Verdovingstechnieken in oogchirurgie

Bij een oogoperatie is het logisch dat een patiënt een verdoving krijgt. Bij intra-oculaire chirurgie gebruikt de chirurg diverse verdovingstechnieken, afhankelijk van de patiënt en het soort operatie die hij dient te ondergaan. Elke verdovingstechniek heeft zijn voor- en nadelen. Bij de meeste oogoperaties krijgt de patiënt naast de oogverdoving ook een algemene sedatie toegediend zodat hij tijdens de ingreep rustig is, geen pijn heeft en de instructies van de chirurg goed opvolgt. Op die manier verloopt voor iedereen de oogoperatie vlot.

• Druppelverdoving
• Infiltratieverdoving
• Parabulbaire verdoving (subtenon)
• Retrobulbaire verdoving
• Peribulbaire verdoving
• Narcose
• Epidemiologie van oogverdoving
• Oorzaken en risicofactoren van complicaties bij oogverdoving
• Symptomen en Alarmsymptomen na oogverdoving
• Diagnose en onderzoeken bij complicaties van oogverdoving
• Behandeling van complicaties na oogverdoving
• Prognose na oogverdoving
• Preventie van complicaties bij Oogverdoving

Druppelverdoving

Topicale anesthesie (druppelverdoving) is vooral bekend bij hoornvlies- of cataractchirurgie, bij een uitgebreid onderzoek waarbij de oogarts bijvoorbeeld via tonometrie de oogboldruk meet of bij het verwijderen van vreemde materialen uit het oog, waarbij de oogarts de kleurstof fluoresceïne gebruikt.

Deze verdovingstechniek brengt geen akinesie (bewegingloosheid) teweeg waardoor de patiënt nog in staat is zijn oog te bewegen. Daarom is het van belang dat de patiënt goed stil blijft liggen tijdens de operatie. De patiënt krijgt bij topicale anesthesie oogdruppels toegediend die enkel het oogoppervlak verdoven. Soms heeft de patiënt daarbij een intraveneuze injectie waarlangs hij extra sedatie krijgt en rustig is tijdens de behandeling.

Infiltratieverdoving

Hierbij krijgt de patiënt vaak eerst oogdruppels en daarna injecteert de chirurg verdoving onder de huid via een fijne naald. De patiënt voelt zich hierdoor wellicht kortstondig een beetje ongemakkelijk, maar door de extra sedatie die hij toegediend krijgt, is de patiënt zich hier nauwelijks bewust van. De verdovingstechniek is vooral bij ooglidoperaties nuttig.

Parabulbaire verdoving (subtenon)

Deze techniek is eveneens vaak gebruikt bij cataractoperaties. De patiënt krijgt hierbij net zoals infiltratieverdoving eerst oogdruppels toegediend en daarna injecteert de chirurg extra verdovingsvloeistof onder of door het bindweefsel in een ruimte tussen de oogbol en de oogkas, hetgeen de patiënt niet meer voelt door de verdovingsdruppels. Door deze techniek is het oog van de patiënt snel verdoofd en treedt akinesie eveneens vlug op. De subtenon anesthesie geeft weinig complicaties en is voor de patiënt niet zo pijnlijk, maar de patiënt ziet hierdoor mogelijk wel tijdelijk minder. Net zoals bij de andere verdovingstechnieken krijgt de patiënt meestal een sedatie toegediend.

Retrobulbaire verdoving

De patiënt krijgt hiermee een plaatselijke verdoving die de craniale zenuwen (hersenzenuwen) blokkeert. Bij deze techniek injecteert de oogarts de plaatselijke verdoving in het retrobulbaire gebied naast of onder de oogbol. De oogspieren en oogleden bewegen hierdoor niet meer doordat de craniale zenuwen II, III en VI uitgeschakeld zijn. De patiënt ziet niets zolang de verdoving werkt.

Indicatie

De chirurg hanteert deze techniek bij oogchirurgie waarbij oogbolanesthesie en akinesie vereist zijn. Dit is het geval bij een enucleatie, evisceratie, staaroperatie, strabisme en soms een vitrectomie, al duurt deze operatie wel lang en daarom is soms een algehele narcose vereist.

Contra-indicatie

In sommige gevallen verkiest de chirurg een ander type anesthesie, namelijk bij overgevoeligheid of allergie voor plaatselijke verdoving en bij een oogkasinfectie of een significante ontsteking. Verder zijn er afhankelijk van de patiënt soms nog contra-indicaties, maar dit bekijkt de chirurg individueel.

Praktisch

De patiënt krijgt vaak intraveneuze sedatie zodat hij geen pijn heeft, rustiger is en goed samenwerkt tijdens de procedure. De anesthesist volgt verder de hartslag en ademhaling van de patiënt op en geeft hem indien nodig extra zuurstof. Daarna verdooft de chirurg het oogoppervlak met lokale verdoving. Vervolgens gaat de patiënt op de rug liggen en dient hij naar het plafond te staren. De chirurg plaatst dan de injectie in de oogbol. Daarna verwijdert hij de naald en voert hij nog ongeveer twee minuten lang druk uit op het oog zodat het middel goed inwerkt. Hij geeft hiervoor vijftien seconden druk op het oog, dan vijf seconden niet en dit blijft zich herhalen gedurende twee minuten. Normaalgezien is de volledige akinesie bereikt na vijf minuten.

