Subarachnoïdale bloeding: Bloeding tussen hersenvliezen

Jaarlijks krijgen circa 1.000 mensen in Nederland te maken met een subarachnoïdale bloeding (SAB). Bij een subarachnoïdale bloeding vindt in de hersenen een bloeding plaats in de ruimte onder het middelste hersenvlies (arachnoidea of spinnenwebvlies). Meestal is deze bloeding tussen de hersenvliezen het gevolg van een scheur van een uitstulping van een slagader (aneurysma), al zijn ook andere oorzaken en risicofactoren bekend voor deze levensbedreigende aandoening. Naast zeer ernstige hoofdpijn krijgt een patiënt onder andere te maken met oogproblemen en veranderingen in de persoonlijkheid en het gedrag. Deze aandoening is een medische noodsituatie waarbij chirurgie vereist is om het leven van de patiënt te redden.

• Epidemiologie
• Oorzaken
• Risicofactoren
• Symptomen: Hoofdpijn, stijve nek en oogproblemen
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose
• Complicaties
• Preventie
• Praktische tips voor het omgaan met een subarachnoïdale bloeding
• Symptomen herkennen en tijdig handelen
• Rust en bedrust tijdens het herstel
• Medicatie en opvolging
• Dieet en voeding tijdens het herstel
• Psychologische steun en copingstrategieën
• Langzaam weer activiteiten oppakken
• Wanneer medische hulp inroepen?
• Misvattingen rond subarachnoïdale bloeding
• Een subarachnoïdale bloeding komt alleen voor bij oudere mensen
• Een subarachnoïdale bloeding veroorzaakt altijd hevige hoofdpijn
• Alleen mensen met een aneurysma krijgen een subarachnoïdale bloeding
• Een subarachnoïdale bloeding kan niet voorkomen bij mensen die geen risicofactoren hebben
• Subarachnoïdale bloedingen zijn altijd fataal
• Symptomen van een subarachnoïdale bloeding verschijnen altijd onmiddellijk
• Een subarachnoïdale bloeding is altijd te zien op een beeldvormend onderzoek zoals een CT-scan

Epidemiologie

De subarachnoïdale bloeding komt wereldwijd voor, maar de frequentie en prevalentie kunnen sterk variëren afhankelijk van de regio en bevolkingsgroepen. In Nederland worden jaarlijks ongeveer 1.000 gevallen van subarachnoïdale bloeding geregistreerd. De incidentie is ongeveer 10 tot 20 gevallen per 100.000 inwoners per jaar. De aandoening treft vaak volwassenen tussen de 40 en 60 jaar, hoewel het op elke leeftijd kan voorkomen. Vrouwen lijken iets vaker getroffen te worden dan mannen. De kans op een subarachnoïdale bloeding stijgt met de leeftijd en bij mensen met een familiegeschiedenis van de aandoening.

Oorzaken

Meestal heeft de patiënt bij deze vorm van een beroerte reeds een vaatafwijking, zoals een aneurysma (uitstulping in deel van een slagader), of een arterioveneuze malformatie (AVM) (wirwar van uitgezette bloedvaten in de hersenen). Meestal scheurt dergelijk hersenaneurysma waardoor een bloeding ontstaat. Daarnaast leiden een hoofdtrauma (vaak bij ouderen die hun hoofd stoten of bij jongeren die een auto-ongeval krijgen).

Risicofactoren

Aandoeningen
Volgende aandoeningen zijn geassocieerd met een subarachnoïdale bloeding:

• een bloedingsstoornis
• een geschiedenis van polycystische nieren (aandoening met bloed in de urine, een hoge bloeddruk en nierfalen)
• een hoge bloeddruk (hypertensie)
• een sterke familiegeschiedenis van aneurysma
• fibromusculaire dysplasie (aandoening met abnormale groei in wand van slagader) en andere bindweefselaandoeningen

Omgevingsfactoren

In bepaalde omstandigheden krijgt een patiënt sneller te maken met de hersenaandoening:

• geslacht: iets meer vrouwen dan mannen zijn getroffen
• het gebruik van bepaalde medicijnen, zoals bloedverdunners
• huidskleur: mensen met een zwarte huidskleur zijn vaker aangetast
• leeftijd: dit is op elke leeftijd mogelijk, maar vooral bij patiënten tussen de 45 en 70 jaar.
• overmatig alcoholgebruik
• roken

Symptomen: Hoofdpijn, stijve nek en oogproblemen

Bij een subarachnoïdale bloeding heeft de patiënt ernstige hoofdpijn die plotseling begint (donderslaghoofdpijn). De knallende of beukende pijn is erger aan de achterkant van het hoofd.

