Opisthotonus: Naar achter gerichte houding (bij zuigelingen)

Opisthotonus is een symptoom waarbij een patiënt zijn lichaam krampachtig achterover strekt. Deze naar achter gerichte houding is meestal een onderdeel van een ernstige aandoening of een medisch probleem dat de hersenen of het zenuwstelsel aantast. Enkele voorbeelden hiervan zijn tetanus, epileptische aanvallen of een hersentumor. Vooral zuigelingen zijn getroffen. De patiënt zoekt bij opisthotonus zo snel mogelijk medische hulp op. Hij krijgt dan een geschikte behandeling.

• Synoniemen van opisthotonus
• Epidemiologie
• Incidentie van opisthotonus bij zuigelingen
• Verband met andere aandoeningen
• Mechanisme
• Spiercontracties en neurologische basis
• Neurologische schade als oorzaak
• Oorzaken: Aandoening of medisch probleem, medicatie en alcohol
• Aandoening of medisch probleem
• Medicatie
• Alcohol
• Symptomen: Naar achter gerichte houding
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose
• Complicaties van opisthotonus
• Spier- en gewrichtsproblemen
• Ademhalingsproblemen
• Neurologische schade
• Infecties
• Psychologische impact
• Beperkingen in dagelijkse activiteiten
• Complicaties van de onderliggende aandoening
• Preventie
• Contact en ondersteuning
• Praktische tips voor het omgaan met opisthotonus
• Medische behandeling en medicatie
• Fysieke therapie en oefeningen
• Zorg voor een veilige omgeving
• Ademhalingstechnieken voor ontspanning
• Pijnbestrijding en comfort
• Ondersteuning van zorgverleners en familie
• Langdurige zorg en opvolging
• Emotionele en mentale gezondheid
• Voeding en hydratatie

Synoniemen van opisthotonus

Opisthotonus is ook bekend onder de volgende synoniemen:

• Arc de cercle
• Opisthotonos

Epidemiologie

Incidentie van opisthotonus bij zuigelingen

Opisthotonus is een zeldzame aandoening die vooral voorkomt bij zuigelingen, maar kan ook optreden bij oudere kinderen en volwassenen. De incidentie van opisthotonus bij zuigelingen is relatief laag, maar het is vaak gerelateerd aan ernstige onderliggende neurologische aandoeningen, zoals hersenbeschadiging of infecties. De aandoening komt voor bij ongeveer 1-3% van alle zuigelingen met neurologische aandoeningen.

Verband met andere aandoeningen

Opisthotonus wordt vaak geassocieerd met aandoeningen zoals meningitis, encefalitis, herseninfarcten of andere vormen van hersenbeschadiging. Het kan ook optreden bij neurologische infecties zoals tetanus of bij metabole stoornissen die het zenuwstelsel beïnvloeden. Aangezien het vaak een symptoom is van een onderliggende aandoening, is het belangrijk om een gedetailleerde medische evaluatie uit te voeren om de oorzaak te identificeren.

Mechanisme

Spiercontracties en neurologische basis

Opisthotonus wordt gekarakteriseerd door langdurige en oncontroleerbare spiercontracties die leiden tot een achterwaartse kromming van de wervelkolom en het hoofd. Deze contracties ontstaan door een verstoring in de signalen van het centrale zenuwstelsel die de spieren aansteken. Het mechanisme wordt vaak geassocieerd met schade aan de hersenstam, die de spierspanning en reflexen reguleert.

Neurologische schade als oorzaak

De spiercontracties die optreden bij opisthotonus worden vaak veroorzaakt door beschadiging van de hersenen of het ruggenmerg, die normaal gesproken de spierfunctie regelen. Dit kan het gevolg zijn van infecties, hersenbeschadigingen door trauma, of andere neurologische aandoeningen die het zenuwstelsel beïnvloeden, zoals convulsies of metabole aandoeningen.

