Akinesie: Oorzaken en behandelingen van bewegingloosheid

Akinesie is een symptoom waarbij een patiënt zijn spieren niet meer zelfstandig kan bewegen, wat het lichaam als 'bevroren' kan doen aanvoelen. Hoewel akinesie vaak wordt geassocieerd met de ziekte van Parkinson, kan deze motorische stoornis ook door andere aandoeningen of omstandigheden worden veroorzaakt. Patiënten die geen gecontroleerde bewegingen meer kunnen maken, ervaren vaak aanzienlijke moeilijkheden en frustraties. Akinesie gaat vaak gepaard met andere symptomen zoals monotone spraak en spierstijfheid. De behandeling richt zich doorgaans op het ondersteunen van de patiënt met medicatie en fysiotherapie.

• Oorzaken van bewegingloosheid
• Bijwerkingen van medicijnen
• Bloedvataandoeningen
• Druggebruik
• Foetaal Akinesie-Syndroom
• Genetische oorzaken
• Pijn
• Progressieve supranucleaire verlamming
• Te traag werkende schildklier
• Ziekte van Parkinson
• Shy-Drager-Syndroom
• Trauma / Letsel aan de hersenen
• Symptomen
• Behandelingen van bewegingsarmoede
• Fysiotherapie
• Medicatie
• Ondersteunende zorg
• Prognose
• Bij ziekte van Parkinson
• Bij medicijn- of druggerelateerde oorzaken
• Bij bloedvataandoeningen
• Bij genetische of congenitale oorzaken
• Complicaties van akinesie
• Preventie
• Gezonde levensstijl
• Vroegtijdige diagnose en behandeling
• Veiligheid en rehabilitatie
• Educatie en ondersteuning
• Praktische tips voor het omgaan met akinesie
• Aanpassen van de omgeving voor meer mobiliteit
• Fysiotherapie en bewegingsoefeningen
• Misvattingen rond akinesie
• Akinesie is hetzelfde als verlamming
• Akinesie komt alleen voor bij de ziekte van Parkinson
• Akinesie is altijd permanent
• Mensen met akinesie kunnen zich niet bewegen, zelfs niet met hulp
• Akinesie kan gemakkelijk worden verward met vermoeidheid
• Akinesie heeft altijd dezelfde ernst bij elke patiënt

Oorzaken van bewegingloosheid

Akinesie is een neurologische stoornis die voortkomt uit problemen met de motorische controlecentra in de hersenen, met name de basale ganglia en de frontale kwabben. Verschillende aandoeningen en omgevingsfactoren kunnen akinesie veroorzaken:

Bijwerkingen van medicijnen

Het gebruik van antipsychotica kan leiden tot akinesie. Deze medicijnen worden voorgeschreven voor de behandeling van ernstige paranoia en schizofrenie. De bijwerkingen van antipsychotica kunnen symptomen veroorzaken die lijken op die van de ziekte van Parkinson, inclusief bewegingsstoornissen. Deze afwijkingen ontstaan vaak enkele weken na de start van de medicatie.

Bloedvataandoeningen

Aandoeningen die de bloedvaten aantasten, zoals een beroerte of atherosclerose (slagaderverkalking), kunnen ook akinesie veroorzaken. Deze aandoeningen kunnen de doorbloeding naar de hersenen verminderen, wat de motorische functies kan beïnvloeden.

Druggebruik

Het gebruik van bepaalde drugs, zoals synthetische heroïne, kan symptomen veroorzaken die lijken op de ziekte van Parkinson, waaronder akinesie. Het gebruik van dergelijke substanties kan de hersenfunctie beïnvloeden en motorische controle verstoren.

Foetaal Akinesie-Syndroom

Akinesie kan soms bij een foetus worden waargenomen. Een gebrek aan foetale beweging kan veroorzaakt worden door pulmonale hypoplasie (onvoldoende ontwikkeling van de longen), afwijkingen aan het gezicht of afwijkingen aan de handen. Longhypoplasie is een ernstige aandoening en kan bijdragen aan de dood van doodgeborenen of baby's kort na de geboorte.

