Fundusfotografie: Foto’s van de achterkant van het oog

Met een fundusfoto bekijkt de oogarts het glasachtige lichaam, de macula, de retina, de choroidea (vaatvliezen), de oogzenuw en de aan- en afvoerende bloedvaten. De term “fundus” staat namelijk voor de achterkant van het oog, iets wat een oogarts niet zomaar ziet met een gewone spleetlamp. In de binnenbekleding van het oog zitten alle zenuwen en bloedvaten, zodat de oogarts aan de hand van een fundusfoto de gezondheid van het oog beoordeelt. Hij stelt hiermee vroegtijdige afwijkingen van de bloedvaten op het netvlies vast.

• Fundusfotografie in de diagnostiek van oogziekten
• Vroege opsporing van netvliesaandoeningen
• Maculadegeneratie en fundusfotografie
• Fundusfotografie bij systemische ziekten
• Bloedvatproblemen door diabetes en hypertensie
• Multidisciplinaire benadering van systemische ziekten
• De rol van fundusfotografie in oogchirurgie
• Monitoring voor en na oogoperaties
• Beeldvorming voor behandelingsbeslissingen
• Indicatie fundusfotografie
• Fundusfoto: Foto's van de achterkant van het oog
• Voor het onderzoek
• Tijdens het onderzoek
• Na het onderzoek
• Risico’s en beperkingen van fundusfotografie
• Beperkingen bij bepaalde patiëntenpopulaties
• Risico’s van fluoresceïne-injectie
• Complicaties
• App hEyeWay
• Technologische vooruitgangen in fundusfotografie
• Digitalisering en beeldkwaliteit
• Gebruik van fluoresceïne en indocyanine groene kleurstoffen
• Toekomstige ontwikkelingen in fundusfotografie
• AI en machine learning in fundusfotografie
• Verbeterde beeldtechnieken en opnamesystemen
• Praktische tips voor het omgaan met fundusfotografie
• Bereid je goed voor op de afspraak
• Maak het jezelf comfortabel tijdens het onderzoek
• Wees voorbereid op de resultaten
• Bescherm je ogen na het onderzoek
• Plan regelmatige controleafspraken indien nodig
• Misvattingen rond fundusfotografie: foto’s van de achterkant van het oog
• Fundusfotografie is alleen voor mensen met oogproblemen
• Fundusfotografie toont alleen de toestand van de oogbol
• Fundusfotografie is een pijnlijk onderzoek
• Fundusfotografie is alleen nuttig voor het diagnosticeren van oogziekten
• Fundusfotografie is alleen geschikt voor oudere mensen
• Fundusfotografie vereist langdurige voorbereiding
• Fundusfotografie is een vervangende test voor andere oogonderzoeken

Fundusfotografie in de diagnostiek van oogziekten

Vroege opsporing van netvliesaandoeningen

Fundusfotografie speelt een cruciale rol bij het vroegtijdig opsporen van aandoeningen die het netvlies kunnen aantasten. Door het vastleggen van gedetailleerde beelden van de achterkant van het oog, kan een oogarts veranderingen in de bloedvaten, zenuwen en andere structuren opmerken die wijzen op aandoeningen zoals retinopathie, maculadegeneratie, of glaucoom. Dit maakt het mogelijk om aandoeningen in een vroeg stadium te identificeren, wanneer de kans op effectieve behandeling het grootst is. Vooral bij patiënten met risicofactoren zoals diabetes of hypertensie, kan fundusfotografie essentieel zijn voor het voorkomen van blijvende schade aan het gezichtsvermogen.

Maculadegeneratie en fundusfotografie

Maculadegeneratie, een aandoening die de centrale visie beïnvloedt, kan vroegtijdig worden gedetecteerd door fundusfotografie. Deze aandoening heeft de neiging om het centrum van het netvlies, de macula, te beschadigen, wat leidt tot vervorming of verlies van het gezichtsvermogen. Door regelmatig fundusfoto’s te maken, kan een oogarts de voortgang van de ziekte volgen en het juiste moment bepalen voor behandelingsinterventies zoals injecties of laserbehandelingen. Dit is vooral belangrijk voor ouderen, aangezien leeftijdsgebonden maculadegeneratie een van de belangrijkste oorzaken van blindheid is.