Oorzaken: Aandoening of medisch probleem, medicatie en alcohol

Sterke spierspasmen veroorzaken de vreemde lichaamshouding. Opisthotonus komt voor bij een onderliggende aandoening, door medicatie of door zuigelingen waarvan de moeder veel alcohol drinkt (alcoholmisbruik).

Aandoening of medisch probleem

Opisthotonus vindt vaak plaats bij een onderliggende aandoening of een ander medisch probleem dat vooral gerelateerd is aan een verminderde hersenfunctie of een verwonding of probleem met het zenuwstelsel. Enkele voorbeelden hiervan zijn bloedingen in de hersenen zoals een subarachnoïdale bloeding (bloeding tussen hersenvliezen met hoofdpijn, stijve nek en oogproblemen), de ziekte van Gaucher (ophoping van vetten in organen), de ziekte van Krabbe (neurodegeneratieve aandoening), een ernstig hoofdletsel, epileptische aanvallen, een ernstige elektrolytenonbalans, groeihormoondeficiëntie (aandoening met tekort aan groeihormonen) (af en toe), een hersentumor, het Arnold-Chiari-syndroom, het stijve persoon-syndroom, meningitis (hersenvliesontsteking met hoofdpijn, koorts en een stijve nek), tetanus (bacteriële infectieziekte met verstijvende krampen door besmetting met bacteriën die (meestal) via de grond in wonden terechtkomen) en vormen van chemische vergiftiging (glutaarzuur acidurie en organische acidemie).

Medicatie

Sommige antipsychotica veroorzaken eveneens een acute dystonische reactie, in medische termen bekend als “hysterie,” waarbij opisthotonus optreedt. Ook bronchodilatoren (luchtwegverwijders) die de patiënt met astma of chronische bronchitis (ontsteking van de luchtpijpvertakkingen) gebruikt, kunnen soms resulteren in een overdosis.

Alcohol

In zeldzame gevallen hebben baby's van vrouwen die grote hoeveelheden alcohol drinken tijdens de zwangerschap opisthotonus te wijten aan alcoholontwenning.

Symptomen: Naar achter gerichte houding

Opisthotonus komt veel vaker voor bij zuigelingen en kinderen dan bij volwassenen, en de symptomen van opisthotonus zijn vaak ernstiger bij zuigelingen. Dit komt voornamelijk omdat zuigelingen en kinderen een minder ontwikkeld zenuwstelsel hebben. De symptomen treden vaak plotseling op en komen meermaals terug. De intensiteit en frequentie van de spierspasmen variëren per patiënt.

De patiënt is meestal stijf en de rug is sterk gebogen met het hoofd naar achteren gekanteld. De armen en handen bewegen ook in een stijve manier als gevolg van de spierkrampen. In liggende houding raken alleen de achterkant van het hoofd en de hielen de ondergrond. De houding van de patiënt met opisthotonus lijkt op een soort achterwaartse brug (turnhouding).

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek

Opisthotonus is een symptoom van een andere aandoening die vaak een medische noodsituatie is. De patiënt zoekt dan ook zo snel mogelijk hulp in het ziekenhuis of bij een arts, waar de aandoening zal worden gediagnosticeerd en behandeld. Volgende zichtbare symptomen kunnen optreden: aanhoudend huilen, een snelle hartslag (tachycardie), extreme slaperigheid, hoge koorts, misselijkheid, verwardheid en zweten.

Overdosis astmamedicatie

Bij een overdosis van astmamedicatie kunnen de volgende zichtbare symptomen optreden: blauwe lippen en nagels, braken, een hoge hartslag, krampen, misselijkheid, ademhalingsproblemen, een snelle ademhaling (tachypneu) en verwijde pupillen.

Hersenbloeding

Bij een hersenbloeding kunnen de volgende symptomen optreden: gevoeligheid voor licht (fotofobie), misselijkheid, problemen met het gezichtsvermogen, spierpijn in de nek en schouders, een stijve nek en een verminderde alertheid.

