Amblyopie (lui oog): Verminderde gezichtsscherpte in één oog
Amblyopie, vaak aangeduid als een lui oog, is de meest voorkomende oorzaak van gezichtsverlies bij kinderen. Bij amblyopie heeft een patiënt een verminderde gezichtsscherpte doordat één oog niet of minder goed functioneert dan het andere. Het gebruik van een bril of contactlenzen biedt meestal geen verbetering. Behandelingsopties zoals het afplakken van het gezonde oog zijn beschikbaar. Vroege diagnose en behandeling kunnen helpen om het gezichtsvermogen van het aangedane oog te behouden.
Synoniemen amblyopie
Amblyopie staat ook bekend onder de volgende synoniemen:
Epidemiologie oogafwijking
Amblyopie, vaak aangeduid als "lui oog," is een visuele aandoening die vooral bij kinderen voorkomt. Het wordt gekarakteriseerd door een slecht zicht in één oog dat niet kan worden gecorrigeerd met brillen of contactlenzen. Amblyopie is wereldwijd een van de meest voorkomende oorzaken van visuele stoornissen bij kinderen, en het kan zelfs leiden tot blijvende visusvermindering als het niet op tijd wordt behandeld.
Prevalentie
Amblyopie komt voor bij ongeveer 2-3% van de kinderen wereldwijd. De prevalentie kan variëren afhankelijk van de regio, genetische factoren en vroege screeningprogramma's. In sommige studies is de prevalentie zelfs hoger, vooral in gebieden waar screening voor visuele problemen bij kinderen minder gebruikelijk is. Vroege opsporing van amblyopie is van cruciaal belang voor effectieve behandeling en het voorkomen van blijvende visuele schade.
Leeftijd en geslacht
Amblyopie wordt vaak gediagnosticeerd vóór de leeftijd van 6 jaar, aangezien de visuele ontwikkeling van kinderen in deze periode plaatsvindt. Het kan echter ook later in het leven worden ontdekt. Er is een lichte oververtegenwoordiging van jongens in de prevalentie van amblyopie, hoewel het bij zowel jongens als meisjes kan optreden. De aandoening komt vaker voor bij kinderen met een familiegeschiedenis van visuele aandoeningen of andere genetische risicofactoren.
Oorzaken en risicofactoren
Amblyopie kan door verschillende factoren worden veroorzaakt, zoals scheelzien (strabismus), refractieve afwijkingen (bijv. bijziendheid of verziendheid), of andere visuele problemen die de normale ontwikkeling van het gezichtsvermogen belemmeren. Risicofactoren voor het ontwikkelen van amblyopie zijn onder andere een familiaire geschiedenis van de aandoening, onvoldoende visuele stimulatie van de ogen tijdens de kritieke ontwikkelingsperiode, en aangeboren afwijkingen aan de ogen.
Mechanisme
Het mechanisme van amblyopie is meestal gerelateerd aan een verstoorde visuele ervaring tijdens de kritieke ontwikkelingsfase van het visuele systeem. Wanneer één oog aanzienlijk slechter presteert dan het andere, of wanneer het beeld uit beide ogen niet goed wordt gecombineerd door de hersenen, kunnen de hersenen het signaal van het zwakkere oog onderdrukken, wat leidt tot slechte ontwikkeling van de visuele cortex.
Visuele deprivatie
De meeste gevallen van amblyopie ontstaan door visuele deprivatie van één oog. Dit gebeurt wanneer er een probleem is met het oog, zoals een refractieve afwijking of een oogziekte, waardoor het beeld dat door dat oog wordt gezien niet goed verwerkt kan worden. De hersenen gaan het visuele signaal van het zwakkere oog "uitschakelen", waardoor het gezichtsvermogen in dat oog zich niet normaal ontwikkelt.
