Drusen van de oogzenuw: Gezichtsvelduitval in de ogen

Drusen van de oogzenuw is een erfelijke oogaandoening waarbij abnormale, bolvormige eiwitten en calciumzouten zich ophopen in de oogzenuw en daar progressief verkalken. Deze ophopingen zijn zichtbaar voor de oogarts maar veroorzaken vaak geen of weinig symptomen. Toch kan het gezichtsvermogen van de patiënt na verloop van tijd (plots) achteruitgaan, met een mogelijke gezichtsvelduitval als symptoom. Een specifieke behandeling is niet beschikbaar, hoewel een laserbehandeling bij sommige patiënten verlichting kan bieden.

• Epidemiologie van de oogziekte
• Mechanisme
• Oorzaken en erfelijkheid van de oogafwijking
• Risicofactoren
• Risicogroepen
• Symptomen: Mogelijke aantasting van het gezichtsvermogen met gezichtsvelduitval
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van drusen van de oogzenuw
• Prognose van de oogaandoening
• Complicaties van drusen van de oogzenuw
• Preventie en advies

Epidemiologie van de oogziekte

Zichtbare drusen komen voor bij ongeveer drie op de duizend patiënten. Deze aandoening is vaak aangeboren en wordt meestal door de oogarts vastgesteld na de leeftijd van tien jaar. Drusen komen vaker voor in beide ogen dan in één oog en hebben een hogere frequentie bij vrouwen. Een patiënt met een familielid met drusen heeft een tien keer hoger risico om zelf drusen te ontwikkelen. De aandoening komt ook vaker voor bij mensen die roken of een verhoogd cholesterolgehalte hebben. Tot slot ontwikkelen mensen van Europese afkomst (blanken) vaker drusen.

Mechanisme

Oorzaken van drusen in de oogzenuw

Drusen van de oogzenuw zijn kleine ophopingen van cellulaire resten en proteïnen die zich ophopen in de oogzenuwkop. Het exacte mechanisme dat drusen veroorzaakt, is nog niet volledig begrepen, maar het wordt verondersteld dat ze ontstaan door een verstoring in het celmetabolisme van de oogzenuwvezels. Dit kan leiden tot ophoping van afvalproducten die zich in de oogzenuw ophopen, wat resulteert in de vorming van drusen.

Vorming van drusen door cellulaire veroudering

Een ander belangrijk mechanisme is veroudering van de cellen in de oogzenuw. Naarmate de leeftijd vordert, kunnen er veranderingen optreden in de cellulaire structuur en functie van de oogzenuwvezels. Dit proces kan leiden tot de ophoping van microdebris en proteïnen, wat de vorming van drusen bevordert. De ophoping van deze stoffen kan de werking van de oogzenuw verstoren en uiteindelijk leiden tot visuele afwijkingen.

Genetische factoren

Er wordt ook gedacht dat genetische factoren een rol spelen bij de vorming van drusen in de oogzenuw. Sommige erfelijke aandoeningen, zoals de dominante erfelijke retinitis pigmentosa, kunnen de ophoping van drusen bevorderen. Genetische predispositie kan bijdragen aan de accumulatie van eiwitten en andere stoffen die drusen veroorzaken.

Verstoorde bloedvoorziening

Verstoring in de bloedvoorziening naar de oogzenuw kan ook bijdragen aan de vorming van drusen. Een verminderde bloedtoevoer kan leiden tot onvoldoende afvoer van afvalstoffen uit de oogzenuw, waardoor deze ophopen en drusen vormen. Dit mechanisme kan specifiek belangrijk zijn bij oudere volwassenen.

Oorzaken en erfelijkheid van de oogafwijking

Het is niet volledig duidelijk hoe drusen ontstaat. De term drusen komt uit het Duits en betekent letterlijk "kristallen in steen". De oogzenuwaandoening is erfelijk, maar het overervingspatroon is nog niet volledig opgehelderd. Er wordt gespeculeerd dat de aandoening mogelijk autosomaal dominant is, maar verder wetenschappelijk onderzoek is noodzakelijk om dit te bevestigen. Drusen kan gepaard gaan met andere oogaandoeningen zoals retinitis pigmentosa en maculadegeneratie.

