Akinesie: Oorzaken en behandelingen van bewegingloosheid

Akinesie is een symptoom waarbij een patiënt zijn spieren niet meer zelfstandig kan bewegen. Het lichaam voelt bij deze neurologische stoornis als ‘bevroren’ aan. Vaak is akinesie geassocieerd met de ziekte van Parkinson, maar de motorische stoornis komt ook nog tot stand in andere situaties. Een patiënt die geen gecontroleerde bewegingen meer kan maken, vindt dit doorgaans heel erg vervelend. Hierbij komen namelijk nog meer symptomen voor, zoals een eentonige spraak en spierstijfheid. De behandeling verloopt ondersteunend, met medicatie en met fysiotherapie.

• Oorzaken van bewegingloosheid
• Bijwerkingen van medicijnen
• Bloedvataandoeningen
• Druggebruik
• Foetaal akinesie-syndroom
• Genetische oorzaken
• Pijn
• Progressieve supranucleaire verlamming
• Te traag werkende schildklier
• Ziekte van Parkinson
• Shy-Drager-syndroom
• Trauma / letsel aan de hersenen
• Symptomen
• Behandelingen van bewegingsarmoede
• Fysiotherapie
• Medicatie
• Ondersteunende zorgen
• Complicaties van akinesie

Oorzaken van bewegingloosheid

Akinesie is een neurologische stoornis die te wijten is aan problemen met de frontale kwab in de hersenen. Dit is het bewegingscontrolecentrum van het lichaam. Veel mogelijke aandoeningen en omgevingsfactoren zijn in staat om de bewegingsstoornis te veroorzaken

Bijwerkingen van medicijnen

Het gebruik van antipsychotica leidt mogelijk tot akinesie. Deze geneesmiddelen zet de arts in voor de behandeling van ernstige paranoia en schizofrenie. De bijwerkingen van deze medicijnen doen denken aan de symptomen van de ziekte van Parkinson, waarbij de bewegingloosheid ook tot uiting komt. De bewegingsafwijkingen treden meestal enkele weken op na het starten van de antipsychotica.

Bloedvataandoeningen

Aandoeningen die de bloedvaten treffen, veroorzaken mogelijk akinesie. Dit geldt voor bijvoorbeeld een beroerte en atherosclerose (slagaderverkalking).

Druggebruik

Het gebruik van drugs zoals synthetische heroïne leidt tot symptomen die lijken op deze van de ziekte van Parkinson. Akinesie behoort bijgevolg tot de mogelijkheden.

Foetaal akinesie-syndroom

In sommige gevalleen is akinesie bij een foetus aanwezig. Hierbij beweegt de foetus onvoldoende. Het gebrek aan foetale verplaatsing is mogelijk te wijten aan pulmonale hypoplasie (onvoldoende ontwikkeling van de longen), afwijkingen aan het gezicht en een ulnaire afwijking van de handen. Longhypoplasie is één van de belangrijkste oorzaken van de dood van doodgeborenen en baby's kort na de geboorte.

Genetische oorzaken

Patiënten met genetische wijzigingen (genmutaties) DOK7 en RAPSN krijgen te maken met akinesie.

Pijn

Soms beweegt een patiënt niet omdat de bewegingen pijn veroorzaken. In medische termen is dan sprake van ‘akinesia algera’.

Progressieve supranucleaire verlamming

Progressieve supranucleaire verlamming is een progressieve neurologische ziekte waarbij de hersenen schade oplopen. Hierdoor is de balnas tijdens het lopen meestal aangetast.

Te traag werkende schildklier

Hypothyreoïdie (te traag werkende schildklier) leidt bij een aantal patiënten tot bewegingsarmoede.

Ziekte van Parkinson

De ziekte van Parkinson heeft akinesie of bradykinesie (vertraging van bewegingen en reflexen) als gevolg. Vaak treden de gestopte bewegingen dan op in de latere stadia van de ziekte. Tremor (bevingen) in rust, rigiditeit (stijfheid), akinesie en posturale instabiliteit (instabiel bij het rechtstaan uit een zittende positie) zijn kenmerken van deze neurologische aandoening, al komen deze niet altijd tot stand. Soms ervaart de patiënt bijvoorbeeld enkel akinesie en geen andere symptomen. Wanneer enkel de bewegingloosheid verschijnt, is sprake van ‘pure akinesie’ of ‘gangbevriezing’.

