) ontstaat vaak door een valpartij of auto-ongeluk waarbij ten minste één bot in de schedel gebroken is. Schedelfracturen kunnen in diverse vormen voorkomen. Hoofdpijn, een stijve nek en ademhalingsproblemen zijn enkele van de mogelijke symptomen van een schedelbreuk. Patiënten met een schedelfractuur hebben vaak een snelle behandeling nodig.

• Epidemiologie
• Oorzaken van schedelfractuur
• Risicofactoren
• Indeling van schedelbreuken
• Types
• Symptomen
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van een schedelbreuk
• Prognose
• Complicaties
• Preventie

Epidemiologie

Schedelfracturen komen voor bij zowel volwassenen als kinderen, maar de frequentie varieert afhankelijk van de oorzaak en de bevolkingsgroep. Ze zijn vaak het gevolg van verkeersongevallen, vallen of geweld. In bepaalde gevallen, zoals bij sportblessures, kunnen schedelfracturen ook optreden. Bij volwassenen zijn ze vaak gerelateerd aan trauma door verkeersongevallen of fysieke aanvallen, terwijl bij kinderen de meeste schedelfracturen voortkomen uit valpartijen. Epidemiologische studies tonen aan dat de incidentie van schedelfracturen wereldwijd varieert, maar een belangrijke oorzaak blijft hoofdtrauma door ongelukken of geweld.

Oorzaken van schedelfractuur

Een schedelbreuk is altijd het gevolg van een hoofdtrauma. Typische verwondingen die schedelbreuken veroorzaken zijn:

• een auto-ongeluk
• een fysieke aanval
• een sportletsel
• een zware valpartij

Risicofactoren

De risicofactoren voor het oplopen van een schedelbreuk omvatten:

• het deelnemen aan risicovolle sporten zonder bescherming
• verkeersongevallen
• fysieke aanvallen of geweld
• onveilige werkomstandigheden met een verhoogd risico op vallen of botsingen
• oudere leeftijd, wat kan leiden tot een verhoogd risico op fracturen bij valpartijen

Indeling van schedelbreuken

Schedelfracturen zijn ofwel lineair (schedelbarst: een enkele breuklijn hebben) of verbrijzeld (meerdere breuklijnen zijn aanwezig). Het is ook mogelijk om fracturen als open of gesloten in te delen. Bij een open fractuur (samengestelde breuk) is er een breuk in de huid of anders is er een open wonde vlakbij de breuk. Bij een gesloten fractuur dringt het bot de huid niet binnen.

Types

De verschillende soorten schedelbreuken omvatten:

• Simpele fractuur: De schedel breekt zonder de huid te beschadigen.
• Lineaire fractuur: De breuk bestaat uit een dunne lijn zonder aanvullende lijnen die eraf splinteren en er is geen compressie (samendrukking) of vervorming van de botten.
• Depressieve fractuur: De breuk veroorzaakt een verplaatsing van het bot naar de hersenen.
• Samengestelde fractuur: Er is een breuk in de huid en een versplintering van het schedelbot.

Symptomen

Schedelfracturen variëren in ernst en omvang. De ernst hangt af van:

• de diepte van de breuk
• de eventuele aantasting van de huid, de bloedvaten, de sinussen en de slijmvliezen
• het aangetaste bot of de aangetaste botten

Sommige schedelfracturen veroorzaken bijvoorbeeld bloedingen of zwellingen in de hersenen, waardoor het onderliggende hersenweefsel wordt samengedrukt en hersenbeschadiging optreedt.

Volgende symptomen treden mogelijk op bij een schedelfractuur:

• ademhalingsproblemen
• bewusteloosheid
• blauwe plekken achter de oren of onder de ogen
• bloedingen uit de oren, de neus of de ogen
• bloedingen uit een wonde
• braken
• een bult
• een heldere vloeistof lekt uit de oren of neus
• een langzame pols
• een stijve nek
• een verlies van darmcontrole (fecale incontinentie) of een verlies van blaascontrole (urine-incontinentie)
• een verlies van evenwicht
• een verminderd gezichtsvermogen (oogproblemen door hersentrauma)
• een zwakke plek in het gezicht
• een zwelling
• gevoelloosheid of verlamming
• hoofdpijn
• krampen
• misselijkheid
• oorsuizen of gehoorproblemen
• slaperigheid, verwardheid of prikkelbaarheid
• slikproblemen
• spraakverlies of een onduidelijke spraak
• veranderingen in de pupillen, zoals verwijde pupillen (mydriasis) of niet reageren op licht
• zich ziek voelen of overgeven

Alarmsymptomen

Bij een schedelbreuk moeten patiënten onmiddellijk medische hulp zoeken als ze de volgende symptomen ervaren:

• intense buikpijn
• onnodige bloeding in de urine
• onverklaarbare koorts
• een verhoogde hartslag
• ongewone zwelling in de onderbuik
• duidelijk zichtbare urine-ophoping
• symptomen van ernstige hersenbeschadiging zoals langdurig bewustzijnsverlies of ernstige verwarring