Risicofactoren

Leeftijd

Leeftijd is een van de belangrijkste risicofactoren voor het ontwikkelen van drusen van de oogzenuw. Naarmate mensen ouder worden, is de kans groter dat er ophopingen van cellulaire resten in de oogzenuw plaatsvinden. Drusen worden vaak gezien bij oudere volwassenen, maar kunnen ook optreden bij jongere mensen, vooral bij erfelijke aandoeningen.

Genetische aanleg

Genetische aanleg speelt een belangrijke rol bij het risico op het ontwikkelen van drusen. Personen met een familiegeschiedenis van retinale aandoeningen of andere erfelijke oogziekten hebben een verhoogd risico op het ontwikkelen van drusen. Specifieke genetische mutaties, zoals die betrokken bij retinitis pigmentosa, kunnen drusenvorming bevorderen.

Erfelijke aandoeningen

Er zijn verschillende erfelijke aandoeningen die het risico op drusen kunnen verhogen. Bijvoorbeeld, mensen met bepaalde vormen van retinitis pigmentosa of andere oogziekten die de retina beïnvloeden, hebben een verhoogde kans op het ontwikkelen van drusen. Dit kan leiden tot verslechtering van het gezichtsvermogen naarmate de ophopingen zich ophopen.

Bloeddrukproblemen

Verhoogde bloeddruk kan het risico op drusenvorming vergroten door de bloedtoevoer naar de oogzenuw te verstoren. Personen met chronische hypertensie hebben een verhoogd risico op oogzenuwproblemen, inclusief de ontwikkeling van drusen, doordat een onjuiste doorbloeding de ophoping van afvalstoffen in de zenuw kan verergeren.

Risicogroepen

Ouderen

Ouderen vormen de grootste risicogroep voor het ontwikkelen van drusen van de oogzenuw. Bij deze groep is de kans op ophoping van afvalstoffen in de oogzenuw door veroudering van de cellen groter. Hoewel het niet altijd leidt tot ernstige visuele gevolgen, kan het in sommige gevallen bijdragen aan een afname van het gezichtsvermogen.

Patiënten met genetische aandoeningen

Patiënten die lijden aan genetische aandoeningen zoals retinitis pigmentosa of andere erfelijke oogziekten hebben een verhoogd risico op het ontwikkelen van drusen. Deze aandoeningen kunnen de normale functie van de oogzenuw verstoren, wat resulteert in een verhoogde ophoping van afvalstoffen en de vorming van drusen.

Mensen met cardiovasculaire problemen

Mensen met een voorgeschiedenis van hart- en vaatziekten, vooral chronische hypertensie, lopen een hoger risico op drusen. De verminderde doorbloeding van de oogzenuw door hoge bloeddruk kan leiden tot ophopingen van proteïnen en afvalstoffen, wat de ontwikkeling van drusen bevordert.

Symptomen: Mogelijke aantasting van het gezichtsvermogen met gezichtsvelduitval

Geen symptomen

Drusen van de oogzenuw heeft vaak geen invloed op het gezichtsvermogen, waardoor de patiënt weinig of geen last ervaart. Het perifere gezichtsvermogen kan echter langzaam achteruitgaan, meestal op een pijnloze en minimale manier die niet altijd merkbaar is voor de patiënt.

Gezichtsvelduitval

Als de functie van de zenuwvezels van de oogzenuw achteruitgaat door de ophoping van drusen, kan een gezichtsvelduitval optreden. Een zeldzame complicatie van drusen is de vorming van een abnormaal bloedvat onder het netvlies, nabij de oogzenuw, wat leidt tot een choroïdaal neovasculair membraan. Dit kan plotseling verlies van centraal zicht (gezichtsvelduitval) veroorzaken.

Alarmsymptomen

Verlies van gezichtsvermogen

Een van de belangrijkste alarmsymptomen van drusen in de oogzenuw is het geleidelijke verlies van gezichtsvermogen, vooral het verlies van perifere visus. Dit kan soms een langzaam proces zijn, maar na verloop van tijd kan het leiden tot aanzienlijke visuele beperking, afhankelijk van de omvang van de drusen.

Verandering in kleurzicht

Een ander mogelijk symptoom is een verandering in het kleurzicht, waarbij kleuren minder levendig lijken of moeilijker waar te nemen zijn. Dit kan duiden op de verstoring van de oogzenuwfunctie door drusen.

