Noma: Gangreen met misvormingen aan gezicht door infectie

Noma is een ernstige vorm van gangreen die vooral voorkomt bij zieke en ondervoede kinderen in ontwikkelingslanden. Bij gangreen sterft weefsel af door een chronisch tekort aan zuurstof, wat leidt tot een zwarte kleuring van het aangedane gebied. De aandoening begint vaak als een zweer in de wang en verspreidt zich snel, wat resulteert in gangreen van het gezicht. Behandeling omvat vaak antibiotica en chirurgie. Het verbeteren van voeding, hygiëne en sanitaire voorzieningen speelt een cruciale rol bij het voorkomen van deze ziekte.

Synoniemen noma
Epidemiologie van de aandoening
Oorzaken: Onbekend
Risicofactoren
Symptomen: Misvormingen aan het gezicht
Alarmsymptomen
Diagnose en onderzoeken
Behandeling: Antibiotica en chirurgie
Prognose van de vorm van gangreen
Complicaties van infectie
Preventie
Praktische tips voor het leven / omgaan met Noma
Behandeling en medische opvolging
Chirurgische reconstructie en psychosociale zorg
Preventie van ondervoeding en educatie
Misvattingen rond noma
Noma is een zeldzame ziekte die nauwelijks voorkomt
De ziekte wordt veroorzaakt door een specifieke bacterie
Noma kan niet worden behandeld
Noma treft alleen de mond en wangen
Goede mondhygiëne alleen voorkomt noma volledig
Overlevenden van noma kunnen een normaal leven leiden zonder hulp

Synoniemen noma

Noma staat ook bekend onder de volgende synoniemen:

cancer aquaticus
cancrum oris
gangreneuze stomatitis
gezicht van de armoede
stomatitis gangrenosa
waterkanker

Epidemiologie van de aandoening

Noma komt voornamelijk voor in ontwikkelingslanden, vooral bij zwakke en ernstig ondervoede kinderen tussen de twee en zes jaar oud. Deze aandoening manifesteert zich vaak in regio's ten zuiden van de Sahara, zoals West-Afrika en het centrum van Soedan, waar hygiënische leefomstandigheden en sanitaire voorzieningen vaak ontbreken. Wereldwijd worden jaarlijks ongeveer 140.000 nieuwe gevallen van noma gerapporteerd. Kinderen met andere aandoeningen zoals roodvonk (bacteriële infectie met keelpijn en huiduitslag), tuberculose, kanker, mazelen (virale infectieziekte die gepaard gaat met symptomen aan de ogen, zoals oogbindvliesontsteking, en huiduitslag) of leukemie, zijn vaker getroffen. Ook kinderen met hongeroedeem, in medische termen bekend als Kwashiorkor (een vorm van ondervoeding), lopen een verhoogd risico op het ontwikkelen van noma. Kinderen met een verzwakt immuunsysteem zijn eveneens vatbaarder voor deze aandoening.

Oorzaken: Onbekend

Hoe noma precies ontstaat, is nog niet volledig begrepen. Vermoedelijk speelt een bepaalde soort bacterie een rol bij het veroorzaken van de aandoening.

Risicofactoren

De risicofactoren voor noma zijn onder andere:

Ernstige ondervoeding en slechte voedingstoestand
Hygienische omstandigheden die ver onder de maat zijn
Gebrek aan toegang tot medische zorg en sanitaire voorzieningen
Andere ernstige ziekten zoals tuberculose, mazelen of kanker
Een verzwakt immuunsysteem door bijvoorbeeld hiv/aids of andere chronische aandoeningen

Symptomen: Misvormingen aan het gezicht

De symptomen van noma beginnen vaak met de ontwikkeling van één of meerdere zweren in de wang. Deze zweren kunnen het tandvlees en het slijmvlies van de wangen ontsteken, en de patiënt kan koorts ontwikkelen. Het pus uit deze zweren heeft een sterke, onaangename geur, wat leidt tot een vieze adem- en lichaamsgeur. De infectie verspreidt zich snel naar gangreen (afsterven van weefsel) van de hele wang, lippen, tandvlees en andere delen van het gezicht. Hierdoor worden zowel het zachte weefsel als het bot vernietigd, wat resulteert in aanzienlijke vervormingen van het gezicht en tandvlees (verminking). In sommige gevallen kan de infectie zich uitbreiden naar de geslachtsdelen, wat in medische termen bekend staat als noma pudendi.

