Allergisch astma: Ontstoken luchtwegen door allergenen

Allergisch astma is een aandoening waarbij een ontsteking van de onderste luchtwegen tot stand komt door het inademen van allergenen (uitlokkende stoffen van een allergische reactie). Voorbeelden van deze allergenen zijn onder andere tabaksrook, pollen, huisstofmijt en huidschilfers van dieren. De inademing van deze stoffen veroorzaakt astma-aanvallen die zich kenmerken door onder andere ademhalingsproblemen, strakheid op de borst en een zwelling van de luchtwegen. Patiënten met deze aandoening zijn veelal gebaat met zelfzorgmaatregelen, namelijk het identificeren en vervolgens vermijden van de uitlokkende factoren. Ook het nemen van medicijnen biedt een mogelijke verlichting van de klachten. Dankzij deze maatregelen is het goed mogelijk om te leven met allergisch astma.

• Epidemiologie van allergisch astma
• Oorzaken van allergisch astma
• Genen
• Omgevingsfactoren
• Oorzaken van klachten
• Overervingspatroon
• Risicofactoren
• Symptomen van astma-aanvallen
• Ademhalingsproblemen
• Zwelling van luchtwegen
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose
• Complicaties
• Preventie

Epidemiologie van allergisch astma

Ongeveer 300 miljoen patiënten wereldwijd hebben astma (Global Asthma Report 2018). Dezelfde allergenen die bij sommige patiënten niesbuien en tranende ogen veroorzaken, leiden bij anderen tot een astma-aanval. Allergisch astma is het meest voorkomende type astma. Ongeveer 90% van de kinderen met astma in de kindertijd heeft allergieën, in vergelijking met ongeveer 50% van de volwassenen met astma.

Oorzaken van allergisch astma

De oorzaak van allergisch astma is complex. Wellicht ligt een combinatie van meerdere genetische factoren en omgevingsfactoren aan de basis van de ontwikkeling van de aandoening waarbij een ontsteking ontstaat van de onderste luchtwegen.

Genen

Wanneer een familielid met allergisch astma of een andere allergische aandoening aanwezig is, stijgt het risico namelijk om astma te ontwikkelen. Meer dan honderd genen zijn geassocieerd met allergisch astma, maar elk gen is een risicofactor in slechts één of enkele populaties. Veel geassocieerde genen zijn betrokken bij de immuunrespons van het lichaam. Andere genen spelen een rol bij de long- en luchtwegfunctie.

Omgevingsfactoren

Niet iedereen met een variatie in één van de allergische astma-geassocieerde genen ontwikkelt de aandoening. De blootstelling aan bepaalde omgevingsfactoren draagt ook bij tot de ontwikkeling van de ziekte. Deze blootstellingen veroorzaken zogenaamde epigenetische veranderingen in het DNA. Epigenetische veranderingen wijzigen DNA zonder de DNA-sequentie te veranderen. Ze tasten de genetische activiteit aan en reguleren de eiwitproductie, wat de ontwikkeling van allergieën bij daarvoor gevoelige patiënten tot stand brengt.

Oorzaken van klachten

De astma-aanvallen veroorzaakt bij allergisch astma zijn het gevolg van ontstoken luchtwegen. Bij allergisch astma vinden de aanvallen plaats wanneer de patiënt allergenen (uitlokkende stoffen) inademt, waardoor een allergische reactie ontstaat. Allergenen zijn onschadelijke stoffen waarop het immuunsysteem van het lichaam foutief reageert omdat het lichaam denkt dat ze schadelijk zijn. Veel voorkomende allergenen zijn pollen, stof, huidschilfers van dieren, tabaksrook, parfum, kakkerlakkenfaeces en schimmels. De immuunrespons leidt tot de symptomen van astma. Allergisch astma is de meest voorkomende vorm van de aandoening. Een kenmerk van astma is bronchiale hyperreactiviteit. Dit houdt in dat de luchtwegen bijzonder gevoelig zijn voor irriterende stoffen en hierop excessief gaan reageren.

Overervingspatroon

Allergisch astma is soms gedurende generaties lang in families aanwezig, maar het overervingspatroon is onbekend anno september 2024. Patiënten met mutaties (wijzigingen) in één of meer van de bijbehorende genen erven een verhoogd risico op allergisch astma, maar niet de aandoening zelf. Omdat allergisch astma een complexe aandoening is waarbij een combinatie van genetische en omgevingsfactoren nodig is om de ziekte te veroorzaken, ontwikkelen niet alle patiënten met een mutatie in een met astma geassocieerd gen de aandoening.