Andere symptomen zijn:

• beroerte-achtige symptomen, zoals een onduidelijke spraak en zwakte aan één kant van het lichaam
• een plotselinge verstijving van rug en nek, een naar achter gerichte houding (opisthotonus) (zelden)
• een stijve nek
• een verminderd bewustzijn en alertheid
• epileptische aanvallen
• gedragswijzigingen en persoonlijkheidsveranderingen, zoals een delirium, (acute verwardheid met wijzigingen in de hersenfunctie), verwardheid en prikkelbaarheid
• gevoelloosheid in lichaamsdeel
• misselijkheid en braken
• oogproblemen zoals lichtschuwheid (fotofobie), wazig zien, dubbelzien (diplopie), blinde vlekken zien, een tijdelijk verlies van het gezichtsvermogen in één oog, een hangend ooglid (ptosis), een verschil in pupilgrootte (anisocorie)
• spierpijn (vooral nekpijn en schouderpijn)

Alarmsymptomen

Alarmsymptomen van een subarachnoïdale bloeding kunnen zeer variëren, maar kunnen omvatten:

• extreme hoofdpijn die onverwacht en hevig begint
• snelle verslechtering van bewustzijn of alertheid
• plotselinge veranderingen in gedrag of persoonlijkheid
• ernstige en aanhoudende misselijkheid en braken

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek

Vaak heeft de patiënt een lichte tot matige verhoogde bloeddruk, koorts, een stijve nek en/of een versnelde hartslag (tachycardie) bij het lichamelijk onderzoek. Bij een neurologisch onderzoek, dat de arts eveneens uitvoert, bemerkt hij een verminderde zenuw- en hersenfunctie. Een oogonderzoek onthult verminderde oogbewegingen en stuwingspapil (zwelling van de oogzenuw door verhoogde hersendruk) en/of een netvliesbloeding.

Diagnostisch onderzoek
Mogelijk voert de arts een CT-scan (zonder contrastvloeistof) uit om een subarachnoïdale bloeding op te sporen. Niet altijd toont een scan afwijkingen, vooral bij een kleine bloeding. In dat geval voert de arts vaak nog een lumbale punctie (ruggenprik: onderzoek van hersenvocht) uit om de diagnose te bevestigen.

Andere mogelijke onderzoeken zijn:

• een CT-scan angiografie (met behulp van contrastvloeistof)
• een hersenangiografie van de bloedvaten van de hersenen
• een MRI-scan en MRA (magnetische resonantie angiografie) (zelden)
• een transcraniële Doppler-echografie (met dit onderzoek krijgt de arts een idee over de bloedstroom in de bloedvaten van de hersenen en kan hij afwijkingen vaststellen)

Behandeling

Medicamenteuze behandeling

De behandeling van de subarachnoïdale bloeding is gericht op de oorzaak en het voorkomen van complicaties. De arts kan verschillende medicijnen voorschrijven, waaronder:

• bloeddrukverlagers (om de bloeddruk te verlagen en complicaties te voorkomen)
• anticonvulsiva (tegen epileptische aanvallen)
• antifibrinolytica (om bloedingen te stoppen)
• analgetica (tegen pijn)

Chirurgische behandeling
In veel gevallen is chirurgische interventie noodzakelijk, zoals:

• het clipping van aneurysma (door een operatie via de schedel waarbij het aneurysma wordt afgesloten met een metalen clip)
• het endoveneuze coiling (door een katheter via de lies in de bloedvaten van de hersenen te plaatsen, waar een speciale draad wordt ingebracht die het aneurysma afsluit)
• in sommige gevallen decompressieve chirurgie (om druk in de hersenen te verlagen door een gedeelte van de schedel te verwijderen)

Ondersteunende zorg

Tijdens de ziekenhuisopname krijgt de patiënt vaak ondersteuning, waaronder:

• fysiotherapie (om motorische en andere lichamelijke functies te herstellen)
• logopedie (om spraakproblemen te behandelen)
• psychologische ondersteuning

Prognose

De prognose van een subarachnoïdale bloeding hangt af van de ernst van de bloeding, de snelheid van behandeling, de leeftijd en de algehele gezondheid van de patiënt. Ongeveer 30% van de patiënten overlijdt binnen 30 dagen na de bloeding. Van de patiënten die overleven, hebben velen langdurige complicaties, zoals epileptische aanvallen, cognitieve problemen, en motorische beperkingen. Een snelle medische interventie en nazorg kunnen de overlevingskansen verbeteren en complicaties verminderen.

