Autonome dysreflexie: Symptomen door ruggenmergletsel

Autonome dysreflexie is een levensbedreigende aandoening waarbij bij patiënten met een ruggenmergletsel, iets gebeurt onder de plaats van het letsel waarop het lichaam abnormaal reageert. De patiënt krijgt dan te maken met onder andere veranderingen in de huidskleur, een hoge bloeddruk en spiersamentrekkingen. Een snelle medische behandeling is nodig omdat de aandoening anders leidt tot de dood. Een goede persoonlijke hygiëne vermindert tot slot het risico op autonome dysreflexie.

• Oorzaken van autonome dysreflexie
• Schade aan thoracale zenuwen
• Prikkel onder letsel
• Risicofactoren
• Symptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van autonome dysreflexie
• Prognose
• Complicaties
• Preventie

Oorzaken van autonome dysreflexie

Schade aan thoracale zenuwen

Autonome dysreflexie is een ernstig medisch probleem dat optreedt wanneer een letsel is opgetreden aan de thoracale zenuwen van de wervelkolom of daarboven (T6 of hoger).

Autonome dysreflexie komt voor bij volgende aandoeningen:

• een ernstig hoofdtrauma en ander hersenletsel
• een ruggenmergletsel (meest voorkomend)
• een subarachnoïde hemorragie (een vorm van een hersenbloeding tussen de hersenvliezen)
• het Guillain-Barré-syndroom (aandoening waarbij het immuunsysteem van het lichaam ten onrechte een deel van het zenuwstelsel aanvalt)

Prikkel onder letsel

Autonome dysreflexie treedt op wanneer een bepaalde prikkel plaatsvindt onder het niveau van de verwonding. Dit is bijvoorbeeld pijn of irritatie (zoals strakke kleding, iets dat de huid doet knellen, …) of een normale functie die het lichaam misschien niet opmerkt (zoals een volle blaas hebben en moeten plassen). Deze situaties veroorzaken een automatische reactie waardoor de bloeddruk stijgt. Naarmate de bloeddruk stijgt, vertraagt de hartslag en wordt deze onregelmatig. Het lichaam kan de bloeddruk niet normaal herstellen vanwege de beschadiging van het ruggenmerg. De enige manier om dingen weer normaal te maken, is door de situatie te veranderen, bijvoorbeeld door strakke kleding te verwijderen of de blaas te ledigen.

Risicofactoren

Volgende mogelijke factoren lokken autonome dystrofie uit bij patiënten met een ruggenmergletsel of andere aandoeningen waarbij schade aan de thoracale zenuwen is opgetreden. Deze lijst bevat de meest voorkomende prikkels:

• bloedvaten: een diep veneuze trombose (pijn en zwelling aan been of bekkengebied), een longembolie (afsluiting van een slagader in de longen)
• darmen: fecale impactie (vastzittende droge en harde brok ontlasting), constipatie, aambeien, galstenen
• huid: extreme temperaturen of snelle temperatuurwisselingen, het dragen van strakke kleding, ingegroeide nagels, een drukletsel, een brandwonden, blaren, zonnebrand, bevriezing
• maag: maagzweren of een maagontsteking
• orthopedisch: gebroken botten of andere verwondingen, een dislocatie (verplaatsing) van botten
• medicijnen: bijwerkingen van nasale decongestiva (zwelling van slijmvliezen in de neus verminderen), misoprostol, sympathicomimetica, het gebruik van illegale stimulerende middelen (drugs) zoals cocaïne en amfetaminen
• neurologisch: syringomyelie
• urinewegen: een overvolle blaas, urineweginfecties
• voortplanting: eierstokcysten, seksuele activiteit, menstruatie, vaginitis, bevalling, ejaculatie, epididymitis (pijnlijke ontsteking van bijbal), scrotumcompressie, testikeltorsie (verdraaiing van teelbal met pijn en zwelling), …

Symptomen

Sommige patiënten ervaren geen symptomen, zelfs wanneer een gevaarlijke stijging van de bloeddruk aanwezig is.