Genetische oorzaken

Genetische mutaties zoals in de genen DOK7 en RAPSN kunnen leiden tot akinesie. Deze genetische veranderingen beïnvloeden de werking van de neuromusculaire systemen en kunnen de motorische functies ernstig verstoren.

Pijn

Soms kan akinesie ook veroorzaakt worden door pijn, waarbij de bewegingen als pijnlijk worden ervaren. In medische termen wordt dit vaak aangeduid als ‘akinesia algera’.

Progressieve supranucleaire verlamming

Progressieve supranucleaire verlamming (PSP) is een progressieve neurologische aandoening die schade aan de hersenen veroorzaakt, vooral aan de hersenstam. Dit kan leiden tot motorische problemen, waaronder akinesie, en een verstoorde balans bij het lopen.

Te traag werkende schildklier

Hypothyreoïdie (te traag werkende schildklier) kan bij sommige patiënten leiden tot een verminderde motorische activiteit. Dit kan zich uiten in akinesie of andere bewegingsstoornissen.

Ziekte van Parkinson

De ziekte van Parkinson is een veelvoorkomende oorzaak van akinesie of bradykinesie (vertraging van bewegingen en reflexen). In de latere stadia van de ziekte kunnen patiënten ernstige bewegingsproblemen ervaren. Kenmerken van Parkinson zijn tremor (bevingen), rigiditeit (spierstijfheid), akinesie en posturale instabiliteit (problemen met balans bij het opstaan). Soms kan akinesie optreden zonder andere symptomen, wat wordt aangeduid als ‘pure akinesie’ of ‘gangbevriezing’.

Shy-Drager-Syndroom

Het Shy-Drager-syndroom is een progressieve neurologische aandoening die de autonome functies van het lichaam beïnvloedt, wat kan leiden tot symptomen die lijken op die van Parkinson, waaronder akinesie.

Trauma / Letsel aan de hersenen

Akinesie kan ook ontstaan door een blessure aan de hersenen, met name aan de basale ganglia, die cruciaal zijn voor de motorische controle.

Symptomen

Akinesie kan optreden op elke leeftijd, zelfs bij foetussen. De meest voorkomende symptomen zijn:

• Vermindering of volledig verlies van motorische functies
• Apathie (gebrek aan interesse of motivatie)
• Eentonige spraak
• Onvermogen om normale taken uit te voeren, zoals opeenvolgende en gelijktijdige acties
• Plotselinge moeilijkheden bij het plaatsen van de voeten, vooral bij draaien of aankomen op een bestemming
• Spierstijfheid, vaak beginnend in de nek en benen
• Star gezicht zonder gezichtsuitdrukking (maskergelaat)
• Verminderde spontane bewegingen en reflexen
• Vermoeidheid bij repetitieve handelingen
• Volledige immobiliteit in ernstige gevallen
• Weinig knipperen met de ogen

Behandelingen van bewegingsarmoede

De behandeling van akinesie richt zich op het verlichten van de symptomen en het verbeteren van de levenskwaliteit van de patiënt. Dit kan onder andere door middel van medicatie en fysiotherapie:

Fysiotherapie

Patiënten met akinesie krijgen vaak fysiotherapie om hun levenskwaliteit te verbeteren. De fysiotherapeut gebruikt oefeningen om de spieractiviteit te bevorderen en de perioden van bevriezing in beweging te verminderen, vooral bij draaibewegingen. Een speciale draaiende loopband kan bijvoorbeeld worden ingezet om de patiënt te helpen bij het verbeteren van de motorische controle en het verminderen van akinesie-gerelateerde klachten.

Medicatie

Verschillende geneesmiddelen kunnen worden ingezet om de symptomen van akinesie te behandelen of te verminderen:

• Dopamine-agonisten (zoals Requip en Neupro): Deze medicijnen stimuleren de dopamine-receptoren in de hersenen. Het is belangrijk dat patiënten op specifieke tijden van de dag een therapeutisch niveau van dopamine innemen om akinesie effectief te verminderen.
• L-DOPS (L-threo-dihydroxyphenylserine; Droxidopa): Dit medicijn is vooral nuttig voor patiënten die lijden aan pure akinesie. Het kan helpen de symptomen van akinesie te verbeteren.
• Levodopa: Een perifere decarboxylase-remmer die vaak wordt voorgeschreven voor patiënten met de ziekte van Parkinson en akinesie. Levodopa helpt de motorische functies te verbeteren door het dopamine-niveau in de hersenen te verhogen.