Shy-Drager-syndroom

Bij het Shy-Drager-syndroom (progressieve neurologische aandoening) gaat de patiënt fysiek achteruit. Ook hierbij doen de tekenen denken aan de ziekte van Parkinson.

Trauma / letsel aan de hersenen

Akinesie komt mogelijk tot stand door een blessure die de basale ganglia van de hersenen.

Symptomen

De bewegingloosheid treedt op op elke mogelijke leeftijd, zelfs bij foetussen. De bekendste symptomen die gepaard gaan met akinesie zijn:

• afname of totaal verlies van motorische functies
• apathie (gebrek aan interesse voor de omgeving)
• eentonige spraak
• onvermogen om een normale taak uit te voeren, zoals opeenvolgende en gelijktijdige acties
• plotseling onvermogen om de voeten goed te plaatsen, vooral bij het draaien of naderen van een bestemming
• spierstijfheid, meestal beginnend in de nek en benen
• star gezicht zonder gezichtsuitdrukking (maskergelaat)
• verminderde spontane bewegingen en reflexen
• vermoeidheid wanneer de patiënt repetitieve handelingen moet verrichten
• volledig immobiliteit (ernstige gevallen)
• weinig knipperen met de ogen

Behandelingen van bewegingsarmoede

Om de bewegingsarmoede te behandelen, zet de arts een symptomatische behandeling in waarbij hij de levenskwaliteit van de patiënt tracht te verbeteren.

Fysiotherapie

Akinesiepatiënten krijgen fysiotherapie ter verbetering van de levenskwaliteit. De fysiotherapeut zet oefeningen in om de spieractiviteit van de patiënt te verbeteren of te normaliseren. Verder is het mogelijk om dankzij enkele oefeningen de perioden van bevriezing in beweging te verminderen, en dan vooral bij draaibewegingen. De fysiotherapeut zet hiervoor bijvoorbeeld een speciale draaiende loopband in waarop de patiënt traint. Dankzij de oefeningen ervaart de patiënt een significante verbetering van de klachten die gepaard gaan met akinesie (en eventueel met de ziekte van Parkinson als geheel).

Medicatie

Verschillende geneesmiddelen zijn inzetbaar om de symptomen van akinesie te behandelen of te verminderen. Deze omvatten:

• Dopamine-agonisten (zoals Requip en Neupro): Deze medicijnen stimuleren de dopaminereceptoren in de hersenen. De patiënt moet op een bepaald uur van de dag een therapeutisch niveau van dopamine innemen om akinesie aanzienlijk te verminderen.
• L-DOPS (L-threo-dihydroxyphenylserine; Droxidopa): Dit medicament is voornamelijk nuttig bij patiënten die lijden aan pure akinesie. De symptomen van patiënten met akinesie verbeteren na het nemen van L-DOPS.
• Levodopa is een perifere decarboxylase-remmer. Dit medicijn zet de arts vaak in voor patiënten die lijden aan de ziekte van Parkinson die te maken krijgen met akinesie.

Veroorzaakt tot slot een medicijn de akinesie, dan zet de arts een ander geneesmiddel in.

Ondersteunende zorgen

Patiënten met akinesie zijn vatbaar voor ongevallen en letsels. Het is erg belangrijk dat familieleden leren hoe ze dergelijke patiënten moeten verzorgen. De beweging van de patiënt is immers verminderd of gewijzigd. Zo moet een familielid er bijvoorbeeld voor zorgen dat hij het bedhekken omhoog zet als de patiënt in bed ligt. Op deze manier kan hij dan niet uit bed vallen.

Complicaties van akinesie

Het is niet ongebruikelijk dat patiënten met bewegingsarmoede stemmingswisselingen hebben of zich depressief voelen. In ernstige gevallen is een patiënt akinesie volledig onbeweeglijk.

Lees verder

• Ziekte van Parkinson: Neurologische aandoening met bevingen