Oogprothese (kunstoog) na chirurgische verwijdering van oog

Wanneer een oog chirurgisch verwijderd moet worden vanwege een aandoening zoals glaucoom, een trauma, een ernstige infectie of een oogtumor, draagt de patiënt daarna meestal een oogprothese. Ook bij aangeboren oogaandoeningen zoals anoftalmie of microftalmie wordt vaak een oogprothese aanbevolen. Hoewel een oogprothese het gezichtsvermogen niet herstelt, verbetert het wel het uiterlijk en voorkomt het dat de omliggende weefsels in de oogkas groeien om de lege ruimte op te vullen. Het aanmeten van een oogprothese is mogelijk nadat de operatiewond voldoende is genezen, wat doorgaans vier tot zes weken na de operatie het geval is.

• Chirurgische verwijdering van oog of ogen
• Evisceratie
• Enucleatie
• Oogprothese
• Glazen prothese
• Kunststof prothese
• In- en uitdoen van de oogprothese
• Psychosociale impact van een oogprothese
• Revalidatie en training na plaatsing van een oogprothese
• Materialen en technologieën in moderne oogprothesen
• Langdurige zorg en controle van oogprothesen
• Bijwerkingen, nadelen en tips
• Eiwitafscheiding
• Droge ogen
• Beweging en pupilgrootte
• Verandering van de oogkas
• Alternatieven en aanvullende oplossingen
• Nieuwe ontwikkelingen en alternatieve opties anno augustus 2024
• Praktische tips voor het omgaan met een oogprothese
• Zorg voor de hygiëne van je oogprothese
• Vermijd blootstelling aan schadelijke stoffen
• Controleer regelmatig je oogprothese bij de oogarts
• Gebruik eventueel een oogbehandeling of smeermiddelen
• Ondersteuning bij emotionele aanpassing
• Pas je levensstijl en activiteiten aan
• Overweeg cosmetische opties voor esthetische verbetering
• Misvattingen rond oogprothese
• Een oogprothese herstelt het gezichtsvermogen
• Een oogprothese ziet er precies hetzelfde uit als een echt oog
• Een oogprothese is comfortabel en ongemerkt te dragen
• Oogprotheses kunnen niet worden gereinigd
• Iedereen kan een oogprothese krijgen
• Oogprotheses vereisen geen zorg of onderhoud
• Een oogprothese voorkomt verdere complicaties

Chirurgische verwijdering van oog of ogen

Er zijn verschillende chirurgische procedures mogelijk om een beschadigd oog te verwijderen. De keuze voor de operatie hangt af van de specifieke oogaandoening en de ernst van de oogletsels of oogtumor, zoals een retinoblastoom. De gekozen operatie beïnvloedt ook de geschiktheid en het type oogprothese dat kan worden gebruikt.

Evisceratie

Bij deze procedure verwijdert de chirurg de inhoud van het oog, terwijl de buitenste structuren en oogkas behouden blijven. De binnenkant van het oog wordt geleegd via een incisie (medische term voor "snede") in de voorkant van het oog. Dit kan de integriteit van de oogkas en de bewegingsfunctie beter behouden.

Enucleatie

Deze ingreep omvat de volledige verwijdering van het oog, waarbij het oog wordt losgemaakt en verwijderd uit de oogkas. Dit is vaak noodzakelijk bij ernstige aandoeningen, zoals oogtumoren. De chirurg plaatst daarna meestal een oogimplantaat om de verloren structuur te compenseren.

De chirurg raadt doorgaans het implanteren van een oogprothese (oculaire prothese) aan nadat het oog is verwijderd, om zowel esthetische als functionele redenen.

Oogprothese

Een oogprothese bestaat uit een ovale, witachtige buitenschaal die is afgestemd op de kleur van het andere oog. Het centrale deel, waarin de iris en pupil zijn geschilderd, lijkt zo veel mogelijk op het andere oog. De prothese wordt meestal gemaakt van kunststof of glas en is ontworpen om het uiterlijk van een echt oog na te bootsen. De oogprothese wordt over een oogimplantaat geplaatst, dat diep in de oogkas is verankerd en daar permanent blijft.