Tetanus

Bij tetanusinfecties komen de volgende symptomen voor: een stijve kaak, stijve nek en buikspieren, en slikproblemen.

[IMAGE=874649646653=RIGHT]

Ruggenprik

Diagnostisch onderzoek

De arts voert een volledig bloedonderzoek uit. Daarnaast neemt hij een cerebrospinale vloeistofcultuur. Dit betekent dat een staaltje van het hersenvocht wordt genomen en in het laboratorium wordt onderzocht. Hiervoor is een lumbale punctie (ruggenprik: onderzoek van hersenvocht) nodig. Andere beeldvormende onderzoeken die informatie verschaffen over de onderliggende aandoening zijn een MRI-scan en een CT-scan.

Behandeling

De behandeling is afhankelijk van de oorzaak van opisthotonus. Antibiotica worden gebruikt om de bacteriële vorm van meningitis te behandelen. De virale vorm wordt behandeld met pijnstillers, rust en intraveneuze vochttoediening. Bij het Arnold-Chiari-syndroom, een hersenbloeding en bij overtollig hersenvocht is een operatie nodig. Medicatie ondersteunt en verlicht de symptomen van tetanus. Intraveneuze vochttoediening (dit wordt door de arts via een ader toegediend) is ook noodzakelijk bij een overdosis van astmamedicatie.

Prognose

De prognose voor patiënten met opisthotonus hangt sterk af van de onderliggende oorzaak. Bij tijdige en adequate behandeling van de oorzaak kan de prognose gunstig zijn. In gevallen van ernstige aandoeningen kan de prognose echter minder positief zijn en kunnen blijvende gevolgen optreden.

Complicaties van opisthotonus

Opisthotonus kan leiden tot verschillende complicaties, afhankelijk van de onderliggende oorzaak en de ernst van de aandoening. De belangrijkste complicaties zijn:

Spier- en gewrichtsproblemen

Door de continue spierspasmen en de abnormale lichaamshouding kunnen er ernstige spier- en gewrichtsproblemen ontstaan. De constante spanning kan leiden tot spiercontracturen, waarbij spieren in een verkorte positie blijven hangen, en gewrichtsvervorming door de ongewone belasting van de gewrichten.

Ademhalingsproblemen

In ernstige gevallen kan de kromming van de rug de ademhalingsspieren beïnvloeden en de longcapaciteit verminderen. Dit kan leiden tot ademhalingsproblemen, waaronder moeite met ademhalen en een verhoogd risico op ademhalingsinfecties.

Neurologische schade

Langdurige opisthotonus kan leiden tot verdere neurologische schade, vooral als het veroorzaakt wordt door een aandoening zoals een hersentumor of een ernstige hersenbloeding. Deze schade kan resulteren in blijvende motorische en cognitieve beperkingen.

Infecties

Bij patiënten die geïmmobiliseerd raken door opisthotonus bestaat het risico op doorligwonden (decubitus) en secundaire infecties. Langdurig liggen in een ongebruikelijke houding kan de huid door druk en wrijving kwetsbaar maken voor infecties.

Psychologische impact

De ernst van opisthotonus kan leiden tot psychologische problemen zoals angst en depressie, zowel bij de patiënt als bij hun familie. De stress van het omgaan met een ernstige aandoening kan mentale gezondheid beïnvloeden.

Beperkingen in dagelijkse activiteiten

De abnormale lichaamshouding kan de patiënt ernstig beperken in dagelijkse activiteiten en zelfzorg. Dit kan leiden tot verminderde kwaliteit van leven en afhankelijkheid van zorgverleners.

