Beroepsastma: Stoffen in werkomgeving vernauwen luchtwegen

Beroepsastma is wereldwijd de meest voorkomende werkgerelateerde longaandoening in de ontwikkelde landen. Onder andere bakkers, houtbewerkers, kappers, metaalbewerkers en werknemers in de plasticindustrie lopen door hun werkomgeving een hoger risico op astma. Beroepsastma is een longaandoening waarbij de stoffen uit de werkomgeving de luchtwegen van de longen vernauwen. De patiënt krijgt hierdoor astmagerelateerde symptomen, waaronder een piepende ademhaling, kortademigheid en hoesten. De beste behandeling bestaat uit een verminderde blootstelling aan de stof, hetgeen voor de patiënt niet altijd eenvoudig te realiseren is. Beschermende kledij is daarom aanbevolen.

• Synoniemen beroepsastma
• Epidemiologie beroepsastma
• Prevalentie en demografische gegevens
• Levensduur en gevolgen voor het dagelijks leven
• Mechanisme
• Immuunreactie op stoffen in de werkomgeving
• Verhoogde luchtweggevoeligheid
• Risicofactoren longaandoening
• Blootstelling aan allergenen en irriterende stoffen
• Familiegeschiedenis van astma of allergieën
• Risicogroepen
• Werkers in de gezondheidszorg
• Landbouwers en schoonmakers
• Oorzaken: Blootstelling aan stoffen in werkomgeving vernauwen luchtwegen
• Symptomen van astma: Piepende ademhaling en pijn op de borst
• Alarmsymptomen van beroepsastma
• Kortademigheid en hoesten
• Verergering van symptomen op de werkplek
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van beroepsastma
• Prognose
• Complicaties
• Preventie van beroepsastma
• Praktische tips voor het leven met beroepsastma
• Beperk blootstelling aan triggers op je werk
• Gebruik medicatie zoals voorgeschreven
• Houd je gezondheid in de gaten
• Maak gebruik van ontspanningstechnieken
• Zorg voor regelmatige controles bij je arts
• Misvattingen rond beroepsastma
• Beroepsastma komt alleen voor bij mensen die met chemicaliën werken
• Beroepsastma ontwikkelt zich direct na blootstelling aan schadelijke stoffen
• Als je geen allergieën hebt, kun je geen beroepsastma krijgen
• Beschermende maskers voorkomen altijd beroepsastma
• Beroepsastma verdwijnt zodra je stopt met blootstelling aan de trigger
• Werkgevers zijn niet verantwoordelijk voor beroepsastma
• Beroepsastma treft alleen de longen en heeft geen andere gevolgen

Synoniemen beroepsastma

Beroepsastma is ook gekend onder deze synoniemen

• astma - beroepsmatige blootstelling
• irriterend geïnduceerde reactieve luchtwegen dysfunctie syndroom

Epidemiologie beroepsastma

Beroepsastma is wereldwijd een significante oorzaak van werkgerelateerde gezondheidsproblemen. De prevalentie varieert per sector, maar sommige beroepen tonen een hogere incidentie van beroepsastma. Anno augustus 2024 is beroepsastma in veel ontwikkelde landen verantwoordelijk voor 10-25% van alle astmagevallen bij volwassenen. De incidentie is lager in landen met strikte arbeidsveiligheidsnormen, maar blijft een belangrijk probleem in sectoren met hoge blootstelling aan irriterende stoffen.

Prevalentie en demografische gegevens

Beroepsastma komt voor bij mensen die worden blootgesteld aan irriterende stoffen of allergenen in hun werkomgeving. Het is een van de meest voorkomende beroepsziekten en komt vaker voor bij mensen die werken in de gezondheidszorg, landbouw, schilderen of de schoonmaakindustrie. Studies tonen aan dat de prevalentie van beroepsastma varieert, maar het wordt geschat dat 15-20% van de astmagevallen beroepsgerelateerd is.

Levensduur en gevolgen voor het dagelijks leven

Beroepsastma kan chronisch zijn en, zonder behandeling, leiden tot progressieve luchtwegvernauwing. Dit kan de kwaliteit van leven aanzienlijk verminderen, vooral als het moeilijk is om de blootstelling aan de irriterende stoffen op de werkplek te vermijden.

Mechanisme

Immuunreactie op stoffen in de werkomgeving

Beroepsastma ontstaat wanneer een persoon allergisch is voor bepaalde stoffen die aanwezig zijn in de werkomgeving. Deze stoffen kunnen de luchtwegen irriteren, wat leidt tot ontstekingen en een verhoogde gevoeligheid voor astma-aanvallen. Veelvoorkomende stoffen die beroepsastma veroorzaken zijn stof, chemische dampen, schimmels, sigarettenrook en bepaalde metalen.