Risicofactoren

Er zijn verschillende risicofactoren die de kans op het ontwikkelen van allergisch astma kunnen verhogen:

• Familiegeschiedenis van astma of allergieën
• Blootstelling aan allergenen zoals pollen, huisstofmijt, en tabaksrook
• Omgevingsfactoren zoals luchtvervuiling en stress
• Vroege blootstelling aan antibiotica of andere medicijnen

Symptomen van astma-aanvallen

Ademhalingsproblemen

Astma is een ademhalingsstoornis die zich kenmerkt door een ontsteking van de luchtwegen en terugkerende perioden van ademhalingsproblemen. Bij een astma-aanval treedt een samentrekking (contractie) van de spieren rond de luchtwegen op (bronchoconstrictie), waardoor de luchtwegen vernauwen en de ademhaling bemoeilijkt wordt. Hoesten, piepen, een snelle ademhaling, strakheid van de borstkas en kortademigheid zijn enkele tekenen die hierbij optreden.

Zwelling van luchtwegen

Bovendien leidt de immuunreactie tot zwelling van de luchtwegen en een overproductie van slijm. Tijdens een aanval heeft een getroffen patiënt last van benauwdheid op de borst, een piepende ademhaling, kortademigheid en hoesten. Na verloop van tijd vergroten de spieren rond de luchtwegen worden (hypertrofie), waardoor de luchtwegen verder vernauwen.

Alarmsymptomen

Alarmsymptomen van allergisch astma kunnen ernstig zijn en vereisen onmiddellijke medische aandacht. Deze symptomen omvatten:

• Ernstige kortademigheid die niet verbetert met medicatie
• Aanvallen die frequenter worden of verergeren
• Cyanose (blauwe verkleuring van de lippen of gezicht)
• Verlies van bewustzijn tijdens een astma-aanval

Diagnose en onderzoeken

De diagnose van allergisch astma omvat vaak een combinatie van medische geschiedenis, lichamelijk onderzoek, en verschillende tests:

• Longfunctieonderzoek (spirometrie) om de luchtstroom en longcapaciteit te meten
• Allergietests zoals huidpriktests of bloedonderzoek om specifieke allergenen te identificeren
• Peakenflowmeting om de ademhalingscapaciteit op verschillende momenten van de dag te monitoren
• Röntgenfoto van de borstkas om andere aandoeningen uit te sluiten

Behandeling

De behandeling van allergisch astma kan bestaan uit zowel medicamenteuze als niet-medicamenteuze benaderingen:

• Inhalatiecorticosteroïden om ontstekingen in de luchtwegen te verminderen
• Bronchusverwijders om de luchtwegen te openen en ademhalingsproblemen te verlichten
• Antihistaminica en decongestiva voor het verlichten van allergische symptomen
• Immuuntherapie om de gevoeligheid voor allergenen te verminderen

Prognose

Met de juiste behandeling en zelfzorgmaatregelen kunnen de meeste patiënten met allergisch astma hun symptomen goed onder controle houden. Vroegtijdige diagnose en een goed behandelplan zijn cruciaal voor een goede prognose. Hoewel allergisch astma een chronische aandoening is, kan het met de juiste aanpak aanzienlijk worden verbeterd.

Complicaties

Onbehandeld allergisch astma kan leiden tot verschillende complicaties, waaronder:

• Verergering van astmasymptomen en frequente astma-aanvallen
• Langdurige schade aan de luchtwegen en verminderde longfunctie
• Verhoogd risico op infecties van de luchtwegen
• Beperkingen in fysieke activiteit en levenskwaliteit

Preventie

Om allergisch astma te voorkomen of de symptomen te verminderen, kunnen de volgende maatregelen worden genomen:

• Vermijd blootstelling aan bekende allergenen en irriterende stoffen
• Gebruik een luchtfilter in de slaapkamer en zorg voor een allergievrije omgeving
• Onderhoud een gezond dieet en een actieve levensstijl
• Zorg voor regelmatige medische controles en volg het behandelplan nauwgezet

Lees verder

• Onweerastma: Astma-aanval door onweer en hoog aantal pollen
• Astma: Chronische ontsteking van de luchtwegen in de longen
• Allergieën en allergische reactie: Contact met allergenen
• EHBO bij een astma-aanval (chronische longaandoening)
• Astma: Opflakkering van symptomen door weersomstandigheden