Exotropie: Buitenwaarts scheelzien met afwijkende oogstand

Exotropie, ook bekend als buitenwaarts scheelzien, is een vorm van strabisme waarbij één of beide ogen naar buiten draaien. Dit resulteert in een afwijkende oogstand die kan leiden tot diverse oog- en visusklachten. Exotropie kan zowel permanent als tijdelijk zijn, en kan aangeboren of verworven zijn. Hoewel exotropie vaak geassocieerd wordt met verschillende aandoeningen, kan het ook veroorzaakt worden door overmatig alcoholgebruik of het gebruik van kalmerende middelen. De behandeling richt zich op het aanpakken van de onderliggende oorzaak en kan vaak effectief zijn bij het corrigeren van de oogstand.

• Synoniemen van exotropie
• Epidemiologie van oogstandafwijking
• Mechanisme
• Oorzaken
• Risicofactoren
• Risicogroepen
• Symptomen
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van exotropie
• Prognose
• Complicaties
• Preventie en levensstijl
• Praktische tips voor het leven met / omgaan met exotropie
• Onderga een regelmatig oogonderzoek
• Overweeg de optie van een bril of prisma’s
• Doe oogspieroefeningen om de spieren te versterken
• Overweeg chirurgie als laatste redmiddel
• Wees alert op tekenen van vermoeidheid of hoofdpijn

Synoniemen van exotropie

Exotropie staat ook bekend als ‘buitenwaarts scheelzien’ of de medische term ‘strabismus divergens’.

Epidemiologie van oogstandafwijking

Exotropie, ook wel bekend als uitwaartse scheelzien, is een aandoening waarbij één of beide ogen naar buiten afwijken, wat leidt tot een verminderde binoculaire visie. Het is een relatief veel voorkomende oogafwijking, die zowel bij kinderen als volwassenen kan optreden. De prevalentie varieert afhankelijk van leeftijd, genetische factoren en omgevingsomstandigheden.

Prevalentie bij kinderen
Exotropie komt vaak voor bij kinderen, vooral tussen de leeftijd van 2 en 5 jaar. Studies tonen aan dat de prevalentie van exotropie bij jonge kinderen kan variëren van 1 tot 4%. De aandoening kan fluctueren, waarbij sommige kinderen periodes van exotropie vertonen die vervolgens verbeteren. De aandoening kan ook zich manifesteren als een "intermitterende" exotropie, waarbij de afwijking in het oog af en toe optreedt, maar op andere momenten niet zichtbaar is.

Prevalentie bij volwassenen
Hoewel exotropie voornamelijk voorkomt bij kinderen, kan het ook bij volwassenen optreden. Het komt vaak voor in de context van neurologische aandoeningen, zoals beroertes, hersentrauma of bepaalde systemische ziekten. In volwassen gevallen is exotropie vaak minder goed te corrigeren, aangezien de ogen in veel gevallen zich al volledig aangepast hebben aan de afwijking.

Geslachtsverschillen
Er is enig bewijs dat exotropie vaker voorkomt bij vrouwen dan bij mannen, hoewel de gegevens hierover variëren. Dit kan te maken hebben met verschillen in genetische aanleg of hormonale invloeden, maar er is meer onderzoek nodig om dit verder te verduidelijken.

Etnische en geografische verschillen
Exotropie komt wereldwijd voor, maar er kunnen etnische en geografische verschillen zijn in de prevalentie. Sommige studies hebben aangetoond dat exotropie vaker voorkomt in Aziatische populaties, maar dit kan te maken hebben met genetische factoren of andere omgevingsinvloeden.

Mechanisme

Exotropie ontstaat wanneer de oogspieren niet goed samenwerken om beide ogen op hetzelfde object te richten. Dit kan leiden tot een situatie waarin één of beide ogen naar buiten afwijken, waardoor een binoculair zicht verloren gaat.

Oogspiercontrole
De controle over oogbewegingen wordt gereguleerd door zes oogspieren in elk oog. Deze spieren werken in nauwkeurige coördinatie om beide ogen op hetzelfde object te richten. Bij exotropie is er een verstoring in deze coördinatie, waardoor de ogen niet goed parallel blijven en een afwijking naar buiten vertonen.

Neurofysiologische factoren
Het brein speelt een cruciale rol in de coördinatie van de oogbewegingen. Exotropie kan ontstaan door een miscommunicatie tussen de hersenen en de oogspieren, vaak veroorzaakt door neurologische aandoeningen zoals een beroerte of een hersentrauma. In sommige gevallen kan exotropie ook ontstaan door een verstoorde werking van de hersenstam, die verantwoordelijk is voor het aansteken van de oogspieren.