Verhoogde luchtweggevoeligheid

Chronische blootstelling aan schadelijke stoffen kan leiden tot een verhoogde gevoeligheid van de luchtwegen, waardoor de patiënt gevoeliger wordt voor astma-aanvallen, zelfs bij blootstelling aan lage concentraties van de stof.

Risicofactoren longaandoening

Een aantal werknemers zijn sneller getroffen door beroepsastma, met name bakkers, boeren, bosarbeiders, dierenartsen, geneesmiddelfabrikanten, graankorrelwerknemers, houtbewerkers, kappers, laboratoriumwerknemers (vooral zij die met proefdieren werken), meelfabrikanten, metaalbewerkers (chroom, platina en nikkelsulfaat), meubelmakers, plastic werknemers, tapijtmakers, textielarbeiders en wasmiddelfabrikanten.

Wanneer astma tevens in de familie zit, is de patiënt ook vaker aangetast. Daarnaast loopt de patiënt meer risico wanneer hij rookt. Tot slot zijn bestaande allergieën (allergische reactie door contact met uitlokkende stof) en reeds aanwezige astma een uitlokkende factor voor beroepsastma.

Blootstelling aan allergenen en irriterende stoffen

Mensen die in een werkomgeving werken waar ze worden blootgesteld aan allergenen (zoals stof, chemicaliën of schimmels) lopen een hoger risico op het ontwikkelen van beroepsastma.

Familiegeschiedenis van astma of allergieën

Personen met een familiegeschiedenis van astma of allergieën hebben een verhoogd risico om beroepsastma te ontwikkelen wanneer ze worden blootgesteld aan bepaalde irriterende stoffen.

Risicogroepen

Werkers in de gezondheidszorg

Zorgprofessionals, zoals artsen, verpleegkundigen en laboratoriummedewerkers, lopen een verhoogd risico vanwege hun blootstelling aan medische stoffen en desinfectiemiddelen.

Landbouwers en schoonmakers

Mensen die werken in de landbouw of schoonmaakindustrie zijn ook meer vatbaar voor beroepsastma door blootstelling aan pesticiden, meststoffen, schimmels of reinigingsmiddelen.

Oorzaken: Blootstelling aan stoffen in werkomgeving vernauwen luchtwegen

Een ontsteking (zwelling) in de luchtwegen van de longen resulteert in astma. Bij een astma-aanval zwelt de bekleding van de luchtwegen en vernauwen de spieren rond de luchtwegen. Hierdoor vermindert de hoeveelheid lucht die passeert.

Bij patiënten met gevoelige luchtwegen ontstaan de symptomen van astma door het inademen van stoffen (triggers). Meer dan driehonderd stoffen op de werkplek resulteren in symptomen van astma, wat leidt tot beroepsastma. De meest voorkomende triggers zijn chemicaliën, graanstof, houtstof, huidschilfers van dieren (bijvoorbeeld huidschilfers van honden) en schimmels.

Symptomen van astma: Piepende ademhaling en pijn op de borst

De symptomen van beroepsastma zijn meestal het gevolg van de vernauwing van de luchtwegen en de zwelling van de spieren langs de luchtwegen. Dit vermindert de hoeveelheid lucht die passeert waardoor de patiënt zich vertoont met een piepende ademhaling. De symptomen, die vergelijkbaar zijn met gewone astma, treden meestal kort op nadat de patiënt is blootgesteld aan de stof. Zij verbeteren of verdwijnen veelal wanneer de patiënt het werk verlaat. Bij sommige patiënten treden de symptomen pas na twaalf of meer uur na de blootstelling aan het allergeen op. Tegen het einde van de werkweek verergeren de symptomen veelal. Ze gaan dan weg in het weekend of tijdens vakanties.

Symptomen zijn onder meer:

• hoesten
• kortademigheid
• ademhalingsproblemen
• een piepende ademhaling (stridor))
• een strak gevoel in de borst (pijn op de borst)
• jeuk
• niezen
• een loopneus
• een verstopte neus
• oogirritatie
• tranende ogen

Alarmsymptomen van beroepsastma

Bij de volgende symptomen moet de patiënt dringend medische hulp inroepen, omdat deze kunnen wijzen op ernstige complicaties:

• Ernstige ademnood, waarbij de patiënt moeite heeft om zelfs bij rust te ademen.
• Cyanose, een blauwachtige verkleuring van de huid en lippen, wat duidt op een ernstig zuurstoftekort.
• Plotselinge verergering van astmasymptomen die niet reageert op gebruikelijke medicatie.
• Bewustzijnsverlies of verwarring.