Scheelzien (Strabismus)
Scheelzien, waarbij de ogen niet goed uitgelijnd zijn, is een veelvoorkomende oorzaak van amblyopie. Wanneer het oog scheel staat, krijgen de hersenen vaak verschillende beelden van elk oog, wat leidt tot verwarring en visuele deprivatie. Om dubbelzien te voorkomen, onderdrukken de hersenen het signaal van het schele oog, wat resulteert in amblyopie van dat oog.
Refractieve afwijkingen
Wanneer er een aanzienlijk verschil in refractieve kracht tussen beide ogen bestaat, bijvoorbeeld bij één oog met bijziendheid en het andere met verziendheid, kan het visuele systeem moeite hebben om beide ogen goed te combineren. Dit kan ook leiden tot amblyopie als het afwijkende oog geen goed beeld kan leveren aan de hersenen.
Oorzaken van amblyopie: Fout in de hersenen
Ontwikkelingsstoornis
Amblyopie ontstaat door een ontwikkelingsstoornis waarbij de zenuwbaan van het ene oog naar de hersenen niet normaal functioneert. Dit resulteert in een wazig of vertekend beeld dat door de hersenen wordt ontvangen, waardoor het aangetaste oog genegeerd wordt. Dit kan leiden tot een verminderd gebruik van het aangedane oog en uiteindelijk verlies van gezichtsscherpte.
Scheelzien (strabisme)
Scheelzien, of strabisme, is de meest voorkomende oorzaak van amblyopie. Bij scheelzien staan de ogen niet in dezelfde richting, wat leidt tot een afwijkende oogstand. Dit kan het gebruik van het aangedane oog verminderen, wat bijdraagt aan amblyopie. Niet alle patiënten met scheelzien ontwikkelen amblyopie, en amblyopie kan ook zonder scheelzien optreden.
Refractiefouten
Andere oorzaken van amblyopie zijn refractiefouten zoals infantiele cataract (staar bij kinderen) en visuele onregelmatigheden zoals
verziendheid (hypermetropie),
bijziendheid (myopie) of
astigmatisme. Vooral als deze refractiefouten significant verschillen tussen de twee ogen, kan dit leiden tot amblyopie.
Risicofactoren
Er zijn verschillende risicofactoren die de kans op het ontwikkelen van amblyopie kunnen vergroten. Deze factoren hebben vaak te maken met erfelijkheid, omgevingsomstandigheden en de gezondheid van het kind in de vroege jaren.
Familiegeschiedenis
Een familiegeschiedenis van amblyopie of andere oogziekten vergroot de kans dat een kind de aandoening ontwikkelt. Genetische factoren spelen een belangrijke rol bij de aanleg voor visuele afwijkingen zoals scheelzien of refractieve afwijkingen, die amblyopie kunnen veroorzaken.
Prematuriteit
Baby's die te vroeg geboren worden, hebben een hoger risico op amblyopie. Premature kinderen hebben vaak een onderontwikkeld visueel systeem, wat hen vatbaarder maakt voor visuele deprivatie en scheelzien, wat kan leiden tot amblyopie.
Oogziekten en refractieve afwijkingen
Aangeboren oogziekten, zoals cataract (staar) of andere afwijkingen, kunnen ook bijdragen aan het ontwikkelen van amblyopie. Daarnaast kunnen onbehandelde refractieve afwijkingen, zoals bijziendheid of verziendheid, ervoor zorgen dat het kind niet goed kan zien, waardoor amblyopie zich kan ontwikkelen als het probleem niet wordt gecorrigeerd.
Risicogroepen
Bepaalde groepen kinderen lopen een verhoogd risico om amblyopie te ontwikkelen, afhankelijk van factoren zoals genetica, gezondheid en vroege visuele zorg.
Premature baby’s
Premature kinderen, vooral diegenen die geboren worden vóór 32 weken zwangerschap, hebben een verhoogd risico op amblyopie. Dit komt door de onderontwikkeling van de ogen en het visuele systeem, waardoor ze mogelijk niet genoeg visuele stimulatie ontvangen in de vroege levensfasen.