Diagnose en onderzoeken

Aangezien schedelbreuken optreden als gevolg van een ernstig hoofdtrauma, vindt de diagnose meestal plaats in een ziekenhuisomgeving. Een arts controleert eerst de hart- en longfunctie van de patiënt voordat hij een grondig lichamelijk onderzoek en vervolgens een neurologisch onderzoek uitvoert. De arts gebruikt de Glasgow Coma Scale (GCS) om uit te rekenen hoe ernstig de blessure is. Deze vorm van beoordeling houdt in dat de arts het bewustzijn van een patiënt bepaalt. Dit is nodig om vast te stellen of hersenschade waarschijnlijk is of niet. De arts controleert ook de pupillen door hierin een fel lichtje te laten schijnen. Normaal gesproken moeten de pupillen namelijk krimpen wanneer de arts hierin licht schijnt. Een verwijde pupil wijst mogelijk op een groot letsel. Andere testen om de ernst van een schedelfractuur te diagnosticeren en te beoordelen, omvatten een CT-scan, een röntgenfoto of een MRI-scan.

Behandeling van een schedelbreuk

EHBO-tips voor een patiënt met een vermoedelijke schedelbreuk zijn:

• de noodhulp bellen
• de ademhaling van de patiënt controleren en eventueel reanimatie starten
• de patiënt niet verplaatsen tenzij het onvermijdelijk is
• het hoofd en de nek niet bewegen wanneer de patiënt omwille van veiligheidsredenen verplaatst moet worden
• de plaats van de verwonding controleren en stevige druk op het letsel aanbrengen met een schone doek als er sprake is van een bloeding
• de originele doek op zijn plaats houden als de doek doorweekt is met bloed en een nieuwe doek bij aanbrengen terwijl de hulpverlener de doorbloede doek stevig blijft doordrukken
• geen uitstekende voorwerpen uit de plaats van verwonding verwijderen
• verstikking voorkomen als de patiënt overgeeft door de patiënt op de zij te draaien terwijl het hoofd en de nek stabiel blijven

Als de patiënt bij bewustzijn is maar een schedelfractuur of ernstig hoofdletsel heeft, moet hij onmiddellijk naar de eerste hulp worden gebracht voor verdere behandeling. Behandeling kan variëren afhankelijk van de ernst van de schedelfractuur en kan de volgende opties omvatten:

• Bij een gesloten schedelfractuur kan een arts gewoonlijk geen specifieke behandeling voorschrijven, maar wel het letsel monitoren en de symptomen behandelen, zoals hoofdpijn en misselijkheid.
• Bij een open schedelfractuur is chirurgische ingreep nodig om de blootgestelde hersenen te beschermen en om eventuele breukstukken van het schedelbot te verwijderen. Na de operatie wordt de patiënt vaak verzorgd met pijnmedicatie en mogelijk antibiotica om infecties te voorkomen.
• Bij ernstige gevallen van schedelfracturen kan het nodig zijn om aanvullende procedures uit te voeren, zoals craniotomie om beschadigd hersenweefsel te herstellen en de interne druk in de schedel te verminderen. Na een dergelijke ingreep kan revalidatie nodig zijn om het herstel van hersenfuncties en fysieke mogelijkheden te bevorderen.

Prognose

De prognose bij een schedelbreuk hangt sterk af van de ernst van het letsel en de behandeling die de patiënt ontvangt. Veel mensen herstellen volledig van een schedelfractuur met de juiste medische zorg, hoewel sommige patiënten blijvende gevolgen kunnen ervaren, zoals hoofdpijn, geheugenproblemen of andere neurologische aandoeningen. Herstel hangt af van de mate van hersenbeschadiging en de effectiviteit van de behandeling en revalidatie.

Complicaties

Complicaties van schedelfracturen kunnen variëren van mild tot ernstig en omvatten:

• infecties, zoals hersenvliesontsteking of abcessen
• hersenschade door compressie of bloeding
• vertraagde mentale of motorische ontwikkeling bij kinderen
• langdurige symptomen zoals hoofdpijn of epileptische aanvallen
• veranderingen in cognitieve functies of gedragsproblemen
• herhaaldelijk letsel aan het hoofd kan de kans op complicaties verhogen

Preventie

Preventieve maatregelen voor schedelfracturen omvatten:

• het dragen van een helm tijdens risicovolle activiteiten zoals fietsen, motorrijden of contact sporten
• het naleven van verkeersveiligheidsmaatregelen zoals het dragen van autogordels
• het verbeteren van de veiligheid in huis om valpartijen te voorkomen, vooral bij ouderen
• het implementeren van veiligheidsprotocollen in werkomgevingen met een verhoogd risico op hoofdletsel
• bewustwording van de symptomen van schedelfracturen en tijdige medische zorg bij hoofdletsel

Lees verder

• Hersentrauma: Hoofdletsel door trauma met veel symptomen
• Hoofdletsels bij kinderen voorkomen: Tips en adviezen
• Oogproblemen door hoofdtrauma en hersenschudding
• Valongelukken voorkomen: Preventie van valpartijen in huis
• Hersengezondheid: Tips voor goede hersenfunctie