Patiënten met klachten vertonen één of meer van volgende tekenen:

• angst of zorgen
• blaas- of darmproblemen
• blozen of roodheid van de huid boven het niveau van het letsel
• duizeligheid of flauwvallen
• een hoge bloeddruk
• een koude, klamme huid onder het niveau van wervelkolomletsel
• een metaalachtige smaak in de mond
• een onregelmatige hartslag, een langzame of snelle polsslag
• een verstopte neus
• kippenvel onder het niveau van ruggenmergletsel.
• kloppende hoofdpijn
• koorts
• overmatig zweten en nachtzweten
• spiertrekkingen, vooral in de kaak
• veranderingen in de huidskleur (bleekheid, roodheid, een blauwgrijze huidskleur)
• wazig zien, verwijde pupillen (mydriasis)

Diagnose en onderzoeken

Vraaggesprek en lichamelijk onderzoek
De arts voert een volledig neurologisch onderzoek en een lichamelijk onderzoek uit nadat hij de patiënt bevraagd heeft over de medische geschiedenis. De arts wil bovendien informatie hebben inzake (de geschiedenis van) het medicatiegebruik van de patiënt. Dankzij deze informatie weet de arts welke bijkomende testen hij nog moet bestellen of (laten) uitvoeren.

Diagnostisch onderzoek
De patiënt krijgt mogelijk nog bijkomende onderzoeken zoals:

• een bloedonderzoek
• een CT-scan
• een elektrocardiografie (ecg: meting van de elektrische activiteit van het hart)
• een kanteltafeltest (bloeddruk testen als de lichaamspositie verandert)
• een lumbale punctie (ruggenprik: onderzoek van het hersenvocht)
• een MRI-scan
• een röntgenfoto
• een toxicologische screening (testen om alle medicijnen in de bloedbaan op te sporen)
• een urineonderzoek

Differentiële diagnose
Andere aandoeningen delen veel symptomen met autonome dysreflexie, maar hebben een andere oorzaak. Dankzij alle onderzoeken is de arts in staat om diverse differentiële diagnoses uit te sluiten zoals:

• een feochromocytoom (tumor van de bijnier met afgifte van hormonen)
• het carcinoïd syndroom (tumoren van de dunne darm, dikke darm, aanhangsel van de blindedarm en bronchiën in de longen)
• het neuroleptisch maligne syndroom (een aandoening veroorzaakt door sommige geneesmiddelen die leidt tot spierstijfheid, hoge koorts en slaperigheid)
• het serotoninesyndroom (geneesmiddelreactie die ervoor zorgt dat het lichaam teveel serotonine heeft, een chemische stof die wordt geproduceerd door zenuwcellen)
• thyrotoxicose (levensbedreigende complicatie van een overactieve schildklier met veel te hoge schildklierhormoonspiegels)

Behandeling van autonome dysreflexie

Autonome dysreflexie is levensbedreigend, dus het is belangrijk om het probleem snel te vinden en te behandelen. Een patiënt met symptomen van autonome dysreflexie moet eerst gaan zitten en het hoofd opheffen. Daarnaast moet hij alle strakke kledij verwijderen. De behandeling is voorts afhankelijk van de oorzaak. Als medicijnen of illegale drugs die symptomen veroorzaken, moeten deze meteen stopgezet worden. De arts moet verder alle onderliggende problemen behandelen, zoals obstipatie of een verstopte urinekatheter. Als een vertraging van de hartslag autonome dysreflexie veroorzaakt, zet de arts anticholinergica (zoals atropine) in. De arts behandelt een zeer hoge bloeddruk snel maar wel erg voorzichtig omdat een plotseling dalende bloeddruk ook symptomen veroorzaakt. Mogelijk is een pacemaker nodig voor een onstabiel hartritme.

Prognose

De prognose hangt af van de oorzaak. Patiënten met een autonome dysreflexie die door een medicijn symptomen krijgen, herstellen meestal wanneer dat medicijn gestopt is. Wanneer autonome dysreflexie het gevolg is van andere factoren, hangen de vooruitzichten af van hoe goed de arts de ziekte kan behandelen.

Complicaties

De patiënt ervaart soms bijwerkingen van de medicijnen die autonome dysreflexie behandelen. Verder veroorzaakt een langdurige, ernstige hoge bloeddruk mogelijk toevallen, bloedingen in de ogen, een beroerte, een hartstilstand of de dood.

Preventie

Om autonome dysreflexie te voorkomen, mag de patiënt geen medicijnen nemen die deze aandoening veroorzaken of verergeren. Bij patiënten met een dwarslaesie zijn volgende tips nuttig om autonome dysreflexie te voorkomen:

• blaasontstekingen voorkomen
• de blaas niet te vol laten lopen
• een goede darmzorg hanteren om constipatie te voorkomen
• een goede huidverzorging hanteren om doorligwonden en huidinfecties te voorkomen
• pijn laten behandelen

Lees verder

• Ruggenmergletsel (dwarslaesie): Schade aan ruggenmerg