Complicaties van de onderliggende aandoening

De complicaties van opisthotonus zijn vaak gerelateerd aan de onderliggende aandoening die het symptoom veroorzaakt. Bijvoorbeeld, als opisthotonus wordt veroorzaakt door een hersentumor, kunnen de bijkomende complicaties van de tumor, zoals verhoogde intracraniale druk of verspreiding naar andere delen van de hersenen, optreden.

Preventie

Preventie van opisthotonus richt zich voornamelijk op het vermijden van de onderliggende oorzaken. Dit omvat het voorkomen van hersen- en zenuwstelselaandoeningen, het vermijden van schadelijke medicatie en het beperken van alcoholgebruik tijdens de zwangerschap. Regelmatige medische controles en het nemen van preventieve maatregelen kunnen helpen bij het verminderen van het risico op opisthotonus.

Contact en ondersteuning

Voor verdere informatie en ondersteuning kunnen patiënten en hun families terecht bij gespecialiseerde medische centra en ondersteuningsgroepen voor neurologische aandoeningen. Het is raadzaam om contact op te nemen met een arts voor specifieke richtlijnen en ondersteuning op maat.

Praktische tips voor het omgaan met opisthotonus

Opisthotonus is een zeldzame aandoening waarbij er een abnormale spierspanning optreedt, wat leidt tot een ernstige en vaak pijnlijk verkramping van de rug- en nekspieren. Deze aandoening kan het lichaam in een boogvormige positie trekken, waarbij het hoofd en de voeten naar achteren worden gedwongen. Het kan veroorzaakt worden door verschillende onderliggende aandoeningen, zoals hersenbeschadiging, infecties of neurologische stoornissen. Het omgaan met opisthotonus vereist vaak medische behandeling, evenals ondersteunende zorg en aanpassingen in het dagelijks leven om de symptomen te verlichten en de functionaliteit te behouden.

Medische behandeling en medicatie

Opisthotonus wordt vaak behandeld met medicatie die gericht is op het verminderen van de spierspanning en het verlichten van de symptomen. Spierontspanners zoals baclofen, diazepam of tizanidine kunnen helpen om de abnormale spiercontracties te verlichten. In sommige gevallen kan het nodig zijn om meer gerichte behandelingen te ondergaan, zoals fysiotherapie of zelfs chirurgische ingrepen om de onderliggende oorzaak van de aandoening aan te pakken. Het is belangrijk om samen te werken met je arts om de juiste behandeling voor jouw situatie te bepalen en de voortgang van de aandoening regelmatig te controleren.

Fysieke therapie en oefeningen

Fysiotherapie speelt een cruciale rol bij het beheersen van de symptomen van opisthotonus. Een fysiotherapeut kan je helpen met oefeningen die gericht zijn op het verbeteren van de mobiliteit en het verminderen van de spierverkrampingen. Dit kan onder andere rek- en strekoefeningen omvatten, evenals technieken voor het verbeteren van de houding en het versterken van spieren die mogelijk verzwakt zijn door de langdurige spierspanning. Fysiotherapie kan helpen om de boogvormige houding te verlichten en je algehele mobiliteit te verbeteren.

Zorg voor een veilige omgeving

Omdat opisthotonus kan leiden tot oncontroleerbare bewegingen en verkramping van de spieren, kan het risicovol zijn om je zonder extra ondersteuning te bewegen. Het is belangrijk om je omgeving aan te passen om valrisico’s te verkleinen en jezelf veilig te houden. Dit kan onder andere het installeren van leuningen in de badkamer, het gebruik van antislipmatten, en het aanpassen van meubels om gemakkelijker te kunnen bewegen omvatten. Als je mobiliteit ernstig wordt belemmerd, kunnen hulpmiddelen zoals een rolstoel of een looprek nuttig zijn om je zelfstandigheid te behouden.

