Ptosis: Hangend ooglid, in aangeboren of verworven vorm

Bij sommige mensen hangt het bovenste ooglid meer naar beneden dan normaal, wat medisch bekend staat als ptosis. Ptosis kan aangeboren zijn of verworven door een ander medisch probleem. In veel gevallen is het een aangeboren aandoening waarbij de oogspieren niet goed functioneren. Hoewel milde gevallen het gezichtsvermogen meestal niet beïnvloeden, kan ernstige ptosis wel leiden tot visuele beperkingen. Naast het behandelen van een onderliggende aandoening kan een ooglidcorrectie nodig zijn om ptosis te corrigeren. Hoewel deze operatie vaak succesvol is, kunnen er af en toe complicaties optreden.

• Risicofactoren hangende oogleden
• Oorzaken: Aangeboren en verworven
• Symptomen van ptosis
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van ptosis: Onderliggende aandoening en ooglidcorrectie
• Prognose
• Complicaties

Risicofactoren hangende oogleden

Ptosis kan vaak familiair voorkomen, wat betekent dat een erfelijke aanleg het risico kan verhogen. Andere aandoeningen en omstandigheden kunnen ook het risico op ptosis vergroten:

• Familiaire aanleg: een verhoogde kans bij familieleden
• Clusterhoofdpijn: een pijnlijke, eenzijdige hoofdpijn
• Diabetes mellitus: een chronische aandoening die de bloedsuikerspiegel beïnvloedt
• Beroerte: onvoldoende bloedtoevoer naar de hersenen
• Hersentumor: tumoren in de hersenen die druk kunnen uitoefenen op zenuwen
• Wernicke-Korsakov-syndroom: hersenschade met symptomen zoals afwijkingen aan de ogen
• Kanker: tumoren van de zenuwen of spieren
• Overgewicht: kan leiden tot vetophoping rond het ooglid
• Myasthenia gravis: een auto-immuunaandoening die spierzwakte veroorzaakt
• Problemen met de derde hersenzenuw: kan leiden tot ptosis
• Spieraandoeningen: zoals mitochondriale myopathie of myotone dystrofie
• Trauma: bijvoorbeeld tijdens oogchirurgie
• Veroudering: degeneratie van de levator aponeurose, het bindweefsel dat de ooglidspier ondersteunt
• Zeldzame aangeboren aandoeningen zoals aangeboren orbitale fibrose

Soms kunnen bepaalde oogproblemen op ptosis lijken zonder dat het ooglid zelf is aangetast. Dit komt voor bij ouderen met overtollige huid of vet rond de ogen, wat een ptosis-achtige uitstraling kan geven.

Oorzaken: Aangeboren en verworven

Ptosis ontstaat wanneer de spieren of zenuwen die het ooglid openen, niet goed functioneren. De levator palpebrae-spier en de bovenste tarsale spier zijn hierbij betrokken.

Aangeboren ptosis

Bij aangeboren ptosis is de levator palpebrae-spier soms slecht ontwikkeld bij de geboorte. Het linkeroog is iets vaker aangetast dan het rechteroog. Vaak is slechts één ooglid getroffen, en kunnen er ongelijke of afwezige plooien in de oogleden zichtbaar zijn.

Verworven ptosis

Verworven ptosis kan ontstaan door andere medische aandoeningen. Deze vorm van ptosis is vaak ernstiger en kan de functie van de levator palpebrae-spier beïnvloeden. Mogelijke oorzaken zijn:

• Clusterhoofdpijn: acute, eenzijdige hoofdpijn
• Diabetes mellitus: invloed op zenuwen en spieren
• Beroerte: kan de oogspieren en zenuwen aantasten
• Hersentumor: druk op de oogspieren of zenuwen
• Wernicke-Korsakov-syndroom: schade aan hersenen en zenuwen
• Kanker van zenuwen of spieren
• Overgewicht of tumoren rond het ooglid
• Problemen met de pees die de bovenste tarsale spier aanstuurt
• Myasthenia gravis: spierzwakte door een auto-immuunreactie
• Problemen met de derde hersenzenuw of het Horner-syndroom
• Spieraandoeningen: zoals mitochondriale myopathie of myotone dystrofie
• Trauma, vooral tijdens oogchirurgie
• Veroudering: degeneratie van de levator aponeurose
• Zeldzame aandoeningen zoals aangeboren orbitale fibrose

Symptomen van ptosis

Ptosis wordt gekenmerkt door één of meer oogleden die naar beneden hangen. Dit kan zo ernstig zijn dat het gezichtsvermogen wordt aangetast. De patiënt kan het hoofd kantelen om beter te zien en kan vaak de wenkbrauwen optrekken om het gezichtsveld te verbeteren. Andere symptomen kunnen zijn:

• Astigmatisme: een onregelmatige kromming van het hoornvlies die wazig zicht veroorzaakt
• Amblyopie: een lui oog dat minder goed ziet
• Droge ogen of tranende ogen
• Bij verworven ptosis kunnen er symptomen zijn van schade aan de derde hersenzenuw, zoals een vertraagde pupilreactie op licht en afwijkende oogbewegingen. Dit kan wijzen op ernstige aandoeningen zoals een beroerte en vereist onmiddellijke medische aandacht.