Glazen prothese

Een glazen oogprothese kan binnen enkele uren worden vervaardigd. Deze protheses hebben een glanzend uiterlijk, maar zijn kwetsbaar en gaan gemiddeld slechts twee jaar mee. Na vervaardiging is een glazen prothese niet meer aan te passen.

Kunststof prothese

Kunststof oogprotheses worden gemaakt van hard acryl en gaan aanzienlijk langer mee dan glazen protheses. Ze zijn licht van gewicht, verkleuren niet, en worden niet aangetast door traanvocht. Bovendien kan een kunststof prothese later nog worden aangepast indien nodig. Een nadeel is dat sommige patiënten allergisch kunnen zijn voor acryl, of droge ogen kunnen ervaren omdat het traanvocht niet gelijkmatig over het oppervlak vloeit.

In Nederland zijn er gespecialiseerde ocularisten en laboratoria die zich bezighouden met het maken van oogprotheses.

In- en uitdoen van de oogprothese

Een oogprothese blijft doorgaans dag en nacht in het oog, behalve wanneer deze wordt gereinigd. De patiënt kan de prothese zelf in- en uitdoen. Bij het verwijderen van de prothese trekt de patiënt het onderooglid voorzichtig naar beneden en haalt de prothese eruit. Om de prothese weer in te doen, wordt deze eerst achter het bovenooglid geschoven, waarna deze over het onderooglid wordt getild.

Psychosociale impact van een oogprothese

Psychologische aanpassing na verlies van een oog
De verwijdering van een oog kan een diepe impact hebben op het zelfbeeld en de emotionele gesteldheid van patiënten. Het dragen van een oogprothese kan bijdragen aan het herstel van zelfvertrouwen, maar dit proces vraagt tijd en soms aanvullende therapie. Ondersteuning door professionals, zoals een psycholoog of een lotgenotengroep, kan hierbij waardevol zijn.

Sociale interactie en acceptatie
Patiënten ervaren soms ongemak in sociale situaties vanwege het uiterlijk van de prothese of beperkte oogbewegingen. Educatie voor de omgeving en het bespreekbaar maken van gevoelens kunnen bijdragen aan betere sociale integratie.

Revalidatie en training na plaatsing van een oogprothese

Functionele revalidatie
Hoewel een oogprothese geen visuele functie biedt, helpt het patiënten om te leren omgaan met een monoculair gezichtsveld. Speciale revalidatieprogramma’s richten zich op het verbeteren van ruimtelijke oriëntatie, dieptezicht en mobiliteit.

Esthetische en praktische aanpassingen
De prothese wordt vaak op maat gemaakt om de vorm en kleur van het overgebleven oog zo goed mogelijk te benaderen. Dit proces omvat meerdere consultaties met een anaplastoloog of ocularist.

Materialen en technologieën in moderne oogprothesen

Biocompatibele materialen
Innovaties in materialen zoals siliconen en polymethylmethacrylaat (PMMA) maken prothesen lichter, duurzamer en comfortabeler voor langdurig gebruik.

Digitale ontwerpen en 3D-printtechnologie
Met behulp van 3D-scans en printtechnologie kunnen oogprothesen nu met een ongekende precisie worden gemaakt. Deze technologie verkort het productieproces en verbetert de esthetische resultaten aanzienlijk.

Langdurige zorg en controle van oogprothesen

Onderhoud en hygiëne
Regelmatig reinigen van de prothese is essentieel om irritaties en infecties te voorkomen. Daarnaast is periodieke controle door een specialist noodzakelijk om te beoordelen of de prothese nog goed past.

Aanpassingen en vervanging
Na verloop van tijd kunnen veranderingen in de oogkas, zoals weefselgroei of atrofie, de pasvorm van de prothese beïnvloeden. Dit maakt het nodig om de prothese aan te passen of te vervangen, meestal elke vijf tot zeven jaar.

