Pest dodelijk, vooral in de middeleeuwen

Pest is een ziekte die wordt veroorzaakt door de bacterie yersinia pestis. De ziekte heeft geheerst van de veertiende tot en met de negentiende eeuw en vooral in de middeleeuwen zeer veel slachtoffers geëist. Getallen van de slachtoffers zijn niet exact bekend maar er wordt geschat dat alleen de periode van 1347 tot 1351 enkele tientallen miljoenen mensen aan de pest zijn overleden. Die periode wordt ook wel de Zwarte Dood genoemd. Pest kwam in vier vormen voor met voornamelijk de vormen builenpest en longpest.

Pest in middeleeuwen overgebracht door vlooien

Pest is in de geschiedenis het bekendste voorbeeld van een ziekte die van dieren op mensen kan worden overgedragen wat zoönose wordt genoemd. Zoönose is afgeleid van de Griekse woorden zoön (dier) en nosos (ziekte). De pest veroorzakende bacterie yersinia pestis is vernoemd naar de ontdekker een Frans-Zwitserse arts Alexandre Yersin. Hij identificeerde de bacterie in 1894 tijdens een Hongkongse epidemie. Yersinia pestis werd in de middeleeuwen vooral overgebracht door de vlooien van ratten en had als zodanig dus met slechte hygiëne te maken. Vlooien brachten de ziekte over door eerst besmet bloed op te zuigen en daarna mensen te bijten.

Longpest en builenpest meestal dodelijk

Van de ziekte pest bestaan vier vormen namelijk builenpest, longpest, pestsepsis en pestis minor. De meest voorkomende vorm is builenpest maar tijdens een pandemie (epidemie op wereldwijde schaal) kunnen alle vier de vormen tegelijk voorkomen.

Builentest

Builenpest lijdt zeer vaak tot sterfte waarbij zonder goede behandeling meer dan 60% van de patiënten overlijd. Zonder behandeling kan builenpest ook lijden tot longpest of kan dodelijke bloedvergiftiging ontstaan. Na de incubatietijd, tussen enkele uren en zeven dagen, krijgt de patiënt hoofdpijn, spierpijn en vermoeidheidsverschijnselen. Zonder behandeling kan het hartritme toenemen en kan de patiënt geagiteerd of verward raken. Maar als de behandeling op tijd wordt gestart met antibiotica is de overlevingskans groot.

Longpest

Deze vorm van pest kan ontstaan doordat kleine vochtdruppeltjes,die de bacterie bevatten, worden ingeademd. Dit kan bijvoorbeeld gebeuren nadat iemand uit de nabijheid die besmet is hoest of niest. Op die manier belandt de bacterie yersinia pestis rechtstreeks in de longen. Een andere manier van het ontstaan van longpest is als de bacillen van iemand die aan builenpest lijdt via de bloedbaan in de longen terecht komen. De incubatietijd van longpest ligt tussen drie uur en twee tot drie dagen. Zonder behandeling kan de dood al binnen vierentwintig uur optreden. Maar ook longpest kan tegenwoordig goed behandeld worden met antibiotica.

Pestsepsis

Pestsepsis kan optreden door besmetting van een open wond. Ook kan die aandoening worden veroorzaakt als complicatie van builenpest of longpest. Door verspreiding van bacteriën via de bloedstroom treden koorts, koude rillingen en hoofdpijn op. Op den duur kan de huid van een patiënt zwart worden. Tenzij binnen vierentwintig uur antibiotica wordt toegediend is pestsepsis nagenoeg altijd dodelijk.

Pestis minor

Een milde variant van de pest is pestis minor die onder meer gepaard gaat met lichte koorts en enige zwelling van de lymfeklieren. Zelfs zonder behandeling verdwijnen de symptomen in de regel na een week.

Maatregelen tegen pest

De eerste medische verhandeling over de pest verscheen in 1568 onder de naam “De vera curandae pestis ratione” (Over de goede manier om pest te behandelen). De verhandeling werd gepubliceerd door Johannes Pistorius de Jongere. Maar eigenlijk waren er destijds geen werkzame therapieën. Zo werd bijvoorbeeld voorgeschreven om patiënten te behandelen door ze met azijn te wassen en op de gezwellen zalfjes aan te brengen. Patiënten werden dikwijls ook totaal geïsoleerd. Maatregelen die ook werden genomen waren onder meer het verbranden van de kleren van een overledenen en ook het verbranden van het huis van een overleden patiënt.

Snel diagnose en behandeling

In 1534 werd het in Amsterdam verplicht om tot zes weken na het overlijden van een patiënt een bos stro aan het huis op te hangen om aan te geven dat er iemand aan de pest was overleden. Een maatregel die in 1602 genomen werd was het verbieden van bepaalde fruitsoorten en groenten uit angst omdat besmetting zich op die producten zou hechten. Achteraf zou blijken dat die maatregelen zinloos waren zoals ook het branden van kruiden, pek en zwavel wat wel eens werd toegepast. Gelukkig kan tegenwoordig een snelle diagnose en juiste behandeling tot goede resultaten lijden bij de wereldwijd 4000 gevallen die jaarlijks nog voorkomen.

Lees verder

© 2015 - 2024 Rickandie, het auteursrecht van dit artikel ligt bij de infoteur. Zonder toestemming is vermenigvuldiging verboden. Deze informatie is van informatieve aard en geen vervanging voor professioneel medisch advies. Per 2021 gaat InfoNu verder als archief, artikelen worden nog maar beperkt geactualiseerd.
Gerelateerde artikelen
Longpest, wat zijn de symptomen?Longpest, wat zijn de symptomen?Longpest is een ziekte van de longen die zeer snel fataal kan verlopen. Net als alle andere pest varianten, is de incuba…
Pest, een infectieziektePest, een infectieziekteWe kennen zeer veel verschillende soorten infectieziekten. Een ernstige infectieziekte is de pest. Deze werd eerder ook…
Builenpest: symptomen en behandelingBuilenpest: symptomen en behandelingDe builenpest is een infectieziekte die kan worden overgedragen van dieren op mensen. Alhoewel het zeldzaam is, kun je h…
De pest in de 21e eeuwDe pest in de 21e eeuwDe pest of de zwarte dood, we kennen deze termen allemaal vast nog wel uit onze geschiedenisboeken. Het is een dodelijke…

Beweren te kunnen zien bij blindheid: syndroom van AntonBeweren te kunnen zien bij blindheid: syndroom van AntonBlindheid kan door een ongeval, een gezwel, beroerte of operatie komen. Het kan tijdelijk zijn maar kan ook levenslang v…
Roze wolk of toch een donkere wolk - Postpartum depressieRoze wolk of toch een donkere wolk - Postpartum depressieJullie wilden graag een kindje, dus liet je de pil staan. Eindelijk was jullie grootste wens uitgekomen. De zwangerschap…
Bronnen en referenties
  • http://nl.wikipedia.org/wiki/Pest_(ziekte)
Rickandie (1.164 artikelen)
Laatste update: 15-04-2016
Rubriek: Mens en Gezondheid
Subrubriek: Aandoeningen
Bronnen en referenties: 1
Per 2021 gaat InfoNu verder als archief. Het grote aanbod van artikelen blijft beschikbaar maar er worden geen nieuwe artikelen meer gepubliceerd en nog maar beperkt geactualiseerd, daardoor kunnen artikelen op bepaalde punten verouderd zijn. Reacties plaatsen bij artikelen is niet meer mogelijk.
Medische informatie…
Deze informatie is van informatieve aard en geen vervanging voor professioneel medisch advies. Raadpleeg bij medische problemen en/of vragen altijd een arts.