Als akinesie wordt veroorzaakt door een bepaald medicijn, kan de arts besluiten om een ander geneesmiddel voor te schrijven.

Ondersteunende zorg

Patiënten met akinesie lopen een verhoogd risico op ongevallen en letsels door hun verminderde mobiliteit. Het is belangrijk dat familieleden leren hoe ze deze patiënten veilig kunnen verzorgen. Dit kan onder andere inhouden dat bedhekken worden gebruikt om te voorkomen dat de patiënt uit bed valt, en dat er aandacht is voor veiligheid in de dagelijkse omgeving.

Prognose

De prognose van akinesie varieert sterk afhankelijk van de onderliggende oorzaak van de aandoening.

Bij ziekte van Parkinson

Bij de ziekte van Parkinson kan akinesie een toenemend probleem worden naarmate de ziekte vordert. Met de huidige behandelingsopties kunnen patiënten vaak de symptomen verlichten en hun levenskwaliteit verbeteren, maar volledige genezing is meestal niet mogelijk. De progressie van akinesie kan echter worden vertraagd door vroege diagnose en een goed beheerd behandelingsplan. Regelmatige controle en aanpassing van de behandeling zijn cruciaal voor het optimaliseren van de patiëntenzorg.

Bij medicijn- of druggerelateerde oorzaken

Als akinesie het gevolg is van medicijngebruik, kan de prognose verbeteren door het aanpassen van de medicatie of het overstappen op alternatieve geneesmiddelen. Het tijdig herkennen van medicijn-gerelateerde bijwerkingen en het aanpassen van de behandeling kan leiden tot aanzienlijke verbetering van de symptomen.

Bij bloedvataandoeningen

Bij akinesie veroorzaakt door bloedvataandoeningen, zoals een beroerte, is de prognose afhankelijk van de ernst van de onderliggende aandoening en de effectiviteit van de behandeling. Revalidatie en therapie kunnen helpen bij het herstellen van motorische functies en het verbeteren van de levenskwaliteit.

Bij genetische of congenitale oorzaken

Voor genetische of congenitale oorzaken van akinesie kan de prognose variëren. Sommige aandoeningen kunnen progressief zijn en geen volledige genezing toelaten, terwijl andere door vroege interventie en behandeling kunnen worden beheerd. Het is belangrijk om een multidisciplinaire benadering te volgen voor optimale zorg en ondersteuning.

Complicaties van akinesie

Patiënten met akinesie kunnen last hebben van stemmingswisselingen of depressie. In ernstige gevallen kan akinesie leiden tot volledige immobiliteit, wat een aanzienlijke impact heeft op de levenskwaliteit van de patiënt.

Preventie

Preventie van akinesie hangt af van het voorkomen of tijdig behandelen van de aandoeningen die akinesie kunnen veroorzaken. Hier zijn enkele algemene preventieve maatregelen:

Gezonde levensstijl

Het handhaven van een gezonde levensstijl kan helpen om de kans op aandoeningen die akinesie veroorzaken te verminderen. Dit omvat:

• Gezond eten: Een evenwichtig voedingspatroon kan bijdragen aan een goede algemene gezondheid en het voorkomen van ziekten die motorische functies kunnen beïnvloeden.
• Regelmatige lichaamsbeweging: Regelmatige fysieke activiteit kan helpen bij het behouden van een goede motorische functie en het voorkomen van spierzwakte en stijfheid.
• Vermijden van drugs: Het vermijden van recreatieve drugs en het zorgvuldig gebruik van voorgeschreven medicijnen kan het risico op akinesie door druggebruik en medicatie bijwerkingen verminderen.

