Builenpest: symptomen en behandeling

De builenpest is een infectieziekte die kan worden overgedragen van dieren op mensen. Alhoewel het zeldzaam is, kun je het oplopen door een beet van een hond, kat of ander dier. Wanneer je geïnfecteerd raakt met de builenpest dan is dit levensbedreigend. Er treedt dan gangreen op waardoor ledematen kunnen afsterven en mogelijk deels geamputeerd moeten worden. Ruim 60% overlijdt binnen vier dagen aan de ziekte wanneer deze onbehandeld blijft.

Inhoud

• Van dier op mens
• Symptomen van de builenpest
• Voorkomen van de builenpest bij de mens
• Behandeling van de builenpest

Van dier op mens

De builenpest of bubonische pest is een zoönose, oftewel een aandoening die kan worden overgedragen van dier op mens. Het is een van de drie typen bacteriële infecties die wordt veroorzaakt door de Yersinia pestis. Deze was naar alle waarschijnlijkheid ook de oorzaak van de Zwarte Dood in de 14e eeuw. Het wordt door vlooien overgebracht op ratten, die het vervolgens weer over kunnen brengen op mensen en huisdieren. Vroeger werd het woord builenpest vaak gebruikt als synoniem voor de pest in het algemeen, maar tegenwoordig verwijst het specifiek naar het type infectie dat het lichaam binnendringt via de huid en zich verspreidt door de lymfeklieren. Onderscheid dient gemaakt te worden met longpest, pestsepsis en Pestis minor.

Symptomen van de builenpest

De naam bubonische pest is afkomstig van het Griekse woord βουβών, dat lies betekent. Het meest herkenbare symptoom van de builenpest is namelijk het opzwellen van de lymfeklieren in met name de oksels en liezen. Deze kunnen zwellen tot het formaat van een citroen.

De symptomen van de builenpest omvatten over het algemeen het volgende:

• Gladde, pijnlijke zwelling van de lymfeklieren in de oksel, lies of nek
• Gangreen van de tenen, vingers, lippen en het puntje van de neus
• Algehele malaise
• Zware vermoeidheid
• Hoge koorts
• Delirium
• Hoesten
• Koude rillingen
• Spiersamentrekkingen
• Pijnlijke ledematen
• Overgeven van bloed

Een buil of bubo ontstaat meestal het eerst op de plaats van de beet. Deze ontstaat gewoonlijk twee tot vijf dagen na het incident en wordt steeds erger en symptomen breiden zich snel uit.

Voorkomen van de builenpest bij de mens

De builenpest komt in de 21ste eeuw nog maar zeer zelden voor bij de mens. Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie WHO sterven jaarlijks zo'n 200 mensen aan de ziekte. Dit gebeurt vrijwel uitsluitend in Afrika. In 2012 leidde zo een uitbraak in Madagaskar tot zestig doden. In 2013 overleed een jongen uit Kazachstan na een beet van een vlo en was er wederom een uitbraak in Madagaskar. In Nederland is de ziekte al tientallen jaren niet meer opgedoken. Wanneer dit wel gebeurt wordt direct het RIVM ingeschakeld om verspreiding te voorkomen en de oorzaak te achterhalen.

In 2012 liep een man uit de Amerikaanse stad Oregon de ziekte op nadat hij zijn kat had proberen te helpen toen deze dreigde te stikken in een muis. Hierbij werd hij door zijn kat gebeten. De kat bleek besmet met de builenpest. De man lag 27 dagen in coma en zijn tenen en vingers moesten geamputeerd worden als gevolg van de opgetreden gangreen. Dat hij het heeft overleefd mag een medische wonder genoemd worden. Aanvankelijk werd de diagnose kattenkrabziekte gesteld, ook een aandoening die de lymfeklieren aandoet, maar het bleek dus veel erger dan dat.

Behandeling van de builenpest

Wanneer de diagnose builenpest wordt gesteld dan moet direct van start worden gegaan met een behandeling met antibiotica. Op dat moment telt ieder uur. Meestal wordt gebruik gemaakt van snel bactericide antibiotica als Aminoglycosiden. Soorten antibiotica die gebruikt worden zijn Streptomycine, Gentamicine, Tetracycline en Cyprofloxacine. Vaak worden patiënten ook beademend en wordt via een infuus vocht toegediend.

Behandeling van de builenpest wordt vaak bemoeilijkt doordat anno 2019 weinig artsen de symptomen nog herkennen. Vaak worden deze verward met de symptomen van bijvoorbeeld kattenkrabziekte, AIDS of ebola.

Overlevingskans

Wanneer de ziekte snel behandeld wordt is de overlevingskans circa 85%. Wel bestaat de kans dat ledematen moeten worden geamputeerd als gevolg van het afsterven van weefsel. Als de ziekte onbehandeld blijft dan overlijdt circa 60% binnen vier dagen.