Fundusfotografie bij systemische ziekten

Bloedvatproblemen door diabetes en hypertensie

Fundusfotografie is een waardevol hulpmiddel voor het monitoren van de gezondheid van de bloedvaten, vooral bij patiënten met aandoeningen die invloed hebben op de bloedsomloop, zoals diabetes en hypertensie. Deze ziekten kunnen leiden tot schade aan de netvliesvaten, wat zich kan uiten in aandoeningen zoals diabetische retinopathie of hypertensieve retinopathie. Door regelmatig fundusfoto’s te maken, kunnen oogartsen vroegtijdig tekenen van vasculaire schade detecteren, wat kan helpen bij het voorkomen van ernstige visusproblemen.

Multidisciplinaire benadering van systemische ziekten

Omdat fundusfotografie niet alleen nuttig is voor het diagnosticeren van oogziekten, maar ook een waardevolle informatiebron kan zijn voor de diagnose van systemische aandoeningen, wordt het steeds vaker geïntegreerd in een multidisciplinaire benadering van zorg. Oogartsen kunnen bijvoorbeeld samenwerken met endocrinologen, cardiologen of internisten om de algehele gezondheid van de patiënt beter te begrijpen en effectievere behandelplannen op te stellen. Dit wordt vooral belangrijk in gevallen waarin systemische ziekten zoals diabetes of hypertensie onopgemerkt blijven, maar toch schade aan de ogen veroorzaken.

De rol van fundusfotografie in oogchirurgie

Monitoring voor en na oogoperaties

Fundusfotografie kan van onschatbare waarde zijn bij de planning en het opvolgen van oogchirurgische ingrepen. Het maakt het mogelijk om de staat van het netvlies en de oogzenuw te beoordelen, wat essentieel is voor de keuze van de juiste chirurgische benadering. Na operaties zoals cataractchirurgie of een retina-operatie, kan fundusfotografie ook helpen bij het monitoren van het herstel en het identificeren van eventuele complicaties, zoals retina-oedeem of de ontwikkeling van nieuwe bloedvaten.

Beeldvorming voor behandelingsbeslissingen

In de context van retina-operaties, zoals de behandeling van diabetische retinopathie of maculadegeneratie, kunnen fundusfoto’s artsen helpen bij het nemen van cruciale behandelingsbeslissingen. Bijvoorbeeld, wanneer een patiënt wordt behandeld met antivirale injecties of laserbehandelingen, kunnen fundusfoto’s voor en na de behandeling laten zien of de therapie effectief is en of er verdere ingrepen nodig zijn.

Indicatie fundusfotografie

Een fundusfoto is mogelijk vereist bij een patiënt met netvliesloslating of glaucoom. Daarnaast moet een patiënt met diabetes mellitus (suikerziekte) één à twee keer per jaar een fundusfoto laten maken. Dit gebeurt in het kader van de screening op diabetische retinopathie, zodat de oogarts tijdig gezichtsverlies als gevolg van deze complicatie van diabetes kan voorkomen.

Bij een vroege diagnose van diabetische retinopathie (netvliesaandoening als gevolg van suikerziekte) helpt een retinale laserbehandeling als behandeling. Bij een patiënt met arteriële hypertensie zijn er hypertensieve veranderingen van de retina (medische term voor "netvlies") te zien die aansluiten op de veranderingen in de hersenen. Een fundusfoto voorspelt bijgevolg mogelijk een beroerte. Een beroerte is een medische aandoening waarbij er onvoldoende bloedtoevoer naar de hersenen is, hetgeen resulteert in zowel mentale als lichamelijke symptomen.

Fundusfoto: Foto's van de achterkant van het oog

Een fundusfoto is gedetailleerder dan wat de oogarts ziet met een oftalmoscoop (oogspiegel). De funduscamera bestaat uit een laag vermogen microscoop met een aangesloten camera. Het maken van een fundusfoto gebeurt met gekleurde filters of gespecialiseerde kleurstoffen zoals fluoresceïne en indocyaninegroen. De resulterende foto’s zijn ofwel fotografisch of digitaal en maken deel uit van het (elektronisch) medisch patiëntendossier.

Voor het onderzoek

De patiënt regelt best vervoer naar huis omdat hij na het onderzoek wellicht niet aan het verkeer mag deelnemen.

De patiënt doet de zachte contactlenzen drie uur voor het onderzoek uit. Wanneer een patiënt harde contactlenzen draagt, is het geen probleem om deze in te houden tijdens het onderzoek. De arts bekijkt de pupil van de patiënt. Indien deze te klein zijn, geeft hij verdovende oogdruppels aan de patiënt om de pupillen te vergroten. Hierdoor krijgt de patiënt een wazig gezichtsvermogen. Patiënten met grote pupillen hebben bijgevolg geen oogdruppels nodig, waardoor het onderzoek iets korter duurt.