Verlies van binoculair zicht
Binoculair zicht vereist dat beide ogen goed samenwerken om diepteperceptie en helder zicht te creëren. Wanneer exotropie optreedt, kunnen de hersenen moeite hebben met het combineren van de beelden van beide ogen, wat kan leiden tot wazig zicht of dubbelzien. Dit vermindert het vermogen om objecten in de ruimte goed waar te nemen.

Psychologische factoren
Bij kinderen kan exotropie ook psychologische gevolgen hebben, zoals vermijdingsgedrag of een lager zelfbeeld. Het niet kunnen gebruiken van beide ogen voor dieptewaarneming kan hun vermogen om met andere kinderen te spelen en deel te nemen aan visuele taken beperken, wat invloed kan hebben op hun sociale ontwikkeling.

Oorzaken

Exotropie is een afwijking van de oogstand waarbij de ogen naar buiten draaien. Deze afwijking kan aangeboren zijn of ontstaan door een onderliggende aandoening. De volgende aandoeningen kunnen exotropie veroorzaken:

• Albinisme (afwijkingen aan ogen, huid en haar)
• Brekingsfouten zoals astigmatisme, hypermetropie (verziendheid), en myopie (bijziendheid)
• Cataract
• De ziekte van Graves (schildklierziekte met uitpuilende ogen)
• Hersentumoren
• Vroeggeboorte
• Apert-syndroom (afwijkingen aan de schedel en het gezicht)
• Crouzon-syndroom (vroegtijdige fusie van schedelbotten)
• Duane-syndroom (oogbewegingsstoornis)
• Syndroom van Down
• Hydrocefalie (overmatige hoeveelheid hersen- en ruggenmergvocht in de schedel)
• Infantiele hersenverlamming
• Myasthenia gravis (ziekte gekenmerkt door spierzwakte in gezicht, ledematen en ogen)
• Oogzenuwdefecten
• Oogzenuwtumoren
• Ptosis (hangende oogleden)
• Retinoblastoom (netvlieskanker, een vorm van oogkanker)
• Teleorbitisme

Daarnaast kan exotropie optreden door overmatige inname van alcohol of kalmerende middelen.

Risicofactoren

Er zijn verschillende risicofactoren die de kans op het ontwikkelen van exotropie verhogen. Deze risicofactoren kunnen variëren van genetische aanleg tot omgevingsinvloeden.

Genetische factoren
Er is een genetische component in de ontwikkeling van exotropie. Kinderen van ouders met een voorgeschiedenis van scheelzien hebben een verhoogd risico op het ontwikkelen van de aandoening. Studies hebben aangetoond dat een aantal oogafwijkingen, waaronder exotropie, vaker voorkomen binnen families, wat suggereert dat erfelijkheid een rol speelt.

Neurologische aandoeningen
Neurologische aandoeningen zoals beroertes, hersentrauma of hersenaandoeningen kunnen exotropie veroorzaken, vooral bij volwassenen. Deze aandoeningen verstoren de hersenactiviteit die nodig is om oogspieren goed aan te sturen, wat kan leiden tot het verlies van ooguitlijning.

Visuele stoornissen en refractieproblemen
Visuele stoornissen, zoals verziendheid, kunnen de kans op exotropie verhogen. Wanneer de ogen moeite hebben met scherpstellen op een object, kan er een uitwijking naar buiten optreden. Het corrigeren van refractieve fouten zoals bijziendheid of verziendheid kan helpen om exotropie te voorkomen.

Systeemziekten
Systemische ziekten zoals diabetes of bepaalde hormonale aandoeningen kunnen bijdragen aan exotropie door de oogspieren of de zenuwen die ze aansteken te beïnvloeden. Ook aandoeningen die de bloedvaten beïnvloeden, zoals hypertensie, kunnen indirect bijdragen aan oogproblemen.

Risicogroepen

Bepaalde bevolkingsgroepen hebben een hoger risico op het ontwikkelen van exotropie. Deze risicogroepen vereisen specifieke aandacht en monitoring.

Kinderen
Kinderen zijn de meest voorkomende risicogroep voor exotropie, vooral in de vroege kinderjaren. Erfelijke factoren en de ontwikkeling van de oogspieren spelen een belangrijke rol in de prevalentie van exotropie bij jonge kinderen. Een vroege diagnose is cruciaal voor de behandeling en correctie van deze aandoening.

Ouderen
Ouderen kunnen ook vatbaar zijn voor exotropie, vooral als gevolg van neurologische aandoeningen, zoals een beroerte. Het verlies van hersenfunctie of het afnemen van de spierfunctie kan leiden tot afwijkingen in oogbewegingen, wat exotropie kan veroorzaken.