Complicaties

Een retrobulbaire verdoving geeft een kans van 1-3% op complicaties die variëren van mild tot ernstig. Mogelijke complicaties zijn:

• ademhalingsproblemen
• bradycardie (vertraagde hartslag)
• dubbelzien (medische term is "diplopie")
• hoornvlieslittekens
• ooglidptosis
• oogperforatie
• subarachnoïdale of intradurale bloeding (komt slechts zeer zelden voor)
• oogzenuwschade
• retinale vasculaire occlusie
• retrobulbaire bloeding

Peribulbaire verdoving

Een peribulbaire verdoving is zeer vergelijkbaar met een retrobulbaire verdoving, maar de chirurg injecteert hierbij meermaals buiten de conus (trechter) van de oogspieren. De techniek geeft bijgevolg meer risico’s dan een retrobulbaire verdoving omdat de kans bestaat dat de chirurg het oog zelf aanprikt. Daarnaast leidt de techniek tot een mindere anesthesie en akinesie. Ook bij deze verdovingstechniek krijgt de patiënt veelal een intraveneuze lijn toegediend waardoor hij vlot pijn- en rustgevende medicatie krijgt.

Narcose

Sommige patiënten krijgen een volledige narcose omdat ze niet in staat zijn lang stil te blijven liggen, niet in staat zijn instructies op te volgen of omdat de operatie te lang duurt, zoals bijvoorbeeld bij een vitrectomie.

Epidemiologie van oogverdoving

Anno augustus 2024 is oogverdoving een standaardpraktijk bij bijna alle intra-oculaire operaties. De keuze van de verdovingstechniek varieert afhankelijk van de procedure, de ervaring van de chirurg en de conditie van de patiënt. Retrobulbaire en peribulbaire verdovingen worden het meest toegepast bij cataractoperaties en andere ingrepen waarbij volledige akinesie en anesthesie van het oog nodig zijn. Topicale anesthesie is de voorkeursmethode bij minder invasieve ingrepen zoals cataractchirurgie.

Oorzaken en risicofactoren van complicaties bij oogverdoving

Complicaties bij oogverdoving kunnen ontstaan door technische fouten, anatomische variaties bij de patiënt of allergische reacties op de gebruikte anesthetica. Risicofactoren zijn onder meer eerdere oogoperaties, bestaande oogafwijkingen zoals ooglidafwijkingen, en algemene gezondheidsproblemen zoals cardiovasculaire ziekten.

Symptomen en Alarmsymptomen na oogverdoving

Na oogverdoving kunnen patiënten symptomen ervaren zoals lichte pijn, een drukkend gevoel rond het oog of tijdelijke visusveranderingen. Alarmsymptomen die onmiddellijke medische aandacht vereisen, zijn:

• Plotselinge, hevige pijn in het oog
• Duidelijk zichtverlies of blindheid
• Een aanhoudende en toenemende zwelling rond het oog
• Dubbelzien dat niet verbetert na enkele uren
• Bloeding uit het oog of de oogkas

Diagnose en onderzoeken bij complicaties van oogverdoving

Bij het vermoeden van complicaties na oogverdoving voert de arts een grondig oogonderzoek uit, inclusief visustests, fundoscopie en soms beeldvormingstechnieken zoals echografie of CT-scan om de ernst van de situatie in te schatten. Spoedig ingrijpen is vaak noodzakelijk om blijvende schade te voorkomen.

Behandeling van complicaties na oogverdoving

De behandeling van complicaties hangt af van de aard en ernst van de problemen. Bij lichte complicaties zoals milde pijn of zwelling kan medicatie zoals pijnstillers of ontstekingsremmers voldoende zijn. Ernstigere complicaties zoals een retrobulbaire bloeding vereisen mogelijk chirurgische interventie om het bloeden te stoppen en schade aan het oog te beperken. In sommige gevallen is overleg met een neuroloog of oogarts gespecialiseerd in orbitachirurgie nodig.

Prognose na oogverdoving

De prognose na oogverdoving is over het algemeen uitstekend, mits de procedure correct wordt uitgevoerd en eventuele complicaties snel worden behandeld. Patiënten herstellen meestal binnen enkele uren tot dagen. Bij ernstige complicaties kan echter blijvende schade optreden, hoewel dit zeldzaam is.

Preventie van complicaties bij Oogverdoving

Preventie richt zich op zorgvuldige planning en uitvoering van de verdovingstechniek. Dit omvat een grondige preoperatieve evaluatie van de patiënt, het kiezen van de meest geschikte verdovingstechniek en het zorgvuldig monitoren van de patiënt tijdens en na de ingreep. Gebruik van ultramoderne apparatuur en technieken kan ook bijdragen aan het verminderen van complicatierisico's.

Lees verder

• Lokale anesthesie: Plaatselijk verdovende geneesmiddelen
• Oogdruppels bij oogproblemen: Soorten, gebruik en adviezen