Tijdens het onderzoek

Het maken van een foto kent een tijdsduur van circa vijftien à dertig minuten. Dit is niet pijnlijk en evenmin belastend voor de patiënt. De ruimte waar de patiënt gaat zitten, is donker. De pupillen vergroten namelijk in het donker, wat de fotokwaliteit positief beïnvloedt. De patiënt zet zich achter een funduscamera en plaatst zijn voorhoofd tegen een hoofdsteun en zijn kin tegen een kinsteun. Een doktersassistente, technisch oogheelkundig assistent of een optometrist maakt de foto.

De patiënt dient hiervoor naar een groen lampje te kijken. Eerst schijnt de fotograaf dat in het oog van de patiënt om te kunnen scherpstellen. Als de fotograaf de ontspanknop indrukt, volgt er een felle lichtflits. De patiënt ziet hierbij soms een nabeeld verschijnen dat bij een aantal patiënten nog meerdere minuten blijft hangen. Meestal maakt de fotograaf enkele foto’s.

Na het onderzoek

De patiënt blijft nog ongeveer vijf tot acht uur wazig zien als hij oogdruppels heeft gekregen; daarom moet hij na het onderzoek naar huis worden gebracht.

Eventueel draagt de patiënt een zonnebril omdat hij mogelijk erg gevoelig is voor licht. De oogarts controleert de foto’s en bespreekt deze met de patiënt, of stuurt deze naar de huisarts die het onderzoek heeft aangevraagd. Eerdere fundusfoto’s vergelijkt de oogarts eveneens met elkaar en ook deze informatie komt de patiënt te weten. Zo is hij op de hoogte of hij een oogaandoening ontwikkelt of weet hij meer over de snelheid van de progressie van zijn oogafwijking.

Risico’s en beperkingen van fundusfotografie

Beperkingen bij bepaalde patiëntenpopulaties

Hoewel fundusfotografie een waardevol diagnostisch hulpmiddel is, heeft het ook enkele beperkingen. Het is bijvoorbeeld niet altijd geschikt voor patiënten met een ernstige vorm van cataract, omdat de foto’s dan moeilijk te interpreteren zijn. Daarnaast kunnen sommige patiënten, zoals die met een zeer kleine pupil of andere oogafwijkingen, niet goed worden gefotografeerd. In dergelijke gevallen kan aanvullende diagnostiek, zoals een OCT-scan (Optical Coherence Tomography), nodig zijn.

Risico’s van fluoresceïne-injectie

In sommige gevallen kan het nodig zijn om fluoresceïne of indocyaninegroen in de bloedbaan van de patiënt te injecteren om bepaalde structuren beter zichtbaar te maken. Hoewel deze kleurstoffen over het algemeen als veilig worden beschouwd, kunnen sommige patiënten allergische reacties ervaren of last krijgen van misselijkheid of andere bijwerkingen na de injectie. Het is belangrijk dat artsen de patiënt grondig screenen op mogelijke allergieën en hen goed informeren over de procedure en de mogelijke bijwerkingen.

Complicaties

Een mogelijke complicatie uit zich in een allergische reactie op de pupilverwijdende oogdruppels. De patiënt is daardoor erg lichtgevoelig, en het slijmvlies van de binnenzijde van de oogleden ziet er rood uit. Voorts heeft hij jeukende ogen en geïrriteerde ogen. De patiënt dient tot slot steeds contact op te nemen indien hij pijn heeft of slechter gaat zien.

App hEyeWay

Dankzij de iPhone, een speciale houder op een spleetlamp en de speciale app hEyeWay is een oogarts in staat om zelf een fundusfoto te maken.

Technologische vooruitgangen in fundusfotografie

Digitalisering en beeldkwaliteit

In de afgelopen jaren zijn er aanzienlijke vooruitgangen geboekt op het gebied van de technologie achter fundusfotografie. Digitale systemen maken het mogelijk om foto’s van hogere kwaliteit te maken, die gedetailleerdere beelden van de netvliesstructuren opleveren. Dit verhoogt de nauwkeurigheid van de diagnose en maakt het mogelijk om subtiele veranderingen te detecteren die mogelijk niet zichtbaar waren met oudere analoge systemen. Bovendien kunnen digitale foto’s gemakkelijk worden opgeslagen en vergeleken met eerdere beelden, wat de opvolging van een patiënt vergemakkelijkt.

