Optische atrofie (opticusatrofie): Oogaandoening

Optische atrofie, ook bekend als opticusatrofie of optische neuropathie, is een ernstige oogaandoening waarbij de oogzenuw afsterft. Optische atrofie is geen zelfstandige oogziekte, maar eerder een symptoom van een onderliggende aandoening. Bij opticusatrofie is de oogzenuw beschadigd, wat het gevolg kan zijn van verschillende pathologieën. De aandoening leidt vaak tot slechtziendheid of blindheid. De behandeling richt zich op het onderliggende probleem, maar herstel van de schade aan de oogzenuw is vaak niet mogelijk.

• Epidemiologie van opticusatrofie
• Oorzaken van optische atrofie
• Symptomen van optische atrofie
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van optische atrofie
• Prognose van de oogziekte
• Complicaties van optische atrofie
• Preventie van optische atrofie

Epidemiologie van opticusatrofie

De prevalentie van opticusatrofie, waarbij de patiënt slechtziend of blind wordt, wordt wereldwijd geschat tussen 0,04% en 0,8%. Optische atrofie komt vaker voor bij Afro-Amerikanen dan bij blanken, en er is geen verschil in voorkomen tussen mannen en vrouwen. De aandoening kan op elke leeftijd optreden, van geboorte tot op latere leeftijd.

Oorzaken van optische atrofie

De oogzenuw bestaat uit zenuwvezels die visuele informatie van het oog naar de hersenen transporteren. Bij optische atrofie worden deze signalen niet goed doorgegeven. De oorzaken van deze oogzenuwaandoening zijn divers en kunnen onder andere zijn:

• coloboom,
• diabetes mellitus (suikerziekte),
• aangeboren afwijkingen van de oogzenuw (erfelijkheid),
• een beroerte (beroerte: onvoldoende bloedtoevoer naar de hersenen met mentale en lichamelijke symptomen),
• infecties,
• trauma,
• tumoren die op de oogzenuw drukken, zoals een opticusglioom, retinoblastoom, of een hersentumor,
• waterhoofd (hydrocefalie: ophoping van hersen- en ruggenmergvocht in de schedel),
• glaucoom,
• intoxicatie door alcohol, tabak of bepaalde geneesmiddelen,
• langdurige ondervoeding,
• Leber opticusatrofie (erfelijke aandoening met progressief verlies van zicht in beide ogen),
• oogzenuwinfarct (anterior ischemische optische neuropathie),
• optische neuritis (ontsteking van de oogzenuw, vaak geassocieerd met multiple sclerose),
• syfilis,
• toxinen,
• vaatafsluitingen,
• verminderde bloedtoevoer (ischemie),
• verminderde zuurstoftoevoer (hypoxie),
• en zeldzame degeneratieve aandoeningen.

Symptomen van optische atrofie

Opticusatrofie kan progressief of stabiel zijn, afhankelijk van de oorzaak van de zenuwbeschadiging. De aandoening kan aangeboren zijn of zich later in het leven ontwikkelen.

Veel patiënten ervaren wazig zien (wazig gezichtsvermogen), problemen met het perifere zicht (zijzicht), en mogelijk tunnelzicht, wat de oriëntatie bemoeilijkt. Problemen met het centrale zicht kunnen ook voorkomen, wat bijvoorbeeld lezen moeilijk maakt. Daarnaast kunnen kleuren vervagen (vervaging van kleuren), en de gezichtsscherpte kan verminderen.

Diagnose en onderzoeken

Oogheelkundig onderzoek

Bij de oogarts ondergaat de patiënt een uitgebreid oogonderzoek, inclusief oftalmoscopie, waarbij de oogzenuw wordt beoordeeld. De oogzenuw is bij optische atrofie vaak bleek door veranderingen in de bloedstroom. De oogarts test ook de pupilreactie op licht, waarbij een vertraagde of verminderde reactie kan worden opgemerkt.

Diagnostisch onderzoek

Aanvullende onderzoeken kunnen een kleurentest, gezichtsveldonderzoek, en visual evoked potential (VEP) omvatten. De oogdruk wordt gemeten via tonometrie. Indien een tumor of multiple sclerose wordt vermoed, kan een MRI-scan noodzakelijk zijn. Een OCT-scan (netvliesscan) kan de diagnose bevestigen.

Behandeling van optische atrofie

Helaas is er anno augustus 2024 nog geen effectieve behandeling voor optische atrofie die de schade aan de oogzenuw kan herstellen. Regelmatige oogonderzoeken zijn noodzakelijk om de voortgang van de aandoening te monitoren. Patiënten kunnen baat hebben bij visuele en optische hulpmiddelen, zoals loepen en speciale brillen, evenals bij optimale verlichting en contrastrijke materialen.

Prognose van de oogziekte

De prognose varieert afhankelijk van de onderliggende oorzaak en de ernst van de beschadiging. Bij optische neuritis kan het zicht vaak volledig herstellen zodra de ontsteking afneemt. Bij optische neuropathie is het herstel echter zeldzaam, en verbetering van het zicht is meestal niet mogelijk. Glaucoom, indien vroegtijdig ontdekt, kan vaak succesvol worden behandeld, wat verdere schade aan de oogzenuw kan voorkomen. Een tumor die vroegtijdig wordt behandeld, kan de druk op de oogzenuw verlichten en verdere schade voorkomen.

Complicaties van optische atrofie

Complicaties van optische atrofie zijn afhankelijk van de oorzaak en de ernst van de beschadiging. Mogelijke complicaties omvatten blijvende slechtziendheid, volledige blindheid, en een verhoogd risico op ongelukken door verminderde oriëntatie. In sommige gevallen kan progressieve schade aan de oogzenuw leiden tot verdere neurologische problemen, afhankelijk van de onderliggende aandoening.

Preventie van optische atrofie

Preventie van optische atrofie richt zich op het vroegtijdig identificeren en behandelen van de onderliggende oorzaken. Regelmatige oogonderzoeken, vooral bij mensen met risicofactoren zoals diabetes, hypertensie, of een familiegeschiedenis van oogziekten, zijn cruciaal. Het vermijden van toxinen zoals alcohol en tabak, een gezond dieet, en het dragen van oogbescherming bij risico op trauma, kunnen ook helpen bij het voorkomen van schade aan de oogzenuw.

Lees verder

• Autosomaal dominante optische atrofie en cataract: Oogziekte