Kinderen met scheelzien
Kinderen die lijden aan scheelzien (strabismus) hebben een verhoogd risico op amblyopie, omdat hun ogen niet goed uitgelijnd zijn. De hersenen onderdrukken vaak het visuele signaal van het schele oog om dubbelzien te voorkomen, wat kan leiden tot een slecht gezichtsvermogen in dat oog.
Kinderen met refractieve afwijkingen
Kinderen die aanzienlijke refractieve afwijkingen hebben, zoals een groot verschil in refractie tussen de ogen, lopen een verhoogd risico op amblyopie, vooral als de afwijkingen niet op tijd worden gecorrigeerd met brillen of contactlenzen.
Symptomen: Verminderde gezichtsscherpte en dieptezichtproblemen
Oogafwijkingen
Bij amblyopie kunnen de ogen naar binnen of naar buiten draaien, wat wijst op scheelzien. De ogen lijken niet samen te werken, wat kan leiden tot problemen met dieptezicht. Patiënten kunnen ook een verminderde gezichtsscherpte ervaren in één of beide ogen. Het gezichtsvermogen kan hierdoor verstoord zijn, en het inschatten van afstanden kan problematisch zijn.
Problemen met dieptezicht
Patiënten met amblyopie kunnen moeite hebben met het inschatten van diepte. Dit kan dagelijkse activiteiten beïnvloeden, zoals het lezen van een boek of het navigeren in een ruimte. Deze problemen zijn het gevolg van het slechte functioneren van het aangetaste oog.
Alarmsymptomen
Amblyopie wordt vaak pas opgemerkt wanneer het kind moeite heeft met het ontwikkelen van normaal visueel gedrag, zoals het herkennen van objecten of het reageren op visuele stimuli. Er zijn echter specifieke alarmsymptomen die ouders of zorgverleners kunnen waarschuwen voor de aanwezigheid van amblyopie.
Asymmetrisch zicht
Een van de eerste tekenen van amblyopie is dat het kind moeite heeft met het gebruik van beide ogen op gelijke manier. Dit kan zich uiten in de neiging om één oog vaker te sluiten of af te wenden. Het kind kan ook voorkeur hebben voor één oog om te zien, terwijl het andere oog onderontwikkeld blijft.
Scheelzien of oogafwijkingen
Scheelzien of opvallende oogafwijkingen, zoals één oog dat zichtbaar afwijkt van de andere, kunnen wijzen op amblyopie. Dit komt vooral voor bij kinderen die scheelzien en waarvan de hersenen het signaal van het schele oog onderdrukken.
Problemen met lezen of tekenen van slecht zicht
Kinderen met amblyopie kunnen moeite hebben met lezen of het herkennen van objecten in de verte. Ze kunnen ook vaker klagen over hoofdpijn of vermoeide ogen, vooral bij activiteiten die een scherp zicht vereisen, zoals lezen of tekenen.
Diagnose van amblyopie en onderzoeken door de oogarts
Oogheelkundig onderzoek
De diagnose amblyopie wordt vaak gesteld door een oogarts op basis van een
uitgebreid oogonderzoek. Dit onderzoek kan onder meer
oftalmoscopie omvatten om de toestand van de ogen te evalueren. In veel gevallen zijn geen verdere diagnostische onderzoeken nodig om amblyopie te bevestigen.
Diagnostisch onderzoek
Indien de oogarts vermoedt dat amblyopie wordt veroorzaakt door een andere oogaandoening, kan aanvullend onderzoek nodig zijn. Dit kan bestaan uit
beeldvormende onderzoeken zoals een
CT-scan of
MRI-scan. Ook kan een
fluoresceïne angiografie nuttig zijn om het netvlies te beoordelen. Andere diagnostische tests zoals een
ERG-onderzoek en een
OCT-scan kunnen aanvullende informatie bieden over de ooggezondheid.
