Akinesie: Oorzaken en behandelingen van bewegingloosheid

Akinesie is een symptoom waarbij een patiënt zijn spieren niet meer zelfstandig kan bewegen, wat het lichaam als 'bevroren' kan doen aanvoelen. Hoewel akinesie vaak wordt geassocieerd met de ziekte van Parkinson, kan deze motorische stoornis ook door andere aandoeningen of omstandigheden worden veroorzaakt. Patiënten die geen gecontroleerde bewegingen meer kunnen maken, ervaren vaak aanzienlijke moeilijkheden en frustraties. Akinesie gaat vaak gepaard met andere symptomen zoals monotone spraak en spierstijfheid. De behandeling richt zich doorgaans op het ondersteunen van de patiënt met medicatie en fysiotherapie.

• Oorzaken van bewegingloosheid
• Bijwerkingen van medicijnen
• Bloedvataandoeningen
• Druggebruik
• Foetaal Akinesie-Syndroom
• Genetische oorzaken
• Pijn
• Progressieve supranucleaire verlamming
• Te traag werkende schildklier
• Ziekte van Parkinson
• Shy-Drager-Syndroom
• Trauma / Letsel aan de hersenen
• Symptomen
• Behandelingen van bewegingsarmoede
• Fysiotherapie
• Medicatie
• Ondersteunende zorg
• Prognose
• Bij ziekte van Parkinson
• Bij medicijn- of druggerelateerde oorzaken
• Bij bloedvataandoeningen
• Bij genetische of congenitale oorzaken
• Complicaties van akinesie
• Preventie
• Gezonde levensstijl
• Vroegtijdige diagnose en behandeling
• Veiligheid en rehabilitatie
• Educatie en ondersteuning

Oorzaken van bewegingloosheid

Akinesie is een neurologische stoornis die voortkomt uit problemen met de motorische controlecentra in de hersenen, met name de basale ganglia en de frontale kwabben. Verschillende aandoeningen en omgevingsfactoren kunnen akinesie veroorzaken:

Bijwerkingen van medicijnen

Het gebruik van antipsychotica kan leiden tot akinesie. Deze medicijnen worden voorgeschreven voor de behandeling van ernstige paranoia en schizofrenie. De bijwerkingen van antipsychotica kunnen symptomen veroorzaken die lijken op die van de ziekte van Parkinson, inclusief bewegingsstoornissen. Deze afwijkingen ontstaan vaak enkele weken na de start van de medicatie.

Bloedvataandoeningen

Aandoeningen die de bloedvaten aantasten, zoals een beroerte of atherosclerose (slagaderverkalking), kunnen ook akinesie veroorzaken. Deze aandoeningen kunnen de doorbloeding naar de hersenen verminderen, wat de motorische functies kan beïnvloeden.

Druggebruik

Het gebruik van bepaalde drugs, zoals synthetische heroïne, kan symptomen veroorzaken die lijken op de ziekte van Parkinson, waaronder akinesie. Het gebruik van dergelijke substanties kan de hersenfunctie beïnvloeden en motorische controle verstoren.

Foetaal Akinesie-Syndroom

Akinesie kan soms bij een foetus worden waargenomen. Een gebrek aan foetale beweging kan veroorzaakt worden door pulmonale hypoplasie (onvoldoende ontwikkeling van de longen), afwijkingen aan het gezicht of afwijkingen aan de handen. Longhypoplasie is een ernstige aandoening en kan bijdragen aan de dood van doodgeborenen of baby's kort na de geboorte.

Genetische oorzaken

Genetische mutaties zoals in de genen DOK7 en RAPSN kunnen leiden tot akinesie. Deze genetische veranderingen beïnvloeden de werking van de neuromusculaire systemen en kunnen de motorische functies ernstig verstoren.

Pijn

Soms kan akinesie ook veroorzaakt worden door pijn, waarbij de bewegingen als pijnlijk worden ervaren. In medische termen wordt dit vaak aangeduid als ‘akinesia algera’.

Progressieve supranucleaire verlamming

Progressieve supranucleaire verlamming (PSP) is een progressieve neurologische aandoening die schade aan de hersenen veroorzaakt, vooral aan de hersenstam. Dit kan leiden tot motorische problemen, waaronder akinesie, en een verstoorde balans bij het lopen.