Complicaties

Mogelijke complicaties na een subarachnoïdale bloeding zijn:

• hydrocephalus (waterhoofd: ophoping van hersenvocht in de hersenkamers)
• vasospasme (vernauwing van de hersenslagaders)
• herhaling van de bloeding
• langdurige neurologische schade
• trombo-embolie (bloedstolsel dat een andere vaatstructuur blokkeert)

Preventie

Preventieve maatregelen voor een subarachnoïdale bloeding kunnen omvatten:

• regelmatige controle van de bloeddruk
• gezonde levensstijl met een evenwichtig dieet en regelmatige lichaamsbeweging
• beperking van alcoholgebruik
• stoppen met roken
• regelmatige medische controles bij risicopatiënten, vooral bij een familiegeschiedenis van aneurysma’s of andere relevante aandoeningen

Praktische tips voor het omgaan met een subarachnoïdale bloeding

Een subarachnoïdale bloeding (SAB) is een ernstige aandoening waarbij er bloed in het gebied tussen de hersenen en de omliggende membranen terechtkomt. Dit type bloeding kan snel levensbedreigend zijn, en het is belangrijk om te begrijpen hoe je ermee om kunt gaan als je hiermee te maken krijgt. Hoewel de behandeling meestal intensief is, zijn er praktische stappen die je kunt nemen om het herstelproces te ondersteunen en te zorgen voor een goede follow-up.

Symptomen herkennen en tijdig handelen

De symptomen van een subarachnoïdale bloeding kunnen variëren, maar de meest voorkomende is plotselinge, hevige hoofdpijn die vaak wordt beschreven als de ergste hoofdpijn die je ooit hebt gehad. Naast de hoofdpijn kun je ook misselijkheid, braken, nekstijfheid, verwardheid, lichtgevoeligheid, en zelfs verlies van bewustzijn ervaren. Als je deze symptomen herkent, is het essentieel om onmiddellijk medische hulp in te schakelen. Tijdige diagnose en behandeling kunnen het verschil maken, dus wees alert en aarzel niet om snel actie te ondernemen.

Rust en bedrust tijdens het herstel

Na de acute fase van een subarachnoïdale bloeding is rust een van de belangrijkste onderdelen van je herstel. Je arts zal waarschijnlijk aanraden om veel te rusten en zware fysieke inspanningen te vermijden. Dit kan enige tijd duren, afhankelijk van de ernst van de bloeding en het herstelproces. Het is belangrijk om voldoende slaap te krijgen, stress te vermijden en lichamelijke activiteiten te beperken totdat je arts aangeeft dat je weer kunt beginnen met lichte oefeningen.

Medicatie en opvolging

Je arts kan medicatie voorschrijven om de druk in je hersenen te verlagen, hoofdpijn te verlichten of mogelijk bijkomende complicaties te voorkomen. Het is van groot belang dat je je strikt houdt aan het voorgeschreven medicatieregime en de aanwijzingen van je arts volgt. Vaak zal er een follow-upafspraak zijn voor verdere scans om het herstel van je hersenen te controleren. Regelmatige controles helpen ervoor te zorgen dat er geen complicaties optreden, zoals een tweede bloeding.

Dieet en voeding tijdens het herstel

Hoewel er geen specifiek dieet is voor het herstel van een subarachnoïdale bloeding, is het belangrijk om een evenwichtig en voedzaam voedingspatroon aan te houden om het herstel te ondersteunen. Eet voedingsmiddelen die rijk zijn aan antioxidanten, zoals fruit en groenten, om ontstekingen te verminderen en de hersenen te ondersteunen. Zorg ervoor dat je voldoende eiwitten binnenkrijgt om spierherstel te bevorderen. Vermijd alcohol en andere stoffen die de hersenen kunnen schaden en het herstel kunnen vertragen.

Psychologische steun en copingstrategieën

Een subarachnoïdale bloeding kan niet alleen fysieke gevolgen hebben, maar ook emotionele en mentale effecten, zoals angst, depressie of moeite met concentreren. Het is belangrijk om jezelf emotioneel te ondersteunen en therapie te overwegen als je merkt dat je moeite hebt om je emoties te verwerken. Psychotherapie kan nuttig zijn om te helpen bij het omgaan met de angst en onzekerheid die vaak gepaard gaan met zo'n ingrijpende gebeurtenis. Praat ook met familieleden en vrienden over je gevoelens en geef hen de ruimte om hun zorgen te uiten en jou te steunen.

Langzaam weer activiteiten oppakken

Wanneer je arts groen licht geeft voor een geleidelijke terugkeer naar je dagelijkse activiteiten, is het belangrijk om dit rustig en stap voor stap te doen. Begin met lichte taken en vermijd stressvolle situaties. Het kan zijn dat je nog enige tijd last hebt van vermoeidheid of cognitieve stoornissen, zoals geheugenverlies of moeite met concentreren. Wees geduldig met jezelf en verwacht niet te veel van jezelf in de eerste paar weken of maanden. Het herstel van een subarachnoïdale bloeding kan lang duren, dus geef jezelf voldoende tijd om volledig te herstellen.