Alarmsymptomen

De alarmsymptomen van noma zijn onder andere:

Opeenhoping van pus in de mond of wang
Snel toenemende zwelling en ontsteking van het gezicht
Extreem onaangename geur uit de mond
Snel voortschrijdende gezwellen of zweren die zich uitbreiden naar andere delen van het gezicht
Significante ondervoeding of algemene zwakte die de ziekte kan verergeren

Diagnose en onderzoeken

De diagnose van noma wordt meestal gesteld door middel van een lichamelijk onderzoek waarbij de arts de ontstoken gebieden van de slijmvliezen en zweren in de mond opmerkt. De aanwezigheid van stinkend pus uit de zweren is een kenmerkend teken. Vaak is de patiënt ook ernstig ondervoed en/of ziek. De arts stelt de diagnose voornamelijk op basis van de zichtbare symptomen, waarbij patiënten vaak pas in een vergevorderd stadium naar de arts komen, wanneer de infectie reeds ver gevorderd is.

Behandeling: Antibiotica en chirurgie

De behandeling van noma omvat:

Het gebruik van antibiotica om de bacteriële infectie te bestrijden
Verbetering van voeding en gezonde voeding om het herstel te bevorderen
Plastische chirurgie om het vernietigde weefsel te verwijderen en de gezichtsbotten te reconstrueren, wat helpt om de gelaatsuitdrukking en de functie van de mond en kaak te verbeteren

Prognose van de vorm van gangreen

De prognose van noma varieert per patiënt:

In 90% van de gevallen leidt de aandoening tot de dood als er geen behandeling wordt gegeven
Bij behandeling met antibiotica bedraagt het sterftecijfer ongeveer 8%
Overlevenden van noma hebben vaak aanzienlijke littekens en misvormingen

Complicaties van infectie

Mogelijke complicaties van noma zijn:

Misvormingen van het gezicht
Moeilijkheden met spreken en kauwen
Ongemak en sociale vervreemding

Preventie

Preventie van noma omvat:

Verbetering van voeding en verhoging van de toegang tot voedzame voedselbronnen
Versterking van hygiënische leefomstandigheden en sanitaire voorzieningen
Toegang tot vroege medische zorg om infecties en andere risicofactoren te beheersen
Onderwijs en bewustwording van de risico's en symptomen van noma, vooral in kwetsbare gemeenschappen

Praktische tips voor het leven / omgaan met Noma

Behandeling en medische opvolging

Noma, ook wel bekend als gangreen van het gezicht, is een ernstige infectie die voornamelijk voorkomt bij ondervoede kinderen in ontwikkelingslanden. Het is essentieel dat patiënten met noma onmiddellijk medische zorg ontvangen om de infectie te behandelen en verdere schade aan het gezicht te voorkomen. Antibiotica worden vaak gebruikt om de infectie te bestrijden, en chirurgische ingrepen kunnen nodig zijn om necrotisch weefsel te verwijderen. Voor patiënten met noma is regelmatige opvolging noodzakelijk om te controleren op complicaties, zoals de ontwikkeling van abcessen of verdere infecties. Medische zorg moet worden afgestemd op de specifieke behoeften van de patiënt, en het herstel kan een lange tijd duren, afhankelijk van de ernst van de infectie.

Chirurgische reconstructie en psychosociale zorg

In veel gevallen van noma is er blijvende schade aan het gezicht, wat leidt tot misvormingen die zowel fysieke als emotionele gevolgen kunnen hebben voor de patiënt. Chirurgische reconstructie kan nodig zijn om de gezichtsstructuur te herstellen en het uiterlijk van de patiënt te verbeteren. Dit kan verschillende ingrepen omvatten, zoals het herstellen van lippen, kaak of andere gezichtsstructuren. Naast medische behandeling is het ook cruciaal om psychosociale zorg te bieden. Patiënten, vooral kinderen, kunnen emotionele en psychologische ondersteuning nodig hebben om om te gaan met de stigma’s en zelfbeeldproblemen die gepaard gaan met de fysieke veranderingen. Psychotherapie en sociale ondersteuning van familie en gemeenschap spelen een belangrijke rol in het herstelproces.

