Oogprothese (kunstoog) na chirurgische verwijdering van oog

Wanneer een oog chirurgisch verwijderd moet worden vanwege een aandoening zoals glaucoom, een trauma, een ernstige infectie of een oogtumor, draagt de patiënt daarna meestal een oogprothese. Ook bij aangeboren oogaandoeningen zoals anoftalmie of microftalmie wordt vaak een oogprothese aanbevolen. Hoewel een oogprothese het gezichtsvermogen niet herstelt, verbetert het wel het uiterlijk en voorkomt het dat de omliggende weefsels in de oogkas groeien om de lege ruimte op te vullen. Het aanmeten van een oogprothese is mogelijk nadat de operatiewond voldoende is genezen, wat doorgaans vier tot zes weken na de operatie het geval is.

• Chirurgische verwijdering van oog of ogen
• Evisceratie
• Enucleatie
• Oogprothese
• Glazen prothese
• Kunststof prothese
• In- en uitdoen van de oogprothese
• Bijwerkingen, nadelen en tips
• Eiwitafscheiding
• Droge ogen
• Beweging en pupilgrootte
• Verandering van de oogkas
• Nieuwe ontwikkelingen en alternatieve opties anno augustus 2024

Chirurgische verwijdering van oog of ogen

Er zijn verschillende chirurgische procedures mogelijk om een beschadigd oog te verwijderen. De keuze voor de operatie hangt af van de specifieke oogaandoening en de ernst van de oogletsels of oogtumor, zoals een retinoblastoom. De gekozen operatie beïnvloedt ook de geschiktheid en het type oogprothese dat kan worden gebruikt.

Evisceratie

Bij deze procedure verwijdert de chirurg de inhoud van het oog, terwijl de buitenste structuren en oogkas behouden blijven. De binnenkant van het oog wordt geleegd via een incisie (medische term voor "snede") in de voorkant van het oog. Dit kan de integriteit van de oogkas en de bewegingsfunctie beter behouden.

Enucleatie

Deze ingreep omvat de volledige verwijdering van het oog, waarbij het oog wordt losgemaakt en verwijderd uit de oogkas. Dit is vaak noodzakelijk bij ernstige aandoeningen, zoals oogtumoren. De chirurg plaatst daarna meestal een oogimplantaat om de verloren structuur te compenseren.

De chirurg raadt doorgaans het implanteren van een oogprothese (oculaire prothese) aan nadat het oog is verwijderd, om zowel esthetische als functionele redenen.

Oogprothese

Een oogprothese bestaat uit een ovale, witachtige buitenschaal die is afgestemd op de kleur van het andere oog. Het centrale deel, waarin de iris en pupil zijn geschilderd, lijkt zo veel mogelijk op het andere oog. De prothese wordt meestal gemaakt van kunststof of glas en is ontworpen om het uiterlijk van een echt oog na te bootsen. De oogprothese wordt over een oogimplantaat geplaatst, dat diep in de oogkas is verankerd en daar permanent blijft.

Glazen prothese

Een glazen oogprothese kan binnen enkele uren worden vervaardigd. Deze protheses hebben een glanzend uiterlijk, maar zijn kwetsbaar en gaan gemiddeld slechts twee jaar mee. Na vervaardiging is een glazen prothese niet meer aan te passen.

Kunststof prothese

Kunststof oogprotheses worden gemaakt van hard acryl en gaan aanzienlijk langer mee dan glazen protheses. Ze zijn licht van gewicht, verkleuren niet, en worden niet aangetast door traanvocht. Bovendien kan een kunststof prothese later nog worden aangepast indien nodig. Een nadeel is dat sommige patiënten allergisch kunnen zijn voor acryl, of droge ogen kunnen ervaren omdat het traanvocht niet gelijkmatig over het oppervlak vloeit.

In Nederland zijn er gespecialiseerde ocularisten en laboratoria die zich bezighouden met het maken van oogprotheses.