Wanneer medische hulp inroepen?

Na een subarachnoïdale bloeding is het belangrijk om alert te blijven op tekenen van complicaties. Als je opnieuw hevige hoofdpijn ervaart, veranderingen in je gezichtsvermogen, verwarring, of een plotselinge verslechtering van je gezondheid, zoek dan onmiddellijk medische hulp. Deze symptomen kunnen wijzen op een herhaalde bloeding of andere complicaties. Aarzel niet om contact op te nemen met je arts als je twijfels hebt over je herstelproces of als je nieuwe symptomen ervaart.

Het leven met een subarachnoïdale bloeding vereist geduld, zorg en opvolging. Door aandacht te besteden aan je herstel en zorgvuldig de aanwijzingen van je arts op te volgen, kun je je kansen op volledig herstel verbeteren en het risico op complicaties minimaliseren.

Misvattingen rond subarachnoïdale bloeding

Een subarachnoïdale bloeding (SAB) is een ernstige bloeding in de ruimte tussen de hersenen en de hersenvliezen, wat vaak leidt tot plotselinge en intense hoofdpijn. Er bestaan echter verschillende misvattingen over deze aandoening die het moeilijk kunnen maken om de juiste behandeling en diagnose te krijgen.

Een subarachnoïdale bloeding komt alleen voor bij oudere mensen

Er heerst de misvatting dat een subarachnoïdale bloeding vooral oudere mensen treft. Hoewel het risico op een SAB verhoogd is bij ouderen, kan deze bloeding zich ook bij jongere mensen voordoen, vooral als er sprake is van onderliggende risicofactoren zoals een aangeboren zwakke bloedvatwand, een trauma of een hoge bloeddruk.

Een subarachnoïdale bloeding veroorzaakt altijd hevige hoofdpijn

De typische en bekende klacht van een subarachnoïdale bloeding is plotselinge, intense hoofdpijn, vaak omschreven als de ergste hoofdpijn die men ooit heeft gehad. Toch is het niet altijd zo dat iedereen met een SAB deze hevige hoofdpijn ervaart. Sommige patiënten kunnen milder symptomen vertonen, zoals een licht gevoel in het hoofd of een algemene malaise.

Alleen mensen met een aneurysma krijgen een subarachnoïdale bloeding

Veel mensen denken dat een subarachnoïdale bloeding altijd het gevolg is van een aneurysma, maar dit is niet waar. Hoewel aneurysma's een veelvoorkomende oorzaak zijn van SAB, kan de bloeding ook worden veroorzaakt door andere factoren, zoals trauma, bloedverdunners, of hoge bloeddruk.

Een subarachnoïdale bloeding kan niet voorkomen bij mensen die geen risicofactoren hebben

Een andere misvatting is dat een subarachnoïdale bloeding alleen voorkomt bij mensen met specifieke risicofactoren zoals roken, alcoholgebruik of een familiegeschiedenis van hersenenaandoeningen. Hoewel deze factoren het risico kunnen verhogen, kan een SAB zich ook voordoen bij mensen zonder bekende risicofactoren.

Subarachnoïdale bloedingen zijn altijd fataal

Een subarachnoïdale bloeding wordt vaak als een levensbedreigende aandoening gezien, en hoewel het inderdaad een ernstige aandoening is, betekent dit niet dat het altijd fataal is. De overlevingskansen hangen sterk af van de grootte van de bloeding, hoe snel er medische hulp wordt ingeschakeld, en de algehele gezondheid van de patiënt. Vroegtijdige detectie en behandeling kunnen de uitkomst aanzienlijk verbeteren.

Symptomen van een subarachnoïdale bloeding verschijnen altijd onmiddellijk

Veel mensen denken dat de symptomen van een subarachnoïdale bloeding onmiddellijk verschijnen na het optreden van de bloeding. In werkelijkheid kunnen sommige symptomen zich geleidelijk ontwikkelen, wat kan leiden tot vertraging in de diagnose. Symptomen zoals misselijkheid, braken, en verwarring kunnen subtieler beginnen en later verergeren.

Een subarachnoïdale bloeding is altijd te zien op een beeldvormend onderzoek zoals een CT-scan

Hoewel beeldvormende onderzoeken zoals een CT-scan of MRI vaak cruciaal zijn voor het diagnosticeren van een subarachnoïdale bloeding, kunnen in sommige gevallen de bloeding of de schade aan de hersenen moeilijk te detecteren zijn, vooral als de bloeding klein is of als de patiënt op het moment van het onderzoek niet in een acute fase verkeert. In sommige gevallen kunnen aanvullende onderzoeken nodig zijn om een definitieve diagnose te stellen.