Preventie van ondervoeding en educatie

Preventie van noma is in veel gevallen nauw verbonden met de bestrijding van ondervoeding en het verbeteren van de sanitaire omstandigheden. Het is belangrijk om ervoor te zorgen dat kinderen toegang hebben tot voldoende voedingsstoffen, met name vitamine A, zink en andere micronutriënten die essentieel zijn voor een gezond immuunsysteem. Voor gemeenschappen in risicogebieden moeten educatieprogramma's over hygiëne en voeding worden versterkt, en er moeten initiatieven worden ondersteund die de toegang tot medische zorg verbeteren. Dit kan helpen om infecties zoals noma vroegtijdig op te sporen en te behandelen, voordat ze ernstige schade aanrichten.

Misvattingen rond noma

Noma, ook bekend als cancrum oris, is een ernstige bacteriële infectie die leidt tot snel voortschrijdende weefselafbraak in het gezicht. De aandoening treft vooral ondervoede kinderen in ontwikkelingslanden met een verzwakt immuunsysteem. Hoewel noma al eeuwen bekend is, bestaan er nog steeds veel misvattingen over de oorzaken, behandeling en gevolgen van deze destructieve ziekte.

Noma is een zeldzame ziekte die nauwelijks voorkomt

Veel mensen denken dat noma een uiterst zeldzame aandoening is, maar de ziekte komt nog steeds voor in regio’s met extreme armoede, ondervoeding en slechte hygiëne. Elk jaar worden duizenden nieuwe gevallen gemeld, vooral in delen van Afrika, Azië en Latijns-Amerika. Het gebrek aan betrouwbare gegevens en de beperkte toegang tot gezondheidszorg dragen ertoe bij dat de werkelijke prevalentie van de ziekte wordt onderschat.

De ziekte wordt veroorzaakt door een specifieke bacterie

Hoewel noma wordt veroorzaakt door bacteriën, is er geen enkele specifieke ziekteverwekker die verantwoordelijk is voor de infectie. De ziekte ontstaat meestal door een combinatie van verschillende bacteriën die normaal in de mond aanwezig zijn, zoals Fusobacterium necrophorum en Prevotella intermedia. Slechte mondhygiëne, ondervoeding en een verzwakt immuunsysteem spelen een cruciale rol bij het ontstaan van de infectie.

Noma kan niet worden behandeld

Een veelvoorkomende misvatting is dat noma altijd dodelijk is en dat er geen effectieve behandeling bestaat. In werkelijkheid kan de ziekte in een vroeg stadium met antibiotica, wondverzorging en verbetering van de voeding worden gestopt. Zonder behandeling kan de infectie echter snel verergeren en leiden tot ernstige misvormingen of de dood. Chirurgische reconstructie kan helpen bij het herstellen van de gezichtsstructuur, maar is vaak pas in een later stadium mogelijk.

Noma treft alleen de mond en wangen

Hoewel de infectie vaak begint in de mond en wangen, kan noma zich uitbreiden naar andere delen van het gezicht, inclusief de gezichtsbeenderen, neus en ogen. In ernstige gevallen leidt de ziekte tot grote open wonden en vernietiging van bot- en spierweefsel, wat ernstige functionele en esthetische problemen veroorzaakt.

Goede mondhygiëne alleen voorkomt noma volledig

Mondhygiëne speelt een belangrijke rol bij het verminderen van het risico op noma, maar het is niet de enige preventieve maatregel. Factoren zoals ondervoeding, een verzwakt immuunsysteem en slechte sanitaire voorzieningen dragen aanzienlijk bij aan het ontstaan van de ziekte. Preventie vereist een holistische aanpak, waaronder voldoende voeding, vaccinatie en toegang tot basisgezondheidszorg.

Overlevenden van noma kunnen een normaal leven leiden zonder hulp

Zelfs als de infectie wordt gestopt, blijven veel overlevenden achter met ernstige littekens en misvormingen die het eten, praten en ademen bemoeilijken. Psychologische en sociale gevolgen zijn ook aanzienlijk, omdat veel patiënten worden gestigmatiseerd of sociaal geïsoleerd raken. Reconstructieve chirurgie en psychosociale ondersteuning zijn daarom essentieel om de levenskwaliteit van overlevenden te verbeteren.

Lees verder

Gangreen: Afsterven van weefsel met wijzigingen aan de huid