Allergisch astma: Ontstoken luchtwegen door allergenen

Allergisch astma is een aandoening waarbij een ontsteking van de onderste luchtwegen tot stand komt door het inademen van allergenen (uitlokkende stoffen van een allergische reactie). Voorbeelden van deze allergenen zijn onder andere tabaksrook, pollen, huisstofmijt en huidschilfers van dieren. De inademing van deze stoffen veroorzaakt astma-aanvallen die zich kenmerken door onder andere ademhalingsproblemen, strakheid op de borst en een zwelling van de luchtwegen. Patiënten met deze aandoening zijn veelal gebaat met zelfzorgmaatregelen, namelijk het identificeren en vervolgens vermijden van de uitlokkende factoren. Ook het nemen van medicijnen biedt een mogelijke verlichting van de klachten. Dankzij deze maatregelen is het goed mogelijk om te leven met allergisch astma.

• Epidemiologie van allergisch astma
• Oorzaken van ontstoken luchtwegen
• Genen
• Omgevingsfactoren
• Oorzaken van klachten
• Overervingspatroon
• Geassocieerde aandoeningen
• Symptomen van astma-aanvallen
• Ademhalingsproblemen
• Zwelling van luchtwegen
• Tips om om te gaan met uitlokkende stoffen (allergenen)
• Binnen blijven als het aantal pollen hoog is
• Huisdierallergieën controleren
• Huisstofmijt vermijden
• Keuken en badkamer schoon en droog houden
• Verstandige luchtfilters kiezen
• Vochtigheid binnenshuis regelen
• Voorzichtig zijn met werken buitenshuis
• Medicijnen voor behandelen van allergische reactie
• Vrij verkrijgbare medicatie
• Voorgeschreven medicatie

Epidemiologie van allergisch astma

Ongeveer 300 miljoen patiënten wereldwijd hebben astma (Global Asthma Report 2018). Dezelfde allergenen die bij sommige patiënten niesbuien en tranende ogen veroorzaken, leiden bij anderen tot een astma-aanval. Allergisch astma is het meest voorkomende type astma. Ongeveer 90% van de kinderen met astma in de kindertijd heeft allergieën, in vergelijking met ongeveer 50% van de volwassenen met astma.

Oorzaken van ontstoken luchtwegen

De oorzaak van allergisch astma is complex. Wellicht ligt een combinatie van meerdere genetische factoren en omgevingsfactoren aan de basis van de ontwikkeling van de aandoening waarbij een ontsteking ontstaat van de onderste luchtwegen.

Genen

Wanneer een familielid met allergisch astma of een andere allergische aandoening aanwezig is, stijgt het risico namelijk om astma te ontwikkelen. Meer dan honderd genen zijn geassocieerd met allergisch astma, maar elk gen is een risicofactor in slechts één of enkele populaties. Veel geassocieerde genen zijn betrokken bij de immuunrespons van het lichaam. Andere genen spelen een rol bij de long- en luchtwegfunctie.

Omgevingsfactoren

Niet iedereen met een variatie in één van de allergische astma-geassocieerde genen ontwikkelt de aandoening. De blootstelling aan bepaalde omgevingsfactoren draagt ook bij tot de ontwikkeling van de ziekte. Deze blootstellingen veroorzaken zogenaamde epigenetische veranderingen in het DNA. Epigenetische veranderingen wijzigen DNA zonder de DNA-sequentie te veranderen. Ze tasten de genetische activiteit aan en reguleren de eiwitproductie, wat de ontwikkeling van allergieën bij daarvoor gevoelige patiënten tot stand brengt.

Oorzaken van klachten

De astma-aanvallen veroorzaakt bij allergisch astma zijn het gevolg van ontstoken luchtwegen. Bij allergisch astma vinden de aanvallen plaats wanneer de patiënt allergenen (uitlokkende stoffen) inademt, waardoor een allergische reactie ontstaat. Allergenen zijn onschadelijke stoffen waarop het immuunsysteem van het lichaam foutief reageert omdat het lichaam denkt dat ze schadelijk zijn. Veel voorkomende allergenen zijn pollen, stof, huidschilfers van dieren, tabaksrook, parfum, kakkerlakkenfaeces en schimmels. De immuunrespons leidt tot de symptomen van astma. Allergisch astma is de meest voorkomende vorm van de aandoening. Een kenmerk van astma is bronchiale hyperreactiviteit. Dit houdt in dat de luchtwegen bijzonder gevoelig zijn voor irriterende stoffen en hierop excessief gaan reageren..

Overervingspatroon

Allergisch astma is soms gedurende generaties lang in families aanwezig, maar het overervingspatroon is onbekend anno oktober 2020. Patiënten met mutaties (wijzigingen) in één of meer van de bijbehorende genen erven een verhoogd risico op allergisch astma, maar niet de aandoening zelf. Omdat allergisch astma een complexe aandoening is waarbij een combinatie van genetische en omgevingsfactoren nodig is om de ziekte te veroorzaken, ontwikkelen niet alle patiënten met een mutatie in een met astma geassocieerd gen de aandoening.

Geassocieerde aandoeningen

Sommige patiënten met allergisch astma hebben een andere allergische aandoening, zoals hooikoorts (allergische rhinitis) of voedselallergieën. Astma maakt soms deel uit van een reeks van allergische aandoeningen. De ontwikkeling van deze aandoeningen volgt meestal een patroon, te beginnen met eczeem (atopische dermatitis: huidziekte met jeuk), gevolgd door voedselallergieën, dan hooikoorts en ten slotte astma. Niet alle patiënten met astma ervaren echter deze reeks van allergische aandoeningen en niet alle patiënten met één allergische ziekte ontwikkelen andere allergische aandoeningen.