Vroegtijdige diagnose en behandeling

Voor aandoeningen die akinesie kunnen veroorzaken, zoals de ziekte van Parkinson, kan vroege diagnose en behandeling de progressie van symptomen vertragen. Regelmatige medische controles en het opvolgen van aanbevolen screenings kunnen helpen bij het vroegtijdig identificeren van aandoeningen en het optimaliseren van de behandeling.

Veiligheid en rehabilitatie

Bij patiënten die al symptomen van akinesie vertonen, kunnen veiligheidsmaatregelen en revalidatie helpen om de impact van de symptomen te minimaliseren. Het implementeren van aanpassingen in de woonomgeving, zoals het verbeteren van de veiligheid in huis, en deelname aan fysiotherapie kan bijdragen aan een beter functioneren en het voorkomen van verdere complicaties.

Educatie en ondersteuning

Educatie over akinesie en de onderliggende oorzaken kan helpen bij het herkennen van vroege symptomen en het zoeken naar tijdige medische hulp. Ondersteuning van familie en verzorgers speelt ook een cruciale rol in het management van akinesie en het verbeteren van de levenskwaliteit van de patiënt.

Praktische tips voor het omgaan met akinesie

Akinesie, het verlies van de mogelijkheid om vrijwillig te bewegen, kan het dagelijks leven ernstig beïnvloeden. Deze aandoening komt vaak voor bij neurologische ziekten zoals de ziekte van Parkinson, maar kan ook door andere oorzaken worden veroorzaakt. Het kan zowel fysieke als emotionele uitdagingen met zich meebrengen. Er zijn echter verschillende praktische maatregelen die je kunt nemen om de impact van akinesie op je leven te verminderen en je zelfstandigheid te behouden.

Aanpassen van de omgeving voor meer mobiliteit

Een belangrijke stap bij het omgaan met akinesie is het aanpassen van je leefomgeving om het makkelijker te maken om je te verplaatsen, zelfs als je weinig controle hebt over je bewegingen. Zorg ervoor dat er voldoende ruimte is om te manoeuvreren, bijvoorbeeld door meubels uit de looproute te verplaatsen en vloeren vrij van obstakels te houden. Het gebruik van hulpmiddelen zoals een rollator, wandelstok of zelfs een rolstoel kan je helpen om je beter voort te bewegen. Het installeren van handgrepen in de badkamer en naast trappen kan extra veiligheid bieden.

Fysiotherapie en bewegingsoefeningen

Fysiotherapie kan een cruciale rol spelen in het verbeteren van de mobiliteit en het verminderen van de effecten van akinesie. Je fysiotherapeut kan specifieke oefeningen aanbevelen om de spierstijfheid te verminderen, de flexibiliteit te verbeteren en je coördinatie te bevorderen. Dagelijkse oefening kan ook de bloedcirculatie stimuleren en bijdragen aan een betere algehele mobiliteit. Zelfs lichte oefeningen zoals wandelen, rekoefeningen of watertherapie kunnen aanzienlijk bijdragen aan je beweeglijkheid. Het is belangrijk om deze oefeningen regelmatig te doen, maar altijd onder begeleiding van een professional.

Misvattingen rond akinesie

Akinesie is een neurologisch symptoom dat gekarakteriseerd wordt door de afwezigheid van beweging. Dit kan optreden bij verschillende aandoeningen, zoals de ziekte van Parkinson. Akinesie wordt vaak verkeerd begrepen, en er zijn veel misvattingen over hoe het zich manifesteert en wat de onderliggende oorzaken zijn. Het is essentieel om te begrijpen dat akinesie niet simpelweg een gebrek aan beweging is, maar een complex neurologisch probleem dat verder gaat dan een simpele afname in fysieke activiteit.

Akinesie is hetzelfde als verlamming

Veel mensen denken dat akinesie gelijkstaat aan verlamming, maar dit is niet correct. Beide aandoeningen kunnen de bewegingen van een persoon beperken, maar de oorzaak en het mechanisme zijn verschillend. Bij akinesie is de motorische controle vaak behouden, maar het probleem ligt in de overdracht van de signalen van de hersenen naar de spieren. Dit betekent dat de spieren fysiek in staat zijn om te bewegen, maar dat de hersenen niet in staat zijn om de signalen effectief te sturen. Bij verlamming is er vaak sprake van schade aan de zenuwen of het ruggenmerg, waardoor de spieren niet kunnen reageren, zelfs wanneer de hersenen beweging proberen te sturen. Het verschil ligt dus in de bron van het probleem, waarbij akinesie een neurologische disfunctie is, vaak in verband met de hersenen.