Diagnose en onderzoeken

Oogheelkundig onderzoek

De oogarts zal een grondig oogonderzoek uitvoeren, waarbij de positie van de oogleden en eventuele onderliggende afwijkingen worden beoordeeld. De arts kijkt naar de symptomen en de medische geschiedenis van de patiënt om een diagnose te stellen.

Diagnostisch onderzoek

Voor een nauwkeurige diagnose kan aanvullend onderzoek nodig zijn:

• Bloedonderzoek: om diabetes of auto-immuunaandoeningen te identificeren
• CT-scan, MRI-scan, en MRA-scan: om hersentumoren, zenuwproblemen en andere structurele afwijkingen te detecteren
• Radiografisch onderzoek: om afwijkingen in de oogstructuren te onderzoeken

Differentiële diagnose

Aangeboren ptosis
Er zijn aandoeningen die symptomen vertonen die lijken op aangeboren ptosis, maar geen ptosis zijn:

• Allergische conjunctivitis: ontsteking van het oogbindvlies door allergieën
• Anoftalmie: afwezigheid van het oog
• Bacteriële of virale conjunctivitis: ontsteking van het oogbindvlies
• Chronisch progressieve externe oftalmoplegie: verlamming van de oogspieren
• Een vreemd lichaam in de hoornvlies
• Duane-syndroom: een zeldzame oogafwijking
• Horner-syndroom: een aandoening van het zenuwstelsel
• Hoornvliesletsels: schade aan het hoornvlies
• Oogziekte van Graves: een auto-immuunziekte met oogafwijkingen
• Orbitale cellulitis: ontsteking van de weefsels rond de oogkas
• Orbitale dermoïd: een goedaardige tumor in de oogkas
• Papillaire conjunctivitis
• Preseptale cellulitis

Verworven ptosis
Voor verworven ptosis zijn er aandoeningen die symptomen vertonen die op ptosis lijken, maar geen ptosis zijn:

• Aangeboren ptosis
• Anoftalmie
• Apex orbitale fractuur
• Apraxie van ooglidopening: onvermogen om de oogleden te openen
• Atopische dermatitis: huidziekte met jeuk en ontsteking
• Bell's palsy: tijdelijke aangezichtsverlamming door zenuwschade
• Capillair hemangioom: goedaardig bloedvatafwijking rond het oog
• Chalazion: verstopte olieklier in het ooglid
• Chronisch progressieve externe oftalmoplegie
• Neuro-oogheelkundige aandoeningen
• Oogkasfractuur: gebroken oogkas
• Een tranend ooglid
• Een vreemd lichaam in de cornea
• Exoftalmie: uitpuilende ogen
• Goedaardig essentieel blefarospasme: onwillekeurige ooglidspasmen
• Het Duane-syndroom
• Het Horner-syndroom
• Hoornvliesletsels
• Multiple sclerose: chronische auto-immuunaandoening die zenuwen aantast
• Neurofibromatose type 1: neurologische aandoening met huid- en oogafwijkingen
• Ziekte van Lyme: bacteriële infectie door tekenbeet met mogelijke symptomen in huid, hart, hersenen, spieren en gewrichten

Behandeling van ptosis: Onderliggende aandoening en ooglidcorrectie

Bij aangeboren ptosis wordt vaak gewacht met behandeling tot de gezichtsstructuren volledig zijn ontwikkeld. Als de ptosis het gezichtsvermogen belemmert, niet verbetert, ernstig is of het uiterlijk ernstig aantast, kan een ooglidcorrectie noodzakelijk zijn. Daarnaast behandelt de arts eventuele bijkomende symptomen, zoals het voorschrijven van een bril bij astigmatisme of het gebruik van een ooglapje voor amblyopie. De behandeling van de onderliggende aandoening kan via medicatie gebeuren, en soms kan een speciale bril worden voorgeschreven om het ooglid te ondersteunen.

Prognose

De prognose van ptosis hangt af van de oorzaak. Vaak is een operatie zeer succesvol en kan deze leiden tot volledig herstel van het gezichtsvermogen. De herstelperiode kan variëren, afhankelijk van de ernst van de ptosis en de onderliggende oorzaak.

Complicaties

Complicaties kunnen optreden, vooral als ptosis het gezichtsvermogen beïnvloedt. Bij jonge patiënten met ernstige ptosis is een operatie vaak noodzakelijk om de visuele ontwikkeling te waarborgen. Mogelijke complicaties na een operatie kunnen zijn:

• Onvermogen om de ogen volledig te sluiten
• Littekens
• Asymmetrie tussen de oogleden
• Abnormale ooglidplooien
• Een succesvolle behandeling hangt sterk af van een nauwkeurige diagnose en een goed opgestelde behandelingsstrategie. Bij twijfels of vragen over de behandeling van ptosis is het raadzaam om een gespecialiseerde oogarts te raadplegen.

Lees verder

• Ooglidaandoeningen: Oorzaken van problemen aan oogleden