Symptomen van astma-aanvallen

Ademhalingsproblemen

Astma is een ademhalingsstoornis die zich kenmerkt door een ontsteking van de luchtwegen en terugkerende perioden van ademhalingsproblemen. Bij een astma-aanval treedt een samentrekking (contractie) van de spieren rond de luchtwegen op (bronchoconstrictie), waardoor de luchtwegen vernauwen en de ademhaling bemoeilijkt wordt. Hoesten, piepen, een snelle ademhaling, strakheid van de borstkas en kortademigheid zijn enkele tekenen die hierbij optreden.

Zwelling van luchtwegen

Bovendien leidt de immuunreactie tot zwelling van de luchtwegen en een overproductie van slijm. Tijdens een aanval heeft een getroffen patiënt last van benauwdheid op de borst, een piepende ademhaling, kortademigheid en hoesten. Na verloop van tijd vergroten de spieren rond de luchtwegen worden (hypertrofie), waardoor de luchtwegen verder vernauwen.

Tips om om te gaan met uitlokkende stoffen (allergenen)

Omdat allergenen overal voorkomen, is het belangrijk dat patiënten met allergisch astma hun allergenen kennen en leren hoe ze een aanval kunnen voorkomen.

Binnen blijven als het aantal pollen hoog is

Houd de ramen gesloten in het pollenseizoen. Is het warm, dan gebruiken patiënten een airconditioner met een schone luchtfilter. Gebruik geen oude airconditioner als deze muf of beschimmeld ruikt. Gebruik geen verdampingskoeler.

Huisdierallergieën controleren

Heeft een patiënt huisdieren en heeft hij allergisch astma, dan is het verstandig om te controleren of de huisdieren mogelijk leiden tot de klachten. Huisdieren komen beter niet in de slaapkamer. Hoge niveaus van kattenallergenen kunnen nog maandenlang in een huis of appartement rondhangen nadat katten niet meer in huis leven. Stoffen of sprays die claimen om allergenen voor huisdieren te verminderen, zijn niet bewezen effectief.

Huisstofmijt vermijden

Deze microscopische beestjes leven in stoffen en tapijten. Wikkel de kussens, matras en boxspring in allergeenbestendige hoezen. Was de lakens en ander beddengoed één keer per week in warm water. Verwijder kamerbreed tapijt indien mogelijk. Ruim ruimtes op waar stof zich kan verzamelen, zoals zware gordijnen, gestoffeerde meubels en stapels kleding. Als een kind allergisch astma is, is het verstandig om alleen wasbare knuffels aan te schaffen.

Keuken en badkamer schoon en droog houden

Als een patiënt allergisch is voor kakkerlakken en deze zijn thuis aanwezig, dan is het verstandig om een ongediertebestrijdingsbedrijf te raadplegen. Insectensprays zijn hierbij namelijk niet effectief. Alle bronnen van voedsel in huis moeten verwijderd worden, zelfs kleine kruimels in het tapijt. Laat de afzuigventilator draaien bij het koken of het douchen, om de vochtigheid in de kamer te verlagen.

Verstandige luchtfilters kiezen

Grote HEPA-kamerluchtfilters verwijderen rook en andere kleine deeltjes (zoals pollen) uit een kamer, maar alleen wanneer de ventilator aan staat. Ze verlagen de luchtvochtigheid niet of verminderen geen huisstofmijt. Elektronische luchtreinigers maken ozon, waardoor sneller ontstekingen in de luchtwegen ontstaan.

Vochtigheid binnenshuis regelen

Als er meer dan 40% vocht in huis is, gebruik dan een ontvochtiger of airconditioner. Hierdoor droogt de lucht uit, en vertraagt de groei van schimmels, kakkerlakken en huisstofmijt. Eventuele daklekken moeten professioneel hersteld worden.

Voorzichtig zijn met werken buitenshuis

Tuinieren en harken verwoesten mogelijk pollen en schimmels. Draag een HEPA-filtermasker buitenshuis om de hoeveelheid stuifmeel en schimmeldeeltjes die in de longen terechtkomen te verminderen.

Medicijnen voor behandelen van allergische reactie

Vrij verkrijgbare medicatie

Door de tips te volgen, verbeteren al veel symptomen. Mogelijk zijn toch nog allergie- en astmamedicijnen nodig om aanvallen te behandelen. Nasale allergiemedicatie (via de neus ingenomen) die de patiënt niet slaperig maakt, zoutspoelingen en decongestiva neussprays behandelen de klachten. Wel mag de patiënt deze middelen maar slechts voor een paar dagen gebruiken. Werken deze niet, dan mag de patiënt neussteroïde sprays en sterkere antihistaminica gebruiken. Als deze evenmin werken, dan is het verstandig om met een arts te praten over andere behandelingen.

Voorgeschreven medicatie

Er zijn veel goede astmamedicijnen, zoals geïnhaleerde (ingeademde) steroïden, die ontstekingen bestrijden, en luchtwegverwijders, die de luchtwegen openen. Als traditionele behandelingen bij allergisch astma niet helpen, zet de arts een injecteerbaar medicijn in die de IgE-niveaus verlaagt. Ook zijn langwerkende anticholinergische medicijnen naast de standaard onderhoudsmedicatie bruikbaar om de symptomen onder controle te houden. Deze medicijnen zijn inzetbaar bij alle patiënten van zes jaar en ouder.

Lees verder

• Onweerastma: Astma-aanval door onweer en hoog aantal pollen
• Astma: Chronische ontsteking van de luchtwegen in de longen
• Allergieën en allergische reactie: Contact met allergenen
• EHBO bij een astma-aanval (chronische longaandoening)
• Astma: Opflakkering van symptomen door weersomstandigheden