Mensen met neurologische aandoeningen
Mensen die een beroerte, hersentrauma of andere neurologische aandoeningen hebben doorgemaakt, lopen een verhoogd risico op exotropie. Deze aandoeningen kunnen de hersenfunctie verstoren en de oogbewegingen beïnvloeden, wat leidt tot het verlies van normale ooguitlijning.

Symptomen

Oogstand
Een normale oogstand is cruciaal voor een goede visuele stimulatie, het voorkomen van amblyopie (lui oog) en het zien van één samenhangend beeld met beide ogen. Bij patiënten met exotropie is de oogstand afwijkend, wat kan leiden tot visuele problemen en cosmetische bezorgdheid.

Andere symptomen
Patiënten met exotropie kunnen last hebben van verschillende symptomen:

• Overmatig knipperen met de ogen, wat een teken kan zijn van visuele ongemakken.
• Een abnormale hoofdpositie als compensatie voor de afwijkende oogstand.
• Fotofobie (overgevoeligheid voor licht), die kan leiden tot ongemak bij fel licht.
• Diplopie (dubbelzien), wat kan resulteren in moeite met het waarnemen van één enkel beeld.

Alarmsymptomen

Alarmsymptomen van exotropie moeten snel worden herkend om ernstige gevolgen zoals blijvende visuele beschadiging of sociale en psychologische problemen te voorkomen. Wanneer exotropie optreedt of verergert, kunnen bepaalde tekenen en symptomen duiden op een noodsituatie die onmiddellijke aandacht vereist.

Plotseling verlies van binoculair zicht
Een plotseling verlies van het vermogen om objecten met beide ogen tegelijk te zien, kan wijzen op een ernstige verstoring van de oogspiercoördinatie en vereist onmiddellijke medische evaluatie. Dit kan bijvoorbeeld gebeuren na een beroerte of trauma. Het verlies van het vermogen om diepte te zien kan het dagelijks functioneren ernstig verstoren en verhoogt de kans op ongelukken.

Dubbelzien (Diplopie)
Dubbelzien is een van de meest voorkomende alarmsymptomen bij exotropie. Dit kan zowel bij kinderen als volwassenen optreden, vooral wanneer de oogafwijking plotseling verergerd is. Dubbelzien kan leiden tot vermoeidheid, hoofdpijn en moeite met visuele taken zoals lezen of autorijden. Patiënten die dubbelzien ervaren, moeten onmiddellijk medisch advies inwinnen om de onderliggende oorzaak vast te stellen en een passende behandeling te krijgen.

Oogafwijkingen die verergeren
Wanneer exotropie zich in de loop van de tijd verergert, bijvoorbeeld door toenemende afwijking van één of beide ogen, kan dit duiden op een neurologische of fysiologische verandering die aandacht vereist. Het is belangrijk dat deze verergering snel wordt opgevolgd door een oogarts of specialist, aangezien dit kan wijzen op onderliggende aandoeningen zoals hersentrauma, tumoren of verhoogde intracraniële druk.

Pijn in de ogen of rondom het oog
Hoewel exotropie zelf vaak geen pijn veroorzaakt, kan een plotselinge pijn in het oog of het omliggende gebied wijzen op complicaties, zoals een ontsteking of infectie die verband houdt met de scheelzien. Pijn kan ook optreden als gevolg van visuele vermoeidheid door overbelasting van de oogspieren bij langdurige afwijking. Dit is een alarmsymptoom dat niet genegeerd mag worden.

Verlies van gezichtsvermogen in één oog
Een plotseling verlies van gezichtsvermogen in één oog, in combinatie met exotropie, kan duiden op een ernstige aandoening zoals een beroerte, netvliesprobleem of andere neurologische aandoeningen. Dit vereist onmiddellijke medische evaluatie om ernstige aandoeningen uit te sluiten die permanent gezichtsverlies kunnen veroorzaken.

Verandering in het oogpatroon bij kinderen
Bij jonge kinderen is het belangrijk om elke verandering in het oogpatroon, zoals een plotselinge toename van scheelzien of een verandering in de frequentie van exotropie, serieus te nemen. Deze veranderingen kunnen wijzen op een onderliggende medische aandoening, zoals een infectie, trauma of neurologische aandoening. Vroege interventie kan helpen om de symptomen te corrigeren en verdere complicaties te voorkomen.

