Opisthotonus: Naar achter gerichte houding (bij zuigelingen)

Opisthotonus is een symptoom waarbij een patiënt zijn lichaam krampachtig achterover strekt. Deze naar achter gerichte houding is meestal een onderdeel van een ernstige aandoening of een medisch probleem dat de hersenen of het zenuwstelsel aantast. Enkele voorbeelden hiervan zijn tetanus, epileptische aanvallen of een hersentumor. Vooral zuigelingen zijn getroffen. De patiënt zoekt bij opisthotonus zo snel mogelijk medische hulp op. Hij krijgt dan een geschikte behandeling.

• Synoniemen van opisthotonus
• Oorzaken: Aandoening of medisch probleem, medicatie en alcohol
• Aandoening of medisch probleem
• Medicatie
• Alcohol
• Symptomen: Naar achter gerichte houding
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose
• Complicaties van opisthotonus
• Spier- en gewrichtsproblemen
• Ademhalingsproblemen
• Neurologische schade
• Infecties
• Psychologische impact
• Beperkingen in dagelijkse activiteiten
• Complicaties van de onderliggende aandoening
• Preventie
• Contact en ondersteuning

Synoniemen van opisthotonus

Opisthotonus is ook bekend onder de volgende synoniemen:

• Arc de cercle
• Opisthotonos

Oorzaken: Aandoening of medisch probleem, medicatie en alcohol

Sterke spierspasmen veroorzaken de vreemde lichaamshouding. Opisthotonus komt voor bij een onderliggende aandoening, door medicatie of door zuigelingen waarvan de moeder veel alcohol drinkt (alcoholmisbruik).

Aandoening of medisch probleem

Opisthotonus vindt vaak plaats bij een onderliggende aandoening of een ander medisch probleem dat vooral gerelateerd is aan een verminderde hersenfunctie of een verwonding of probleem met het zenuwstelsel. Enkele voorbeelden hiervan zijn bloedingen in de hersenen zoals een subarachnoïdale bloeding (bloeding tussen hersenvliezen met hoofdpijn, stijve nek en oogproblemen), de ziekte van Gaucher (ophoping van vetten in organen), de ziekte van Krabbe (neurodegeneratieve aandoening), een ernstig hoofdletsel, epileptische aanvallen, een ernstige elektrolytenonbalans, groeihormoondeficiëntie (aandoening met tekort aan groeihormonen) (af en toe), een hersentumor, het Arnold-Chiari-syndroom, het stijve persoon-syndroom, meningitis (hersenvliesontsteking met hoofdpijn, koorts en een stijve nek), tetanus (bacteriële infectieziekte met verstijvende krampen door besmetting met bacteriën die (meestal) via de grond in wonden terechtkomen) en vormen van chemische vergiftiging (glutaarzuur acidurie en organische acidemie).

Medicatie

Sommige antipsychotica veroorzaken eveneens een acute dystonische reactie, in medische termen bekend als “hysterie,” waarbij opisthotonus optreedt. Ook bronchodilatoren (luchtwegverwijders) die de patiënt met astma of chronische bronchitis (ontsteking van de luchtpijpvertakkingen) gebruikt, kunnen soms resulteren in een overdosis.

Alcohol

In zeldzame gevallen hebben baby's van vrouwen die grote hoeveelheden alcohol drinken tijdens de zwangerschap opisthotonus te wijten aan alcoholontwenning.

Symptomen: Naar achter gerichte houding

Opisthotonus komt veel vaker voor bij zuigelingen en kinderen dan bij volwassenen, en de symptomen van opisthotonus zijn vaak ernstiger bij zuigelingen. Dit komt voornamelijk omdat zuigelingen en kinderen een minder ontwikkeld zenuwstelsel hebben. De symptomen treden vaak plotseling op en komen meermaals terug. De intensiteit en frequentie van de spierspasmen variëren per patiënt.

De patiënt is meestal stijf en de rug is sterk gebogen met het hoofd naar achteren gekanteld. De armen en handen bewegen ook in een stijve manier als gevolg van de spierkrampen. In liggende houding raken alleen de achterkant van het hoofd en de hielen de ondergrond. De houding van de patiënt met opisthotonus lijkt op een soort achterwaartse brug (turnhouding).

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek

Opisthotonus is een symptoom van een andere aandoening die vaak een medische noodsituatie is. De patiënt zoekt dan ook zo snel mogelijk hulp in het ziekenhuis of bij een arts, waar de aandoening zal worden gediagnosticeerd en behandeld. Volgende zichtbare symptomen kunnen optreden: aanhoudend huilen, een snelle hartslag (tachycardie), extreme slaperigheid, hoge koorts, misselijkheid, verwardheid en zweten.

Overdosis astmamedicatie

Bij een overdosis van astmamedicatie kunnen de volgende zichtbare symptomen optreden: blauwe lippen en nagels, braken, een hoge hartslag, krampen, misselijkheid, ademhalingsproblemen, een snelle ademhaling (tachypneu) en verwijde pupillen.

