Slecht kleurenzicht: Oorzaken van stoornissen in kleurenzien

Sommige mensen hebben moeite om bepaalde kleuren van elkaar te onderscheiden, hoewel ze deze kleuren wel kunnen waarnemen. Een verminderd kleurenzicht is meestal erfelijk en komt vaker voor bij mannen. De meeste mensen met een kleurenzienstoornis hebben moeite om rood en groen van elkaar te onderscheiden, terwijl een kleiner aantal moeite heeft met het onderscheiden van blauw en geel. Een verstoorde kleurwaarneming kan ook het gevolg zijn van bepaalde ziekten, medicijngebruik of andere factoren. Een oogarts kan dit diagnosticeren door middel van specifieke kleurentests. Erfelijke aandoeningen die een verminderd kleurenzicht veroorzaken, zijn niet te genezen. Wanneer een ziekte of oogaandoening de oorzaak is, kan een behandeling door een arts of oogarts mogelijk enige verbetering brengen.

• Het proces van kleurenzien
• Oorzaken van verminderd kleurenzicht
• Chemicaliën
• Erfelijke aandoeningen
• Medicijnen
• Oogaandoeningen
• Veroudering
• Ziekten
• Symptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van verminderd kleurenzicht
• Zelfzorg
• Professionele medische zorg
• Nieuwe ontwikkelingen en hulpmiddelen
• Leven met een kleurenzienstoornis

Het proces van kleurenzien

Het waarnemen van kleuren is een complex proces waarbij het oog op verschillende golflengten van licht moet reageren. Licht passeert eerst het hoornvlies, vervolgens de lens en het glasachtig lichaam, en bereikt dan de lichtgevoelige cellen (kegeltjes) in het netvlies aan de achterkant van het oog. Kegeltjes zijn specifiek gevoelig voor korte (blauwe), middelgrote (groene) of lange (rode) golflengten van licht. Chemische stoffen in de kegeltjes sturen deze informatie door naar de hersenen via de oogzenuw. Wanneer er een probleem is met een van deze golflengte-gevoelige chemische stoffen, kan een persoon moeite hebben met het waarnemen van de primaire kleuren rood, blauw of groen.

Oorzaken van verminderd kleurenzicht

Verminderd kleurenzicht kan verschillende oorzaken hebben. Hieronder worden de belangrijkste oorzaken opgesomd.

Chemicaliën

Blootstelling aan bepaalde chemicaliën op de werkplek, zoals koolstofdisulfide en sommige kunstmeststoffen, kan leiden tot verlies van kleurenzicht. Dit treedt vooral op na langdurige blootstelling.

Erfelijke aandoeningen

Erfelijke aandoeningen zijn een veelvoorkomende oorzaak van verminderd kleurenzicht, vooral bij mannen. De meest voorkomende vorm is rood-groen-kleurenblindheid, terwijl blauw-geel-kleurenblindheid zeldzamer is. In zeldzame gevallen ziet een patiënt helemaal geen kleuren (achromatopsie). De ernst van deze aandoening kan variëren van mild tot ernstig, waarbij beide ogen meestal in gelijke mate worden aangetast. De aandoening blijft meestal stabiel gedurende het leven.

Medicijnen

Sommige medicijnen kunnen bijwerkingen veroorzaken die het kleurenzicht beïnvloeden. Dit geldt vooral voor medicijnen die worden voorgeschreven voor hartproblemen, hoge bloeddruk, erectiestoornissen, infecties, neurologische aandoeningen en psychische stoornissen. Deze bijwerkingen zijn vaak omkeerbaar na het stoppen met het medicijn.

Oogaandoeningen

Verschillende oogaandoeningen kunnen leiden tot verminderd kleurenzicht:

• Amblyopie (verminderde gezichtsscherpte in één oog).
• Fotofobie (overgevoeligheid voor licht).
• Glaucoom (verhoogde oogdruk die de oogzenuw beschadigt en leidt tot gezichtsverlies).
• Maculadegeneratie (afname van het centrale gezichtsvermogen).
• Nystagmus (onwillekeurige oogbewegingen).

Veroudering

Met de leeftijd verandert het oog geleidelijk, wat kan leiden tot een verminderd kleurenzicht. Dit is een normaal onderdeel van het ouder worden en komt vooral door veranderingen in de lens, zoals het ontstaan van een staar.

Ziekten

Verschillende ziekten kunnen problemen met kleurenzicht veroorzaken:

• Chronisch alcoholisme.
• De ziekte van Alzheimer.
• De ziekte van Parkinson (een neurologische aandoening die tremoren veroorzaakt).
• Diabetes mellitus (suikerziekte).
• Leukemie.
• Sikkelcelanemie (bloedaandoening van rode bloedcellen).