Bijwerkingen, nadelen en tips

Het dragen van een oogprothese kan leiden tot enkele bijwerkingen:

Eiwitafscheiding

Uit de oogholte kan lichte eiwitafscheiding komen, wat het gevolg is van irritatie van het slijmvlies door de prothese. Dit is normaal en hoeft geen reden tot zorg te zijn. Wanneer echter veel afscheiding optreedt, kan dit wijzen op een bindvliesinfectie. De oogarts kan in dat geval antibiotische oogdruppels of zalf voorschrijven. Deze oogdruppels dienen volgens de correcte oogdruppelrichtlijnen te worden gebruikt.

Droge ogen

Sommige patiënten ervaren droge ogen omdat het traanvocht niet gelijkmatig over de prothese vloeit.

Beweging en pupilgrootte

Hoewel een oogprothese mee beweegt met de oogkas, is de beweging vaak niet zo vloeiend of volledig als bij een echt oog. Bovendien reageert de pupil van de prothese niet op licht, waardoor de pupillen van beide ogen ongelijk kunnen zijn.

Verandering van de oogkas

Na de operatie kan de oogkas blijvend van vorm veranderen. Daarom krijgt de patiënt meestal eerst een tijdelijke prothese voor ongeveer zes maanden, zodat de spieren en weefsels in de oogkas zich kunnen aanpassen. Na deze periode wordt een permanente prothese aangemeten.

Het leren leven met een oogprothese kan voor veel patiënten zowel psychisch als emotioneel uitdagend zijn. Het is belangrijk dat patiënten in deze periode goede begeleiding en ondersteuning krijgen. In Nederland kunnen patiënten terecht bij organisaties zoals de Vereniging OOG in OOG, die informatie, voorlichting en lotgenotencontact aanbieden, evenals belangenbehartiging en contacten met ziekenhuizen en prothesemakers.

Alternatieven en aanvullende oplossingen

Osseointegratie en implantaattechnieken
Bij sommige patiënten wordt gekozen voor een oogimplantaat dat direct verbonden is met de oogkasbotstructuur. Deze techniek biedt meer stabiliteit en realistischere bewegingen van de prothese.

Cosmetische tatoeage en camouflageopties
Voor patiënten die geen volledige prothese willen, kan een cosmetische tatoeage op het ooglid of een speciale lens met een geprinte iris een alternatief zijn.

Nieuwe ontwikkelingen en alternatieve opties anno augustus 2024

In de afgelopen jaren zijn er nieuwe technieken en materialen ontwikkeld die de functionaliteit en het comfort van oogprotheses verder verbeteren. Dit omvat onder andere:

3D-geprinte oogprotheses
Innovaties in 3D-printtechnologie hebben het mogelijk gemaakt om oogprotheses met grotere precisie en persoonlijke aanpassing te vervaardigen. Dit kan leiden tot een betere pasvorm en esthetisch resultaat.

Geavanceerde implantaten
Nieuwe soorten implantaten met verbeterde biocompatibiliteit en bewegingsfunctionaliteit kunnen zorgen voor een natuurlijker ogende oogbeweging, wat de algehele esthetiek ten goede komt.

Digitalisering van het productieproces
De digitalisering van het productieproces, waarbij computermodellen worden gebruikt om de oogkas te scannen en de prothese te ontwerpen, heeft geleid tot snellere en nauwkeurigere resultaten.

Deze nieuwe technieken bieden veelbelovende vooruitzichten voor patiënten die een oogprothese nodig hebben en kunnen bijdragen aan een verbeterde kwaliteit van leven.

Praktische tips voor het omgaan met een oogprothese

Een oogprothese kan noodzakelijk zijn na verlies van een oog door trauma, ziekte of andere medische aandoeningen. Het dragen van een oogprothese kan je helpen om zowel cosmetisch als functioneel te herstellen. Het is belangrijk om goed voor de prothese te zorgen en te begrijpen hoe je het meeste uit je nieuwe situatie kunt halen, zowel lichamelijk als emotioneel.

Zorg voor de hygiëne van je oogprothese

Een van de belangrijkste aspecten van het dragen van een oogprothese is het behouden van een goede hygiëne. Het is belangrijk om je prothese dagelijks schoon te maken om infecties en irritatie te voorkomen. Gebruik hiervoor milde zeep en water om het oog voorzichtig te reinigen. Vermijd agressieve schoonmaakmiddelen die de prothese kunnen beschadigen. Als je last hebt van oogirritatie, kun je overwegen om een huidinfectie te voorkomen door je handen altijd goed te wassen voordat je de prothese aanraakt.