Gebruik van fluoresceïne en indocyanine groene kleurstoffen

Een belangrijke verbetering in fundusfotografie is de toepassing van fluoresceïne- en indocyaninegroene kleurstoffen. Deze kleurstoffen worden geïnjecteerd in de bloedbaan van de patiënt en helpen bij het visualiseren van de bloedvaten op het netvlies. Fluoresceïnewervingsfoto’s bieden gedetailleerde informatie over de bloedstroom en helpen artsen bij het identificeren van lekkages, obstructies of andere abnormale veranderingen in de bloedvaten van het netvlies. Dit is bijzonder nuttig bij het diagnosticeren van aandoeningen zoals diabetische retinopathie en maculair oedeem.

Toekomstige ontwikkelingen in fundusfotografie

AI en machine learning in fundusfotografie

De integratie van kunstmatige intelligentie (AI) en machine learning in fundusfotografie biedt veelbelovende vooruitzichten voor de toekomst van oogzorg. Deze technologieën kunnen helpen bij het automatisch analyseren van fundusfoto’s, waardoor de snelheid en nauwkeurigheid van diagnoses worden verhoogd. AI kan bijvoorbeeld helpen bij het identificeren van subtiele afwijkingen in de bloedvaten of het netvlies die door het menselijke oog mogelijk over het hoofd worden gezien. Dit kan leiden tot vroegere detectie van oogziekten en een beter behandelplan voor de patiënt.

Verbeterde beeldtechnieken en opnamesystemen

Met de voortdurende technologische vooruitgang kunnen we verwachten dat de kwaliteit van fundusfoto’s alleen maar zal verbeteren. Innovaties in beeldvormingstechnologie, zoals hogere resolutie camera’s en verbeterde contrasttechnieken, kunnen helpen om nog gedetailleerdere beelden van het netvlies vast te leggen. Dit zal de diagnose en behandeling van oogziekten verder verbeteren, omdat artsen nog nauwkeuriger in staat zullen zijn om afwijkingen te identificeren en te monitoren.

Praktische tips voor het omgaan met fundusfotografie

Fundusfotografie is een belangrijk diagnostisch hulpmiddel waarmee gedetailleerde beelden van het netvlies worden gemaakt. Het wordt vaak gebruikt om aandoeningen zoals diabetische retinopathie, glaucoom of maculadegeneratie te monitoren en op te sporen. Hier volgen praktische tips voor patiënten en hun omgeving om de ervaring rondom fundusfotografie soepel en comfortabel te maken.

Bereid je goed voor op de afspraak

Bij fundusfotografie worden vaak oogdruppels gebruikt om de pupillen te verwijden, wat enkele uren invloed kan hebben op je zicht. Het is daarom verstandig om niet zelf met de auto te komen. Regel vervoer, bijvoorbeeld door een familielid, vriend of taxi, zodat je veilig naar huis kunt na de afspraak.

Informeer vooraf bij de oogarts of er specifieke richtlijnen zijn, zoals het vermijden van contactlenzen op de dag van het onderzoek. Breng een zonnebril mee, omdat je ogen na de druppels extra gevoelig kunnen zijn voor licht. Dit maakt de terugweg comfortabeler.

Maak het jezelf comfortabel tijdens het onderzoek

Tijdens het maken van de foto’s is het belangrijk om stil te zitten en je blik gericht te houden op een specifieke lichtbron. Oefen indien nodig vooraf met het rustig fixeren van je blik. Dit kan helpen om spanning tijdens het onderzoek te verminderen en het proces sneller te laten verlopen.

Draag comfortabele kleding en vermijd parfum of geurende crèmes die de apparatuur of medewerkers kunnen beïnvloeden. Zorg dat je ontspannen bent; als je je zenuwachtig voelt, geef dit aan bij de specialist. Ze kunnen je door het proces begeleiden en eventuele zorgen wegnemen.

Wees voorbereid op de resultaten

Fundusfotografie biedt gedetailleerde beelden die kunnen helpen bij het vaststellen van ooggezondheid of mogelijke aandoeningen. Vraag je arts om een duidelijke uitleg van de resultaten. Als er afwijkingen worden gevonden, vraag dan naar de implicaties en de mogelijke vervolgstappen.

Neem notities tijdens het gesprek of vraag iemand om mee te gaan, zodat je de informatie later kunt teruglezen. Dit is vooral belangrijk als je verder onderzoek of behandeling nodig hebt.

Bescherm je ogen na het onderzoek

Door de pupilverwijdende druppels kunnen je ogen tijdelijk extra gevoelig zijn. Vermijd fel licht en schermen zoals computers of telefoons gedurende enkele uren na het onderzoek. Een zonnebril biedt niet alleen comfort, maar beschermt je ogen ook tegen schadelijke UV-straling.