In- en uitdoen van de oogprothese

Een oogprothese blijft doorgaans dag en nacht in het oog, behalve wanneer deze wordt gereinigd. De patiënt kan de prothese zelf in- en uitdoen. Bij het verwijderen van de prothese trekt de patiënt het onderooglid voorzichtig naar beneden en haalt de prothese eruit. Om de prothese weer in te doen, wordt deze eerst achter het bovenooglid geschoven, waarna deze over het onderooglid wordt getild.

Bijwerkingen, nadelen en tips

Het dragen van een oogprothese kan leiden tot enkele bijwerkingen:

Eiwitafscheiding

Uit de oogholte kan lichte eiwitafscheiding komen, wat het gevolg is van irritatie van het slijmvlies door de prothese. Dit is normaal en hoeft geen reden tot zorg te zijn. Wanneer echter veel afscheiding optreedt, kan dit wijzen op een bindvliesinfectie. De oogarts kan in dat geval antibiotische oogdruppels of zalf voorschrijven. Deze oogdruppels dienen volgens de correcte oogdruppelrichtlijnen te worden gebruikt.

Droge ogen

Sommige patiënten ervaren droge ogen omdat het traanvocht niet gelijkmatig over de prothese vloeit.

Beweging en pupilgrootte

Hoewel een oogprothese mee beweegt met de oogkas, is de beweging vaak niet zo vloeiend of volledig als bij een echt oog. Bovendien reageert de pupil van de prothese niet op licht, waardoor de pupillen van beide ogen ongelijk kunnen zijn.

Verandering van de oogkas

Na de operatie kan de oogkas blijvend van vorm veranderen. Daarom krijgt de patiënt meestal eerst een tijdelijke prothese voor ongeveer zes maanden, zodat de spieren en weefsels in de oogkas zich kunnen aanpassen. Na deze periode wordt een permanente prothese aangemeten.

Het leren leven met een oogprothese kan voor veel patiënten zowel psychisch als emotioneel uitdagend zijn. Het is belangrijk dat patiënten in deze periode goede begeleiding en ondersteuning krijgen. In Nederland kunnen patiënten terecht bij organisaties zoals de Vereniging OOG in OOG, die informatie, voorlichting en lotgenotencontact aanbieden, evenals belangenbehartiging en contacten met ziekenhuizen en prothesemakers.

Nieuwe ontwikkelingen en alternatieve opties anno augustus 2024

In de afgelopen jaren zijn er nieuwe technieken en materialen ontwikkeld die de functionaliteit en het comfort van oogprotheses verder verbeteren. Dit omvat onder andere:

3D-geprinte oogprotheses
Innovaties in 3D-printtechnologie hebben het mogelijk gemaakt om oogprotheses met grotere precisie en persoonlijke aanpassing te vervaardigen. Dit kan leiden tot een betere pasvorm en esthetisch resultaat.

Geavanceerde implantaten
Nieuwe soorten implantaten met verbeterde biocompatibiliteit en bewegingsfunctionaliteit kunnen zorgen voor een natuurlijker ogende oogbeweging, wat de algehele esthetiek ten goede komt.

Digitalisering van het productieproces
De digitalisering van het productieproces, waarbij computermodellen worden gebruikt om de oogkas te scannen en de prothese te ontwerpen, heeft geleid tot snellere en nauwkeurigere resultaten.

Deze nieuwe technieken bieden veelbelovende vooruitzichten voor patiënten die een oogprothese nodig hebben en kunnen bijdragen aan een verbeterde kwaliteit van leven.

Lees verder

• Anoftalmie (afwezige ogen) en microftalmie (te kleine ogen)
• Glaucoom: Baerveldt drainage implant om oogdruk te verlagen
• Trabeculectomie: Verlagen van de oogdruk via chirurgie
• Laserbehandeling bij oogaandoening glaucoom
• Plots blind of slechtziend. En wat nu?