Oogzenuw: Aandoeningen en problemen met de nervus opticus
De oogzenuw (nervus opticus) bevat een bundel van meer dan 1,2 miljoen zenuwvezels die visuele boodschappen overbrengen naar de hersenen. Aan de achterkant van elk oog (netvlies) bevindt zich een oogzenuw die via hersenbanen verbinding heeft met de hersenen. Wanneer aan de oogzenuw zelf of aan de hersenbanen naar de oogzenuwen schade optreedt, veroorzaakt dit een problemen met het gezichtsvermogen. Afhankelijk van de aangetaste oogzenuw of visuele banen, treden variabele oogproblemen op aan één oog of beide ogen, en dit plots of geleidelijk. Bij een oogzenuwaandoening is het erg belangrijk om zo snel mogelijk een oogarts te raadplegen bij aanwezige symptomen omdat deze mogelijk volledige blindheid kan voorkomen met medicatie, een operatie en/of andere therapieën. Soms is een genezing niet mogelijk en dan is een ondersteunende behandeling nodig, die onder andere bestaat uit aanpassingen en hulpmiddelen.
Drusen van de oogzenuw
Drusen van de oogzenuw, een erfelijke oogziekte, resulteert uit een ophoping van abnormale, bolvormige eiwitten en calciumzouten in de oogzenuw. Hierdoor gaan deze materialen progressief verkalken. De patiënt presenteert zich niet altijd met klachten. Dit komt omdat de progressie van de oogaandoening erg traag is en daarom in het beginstadium geen symptomen verschijnen. Af en toe verliest een patiënt toch een deel van het gezichtsveld (
gezichtsvelduitval), en dan vooral van het
perifere gezichtsvermogen (gezichtsvermogen aan de zijkant). Een laserbehandeling is inzetbaar voor een aantal patiënten, al is dit niet bij alle patiënten mogelijk.

Hoofdpijn gaat gepaard met een aantal vormen van glaucoom /
Bron: Geralt, PixabayGlaucoom
De oogziekte
glaucoom komt om onbekende oorzaak tot stand, maar wel zijn heel wat mogelijke
risicofactoren bekend van een verhoogde vloeistofdruk in de ogen. Als het vocht (kamerwater) niet (snel genoeg) wegloopt, dan bouwt de druk zich in het oog op, wat soms schade toebrengt aan de oogzenuw. Hierdoor verliest de patiënt mogelijk geleidelijk of plots het gezichtsvermogen, afhankelijk van het type glaucoom. Glaucoom bestaat in vele soorten zoals onder andere:
De symptomen zijn erg divers en gaan van geen tot heel ernstige klachten. Blinde vlekken in het gezichtsveld (meestal aan de zijkant) met als gevolg
tunnelzicht,
oogpijn in één of beide ogen,
halo’s of regenbogen zien,
rode ogen en
gezwollen ogen komen vaak voor. Bij een aantal vormen van glaucoom komen eveneens algemene symptomen tot stand zoals
hoofdpijn,
braken en
misselijkheid. Het is belangrijk om glaucoom zo snel mogelijk op te sporen want de oogziekte resulteert anders in blindheid. De behandeling van glaucoom gebeurt in eerste instantie veelal met
oogdruppels die de patiënt toedient via correcte
oogdruppelrichtlijnen. Ook een
laserbehandeling is inzetbaar. Soms is chirurgie de enige mogelijkheid. Hierbij plaatst de arts een implantaat om de oogdruk te verlagen (
Baerveldt drainage implant). Ook een
trabeculectomie is een mogelijke behandeling voor de soms ernstige oogafwijking.

