Beroepsastma: Stoffen in werkomgeving vernauwen luchtwegen

Beroepsastma is wereldwijd de meest voorkomende werkgerelateerde longaandoening in de ontwikkelde landen. Onder andere bakkers, houtbewerkers, kappers, metaalbewerkers en werknemers in de plasticindustrie lopen door hun werkomgeving een hoger risico op astma. Beroepsastma is een longaandoening waarbij de stoffen uit de werkomgeving de luchtwegen van de longen vernauwen. De patiënt krijgt hierdoor astmagerelateerde symptomen, waaronder een piepende ademhaling, kortademigheid en hoesten. De beste behandeling bestaat uit een verminderde blootstelling aan de stof, hetgeen voor de patiënt niet altijd eenvoudig te realiseren is. Beschermende kledij is daarom aanbevolen.

• Synoniemen beroepsastma
• Epidemiologie beroepsastma
• Risicofactoren longaandoening
• Oorzaken: Blootstelling aan stoffen in werkomgeving vernauwen luchtwegen
• Symptomen van astma: Piepende ademhaling en pijn op de borst
• Alarmsymptomen van beroepsastma
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van beroepsastma
• Prognose
• Complicaties
• Preventie van beroepsastma

Synoniemen beroepsastma

Beroepsastma is ook gekend onder deze synoniemen

• astma - beroepsmatige blootstelling
• irriterend geïnduceerde reactieve luchtwegen dysfunctie syndroom

Epidemiologie beroepsastma

Beroepsastma is wereldwijd een significante oorzaak van werkgerelateerde gezondheidsproblemen. De prevalentie varieert per sector, maar sommige beroepen tonen een hogere incidentie van beroepsastma. Anno augustus 2024 is beroepsastma in veel ontwikkelde landen verantwoordelijk voor 10-25% van alle astmagevallen bij volwassenen. De incidentie is lager in landen met strikte arbeidsveiligheidsnormen, maar blijft een belangrijk probleem in sectoren met hoge blootstelling aan irriterende stoffen.

Risicofactoren longaandoening

Een aantal werknemers zijn sneller getroffen door beroepsastma, met name bakkers, boeren, bosarbeiders, dierenartsen, geneesmiddelfabrikanten, graankorrelwerknemers, houtbewerkers, kappers, laboratoriumwerknemers (vooral zij die met proefdieren werken), meelfabrikanten, metaalbewerkers (chroom, platina en nikkelsulfaat), meubelmakers, plastic werknemers, tapijtmakers, textielarbeiders en wasmiddelfabrikanten.

Wanneer astma tevens in de familie zit, is de patiënt ook vaker aangetast. Daarnaast loopt de patiënt meer risico wanneer hij rookt. Tot slot zijn bestaande allergieën (allergische reactie door contact met uitlokkende stof) en reeds aanwezige astma een uitlokkende factor voor beroepsastma.

Oorzaken: Blootstelling aan stoffen in werkomgeving vernauwen luchtwegen

Een ontsteking (zwelling) in de luchtwegen van de longen resulteert in astma. Bij een astma-aanval zwelt de bekleding van de luchtwegen en vernauwen de spieren rond de luchtwegen. Hierdoor vermindert de hoeveelheid lucht die passeert.

Bij patiënten met gevoelige luchtwegen ontstaan de symptomen van astma door het inademen van stoffen (triggers). Meer dan driehonderd stoffen op de werkplek resulteren in symptomen van astma, wat leidt tot beroepsastma. De meest voorkomende triggers zijn chemicaliën, graanstof, houtstof, huidschilfers van dieren (bijvoorbeeld huidschilfers van honden) en schimmels.

Symptomen van astma: Piepende ademhaling en pijn op de borst

De symptomen van beroepsastma zijn meestal het gevolg van de vernauwing van de luchtwegen en de zwelling van de spieren langs de luchtwegen. Dit vermindert de hoeveelheid lucht die passeert waardoor de patiënt zich vertoont met een piepende ademhaling. De symptomen, die vergelijkbaar zijn met gewone astma, treden meestal kort op nadat de patiënt is blootgesteld aan de stof. Zij verbeteren of verdwijnen veelal wanneer de patiënt het werk verlaat. Bij sommige patiënten treden de symptomen pas na twaalf of meer uur na de blootstelling aan het allergeen op. Tegen het einde van de werkweek verergeren de symptomen veelal. Ze gaan dan weg in het weekend of tijdens vakanties.