Differentiële diagnose
Amblyopie moet worden onderscheiden van andere aandoeningen die vergelijkbare symptomen vertonen, zoals:
- Esotropie (binnenwaarts scheelzien)
- Exotropie (buitenwaarts scheelzien)
- Het monofixatiesyndroom
- Ptosis (afhangend ooglid)
Behandeling van amblyopie: Onderliggende oogaandoeningen, afplakken, en veiligheidsbril
Onderliggende oogaandoening verhelpen
Als amblyopie wordt veroorzaakt door een onderliggende oogaandoening zoals cataract, moet deze aandoening eerst worden behandeld. Dit kan chirurgische ingrepen of andere medische behandelingen omvatten. Zodra de onderliggende aandoening is aangepakt, kunnen aanvullende behandelingsmethoden worden ingezet om het aangetaste oog te stimuleren.
Aangetast oog stimuleren
De behandeling van amblyopie richt zich op het stimuleren van het aangetaste oog door het gezonde oog tijdelijk uit te schakelen. Dit kan op verschillende manieren worden gedaan:
Goede oog afplakken
Bij kinderen met een refractieafwijking zoals bijziendheid, verziendheid of astigmatisme is een bril vaak noodzakelijk. Als aanvullende behandeling plakt de oogarts het goede (normaal werkende) oog af gedurende een deel van de wakkere uren. Het afplakken kan worden gedaan met speciale stickers of ooglapjes, die vaak zijn versierd om het proces aantrekkelijker te maken voor kinderen. Een andere optie zijn ondoorzichtige
contactlenzen die ook kunnen helpen bij het behandelen van amblyopie.
Goede oog met ogdruppels wazig maken
Voor sommige patiënten met lichte tot matige amblyopie kan de oogarts atropine-oogdruppels voorschrijven. Deze druppels worden in het gezonde oog aangebracht om tijdelijk wazig zicht te creëren, zodat het aangetaste oog meer wordt gebruikt. Dit helpt de hersenen om het beeld van het amblyope oog te verwerken. De oogdruppels worden toegepast volgens
oogdruppelrichtlijnen.
Krasbestendige veiligheidsbril
Bij kinderen waarvan het gezichtsvermogen zich niet volledig herstelt, kan een krasbestendige veiligheidsbril of speciale sportbril worden aanbevolen. Deze bril beschermt het goede oog tijdens activiteiten waarbij dieptezichtproblemen zich voordoen.

Een stevige en krasbestendige sport- of veiligheidsbril /
Bron: Hans, PixabayPrognose van amblyopie
De prognose van amblyopie hangt sterk af van de vroege opsporing en behandeling. Als de aandoening op jonge leeftijd wordt behandeld, is de prognose meestal goed, met de meeste kinderen die in staat zijn om hun gezichtsvermogen in het aangedane oog te verbeteren. Als amblyopie echter niet tijdig wordt behandeld, kan het leiden tot blijvende visuele beperking.
Vroege behandeling
Vroege opsporing en behandeling van amblyopie kunnen het gezichtsvermogen van het aangedane oog aanzienlijk verbeteren. Behandeling omvat meestal het dragen van een bril om refractieve afwijkingen te corrigeren, het gebruik van pleisters op het gezonde oog om het zwakkere oog te stimuleren, of in sommige gevallen chirurgie om scheelzien te corrigeren.
Onbehandelde amblyopie
Als amblyopie niet wordt behandeld voordat de visuele ontwikkeling is voltooid (rond de leeftijd van 8 jaar), kan het leiden tot blijvende visuele stoornissen in het aangedane oog. Dit kan invloed hebben op de perceptie van diepte, gezichtsvermogen en andere visuele vaardigheden.
Complicaties van amblyopie
Als de behandeling niet op tijd begint, kan het gezichtsvermogen zich slechts gedeeltelijk herstellen, vooral als de behandeling na de leeftijd van tien jaar wordt gestart. Andere mogelijke complicaties omvatten problemen met de oogspieren die meerdere operaties kunnen vereisen en een blijvend verlies van gezichtsvermogen in het aangedane oog.
Preventie: Vroege opsporing en behandeling
Amblyopie is grotendeels te voorkomen door regelmatige visuele screening bij kinderen en het tijdig corrigeren van visuele problemen zoals scheelzien of refractieve afwijkingen.