Een wazig gezichtsvermogen is één van de tekenen van Leber erfelijke optische neuropathie /
Bron: Nufkin, Flickr (CC BY-2.0)Leber erfelijke optische neuropathie (LHON)
Door een mutatie (wijziging) in een gen sterven de cellen in de oogzenuw stilaan af. Een
plots wazig gezichtsvermogen in één of beide ogen is het eerste symptoom van
Leber erfelijke optische neuropathie. Daarna ontstaan blinde vlekken (
scotomen) in het centrale gezichtsvermogen.
Kleurenblindheid komt eveneens voor bij deze oogziekte. De niet te genezen oogafwijking kent een snel progressief verloop waardoor de patiënt binnen enkele weken tot maanden nadat de oogklachten zijn opgetreden,
maatschappelijk blind is.
Morning Glory-Syndroom (MGS)
Bij de aangeboren oogziekte
Morning Glory-Syndroom is de oogzenuw abnormaal ontwikkeld als gevolg van een genetische mutatie (wijziging). De niet-erfelijke oogziekte kenmerkt zich door de aanwezigheid van
strabisme (scheelzien),
amblyopie (een lui oog),
kleurenzienstoornissen en een
witte pupilreflex (leukocorie).
refractieafwijkingen (brekingsfouten in het oog) zoals
astigmatisme, bijziendheid (
myopie) en/of verziendheid (
hypermetropie) komen soms ook tot stand. Het syndroom is vernoemd naar het beeld van de oogzenuw dat doet denken aan het middelste gedeelte van een Morning Glory-bloem. De oogarts zet een ondersteunende en symptomatische behandeling in om de meestal milde oogklachten te verhelpen. Dit bestaat uit onder andere
refractiechirurgie.
Oogzenuwontsteking
Een
oogzenuwontsteking, in medische termen vooral gekend als “neuritis optica” of “optische neuritis”, is een ziekte die vooral jongvolwassenen treft. Om onbekende redenen geraken de oogzenuwen van deze patiënten beschadigd als gevolg van een plotse
ontsteking. Wel gaan heel wat infecties en
auto-immuunaandoeningen mogelijk gepaard met een oogzenuwontsteking. Meestal is slechts één oog getroffen.
Pijn aan het oog, een slecht op licht reagerende pupil, kleurzien- en contrastproblemen, een wazig gezichtsvermogen en flitsende lichten zien (
fotopsie) zijn kenmerkend voor deze oogzenuwaandoening. Een behandeling is niet altijd vereist, maar orale (via de mond ingenomen) of intraveneuze (via een ader toegediende)
corticosteroïden (krachtige ontstekingsremmers) versnellen het genezingsproces. Normaliter is de prognose van optische neuritis uitstekend, tenzij de patiënt kampt met een onderliggende ziekte.
Opticusglioom
Soms is de oogzenuw in de hersenen beschadigd als gevolg van een tumor, zoals een
glioom (primaire
hersentumor met schade aan de
hersenen). Deze traag groeiende en meestal goedaardige hersentumor tast één of beide oogzenuw aan. Een
opticusglioom is meestal aanwezig bij kinderen en adolescenten.
Nystagmus (wiebelogen), een bolling van het oog of de ogen (
proptosis) en scheelzien treden vaak op. Daarnaast is het perifere gezichtsvermogen aangetast en kampt de patiënt met gezichtsvelduitval.
Neurofibromatose (neurologische aandoening met afwijkingen aan huid en ogen) type 1 (NF1) is sterk geassocieerd met deze ziekte. Chirurgie en/of
radiotherapie en/of
chemotherapie zijn beschikbaar voor het behandelen van een opticusglioom. Bovendien zet de arts soms corticosteroïden in om de zwelling en ontsteking tijdens de radiotherapie te verminderen en bovendien voorkomen deze medicijnen dat de symptomen terugkeren.
Optische atrofie
Optische atrofie (opticusatrofie) is een oogziekte waarbij schade aan de oogzenuw ontstaat waardoor deze afsterft. Oorzaken zijn onder andere een slechte bloedtoevoer naar het oog, een ziekte, een
oogtrauma of de blootstelling aan toxische stoffen. Troebel zien, een verminderde gezichtsscherpte, kleurzienstoornissen, een verminderd perifeer gezichtsvermogen en daardoor oriëntatie- en mobiliteitsproblemen zijn mogelijke symptomen van deze stabiele of progressieve oogziekte die aangeboren of verworven is, allemaal afhankelijk van de oorzaak. Een optimale verlichting, contrastrijke materialen en andere hulpmiddelen en aanpassingen zijn beschikbaar voor deze ongeneeslijke oogafwijking. Net zoals bij veel andere oogzenuwaandoeningen, is
revalidatietraining een mogelijkheid om om te leren gaan met het slechte gezichtsvermogen.

Optische hulpmiddelen kunnen nuttig zijn bij allerlei oogzenuwaandoeningen waaronder septo-optische dysplasie /
Bron: Van Lent SystemsSepto-optische dysplasie
Bij
septo-optische dysplasie, een hersenaandoening, is de aanleg van het tussenschot tussen de linker- en rechterhelft van de hersenen niet goed aangelegd of afwezig. Bovendien zijn de hypofysie en de oogzenuw(en) in de hersenen onvoldoende ontwikkeld. De patiënt kampt hierdoor met zowel neurologische problemen als oogklachten. Wiebelogen en slecht zien met één of beide ogen zijn de meest voorkomende oogproblemen. De patiënt krijgt
optische hulpmiddelen,
leeshulpmiddelen,
schrijfhulpmiddelen en/of
mobiliteitshulpmiddelen indien nodig. De zeldzame oogaandoening zelf valt niet te genezen.
Stuwingspapil
Wanneer een verhoogde hersendruk ontstaat, zwellen ook de oogzenuwen. Een
hoofdtrauma,
medicatiegebruik of een
abces zijn enkele mogelijke oorzaken van
stuwingspapil. De hogere druk in of rond de hersenen gaat gepaard met enkele algemene klachten zoals
hoofdpijn en braken. Kortstondig
dubbelzien (diplopie), lichtverblinding en halo’s zien, en in een later stadium een wazig gezichtsvermogen en zelfs een verlies van het gezichtsvermogen zijn enkele tekenen van de oogziekte. Medicatie en/of chirurgie zijn mogelijke behandelingstechnieken voor deze oogziekte die snelle medische aandacht vereist.

Een grondig oogonderzoek is nodig bij het vermoeden van een oogzenuwaandoening /
Bron: Jeff Dahl, Wikimedia Commons (CC BY-SA-3.0)Diagnose en onderzoeken van nervus opticus
De oogarts voert een
grondig oogonderzoek uit waarbij hij de voorkant en achterkant van het oog inspecteert. Daarnaast voert hij tal van beeldvormende en andere
oogonderzoeken uit bij de patiënt zoals:
Lees verder