Symptomen zijn onder meer:

• hoesten
• kortademigheid
• ademhalingsproblemen
• een piepende ademhaling (stridor))
• een strak gevoel in de borst (pijn op de borst)
• jeuk
• niezen
• een loopneus
• een verstopte neus
• oogirritatie
• tranende ogen

Alarmsymptomen van beroepsastma

Bij de volgende symptomen moet de patiënt dringend medische hulp inroepen, omdat deze kunnen wijzen op ernstige complicaties:

• Ernstige ademnood, waarbij de patiënt moeite heeft om zelfs bij rust te ademen.
• Cyanose, een blauwachtige verkleuring van de huid en lippen, wat duidt op een ernstig zuurstoftekort.
• Plotselinge verergering van astmasymptomen die niet reageert op gebruikelijke medicatie.
• Bewustzijnsverlies of verwarring.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek

De arts noteert eerst de symptomen van de patiënt en luistert naar zijn verhaal. Daarna neemt hij zijn stethoscoop en plaatst hij deze op de longen om de ademgeluiden te beluisteren. Hij hoort zo de piepende ademhaling.

Diagnostisch onderzoek

Een bronchiale provocatietest (challenge test, allergeen-inademingstest) meet de reactie op het verdachte allergeen. De arts prikt soms ook de huid aan met het gezuiverde allergie-extract. Daarna controleert hij de mogelijke allergische reactie van de huid op deze stof. Een spirometrie is bovendien nodig, waarbij de arts de longfunctie controleert. Daarnaast zijn een longfunctieonderzoek, een piekstroommeting, een stikstofmonoxidetest, een radiografisch onderzoek van de borstkas (thoraxfoto) en een volledig bloedonderzoek vereist om de diagnose te stellen.

Differentiële diagnose

Soms verwart een arts beroepsastma met andere ziektes. In medische termen heet dit een "differentiële diagnose". De differentiële diagnoses omvatten byssinose, overgevoeligheidspneumonitis (longontsteking door inademen van stoffen), chronisch obstructief longlijden (COPD), stembanddysfunctie, extrinsieke allergische alveolitis (longaandoening die optreedt na herhaalde inademing van stof van dierlijke of plantaardige oorsprong) en metaaldampkoorts en polymeerdampkoorts.

Behandeling van beroepsastma

Zelfzorg

De beste behandeling omvat het vermijden van de blootstelling aan de stof die de beroepsastma veroorzaakt. De patiënt verandert daarom mogelijk van baan, of hij vraagt een andere afdeling op de werkplek aan waar hij minder blootstelling krijgt aan de stof. Soms echter ontwikkelt de patiënt reeds astma-aanvallen bij de geringste blootstelling aan de stof. Met behulp van een ademhalingsapparaat en beschermende kledij beschermt de patiënt zich, of vermindert hij de hoeveelheid blootstelling.

Professionele medische hulp

Luchtwegverwijders ontspannen de spieren van de luchtwegen. Daarnaast neemt de patiënt andere medicatie (astmamedicijnen, geïnhaleerde steroïden, inhalators) om symptomen te verlichten of complicaties te voorkomen.

Omgevingsmaatregelen

Werkgevers kunnen helpen beroepsastma te voorkomen door de werkomgeving te verbeteren, zoals het installeren van ventilatiesystemen, het implementeren van risicobeoordeling en werknemers te voorzien van persoonlijke beschermingsmiddelen. Daarnaast zijn regelmatige gezondheidscontroles aanbevolen om beroepsastma in een vroeg stadium te identificeren.

Prognose

De prognose voor patiënten met beroepsastma is over het algemeen redelijk goed, mits tijdige diagnose en behandeling plaatsvinden. Een langdurige blootstelling aan de stof doet beroepsastma wel verergeren, zelfs al neemt de patiënt medicijnen die de symptomen verbeteren. Het is daarom toch mogelijk dat de patiënt uiteindelijk van baan moet veranderen. De symptomen verdwijnen evenwel niet altijd nadat de patiënt is veranderd van baan of minder is blootgesteld aan de stof.

Complicaties

Als beroepsastma niet goed wordt beheerd, kunnen complicaties optreden, waaronder:

• Chronische astma, zelfs nadat de blootstelling is gestopt.
• Ernstige astma-aanvallen die ziekenhuisopname vereisen.
• Chronisch obstructief longlijden (COPD).
• Aanhoudende ademhalingsmoeilijkheden, zelfs met behandeling.
• Werkgerelateerde invaliditeit, wat kan leiden tot sociaal en economisch verlies.

Preventie van beroepsastma

Preventie van beroepsastma richt zich op het verminderen van blootstelling aan bekende irriterende stoffen op de werkplek. Dit kan worden bereikt door:

• Regelmatig onderhoud en reiniging van ventilatiesystemen.
• Gebruik van persoonlijke beschermingsmiddelen zoals maskers en handschoenen.
• Implementatie van veilige werkpraktijken en procedures.
• Regelmatige gezondheidscontroles voor werknemers in risicoberoepen.
• Educatie van werknemers en werkgevers over de risico’s van beroepsastma en het belang van vroegtijdige detectie.

Lees verder

• Astma: Chronische ontsteking van de luchtwegen in de longen
• Pneumoconiose (stoflongen): Inademen van fijne stofdeeltjes
• EHBO bij een astma-aanval (chronische longaandoening)
• Allergisch astma: Ontstoken luchtwegen door allergenen
• Inspanningsastma: Hoesten en kortademigheid na sporten