Vroege screening
Regelmatige visuele controles vanaf de vroege kinderjaren zijn essentieel om amblyopie in een vroeg stadium op te sporen. Vroege detectie en behandeling van refractieve afwijkingen, scheelzien of andere visuele problemen kunnen de kans op amblyopie aanzienlijk verminderen.
Correctie van refractieve afwijkingen
Het tijdig corrigeren van refractieve afwijkingen met brillen of contactlenzen kan de ontwikkeling van amblyopie voorkomen. Dit helpt ervoor te zorgen dat beide ogen goed kunnen functioneren en een gelijkwaardige visuele input naar de hersenen sturen.
Behandeling van scheelzien
Scheelzien kan effectief worden behandeld met brillen, oogpleisters of zelfs chirurgische ingrepen. Het doel van deze behandelingen is om beide ogen goed uitgelijnd te krijgen, waardoor het risico op amblyopie wordt verminderd.
Praktische tips voor het leven met amblyopie
Amblyopie, ook wel lui oog genoemd, is een aandoening waarbij een van de ogen minder goed functioneert dan het andere. Het kan invloed hebben op de ontwikkeling van het gezichtsvermogen en vereist vaak langdurige therapie en zorg om het gezichtsvermogen te verbeteren of in stand te houden. Hier zijn enkele praktische tips die je kunnen helpen bij het omgaan met amblyopie in je dagelijks leven.
Zorg voor regelmatige controleafspraken
Het is van essentieel belang om regelmatig controleafspraken met je oogarts in te plannen. Deze afspraken zijn belangrijk om de voortgang van de behandeling te volgen en te bepalen of er verdere aanpassingen nodig zijn. Afhankelijk van je situatie kan het nodig zijn om een oogplaktherapie toe te passen of andere behandelingen te ondergaan die je gezichtsvermogen verbeteren. Regelmatige
beeldvormende onderzoeken kunnen ook helpen om de voortgang te monitoren.
Beoefen visuele training met behulp van therapie
Een van de belangrijkste behandelingsmethoden voor amblyopie is visuele training. Dit kan bestaan uit therapieën waarbij je zwakkere oog wordt gestimuleerd om beter samen te werken met het sterkere oog. Er zijn verschillende soorten
oogbehandelingen die hierbij ingezet kunnen worden, zoals het dragen van een oogpleister op het sterkere oog om de focus op het zwakkere oog te bevorderen. Consistentie en geduld zijn cruciaal voor het succes van deze behandelingen. Zorg ervoor dat je dagelijks oefent en de voorgeschreven therapieën volgt.
Let op je voeding voor gezonde ogen
Een evenwichtig voedingspatroon is belangrijk voor de algehele gezondheid, inclusief je gezichtsvermogen. Er zijn specifieke voedingsstoffen die goed zijn voor je ogen, zoals vitamine A, C en E, evenals mineralen zoals zink. Voedingsmiddelen zoals wortelen, groene bladgroenten, vette vis en citrusvruchten kunnen bijdragen aan de gezondheid van je ogen. Het handhaven van een gezond
evenwichtig voedingspatroon zorgt ervoor dat je ogen optimaal blijven functioneren, wat je gezichtsvermogen ten goede komt.
Maak gebruik van hulpmiddelen en aanpassingen in je omgeving
Het gebruik van hulpmiddelen kan het makkelijker maken om dagelijkse taken uit te voeren. Denk hierbij aan een bril of andere visuele hulpmiddelen die door je oogarts zijn voorgeschreven. Het aanpassen van je omgeving, bijvoorbeeld door het vergroten van lettertypes op elektronische apparaten of het gebruik van goede verlichting, kan ook helpen om je gezichtsvermogen te ondersteunen. Als je moeite hebt met lezen of het herkennen van gezichten, kunnen
oogweetjes en tips van je oogarts ook erg nuttig zijn.
