Drusen van de oogzenuw: Gezichtsvelduitval in de ogen

Drusen van de oogzenuw is een erfelijke oogaandoening waarbij abnormale, bolvormige eiwitten en calciumzouten zich ophopen in de oogzenuw en daar progressief verkalken. Deze ophopingen zijn zichtbaar voor de oogarts maar veroorzaken vaak geen of weinig symptomen. Toch kan het gezichtsvermogen van de patiënt na verloop van tijd (plots) achteruitgaan, met een mogelijke gezichtsvelduitval als symptoom. Een specifieke behandeling is niet beschikbaar, hoewel een laserbehandeling bij sommige patiënten verlichting kan bieden.

• Oorzaken en erfelijkheid van de oogafwijking
• Epidemiologie van de oogziekte
• Symptomen: Mogelijke aantasting van het gezichtsvermogen met gezichtsvelduitval
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van drusen van de oogzenuw
• Prognose van de oogaandoening
• Complicaties van drusen van de oogzenuw
• Preventie en advies

Oorzaken en erfelijkheid van de oogafwijking

Het is niet volledig duidelijk hoe drusen ontstaat. De term drusen komt uit het Duits en betekent letterlijk "kristallen in steen". De oogzenuwaandoening is erfelijk, maar het overervingspatroon is nog niet volledig opgehelderd. Er wordt gespeculeerd dat de aandoening mogelijk autosomaal dominant is, maar verder wetenschappelijk onderzoek is noodzakelijk om dit te bevestigen. Drusen kan gepaard gaan met andere oogaandoeningen zoals retinitis pigmentosa en maculadegeneratie.

Epidemiologie van de oogziekte

Zichtbare drusen komen voor bij ongeveer drie op de duizend patiënten. Deze aandoening is vaak aangeboren en wordt meestal door de oogarts vastgesteld na de leeftijd van tien jaar. Drusen komen vaker voor in beide ogen dan in één oog en hebben een hogere frequentie bij vrouwen. Een patiënt met een familielid met drusen heeft een tien keer hoger risico om zelf drusen te ontwikkelen. De aandoening komt ook vaker voor bij mensen die roken of een verhoogd cholesterolgehalte hebben. Tot slot ontwikkelen mensen van Europese afkomst (blanken) vaker drusen.

Symptomen: Mogelijke aantasting van het gezichtsvermogen met gezichtsvelduitval

Geen symptomen

Drusen van de oogzenuw heeft vaak geen invloed op het gezichtsvermogen, waardoor de patiënt weinig of geen last ervaart. Het perifere gezichtsvermogen kan echter langzaam achteruitgaan, meestal op een pijnloze en minimale manier die niet altijd merkbaar is voor de patiënt.

Gezichtsvelduitval

Als de functie van de zenuwvezels van de oogzenuw achteruitgaat door de ophoping van drusen, kan een gezichtsvelduitval optreden. Een zeldzame complicatie van drusen is de vorming van een abnormaal bloedvat onder het netvlies, nabij de oogzenuw, wat leidt tot een choroïdaal neovasculair membraan. Dit kan plotseling verlies van centraal zicht (gezichtsvelduitval) veroorzaken.

Diagnose en onderzoeken

De oogarts verwijdt de pupillen met oogdruppels (mydriatica) om de oogzenuw te beoordelen via fundoscopie (oogspiegelonderzoek). Bij drusen heeft de oogzenuw een afwijkend uiterlijk, met geelachtige afzettingen onder het netvlies op en rond de oogzenuw. Soms kunnen de randen van de oogzenuw vervormd zijn. Bij kinderen kunnen drusen verborgen zijn en diep in het zenuwweefsel liggen, waardoor ze moeilijk zichtbaar zijn. Bij oudere patiënten zijn de drusen doorgaans duidelijker zichtbaar, omdat ze groter worden en het bovenliggende weefsel (zenuwvezellaag) verdunt. Ter bevestiging van de diagnose kan de oogarts aanvullende onderzoeken aanvragen, zoals oogechografie, CT-scan van de oogkas en ogen, fluorescentieangiografie, gezichtsveldonderzoek, en/of een OCT-scan. Aangezien drusen erfelijk is, kan het nuttig zijn om andere familieleden te laten onderzoeken.

Behandeling van drusen van de oogzenuw

Er is momenteel geen bewezen effectieve behandeling voor drusen beschikbaar. In zeldzame gevallen, zoals bij choroïdale neovascularisatie, kan een laserbehandeling worden overwogen. Patiënten worden geadviseerd regelmatig terug te keren naar de oogarts voor een uitgebreid oogonderzoek om de aandoening te monitoren en indien nodig te behandelen.

Prognose van de oogaandoening

De schade aan de oogzenuw door drusen is progressief en onomkeerbaar. Gezichtsvelduitval komt voor bij ongeveer 70% van de patiënten met zichtbare drusen, terwijl het slechts 20 tot 30% bedraagt bij patiënten met verborgen drusen.

Complicaties van drusen van de oogzenuw

Gezichtsvelduitval

Een ernstige complicatie van drusen is gezichtsvelduitval, waarbij het perifere gezichtsvermogen vermindert of verloren gaat. Dit kan geleidelijk optreden, maar in sommige gevallen kan het plotseling en ernstig zijn, vooral als de ophopingen de zenuwvezels beschadigen.

Choroïdaal neovasculair membraan

In zeldzame gevallen kan een choroïdaal neovasculair membraan ontstaan. Dit is een abnormale groei van bloedvaten onder het netvlies nabij de oogzenuw, wat kan leiden tot verlies van het centrale gezichtsvermogen en verdere visuele problemen.

Progressieve schade aan de oogzenuw

Drusen kunnen leiden tot progressieve schade aan de oogzenuw, wat kan resulteren in een verslechtering van het gezichtsvermogen. De schade is vaak onomkeerbaar en kan na verloop van tijd verergeren.

Preventie en advies

Anno augustus 2024 is het belangrijk te benadrukken dat, hoewel er geen specifieke preventie voor drusen is, regelmatige oogonderzoeken essentieel zijn om de voortgang van de aandoening te monitoren en om complicaties vroegtijdig op te sporen. Het is ook nuttig om familieleden te laten onderzoeken als drusen bij iemand in de familie is vastgesteld, gezien de erfelijke aard van de aandoening. Het vermijden van risicofactoren zoals roken en het beheren van cholesterolniveaus kunnen bijdragen aan een gezondere algehele toestand van de ogen.

Lees verder

• Laat regelmatig een oogonderzoek doen door de oogarts
• Gezichtsveldonderzoek: Onderzoek uitval gezichtsveld
• Fluorescentieangiografie (onderzoek bloedvaten netvlies)
• OCT-onderzoek: Oogonderzoek - Netvliesscan
• Plots blind of slechtziend. En wat nu?