Ademhalingstechnieken voor ontspanning

Opisthotonus kan vaak gepaard gaan met verhoogde spierspanning en stress, wat de symptomen kan verergeren. Ademhalingstechnieken kunnen je helpen om te ontspannen en de spierspanning te verminderen. Diepe ademhalingsoefeningen en technieken zoals de buikademhaling kunnen helpen om de spieren te ontspannen, waardoor de pijn en spanning afnemen. Het kan ook nuttig zijn om yoga of meditatie te proberen als ontspanningsmethoden die je helpen stress te verminderen en je lichaam in een meer ontspannen toestand te brengen.

Pijnbestrijding en comfort

De voortdurende spierspanning die gepaard gaat met opisthotonus kan leiden tot aanzienlijke pijn en ongemak. Pijnstillers zoals paracetamol of ontstekingsremmers kunnen nuttig zijn om de pijn te verlichten, maar het is belangrijk om deze medicijnen alleen te gebruiken onder begeleiding van je arts. Fysieke comfortmaatregelen zoals het gebruik van warme of koude kompressen op de gespannen spieren kunnen ook helpen om pijn te verminderen. Het dragen van comfortabele kleding en schoenen die de druk op je lichaam verminderen, kan de algehele comfort verbeteren.

Ondersteuning van zorgverleners en familie

Omdat opisthotonus vaak een langdurige aandoening is die de mobiliteit en het dagelijks functioneren beïnvloedt, is het belangrijk om steun te zoeken van zorgverleners, familie en vrienden. Zij kunnen je helpen bij dagelijkse taken, zoals het verzorgen van je persoonlijke hygiëne, het aankleden of het verplaatsen van de kamer. Het delen van je ervaringen en gevoelens met anderen kan ook helpen bij het emotioneel verwerken van de aandoening en het vinden van manieren om ermee om te gaan. Het hebben van een ondersteunend netwerk kan de kwaliteit van je leven aanzienlijk verbeteren.

Langdurige zorg en opvolging

Omdat opisthotonus vaak het gevolg is van een onderliggende aandoening, zoals een neurologische aandoening of hersenletsel, is langdurige medische zorg essentieel. Regelmatige opvolging bij je arts is belangrijk om de voortgang van de aandoening te monitoren en behandelingsplannen aan te passen wanneer dat nodig is. Dit kan onder meer het testen van nieuwe medicatie, het evalueren van de effectiviteit van fysiotherapie, en het controleren van de algehele gezondheid van je zenuwstelsel omvatten. Blijf je arts op de hoogte houden van eventuele veranderingen in je symptomen.

Emotionele en mentale gezondheid

Leven met een aandoening zoals opisthotonus kan emotioneel en mentaal uitdagend zijn, vooral als het invloed heeft op je dagelijks functioneren en onafhankelijkheid. Het kan nuttig zijn om psychologische ondersteuning te zoeken, zoals therapie, om om te gaan met de gevoelens van frustratie, angst of verdriet die kunnen ontstaan. Steungroepen voor mensen met neurologische aandoeningen kunnen ook waardevol zijn, omdat je daar ervaringen kunt delen met anderen die soortgelijke uitdagingen doormaken.

Voeding en hydratatie

Hoewel voeding geen directe invloed heeft op de symptomen van opisthotonus, is een gezond en evenwichtig voedingspatroon belangrijk voor het behoud van je algehele gezondheid, vooral als je medicijnen gebruikt. Zorg ervoor dat je voldoende vocht binnenkrijgt en eet een gevarieerd dieet rijk aan vitaminen, mineralen en eiwitten, wat kan bijdragen aan spiergezondheid en herstel. Praat met een diëtist om een voedingsplan te ontwikkelen dat bijdraagt aan je welzijn en de energie ondersteunt die je nodig hebt voor dagelijkse activiteiten.

Met de juiste behandeling, aanpassingen en ondersteuning kun je de symptomen van opisthotonus beheersen en je kwaliteit van leven verbeteren. Het is belangrijk om geduldig te zijn, met je zorgverleners samen te werken en je omgeving te betrekken bij het omgaan met de aandoening.