Blijf positief en gemotiveerd
Het omgaan met amblyopie kan emotioneel en mentaal uitdagend zijn, maar het is belangrijk om positief te blijven. Wees geduldig met jezelf en geef niet op, zelfs als de vooruitgang langzaam gaat. Het kan ook helpen om steun te zoeken bij anderen, zoals familie, vrienden of een therapeut, die je kunnen aanmoedigen en je helpen gemotiveerd te blijven. Als je positieve veranderingen ziet, zal dit je vertrouwen in de therapieën versterken.
Misvattingen rond amblyopie
Amblyopie, beter bekend als ‘lui oog’, is een visuele ontwikkelingsstoornis waarbij het gezichtsvermogen van één oog zich niet normaal ontwikkelt. Dit treedt op wanneer de samenwerking tussen het oog en de
hersenen verstoord is, waardoor het zwakkere oog uiteindelijk wordt genegeerd. Ondanks de bekendheid van de aandoening bestaan er nog veel misvattingen over de oorzaken, behandeling en de mogelijkheden om de aandoening te corrigeren.
Amblyopie is uitsluitend erfelijk
Hoewel genetische factoren een rol kunnen spelen, is amblyopie niet uitsluitend erfelijk. Externe factoren zoals een onbehandelde
oogaandoening, scheelzien of een significant verschil in sterkte tussen beide ogen (anisometropie) kunnen de ontwikkeling van amblyopie veroorzaken. Tijdige diagnose en behandeling zijn essentieel om blijvend gezichtsverlies te voorkomen.
Een lui oog herstelt vanzelf met de tijd
Veel mensen denken dat amblyopie vanzelf verdwijnt naarmate een kind ouder wordt. Dit is echter onjuist. Zonder actieve behandeling zal het getroffen oog zich niet spontaan herstellen, en het risico op permanent verlies van dieptezicht en scherpte neemt toe. Een vroege diagnose door middel van regelmatige
oogonderzoeken is cruciaal voor effectieve interventie.
Amblyopie treft alleen kinderen
Hoewel de aandoening meestal in de kindertijd wordt gediagnosticeerd, kan onbehandelde amblyopie ook op volwassen leeftijd problemen veroorzaken. Bovendien kunnen volwassenen met een niet-gediagnosticeerde amblyopie moeite ervaren met taken die diepteperceptie vereisen. Behandelopties, zoals visuele therapie en in sommige gevallen specifieke
oogbehandelingen, kunnen nog steeds enig effect hebben, hoewel de resultaten minder voorspelbaar zijn dan bij jonge kinderen.
Het afdekken van het sterke oog is de enige behandeling
Het afplakken van het dominante oog is een veelgebruikte methode om het zwakkere oog te stimuleren, maar het is niet de enige behandelmethode. Andere interventies, zoals visuele stimulatieoefeningen, corrigerende brillen en in sommige gevallen chirurgische correcties, kunnen bijdragen aan een verbeterde visuele functie. Een multidisciplinaire aanpak, waarbij een oogarts en een orthoptist samenwerken, biedt vaak de beste resultaten.
Amblyopie heeft geen invloed op het dagelijkse leven
Mensen met amblyopie kunnen moeilijkheden ondervinden bij taken die een goed dieptezicht vereisen, zoals autorijden, sporten of het inschatten van afstanden. Daarnaast kan het risico op een
EHBO-situatie, zoals vallen of botsingen, verhoogd zijn door een verminderd gezichtsveld en een trager aanpassingsvermogen aan veranderingen in lichtintensiteit.
Volwassenen met amblyopie kunnen geen verbetering meer bereiken
Hoewel de behandeling van amblyopie effectiever is bij kinderen, tonen recente studies aan dat ook volwassenen baat kunnen hebben bij bepaalde visuele trainingsmethoden. Neuroplasticiteit, het vermogen van de
hersenen om zich aan te passen, blijft ook op latere leeftijd aanwezig, zij het in mindere mate. Dit betekent dat gespecialiseerde therapieën of digitale trainingsprogramma’s in sommige gevallen nog verbetering kunnen bieden.
Lees verder