Akinesie komt alleen voor bij de ziekte van Parkinson

Een andere misvatting is dat akinesie alleen voorkomt bij de ziekte van Parkinson. Hoewel akinesie een veelvoorkomend symptoom is bij Parkinson, kan het ook optreden bij andere neurologische aandoeningen zoals hersenbloedingen, traumatisch hersenletsel of zelfs als bijwerking van bepaalde medicijnen, zoals antipsychotica. Het is dus belangrijk om te begrijpen dat akinesie niet exclusief is voor de ziekte van Parkinson en dat het ook kan worden geassocieerd met andere hersenaandoeningen.

Akinesie is altijd permanent

Akinesie wordt vaak gezien als een permanent symptoom, maar dat is niet altijd het geval. In sommige gevallen is akinesie tijdelijk en kan het verbeteren met de juiste behandeling. Medicijnen zoals dopamine-agonisten kunnen bijvoorbeeld helpen de symptomen van akinesie bij Parkinson te verlichten. In andere gevallen kan akinesie het gevolg zijn van een acute gebeurtenis zoals een pijnlijke hersenbloeding, en kunnen de symptomen verbeteren naarmate de hersenen zich herstellen. Dit toont aan dat akinesie in sommige gevallen kan verbeteren met de juiste medische interventie, zoals beeldvormende onderzoeken om de oorzaak te identificeren.

Mensen met akinesie kunnen zich niet bewegen, zelfs niet met hulp

Akinesie kan leiden tot ernstige beperkingen in beweging, maar dit betekent niet dat iemand die akinesie heeft helemaal niet kan bewegen, zelfs niet met hulp. Vaak kunnen patiënten nog steeds bewegingen maken, maar de initiatie van beweging is moeilijk. Fysiotherapie kan helpen om de controle over bewegingen te verbeteren, en hulpmiddelen zoals slaapondersteuning kunnen patiënten helpen om 's nachts gemakkelijker te bewegen. Het vermogen om te bewegen kan dus aanzienlijk verbeteren met de juiste zorg en therapieën.

Akinesie kan gemakkelijk worden verward met vermoeidheid

Een andere veelgemaakte misvatting is dat akinesie kan worden verward met extreme vermoeidheid. Hoewel beide aandoeningen kunnen leiden tot een gebrek aan energie of motivatie om te bewegen, is er een belangrijk verschil. Akinesie is een neurologisch symptoom, waarbij de hersenen moeite hebben om de signalen naar de spieren over te brengen, terwijl vermoeidheid doorgaans het resultaat is van lichamelijke of mentale uitputting. Het is dus belangrijk om het verschil tussen de twee te begrijpen, omdat de behandeling voor akinesie en vermoeidheid drastisch anders kan zijn, en het aanpakken van de onderliggende oorzaak zoals medicatie of koorts kan nodig zijn om de symptomen te verlichten.

Akinesie heeft altijd dezelfde ernst bij elke patiënt

De ernst van akinesie kan sterk variëren tussen patiënten, zelfs wanneer ze dezelfde onderliggende aandoening hebben. Sommige patiënten ervaren slechts milde bewegingsbeperkingen, terwijl anderen ernstige belemmeringen ervaren. Dit hangt af van de specifieke oorzaak van de akinesie en hoe het lichaam van de patiënt reageert op behandelingen. Bij de ziekte van Parkinson bijvoorbeeld, kunnen de symptomen van akinesie variëren op basis van de ernst van de aandoening en de algehele gezondheid van de patiënt. Soms kunnen de symptomen verergeren door andere factoren, zoals allergieën of veranderingen in het nierfunctie. Het is dus cruciaal om de symptomen goed te monitoren en aan te passen op basis van de specifieke behoeften van de patiënt.

Lees verder

• Ziekte van Parkinson: Neurologische aandoening met bevingen