Kortademigheid en hoesten

Patiënten met beroepsastma ervaren vaak kortademigheid, hoesten, piepende ademhaling en een verstopt gevoel in de borst, vooral tijdens of na blootstelling aan irriterende stoffen op de werkplek.

Verergering van symptomen op de werkplek

Een duidelijk alarmsymptoom van beroepsastma is het verergeren van ademhalingssymptomen tijdens werktijd of onmiddellijk na blootstelling aan schadelijke stoffen op de werkplek.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek
De arts noteert eerst de symptomen van de patiënt en luistert naar zijn verhaal. Daarna neemt hij zijn stethoscoop en plaatst hij deze op de longen om de ademgeluiden te beluisteren. Hij hoort zo de piepende ademhaling.

Diagnostisch onderzoek
Een bronchiale provocatietest (challenge test, allergeen-inademingstest) meet de reactie op het verdachte allergeen. De arts prikt soms ook de huid aan met het gezuiverde allergie-extract. Daarna controleert hij de mogelijke allergische reactie van de huid op deze stof. Een spirometrie is bovendien nodig, waarbij de arts de longfunctie controleert. Daarnaast zijn een longfunctieonderzoek, een piekstroommeting, een stikstofmonoxidetest, een radiografisch onderzoek van de borstkas (thoraxfoto) en een volledig bloedonderzoek vereist om de diagnose te stellen.

Differentiële diagnose
Soms verwart een arts beroepsastma met andere ziektes. In medische termen heet dit een "differentiële diagnose". De differentiële diagnoses omvatten byssinose, overgevoeligheidspneumonitis (longontsteking door inademen van stoffen), chronisch obstructief longlijden (COPD), stembanddysfunctie, extrinsieke allergische alveolitis (longaandoening die optreedt na herhaalde inademing van stof van dierlijke of plantaardige oorsprong) en metaaldampkoorts en polymeerdampkoorts.

Behandeling van beroepsastma

Zelfzorg
De beste behandeling omvat het vermijden van de blootstelling aan de stof die de beroepsastma veroorzaakt. De patiënt verandert daarom mogelijk van baan, of hij vraagt een andere afdeling op de werkplek aan waar hij minder blootstelling krijgt aan de stof. Soms echter ontwikkelt de patiënt reeds astma-aanvallen bij de geringste blootstelling aan de stof. Met behulp van een ademhalingsapparaat en beschermende kledij beschermt de patiënt zich, of vermindert hij de hoeveelheid blootstelling.

Professionele medische hulp
Luchtwegverwijders ontspannen de spieren van de luchtwegen. Daarnaast neemt de patiënt andere medicatie (astmamedicijnen, geïnhaleerde steroïden, inhalators) om symptomen te verlichten of complicaties te voorkomen.

Omgevingsmaatregelen
Werkgevers kunnen helpen beroepsastma te voorkomen door de werkomgeving te verbeteren, zoals het installeren van ventilatiesystemen, het implementeren van risicobeoordeling en werknemers te voorzien van persoonlijke beschermingsmiddelen. Daarnaast zijn regelmatige gezondheidscontroles aanbevolen om beroepsastma in een vroeg stadium te identificeren.

Prognose

De prognose voor patiënten met beroepsastma is over het algemeen redelijk goed, mits tijdige diagnose en behandeling plaatsvinden. Een langdurige blootstelling aan de stof doet beroepsastma wel verergeren, zelfs al neemt de patiënt medicijnen die de symptomen verbeteren. Het is daarom toch mogelijk dat de patiënt uiteindelijk van baan moet veranderen. De symptomen verdwijnen evenwel niet altijd nadat de patiënt is veranderd van baan of minder is blootgesteld aan de stof.

Complicaties

Als beroepsastma niet goed wordt beheerd, kunnen complicaties optreden, waaronder:

• Chronische astma, zelfs nadat de blootstelling is gestopt.
• Ernstige astma-aanvallen die ziekenhuisopname vereisen.
• Chronisch obstructief longlijden (COPD).
• Aanhoudende ademhalingsmoeilijkheden, zelfs met behandeling.
• Werkgerelateerde invaliditeit, wat kan leiden tot sociaal en economisch verlies.