Aanhoudende vermoeidheid of hoofdpijn
Patiënten met exotropie, vooral wanneer het niet goed gecontroleerd wordt, kunnen aanhoudende vermoeidheid of hoofdpijn ervaren. Dit kan het gevolg zijn van de extra belasting van de ogen om te compenseren voor de afwijking. Aanhoudende vermoeidheid kan de levenskwaliteit van de patiënt aanzienlijk verminderen, waardoor tijdige diagnose en behandeling essentieel zijn.

Wazig of verstoord zicht
Bij exotropie kan wazig zicht optreden, vooral wanneer de ogen niet goed samenwerken. Dit kan tijdelijke of blijvende gevolgen hebben voor het dagelijks functioneren. Bij kinderen kan het zelfs invloed hebben op hun schoolprestaties en sociale interacties. Het is belangrijk om bij het ervaren van wazig zicht een arts te raadplegen, vooral als dit gepaard gaat met andere alarmsymptomen zoals dubbelzien of oogafwijkingen.

Onvermogen om de ogen te richten op hetzelfde punt
Een plotseling onvermogen om beide ogen gericht te houden op hetzelfde object, vooral bij kinderen, kan een ernstig alarmsymptoom zijn van exotropie. Dit kan duiden op een onderliggende aandoening die snel behandeld moet worden. Het verlies van coördinatie tussen de ogen kan ook leiden tot problemen met dieptewaarneming, wat dagelijkse activiteiten zoals lopen, lezen en autorijden bemoeilijkt.

Het is van cruciaal belang dat alarmsymptomen snel worden herkend en adequaat behandeld. Als exotropie gepaard gaat met één of meer van deze symptomen, moet de patiënt onmiddellijk medisch advies inwinnen om ernstige complicaties te voorkomen. Vroege diagnose en behandeling kunnen het herstel bevorderen en helpen bij het behouden van een goed gezichtsvermogen.

Diagnose en onderzoeken

De diagnose van exotropie wordt gesteld door een uitgebreid oogonderzoek. Dit onderzoek omvat:

• Spleetlamponderzoek: Voor het evalueren van de voorste oogstructuren.
• Oftalmoscopie: Voor het inspecteren van de achterste oogstructuren.
• Gezichtsscherptemeting: Hoewel dit niet altijd afwijkingen onthult, kan het nuttig zijn.
• Evaluatie van de werking en samenwerking van beide ogen, het dieptezicht en het vermogen om één beeld met beide ogen te creëren.

Behandeling van exotropie

De behandeling van exotropie richt zich op de onderliggende oorzaak van de aandoening. Dit kan onder andere inhouden:

• Correctie van refractiefouten zoals myopie, astigmatisme of hypermetropie met behulp van een bril, contactlenzen of chirurgische ingrepen.
• Oogoefeningen onder begeleiding van een orthoptist om de samenwerking van de ogen te verbeteren en de oogspieren te versterken.
• Behandeling van de primaire aandoening die exotropie veroorzaakt, zoals het aanpakken van een onderliggende ziekte of aandoening.

Chirurgische behandeling
In sommige gevallen kan een chirurgische ingreep nodig zijn om de oogstand te corrigeren. Dit wordt vaak overwogen wanneer andere behandelingen niet voldoende resultaat opleveren of wanneer de afwijking significant is.

Oogtraining en therapie
Oogtraining kan helpen bij het verbeteren van de oogstand en de visuele samenwerking. Dit kan bestaan uit specifieke oefeningen en therapieën die zijn ontworpen om de ogen beter op elkaar af te stemmen en visuele problemen te verminderen.

Prognose

De prognose voor mensen met exotropie hangt af van de ernst van de aandoening, de onderliggende oorzaken en het tijdstip van behandeling.

Behandeling van exotropie bij kinderen
Bij kinderen kan exotropie vaak goed worden behandeld met oogcorrecties, zoals brillen, oogspieroefeningen of in sommige gevallen chirurgische ingrepen. Vroegtijdige behandeling kan een normaal visueel functioneren herstellen en verdere visuele complicaties voorkomen.

Behandeling bij volwassenen
Bij volwassenen is de prognose voor exotropie minder gunstig, vooral als het wordt veroorzaakt door neurologische aandoeningen. Chirurgie kan een optie zijn, maar het herstel van binoculair zicht is vaak moeilijker bij volwassenen.

Langdurige gevolgen
Als exotropie niet wordt behandeld, kunnen langdurige visuele en sociale gevolgen optreden, zoals dubbelzien, vermoeidheid en vermijdingsgedrag. De prognose kan sterk worden verbeterd door tijdige medische interventie en therapie.

Complicaties

Exotropie kan leiden tot verschillende complicaties, vooral als het niet wordt behandeld.