Te traag werkende schildklier

Hypothyreoïdie (te traag werkende schildklier) kan bij sommige patiënten leiden tot een verminderde motorische activiteit. Dit kan zich uiten in akinesie of andere bewegingsstoornissen.

Ziekte van Parkinson

De ziekte van Parkinson is een veelvoorkomende oorzaak van akinesie of bradykinesie (vertraging van bewegingen en reflexen). In de latere stadia van de ziekte kunnen patiënten ernstige bewegingsproblemen ervaren. Kenmerken van Parkinson zijn tremor (bevingen), rigiditeit (spierstijfheid), akinesie en posturale instabiliteit (problemen met balans bij het opstaan). Soms kan akinesie optreden zonder andere symptomen, wat wordt aangeduid als ‘pure akinesie’ of ‘gangbevriezing’.

Shy-Drager-Syndroom

Het Shy-Drager-syndroom is een progressieve neurologische aandoening die de autonome functies van het lichaam beïnvloedt, wat kan leiden tot symptomen die lijken op die van Parkinson, waaronder akinesie.

Trauma / Letsel aan de hersenen

Akinesie kan ook ontstaan door een blessure aan de hersenen, met name aan de basale ganglia, die cruciaal zijn voor de motorische controle.

Symptomen

Akinesie kan optreden op elke leeftijd, zelfs bij foetussen. De meest voorkomende symptomen zijn:

• Vermindering of volledig verlies van motorische functies
• Apathie (gebrek aan interesse of motivatie)
• Eentonige spraak
• Onvermogen om normale taken uit te voeren, zoals opeenvolgende en gelijktijdige acties
• Plotselinge moeilijkheden bij het plaatsen van de voeten, vooral bij draaien of aankomen op een bestemming
• Spierstijfheid, vaak beginnend in de nek en benen
• Star gezicht zonder gezichtsuitdrukking (maskergelaat)
• Verminderde spontane bewegingen en reflexen
• Vermoeidheid bij repetitieve handelingen
• Volledige immobiliteit in ernstige gevallen
• Weinig knipperen met de ogen

Behandelingen van bewegingsarmoede

De behandeling van akinesie richt zich op het verlichten van de symptomen en het verbeteren van de levenskwaliteit van de patiënt. Dit kan onder andere door middel van medicatie en fysiotherapie:

Fysiotherapie

Patiënten met akinesie krijgen vaak fysiotherapie om hun levenskwaliteit te verbeteren. De fysiotherapeut gebruikt oefeningen om de spieractiviteit te bevorderen en de perioden van bevriezing in beweging te verminderen, vooral bij draaibewegingen. Een speciale draaiende loopband kan bijvoorbeeld worden ingezet om de patiënt te helpen bij het verbeteren van de motorische controle en het verminderen van akinesie-gerelateerde klachten.

Medicatie

Verschillende geneesmiddelen kunnen worden ingezet om de symptomen van akinesie te behandelen of te verminderen:

• Dopamine-agonisten (zoals Requip en Neupro): Deze medicijnen stimuleren de dopamine-receptoren in de hersenen. Het is belangrijk dat patiënten op specifieke tijden van de dag een therapeutisch niveau van dopamine innemen om akinesie effectief te verminderen.
• L-DOPS (L-threo-dihydroxyphenylserine; Droxidopa): Dit medicijn is vooral nuttig voor patiënten die lijden aan pure akinesie. Het kan helpen de symptomen van akinesie te verbeteren.
• Levodopa: Een perifere decarboxylase-remmer die vaak wordt voorgeschreven voor patiënten met de ziekte van Parkinson en akinesie. Levodopa helpt de motorische functies te verbeteren door het dopamine-niveau in de hersenen te verhogen.

Als akinesie wordt veroorzaakt door een bepaald medicijn, kan de arts besluiten om een ander geneesmiddel voor te schrijven.

Ondersteunende zorg

Patiënten met akinesie lopen een verhoogd risico op ongevallen en letsels door hun verminderde mobiliteit. Het is belangrijk dat familieleden leren hoe ze deze patiënten veilig kunnen verzorgen. Dit kan onder andere inhouden dat bedhekken worden gebruikt om te voorkomen dat de patiënt uit bed valt, en dat er aandacht is voor veiligheid in de dagelijkse omgeving.