Preventie van beroepsastma

Preventie van beroepsastma richt zich op het verminderen van blootstelling aan bekende irriterende stoffen op de werkplek. Dit kan worden bereikt door:

• Regelmatig onderhoud en reiniging van ventilatiesystemen.
• Gebruik van persoonlijke beschermingsmiddelen zoals maskers en handschoenen.
• Implementatie van veilige werkpraktijken en procedures.
• Regelmatige gezondheidscontroles voor werknemers in risicoberoepen.
• Educatie van werknemers en werkgevers over de risico’s van beroepsastma en het belang van vroegtijdige detectie.

Praktische tips voor het leven met beroepsastma

Beroepsastma is een aandoening die optreedt door blootstelling aan bepaalde stoffen op de werkplek. Dit kan leiden tot ademhalingsproblemen zoals hoesten, kortademigheid en piepende ademhaling. Als je beroepsastma hebt, kunnen er verschillende praktische strategieën zijn die je kunt toepassen om je symptomen te beheersen en de impact van de aandoening op je dagelijks leven te verminderen.

Beperk blootstelling aan triggers op je werk

Een belangrijke stap in het beheer van beroepsastma is het minimaliseren van de blootstelling aan stoffen die je symptomen kunnen verergeren. Dit kan onder andere het dragen van persoonlijke beschermingsmiddelen zoals een ademhalingsmasker zijn. Zorg ervoor dat je werkomgeving goed geventileerd is om te voorkomen dat schadelijke stoffen zich ophopen. Als je in een omgeving werkt waar veel stof, dampen of rook aanwezig zijn, kan het nodig zijn om speciale maatregelen te nemen om de luchtkwaliteit te verbeteren, zoals het installeren van luchtfilters. Overleg met je werkgever over mogelijke aanpassingen op de werkplek die je kunnen helpen om blootstelling aan schadelijke stoffen te verminderen.

Gebruik medicatie zoals voorgeschreven

Als je beroepsastma hebt, is het belangrijk om medicatie te gebruiken zoals voorgeschreven door je arts. Dit kan een inhalator zijn voor het verlichten van kortademigheid of ontstekingsremmende medicatie om de luchtwegen open te houden. Zorg ervoor dat je je medicatie altijd bij de hand hebt, vooral tijdens het werken in omgevingen waar je astma getriggerd kan worden. Het volgen van je behandelingsplan, inclusief regelmatig gebruik van je medicijnen, kan je helpen om je symptomen te beheersen en flare-ups te voorkomen. Neem contact op met je arts als je merkt dat je medicatie niet voldoende werkt of als je last hebt van bijwerkingen.

Houd je gezondheid in de gaten

Naast het volgen van je behandelplan is het ook belangrijk om je algehele gezondheid goed in de gaten te houden. Zorg voor een evenwichtig voedingspatroon, voldoende lichaamsbeweging en voldoende slaap om je immuunsysteem te versterken en je lichaam in topconditie te houden. Als je merkt dat je astma-symptomen verergeren, raadpleeg dan onmiddellijk je arts voor advies en mogelijke aanpassingen in je behandeling. Ook het voorkomen van verkoudheden en infecties kan helpen om je ademhalingsproblemen onder controle te houden. Het vermijden van roken en het beperken van contact met andere irriterende stoffen zoals sigarettenrook, kan bijdragen aan het verbeteren van je ademhalingsfunctie.

Maak gebruik van ontspanningstechnieken

Stress kan astmasymptomen verergeren, dus het is belangrijk om te zorgen voor ontspanning in je dagelijks leven. Het toepassen van ontspanningstechnieken zoals ademhalingsoefeningen of meditatie kan helpen om je geest te kalmeren en je lichaam te ontspannen. Dit kan niet alleen de stress verminderen, maar ook de ademhaling verbeteren. Regelmatige ontspanningsoefeningen kunnen je helpen om met de symptomen van beroepsastma om te gaan en je algehele welzijn te bevorderen. Probeer dagelijks tijd in te plannen voor ontspanning om je lichaam en geest in balans te houden.

Zorg voor regelmatige controles bij je arts

Regelmatige opvolging bij je arts is essentieel om je beroepsastma onder controle te houden. Tijdens deze controleafspraken kan je arts je toestand monitoren, je medicatie aanpassen indien nodig en advies geven over hoe je je astma het beste kunt beheren. Het is belangrijk om je arts op de hoogte te houden van veranderingen in je symptomen en eventuele nieuwe triggers die je hebt opgemerkt. Door goed samen te werken met je arts, kun je een behandelingsplan ontwikkelen dat het beste werkt voor jouw situatie en kun je ernstige astma-aanvallen voorkomen.