Dubbelzien
Een van de meest voorkomende complicaties van exotropie is dubbelzien (diplopie). Dit gebeurt omdat de hersenen moeite hebben om de beelden van beide ogen te combineren wanneer ze niet goed uitgelijnd zijn.

Visuele vermoeidheid
Patiënten met exotropie ervaren vaak visuele vermoeidheid, vooral wanneer ze langdurig gebruik maken van hun ogen voor taken die precisie vereisen, zoals lezen of werken op een computer.

Sociale en psychologische gevolgen
Exotropie kan ook sociale en psychologische gevolgen hebben, vooral bij kinderen. Het kan leiden tot een laag zelfbeeld, sociale isolatie of moeite met het uitvoeren van bepaalde visuele taken. Psychologische therapie kan in sommige gevallen nuttig zijn om hiermee om te gaan.

Preventie en levensstijl

Er zijn geen specifieke preventieve maatregelen voor exotropie, maar het is belangrijk om regelmatig oogonderzoeken te ondergaan, vooral bij risicogroepen. Het handhaven van een gezonde levensstijl, het vermijden van overmatig alcoholgebruik en het zorgvuldig omgaan met medicatie kunnen bijdragen aan het behoud van een goede ooggezondheid.

Bij het vermoeden van exotropie of andere visuele problemen is het raadzaam om een gespecialiseerde oogarts te raadplegen voor een nauwkeurige diagnose en een passende behandeling.

Praktische tips voor het leven met / omgaan met exotropie

Exotropie is een vorm van scheelzien waarbij één of beide ogen zich naar buiten richten, wat kan leiden tot dubbelzien, vermoeide ogen en concentratieproblemen. Dit kan zowel bij kinderen als volwassenen voorkomen en is belangrijk om goed te behandelen, omdat het de kwaliteit van het zicht en het dagelijks functioneren kan beïnvloeden. Hier volgen enkele praktische tips voor het omgaan met exotropie en het verbeteren van je visuele gezondheid.

Onderga een regelmatig oogonderzoek

Het is van groot belang om regelmatig oogonderzoeken te ondergaan bij een oogarts om de progressie van exotropie te monitoren. Een oogarts kan bepalen of er aanvullende behandelingen nodig zijn, zoals brillen, oogspieroefeningen of chirurgie. Het uitvoeren van oogonderzoeken helpt niet alleen bij het volgen van de toestand van je exotropie, maar zorgt er ook voor dat eventuele andere oogproblemen tijdig worden opgespoord.

Overweeg de optie van een bril of prisma’s

Brillen kunnen helpen bij het corrigeren van exotropie door de ogen in de juiste positie te houden. In sommige gevallen kan een oogarts speciale prisma’s aanbevelen die in de bril worden geplaatst om het scheelzien te verminderen. Deze optische hulpmiddelen kunnen het dubbelzien verminderen en helpen bij het verbeteren van de algehele zichtkwaliteit. Bespreek met je oogarts of deze optie geschikt voor je is en hoe een bril kan bijdragen aan je dagelijks comfort.

Doe oogspieroefeningen om de spieren te versterken

Oogspieroefeningen kunnen nuttig zijn bij het verbeteren van exotropie, vooral als het gaat om lichte gevallen van scheelzien. Je oogarts kan je specifieke oefeningen aanbevelen die helpen de oogspieren te versterken en de coördinatie tussen de ogen te verbeteren. Het regelmatig uitvoeren van deze oefeningen kan ervoor zorgen dat je ogen zich beter kunnen afstemmen en scheelzien minder vaak optreedt.

Overweeg chirurgie als laatste redmiddel

In sommige gevallen, wanneer exotropie niet goed kan worden gecorrigeerd met brillen of oefeningen, kan chirurgie een optie zijn. Een oogarts kan je informeren over de mogelijkheden van oogchirurgie, waarbij de oogspieren worden aangepast om de ogen beter uitgelijnd te krijgen. Hoewel dit een ingrijpende stap is, kan het in sommige gevallen leiden tot blijvende verbetering van de ooguitlijning en vermindering van de symptomen.

Wees alert op tekenen van vermoeidheid of hoofdpijn

Exotropie kan leiden tot vermoeide ogen, hoofdpijn en concentratieproblemen, vooral na langdurige periodes van lezen of kijken naar een scherm. Het is belangrijk om regelmatig pauzes te nemen en je ogen te laten rusten, vooral bij activiteiten die langdurige focus vereisen. Als je merkt dat je vaak hoofdpijn hebt of moeite hebt met focussen, overleg dan met je arts over de beste manier om dit te verlichten en je ooggezondheid te verbeteren.

Lees verder

• Scheelzien (strabismus): De operatie