Als je last krijgt van hoofdpijn of duizeligheid door de gevoeligheid, zorg dan voor een rustige omgeving waar je kunt rusten. Drink voldoende water en neem een korte pauze van inspannende activiteiten.

Plan regelmatige controleafspraken indien nodig

Afhankelijk van je gezondheidstoestand kan het nodig zijn om regelmatig fundusfoto’s te laten maken. Volg de aanbevelingen van je oogarts op en zorg dat je controleafspraken goed plant. Noteer deze afspraken in een agenda of digitale planner, zodat je niets mist.

Overweeg een herinneringssysteem, zoals een wekelijkse reminder, om eventuele veranderingen in je zicht of klachten te noteren. Deze informatie kan waardevol zijn tijdens vervolgafspraken om de effectiviteit van eventuele behandelingen te evalueren.

Misvattingen rond fundusfotografie: foto’s van de achterkant van het oog

Fundusfotografie is alleen voor mensen met oogproblemen

Een veelvoorkomende misvatting is dat fundusfotografie alleen wordt uitgevoerd bij mensen die al oogproblemen hebben. In werkelijkheid kan fundusfotografie een waardevolle diagnostische tool zijn, zelfs bij mensen zonder duidelijke oogklachten. Het kan helpen bij het vroegtijdig opsporen van ziekten zoals diabetes mellitus of borstkanker die schade aan het netvlies kunnen veroorzaken, zelfs voordat er symptomen optreden.

Fundusfotografie toont alleen de toestand van de oogbol

Sommigen denken dat fundusfotografie alleen de oogbol en het netvlies laat zien. In werkelijkheid geeft deze techniek gedetailleerde beelden van de oogaandoeningen die kunnen wijzen op andere gezondheidsproblemen zoals mentale gezondheidstoornissen of mentaal welzijnafwijkingen die door medische aandoeningen worden veroorzaakt.

Fundusfotografie is een pijnlijk onderzoek

Er heerst de misvatting dat fundusfotografie ongemakkelijk of pijnlijk is. De procedure is echter vrijwel pijnloos. De patiënt hoeft meestal alleen maar in een speciale camera te kijken, en het proces duurt slechts enkele minuten. Er is geen contact met het oog nodig, waardoor het een non-invasieve methode is om beelden van het netvlies te verkrijgen.

Fundusfotografie is alleen nuttig voor het diagnosticeren van oogziekten

Hoewel fundusfotografie inderdaad effectief is voor het opsporen van oogziekten, zoals glaucoom of maculadegeneratie, wordt het ook vaak gebruikt om systemische aandoeningen te diagnosticeren. Het kan bijvoorbeeld aanwijzingen geven voor bloedonderzoeken die nodig zijn om aandoeningen zoals alvleesklierproblemen of abcesen in andere delen van het lichaam te detecteren.

Fundusfotografie is alleen geschikt voor oudere mensen

Een andere misvatting is dat fundusfotografie alleen geschikt is voor ouderen. Hoewel oudere mensen vaker last hebben van oogproblemen, kan fundusfotografie nuttig zijn voor mensen van alle leeftijden. Het kan bijvoorbeeld helpen om de gezondheid van de ogen van een baby te controleren of om vroege tekenen van kanker op te sporen.

Fundusfotografie vereist langdurige voorbereiding

Sommige mensen denken dat fundusfotografie veel tijd en voorbereiding vereist, maar de procedure is snel en vereist minimale voorbereiding. De patiënt hoeft meestal geen specifieke stappen te ondernemen, zoals het stoppen met het innemen van medicijnen of het vasten, en de procedure duurt meestal maar een paar minuten.

Fundusfotografie is een vervangende test voor andere oogonderzoeken

Er bestaat de misvatting dat fundusfotografie alle andere oogonderzoeken overbodig maakt. Hoewel fundusfotografie waardevolle informatie biedt over de gezondheid van het netvlies en andere delen van het oog, wordt het vaak gecombineerd met andere tests, zoals oogonderzoeken en oogbehandeling, om een completer beeld van de ooggezondheid te krijgen.

Lees verder

• Oogallergie en oogirritatie: Soorten, behandeling en tips
• App HEyeWay: Foto's van het oog met de iPhone
• Hypertensie (verhoogde bloeddruk): Soorten en symptomen
• Een oogonderzoek bij de oogarts: Screening naar oogziekten
• Laat regelmatig een oogonderzoek doen door de oogarts