Vermijd blootstelling aan schadelijke stoffen

De oogprothese kan gevoelig zijn voor externe factoren zoals stof, rook en chemische stoffen. Het is belangrijk om je prothese te beschermen tegen blootstelling aan schadelijke stoffen die irritatie of schade kunnen veroorzaken. Probeer ook lange periodes in de zon of extreme kou te vermijden, aangezien dit de prothese kan beïnvloeden. Als je in een omgeving werkt met veel stof of rook, overweeg dan om beschermende maatregelen te nemen, zoals een oogbescherming of het dragen van een bril.

Controleer regelmatig je oogprothese bij de oogarts

Het is belangrijk om regelmatig controleafspraken te maken bij je oogarts om de staat van je oogprothese te controleren. De arts kan de prothese inspecteren om te zorgen dat deze goed blijft zitten en dat er geen tekenen zijn van infectie of slijtage. Als je ongemak of pijn ervaart, kan een arts de prothese opnieuw afstemmen om deze beter te laten passen. Daarnaast is het raadzaam om je oogprothese af en toe professioneel te laten reinigen om deze in optimale conditie te houden.

Gebruik eventueel een oogbehandeling of smeermiddelen

Als je last hebt van een droge of geïrriteerde huid rond de prothese, kan het gebruik van oogbehandeling of specifieke smeermiddelen nuttig zijn. Er zijn speciale zalven of oogdruppels die de huid kunnen verzachten en de prothese gemakkelijker laten bewegen. Bespreek met je arts welke producten geschikt zijn voor jouw situatie. Het is belangrijk om geen producten te gebruiken die niet specifiek zijn aanbevolen door je arts, omdat dit de prothese of de omliggende huid kan beschadigen.

Ondersteuning bij emotionele aanpassing

Het dragen van een oogprothese kan emotioneel belastend zijn, vooral als je pas recent een oog hebt verloren. Het kan helpen om professionele ondersteuning te zoeken bij een therapeut die ervaring heeft met patiënten die zich moeten aanpassen aan een oogprothese. Het bespreken van je gevoelens en het vinden van manieren om zelfvertrouwen op te bouwen kan een groot verschil maken in hoe je omgaat met je situatie. Ook steungroepen voor mensen die een oogprothese dragen, kunnen waardevolle steun bieden.

Pas je levensstijl en activiteiten aan

Als je een oogprothese draagt, kan het nodig zijn om je levensstijl en dagelijkse activiteiten aan te passen om ongemak of schade te voorkomen. Dit kan bijvoorbeeld betekenen dat je voorzichtig moet zijn bij het beoefenen van sporten, zoals contact- of watersporten. Het dragen van een beschermende bril of andere veiligheidsmaatregelen kan helpen om je prothese te beschermen tegen schade. Praat met je arts over welke aanpassingen mogelijk nodig zijn voor jouw specifieke situatie.

Overweeg cosmetische opties voor esthetische verbetering

In sommige gevallen kunnen mensen die een oogprothese dragen, kiezen voor aanvullende cosmetische behandelingen om het uiterlijk van de prothese te verbeteren. Er zijn verschillende mogelijkheden om de prothese meer overeen te laten komen met het uiterlijk van het andere oog. Dit kan onder andere het toevoegen van kleur of textuur omvatten om een meer natuurlijke uitstraling te creëren. Bespreek deze opties met je oogarts of een specialist in oogprotheses om te bepalen wat het beste voor jou werkt.

Misvattingen rond oogprothese

Een oogprothese is een kunstmatig oog dat vaak wordt gebruikt om het verlies van een oog door ziekte of letsel te vervangen. Er zijn veel misvattingen rondom oogprotheses, die leiden tot onjuiste verwachtingen over het uiterlijk en de functionaliteit van een kunstmatig oog. Dit kan soms zorgen voor verwarring bij mensen die met deze situatie geconfronteerd worden.