Hersenbloeding

Bij een hersenbloeding kunnen de volgende symptomen optreden: gevoeligheid voor licht (fotofobie), misselijkheid, problemen met het gezichtsvermogen, spierpijn in de nek en schouders, een stijve nek en een verminderde alertheid.

Tetanus

Bij tetanusinfecties komen de volgende symptomen voor: een stijve kaak, stijve nek en buikspieren, en slikproblemen.

[IMAGE=874649646653=RIGHT]

Ruggenprik

Diagnostisch onderzoek

De arts voert een volledig bloedonderzoek uit. Daarnaast neemt hij een cerebrospinale vloeistofcultuur. Dit betekent dat een staaltje van het hersenvocht wordt genomen en in het laboratorium wordt onderzocht. Hiervoor is een lumbale punctie (ruggenprik: onderzoek van hersenvocht) nodig. Andere beeldvormende onderzoeken die informatie verschaffen over de onderliggende aandoening zijn een MRI-scan en een CT-scan.

Behandeling

De behandeling is afhankelijk van de oorzaak van opisthotonus. Antibiotica worden gebruikt om de bacteriële vorm van meningitis te behandelen. De virale vorm wordt behandeld met pijnstillers, rust en intraveneuze vochttoediening. Bij het Arnold-Chiari-syndroom, een hersenbloeding en bij overtollig hersenvocht is een operatie nodig. Medicatie ondersteunt en verlicht de symptomen van tetanus. Intraveneuze vochttoediening (dit wordt door de arts via een ader toegediend) is ook noodzakelijk bij een overdosis van astmamedicatie.

Prognose

De prognose voor patiënten met opisthotonus hangt sterk af van de onderliggende oorzaak. Bij tijdige en adequate behandeling van de oorzaak kan de prognose gunstig zijn. In gevallen van ernstige aandoeningen kan de prognose echter minder positief zijn en kunnen blijvende gevolgen optreden.

Complicaties van opisthotonus

Opisthotonus kan leiden tot verschillende complicaties, afhankelijk van de onderliggende oorzaak en de ernst van de aandoening. De belangrijkste complicaties zijn:

Spier- en gewrichtsproblemen

Door de continue spierspasmen en de abnormale lichaamshouding kunnen er ernstige spier- en gewrichtsproblemen ontstaan. De constante spanning kan leiden tot spiercontracturen, waarbij spieren in een verkorte positie blijven hangen, en gewrichtsvervorming door de ongewone belasting van de gewrichten.

Ademhalingsproblemen

In ernstige gevallen kan de kromming van de rug de ademhalingsspieren beïnvloeden en de longcapaciteit verminderen. Dit kan leiden tot ademhalingsproblemen, waaronder moeite met ademhalen en een verhoogd risico op ademhalingsinfecties.

Neurologische schade

Langdurige opisthotonus kan leiden tot verdere neurologische schade, vooral als het veroorzaakt wordt door een aandoening zoals een hersentumor of een ernstige hersenbloeding. Deze schade kan resulteren in blijvende motorische en cognitieve beperkingen.

Infecties

Bij patiënten die geïmmobiliseerd raken door opisthotonus bestaat het risico op doorligwonden (decubitus) en secundaire infecties. Langdurig liggen in een ongebruikelijke houding kan de huid door druk en wrijving kwetsbaar maken voor infecties.

Psychologische impact

De ernst van opisthotonus kan leiden tot psychologische problemen zoals angst en depressie, zowel bij de patiënt als bij hun familie. De stress van het omgaan met een ernstige aandoening kan mentale gezondheid beïnvloeden.

Beperkingen in dagelijkse activiteiten

De abnormale lichaamshouding kan de patiënt ernstig beperken in dagelijkse activiteiten en zelfzorg. Dit kan leiden tot verminderde kwaliteit van leven en afhankelijkheid van zorgverleners.

Complicaties van de onderliggende aandoening

De complicaties van opisthotonus zijn vaak gerelateerd aan de onderliggende aandoening die het symptoom veroorzaakt. Bijvoorbeeld, als opisthotonus wordt veroorzaakt door een hersentumor, kunnen de bijkomende complicaties van de tumor, zoals verhoogde intracraniale druk of verspreiding naar andere delen van de hersenen, optreden.

Preventie

Preventie van opisthotonus richt zich voornamelijk op het vermijden van de onderliggende oorzaken. Dit omvat het voorkomen van hersen- en zenuwstelselaandoeningen, het vermijden van schadelijke medicatie en het beperken van alcoholgebruik tijdens de zwangerschap. Regelmatige medische controles en het nemen van preventieve maatregelen kunnen helpen bij het verminderen van het risico op opisthotonus.

Contact en ondersteuning

Voor verdere informatie en ondersteuning kunnen patiënten en hun families terecht bij gespecialiseerde medische centra en ondersteuningsgroepen voor neurologische aandoeningen. Het is raadzaam om contact op te nemen met een arts voor specifieke richtlijnen en ondersteuning op maat.