Scherpteverlies

Scherpteverlies, met name in het centrale gezichtsveld, kan ook optreden als gevolg van de ophoping van drusen. Dit kan vooral problematisch zijn voor taken die nauwkeurige visuele waarneming vereisen, zoals lezen of het herkennen van gezichten.

Oogpijn

Hoewel drusen zelf vaak geen pijn veroorzaken, kunnen de onderliggende oorzaken van drusen, zoals verhoogde oogdruk of problemen met de oogzenuw, gepaard gaan met oogpijn. Dit is een alarmsymptoom dat verder onderzoek vereist.

Diagnose en onderzoeken

De oogarts verwijdt de pupillen met oogdruppels (mydriatica) om de oogzenuw te beoordelen via fundoscopie (oogspiegelonderzoek). Bij drusen heeft de oogzenuw een afwijkend uiterlijk, met geelachtige afzettingen onder het netvlies op en rond de oogzenuw. Soms kunnen de randen van de oogzenuw vervormd zijn. Bij kinderen kunnen drusen verborgen zijn en diep in het zenuwweefsel liggen, waardoor ze moeilijk zichtbaar zijn. Bij oudere patiënten zijn de drusen doorgaans duidelijker zichtbaar, omdat ze groter worden en het bovenliggende weefsel (zenuwvezellaag) verdunt. Ter bevestiging van de diagnose kan de oogarts aanvullende onderzoeken aanvragen, zoals oogechografie, CT-scan van de oogkas en ogen, fluorescentieangiografie, gezichtsveldonderzoek, en/of een OCT-scan. Aangezien drusen erfelijk is, kan het nuttig zijn om andere familieleden te laten onderzoeken.

Behandeling van drusen van de oogzenuw

Er is momenteel geen bewezen effectieve behandeling voor drusen beschikbaar. In zeldzame gevallen, zoals bij choroïdale neovascularisatie, kan een laserbehandeling worden overwogen. Patiënten worden geadviseerd regelmatig terug te keren naar de oogarts voor een uitgebreid oogonderzoek om de aandoening te monitoren en indien nodig te behandelen.

Prognose van de oogaandoening

De schade aan de oogzenuw door drusen is progressief en onomkeerbaar. Gezichtsvelduitval komt voor bij ongeveer 70% van de patiënten met zichtbare drusen, terwijl het slechts 20 tot 30% bedraagt bij patiënten met verborgen drusen.

Complicaties van drusen van de oogzenuw

Gezichtsvelduitval

Een ernstige complicatie van drusen is gezichtsvelduitval, waarbij het perifere gezichtsvermogen vermindert of verloren gaat. Dit kan geleidelijk optreden, maar in sommige gevallen kan het plotseling en ernstig zijn, vooral als de ophopingen de zenuwvezels beschadigen.

Choroïdaal neovasculair membraan

In zeldzame gevallen kan een choroïdaal neovasculair membraan ontstaan. Dit is een abnormale groei van bloedvaten onder het netvlies nabij de oogzenuw, wat kan leiden tot verlies van het centrale gezichtsvermogen en verdere visuele problemen.

Progressieve schade aan de oogzenuw

Drusen kunnen leiden tot progressieve schade aan de oogzenuw, wat kan resulteren in een verslechtering van het gezichtsvermogen. De schade is vaak onomkeerbaar en kan na verloop van tijd verergeren.

Preventie en advies

Anno augustus 2024 is het belangrijk te benadrukken dat, hoewel er geen specifieke preventie voor drusen is, regelmatige oogonderzoeken essentieel zijn om de voortgang van de aandoening te monitoren en om complicaties vroegtijdig op te sporen. Het is ook nuttig om familieleden te laten onderzoeken als drusen bij iemand in de familie is vastgesteld, gezien de erfelijke aard van de aandoening. Het vermijden van risicofactoren zoals roken en het beheren van cholesterolniveaus kunnen bijdragen aan een gezondere algehele toestand van de ogen.

Lees verder

• Laat regelmatig een oogonderzoek doen door de oogarts
• Gezichtsveldonderzoek: Onderzoek uitval gezichtsveld
• Fluorescentieangiografie (onderzoek bloedvaten netvlies)
• OCT-onderzoek: Oogonderzoek - Netvliesscan
• Plots blind of slechtziend. En wat nu?