Prognose

De prognose van akinesie varieert sterk afhankelijk van de onderliggende oorzaak van de aandoening.

Bij ziekte van Parkinson

Bij de ziekte van Parkinson kan akinesie een toenemend probleem worden naarmate de ziekte vordert. Met de huidige behandelingsopties kunnen patiënten vaak de symptomen verlichten en hun levenskwaliteit verbeteren, maar volledige genezing is meestal niet mogelijk. De progressie van akinesie kan echter worden vertraagd door vroege diagnose en een goed beheerd behandelingsplan. Regelmatige controle en aanpassing van de behandeling zijn cruciaal voor het optimaliseren van de patiëntenzorg.

Bij medicijn- of druggerelateerde oorzaken

Als akinesie het gevolg is van medicijngebruik, kan de prognose verbeteren door het aanpassen van de medicatie of het overstappen op alternatieve geneesmiddelen. Het tijdig herkennen van medicijn-gerelateerde bijwerkingen en het aanpassen van de behandeling kan leiden tot aanzienlijke verbetering van de symptomen.

Bij bloedvataandoeningen

Bij akinesie veroorzaakt door bloedvataandoeningen, zoals een beroerte, is de prognose afhankelijk van de ernst van de onderliggende aandoening en de effectiviteit van de behandeling. Revalidatie en therapie kunnen helpen bij het herstellen van motorische functies en het verbeteren van de levenskwaliteit.

Bij genetische of congenitale oorzaken

Voor genetische of congenitale oorzaken van akinesie kan de prognose variëren. Sommige aandoeningen kunnen progressief zijn en geen volledige genezing toelaten, terwijl andere door vroege interventie en behandeling kunnen worden beheerd. Het is belangrijk om een multidisciplinaire benadering te volgen voor optimale zorg en ondersteuning.

Complicaties van akinesie

Patiënten met akinesie kunnen last hebben van stemmingswisselingen of depressie. In ernstige gevallen kan akinesie leiden tot volledige immobiliteit, wat een aanzienlijke impact heeft op de levenskwaliteit van de patiënt.

Preventie

Preventie van akinesie hangt af van het voorkomen of tijdig behandelen van de aandoeningen die akinesie kunnen veroorzaken. Hier zijn enkele algemene preventieve maatregelen:

Gezonde levensstijl

Het handhaven van een gezonde levensstijl kan helpen om de kans op aandoeningen die akinesie veroorzaken te verminderen. Dit omvat:

• Gezond eten: Een evenwichtig voedingspatroon kan bijdragen aan een goede algemene gezondheid en het voorkomen van ziekten die motorische functies kunnen beïnvloeden.
• Regelmatige lichaamsbeweging: Regelmatige fysieke activiteit kan helpen bij het behouden van een goede motorische functie en het voorkomen van spierzwakte en stijfheid.
• Vermijden van drugs: Het vermijden van recreatieve drugs en het zorgvuldig gebruik van voorgeschreven medicijnen kan het risico op akinesie door druggebruik en medicatie bijwerkingen verminderen.

Vroegtijdige diagnose en behandeling

Voor aandoeningen die akinesie kunnen veroorzaken, zoals de ziekte van Parkinson, kan vroege diagnose en behandeling de progressie van symptomen vertragen. Regelmatige medische controles en het opvolgen van aanbevolen screenings kunnen helpen bij het vroegtijdig identificeren van aandoeningen en het optimaliseren van de behandeling.

Veiligheid en rehabilitatie

Bij patiënten die al symptomen van akinesie vertonen, kunnen veiligheidsmaatregelen en revalidatie helpen om de impact van de symptomen te minimaliseren. Het implementeren van aanpassingen in de woonomgeving, zoals het verbeteren van de veiligheid in huis, en deelname aan fysiotherapie kan bijdragen aan een beter functioneren en het voorkomen van verdere complicaties.

Educatie en ondersteuning

Educatie over akinesie en de onderliggende oorzaken kan helpen bij het herkennen van vroege symptomen en het zoeken naar tijdige medische hulp. Ondersteuning van familie en verzorgers speelt ook een cruciale rol in het management van akinesie en het verbeteren van de levenskwaliteit van de patiënt.

Lees verder

• Ziekte van Parkinson: Neurologische aandoening met bevingen