Bij deze aandoeningen kan één oog meer aangetast zijn dan het andere. Indien de onderliggende ziekte door de arts succesvol wordt behandeld, kan dit soms ook leiden tot een verbetering van het kleurenzicht.

Symptomen

De ernst van kleurenzienstoornissen varieert van mild tot ernstig. Veel mensen met een kleurenzienstoornis zijn zich er niet van bewust dat ze deze aandoening hebben. Symptomen kunnen opgemerkt worden wanneer iemand moeite heeft met het onderscheiden van kleuren in dagelijkse situaties, zoals verkeerslichten of het interpreteren van kleurgecodeerd lesmateriaal. Patiënten met verminderd kleurenzicht kunnen moeite hebben met het onderscheiden van tinten van dezelfde of vergelijkbare kleuren, meestal rood en groen, en soms blauw en geel. Zeer zelden hebben patiënten problemen met het waarnemen van alle kleuren.

Diagnose en onderzoeken

Als iemand moeite heeft met het zien van bepaalde kleuren, is het belangrijk om een oogarts te raadplegen. De oogarts voert een uitgebreid oogonderzoek uit en kan verschillende kleurentests afnemen. Een bekende test maakt gebruik van speciaal ontworpen kaarten met gekleurde stippen waarin cijfers of vormen verborgen zijn. Patiënten met een kleurenzienstoornis hebben moeite om deze patronen te herkennen. Hoewel er veel online kleurentests en smartphone-apps beschikbaar zijn, zijn deze vaak minder nauwkeurig dan de tests die door een oogarts worden uitgevoerd.

Behandeling van verminderd kleurenzicht

Zelfzorg

Er zijn enkele strategieën die kunnen helpen om met een verminderd kleurenzicht om te gaan. Het onthouden van de volgorde van gekleurde objecten kan bijvoorbeeld nuttig zijn, zoals bij verkeerslichten. Het kan ook nuttig zijn om iemand te vragen om te helpen bij het labelen van gekleurde voorwerpen, zoals kleding, om ervoor te zorgen dat deze correct worden gecombineerd. Het sorteren van kleding op kleur in de kast kan eveneens helpen. Voor sommige mensen kan een kleurendetector handig zijn, vooral voor personen die volledig ARTIKEL=171630blind[/ARTIKEL] of slechtziend zijn.

Professionele medische zorg

In de meeste gevallen zijn kleurenzienstoornissen niet te behandelen, vooral als ze erfelijk zijn. Als het probleem echter te wijten is aan medicatie of een oogaandoening, kan behandeling soms helpen. De oogarts kan aanbevelen om te stoppen met het medicijn dat de stoornis veroorzaakt, of de onderliggende oogziekte behandelen om het kleurenzicht te verbeteren. Sommige patiënten kunnen baat hebben bij het dragen van een speciale gekleurde filterbril of gekleurde contactlenzen, die het contrast tussen kleuren verbeteren. Deze hulpmiddelen kunnen echter niet alle kleuren correct weergeven.

Nieuwe ontwikkelingen en hulpmiddelen

Anno augustus 2024 zijn er enkele nieuwe hulpmiddelen en technologieën beschikbaar gekomen voor mensen met kleurenzienstoornissen. Zo zijn er speciale apps ontwikkeld die kleuren kunnen identificeren en benoemen, wat vooral handig kan zijn in situaties zoals winkelen of het kiezen van kleding. Daarnaast wordt er onderzoek gedaan naar gen-therapieën die in de toekomst mogelijk zouden kunnen helpen bij het corrigeren van erfelijke kleurenzienstoornissen. Hoewel deze technologieën zich nog in een vroeg stadium bevinden, bieden ze hoop voor toekomstige behandelingen.

Leven met een kleurenzienstoornis

Hoewel een kleurenzienstoornis uitdagingen kan opleveren, kunnen mensen met deze aandoening vaak leren omgaan met hun beperking door praktische strategieën en hulpmiddelen te gebruiken. Het is belangrijk om geduldig te zijn en te erkennen dat iedereen anders is in hoe ze kleuren waarnemen en interpreteren. Het ontwikkelen van een persoonlijke aanpak, ondersteund door familie, vrienden, en professionals, kan bijdragen aan een betere kwaliteit van leven.

Lees verder

• (Kleuren)blind of slechtziend: Sprekende kleurendetector
• Achromatopsie: Volledig kleurenblind zijn
• Kleurenblindheid: Oorzaak, soorten en behandeling
• Kleurentest: Oogtest voor opsporen van kleurenblindheid