Een oogprothese herstelt het gezichtsvermogen

Een veelvoorkomende misvatting is dat een oogprothese het gezichtsvermogen herstelt. Dit is echter niet waar. Een oogprothese vervangt het uiterlijk van een verloren oog, maar het kan geen gezichtsvermogen teruggeven. De prothese is puur cosmetisch en heeft geen invloed op de functie van het oog. Voor mensen die blind zijn geworden door verlies van een oog, blijft de visuele functie afwezig, zelfs met een prothese.

Een oogprothese ziet er precies hetzelfde uit als een echt oog

Hoewel moderne oogprotheses vaak heel realistisch kunnen lijken, kunnen ze niet altijd exact het uiterlijk van een natuurlijk oog nabootsen. Het is moeilijk om de details van de iris, de bloedvaten en de oogkleur perfect te reproduceren. Een oogprothese is bedoeld om esthetisch aantrekkelijk te zijn en het gezichtsvermogen van de persoon te beschermen, maar de resultaten kunnen variëren afhankelijk van de expertise van de specialist en de technologie die wordt gebruikt.

Een oogprothese is comfortabel en ongemerkt te dragen

Veel mensen denken dat een oogprothese comfortabel is en dat ze er weinig tot geen last van zullen hebben. In werkelijkheid is de mate van comfort afhankelijk van hoe goed de prothese past en hoe goed de patiënt zich aan het dragen ervan aanpast. Soms kan de prothese irriteren of ongemak veroorzaken, vooral in de eerste weken na de plaatsing. Daarnaast moet de prothese regelmatig worden gecontroleerd en onderhouden om een goede pasvorm en comfort te waarborgen.

Oogprotheses kunnen niet worden gereinigd

Een andere misvatting is dat oogprotheses moeilijk of onmogelijk schoon te maken zijn. In werkelijkheid kunnen oogprotheses goed worden gereinigd en onderhouden om infecties en ophoping van vuil te voorkomen. Het is belangrijk om de prothese regelmatig schoon te maken met de juiste materialen om de gezondheid van het ooggebied te behouden en om ervoor te zorgen dat de prothese goed blijft passen.

Iedereen kan een oogprothese krijgen

Niet iedereen is geschikt voor een oogprothese. Sommige medische aandoeningen of complicaties kunnen het plaatsen van een oogprothese bemoeilijken of onmogelijk maken. Bij mensen die te maken hebben met ernstige infecties, tumoren of andere oogaandoeningen die het gebied rondom het oog aantasten, kunnen alternatieve behandelingen noodzakelijk zijn. Een oogprothese kan ook niet worden gebruikt als er onvoldoende oogweefsel is om de prothese goed te ondersteunen.

Oogprotheses vereisen geen zorg of onderhoud

Een andere misvatting is dat oogprotheses geen zorg of onderhoud nodig hebben. In werkelijkheid moeten oogprotheses regelmatig worden gecontroleerd door een specialist om ervoor te zorgen dat ze goed blijven passen en dat er geen infecties of andere complicaties optreden. Het is ook belangrijk om de prothese goed schoon te maken en te onderhouden, zodat deze in goede staat blijft en het risico op infecties wordt verminderd.

Een oogprothese voorkomt verdere complicaties

Sommige mensen geloven dat het dragen van een oogprothese voorkomt dat andere problemen of complicaties zich voordoen. Het dragen van een oogprothese is een belangrijk onderdeel van het herstelproces na het verlies van een oog, maar het kan niet voorkomen dat andere huidaandoeningen of complicaties ontstaan in de omgeving van het oog. Het is belangrijk om regelmatig medisch toezicht te houden en eventuele symptomen van infecties of problemen met de prothese tijdig te laten behandelen.

Lees verder

• Anoftalmie (afwezige ogen) en microftalmie (te kleine ogen)
• Glaucoom: Baerveldt drainage implant om oogdruk te verlagen
• Trabeculectomie: Verlagen van de oogdruk via chirurgie
• Laserbehandeling bij oogaandoening glaucoom
• Plots blind of slechtziend. En wat nu?