Met deze praktische tips kun je de impact van beroepsastma op je dagelijks leven verminderen. Het is belangrijk om jezelf goed te informeren, je behandeling te volgen en preventieve maatregelen te nemen om je gezondheid te beschermen.

Misvattingen rond beroepsastma

Beroepsastma komt alleen voor bij mensen die met chemicaliën werken

Hoewel chemische stoffen zoals oplosmiddelen en isocyanaten veelvoorkomende triggers zijn, kunnen ook andere beroepsgerelateerde stoffen beroepsastma veroorzaken. Stoffen zoals meelstof, houtstof en zelfs natuurlijke allergenen zoals dierenhaar kunnen astma uitlokken bij gevoelige personen. Werknemers in bakkerijen, houtbewerkingsbedrijven en de gezondheidszorg lopen dus ook risico, niet alleen mensen die met agressieve chemicaliën werken.

Beroepsastma ontwikkelt zich direct na blootstelling aan schadelijke stoffen

Het ontstaan van beroepsastma kan maanden tot jaren duren. In sommige gevallen ontwikkelen de luchtwegen geleidelijk een verhoogde gevoeligheid voor bepaalde stoffen, waardoor de symptomen pas na langdurige blootstelling optreden. Dit maakt het soms moeilijk om een directe link te leggen tussen de klachten en de werkomgeving, waardoor de diagnose vertraging kan oplopen.

Als je geen allergieën hebt, kun je geen beroepsastma krijgen

Beroepsastma kan zowel allergisch als niet-allergisch zijn. Hoewel allergieën een rol kunnen spelen bij het ontwikkelen van beroepsastma, zijn er ook irriterende stoffen die astma kunnen uitlokken zonder dat er sprake is van een allergische reactie. Stoffen zoals rook, dampen en stofdeeltjes kunnen de luchtwegen prikkelen en ontstekingen veroorzaken, zelfs bij mensen zonder eerdere allergische aanleg.

Beschermende maskers voorkomen altijd beroepsastma

Hoewel beschermende maskers kunnen helpen om de inademing van schadelijke stoffen te verminderen, bieden ze geen absolute bescherming. Slecht passende of onjuist gebruikte maskers laten nog steeds deeltjes door die de luchtwegen kunnen irriteren. Bovendien kunnen sommige stoffen ook via de huid of slijmvliezen worden opgenomen, wat kan bijdragen aan de ontwikkeling van beroepsastma.

Beroepsastma verdwijnt zodra je stopt met blootstelling aan de trigger

Bij sommige mensen verminderen de symptomen als de blootstelling stopt, maar bij anderen kunnen de klachten chronisch worden. Langdurige ontsteking en beschadiging van de luchtwegen kunnen ervoor zorgen dat de gevoeligheid blijft bestaan, zelfs als de oorspronkelijke oorzaak niet meer aanwezig is. Dit benadrukt het belang van vroege herkenning en preventie in de werkomgeving.

Werkgevers zijn niet verantwoordelijk voor beroepsastma

Werkgevers hebben een wettelijke verantwoordelijkheid om een veilige werkomgeving te garanderen. Dit betekent dat ze maatregelen moeten nemen om blootstelling aan schadelijke stoffen te minimaliseren en werknemers te voorzien van de juiste bescherming. Indien een werknemer beroepsastma ontwikkelt door gebrekkige veiligheidsmaatregelen, kan de werkgever aansprakelijk worden gesteld.

Beroepsastma treft alleen de longen en heeft geen andere gevolgen

Naast ademhalingsproblemen kan beroepsastma invloed hebben op de algemene gezondheid en levenskwaliteit. Door chronische ontstekingen kunnen andere gezondheidsproblemen ontstaan, zoals verhoogde gevoeligheid voor luchtweginfecties of een grotere kans op hoofdpijn en vermoeidheid. Daarnaast kan het psychologische impact hebben, vooral als iemand gedwongen wordt om van beroep te veranderen of arbeidsongeschikt raakt.

Lees verder

• Astma: Chronische ontsteking van de luchtwegen in de longen
• Pneumoconiose (stoflongen): Inademen van fijne stofdeeltjes
• EHBO bij een astma-aanval (chronische longaandoening)
• Allergisch astma: Ontstoken luchtwegen door allergenen
• Inspanningsastma: Hoesten en kortademigheid na sporten