Lokale anesthesie: Plaatselijk verdovende geneesmiddelen

Een patiënt die een bepaalde medische procedure moet ondergaan, krijgt mogelijk lokale anesthesie. Dit houdt in dat de arts een lichaamsdeel met een lokaal anestheticum (verdovend medicijn) verdooft zodat de patiënt geen pijn voelt. Deze medicijnen behandelen aandoeningen die gepaard gaan met pijn, voorkomen pijn tijdens een ingreep of operatie, of verlichten pijn na een operatie. Bij het gebruik van lokale anesthetica blijft de patiënt bij bewustzijn. Over het algemeen is dit veiliger, zijn er geen specifieke voorbereidingen nodig en herstelt de patiënt sneller. Het gebruik van lokale anesthetica gaat af en toe gepaard met bijwerkingen en complicaties.

• Werking van lokale anesthetica: Pijn verlichten
• Toepassingen van plaatselijk verdovende geneesmiddelen
• Pijn behandelen
• Pijn voorkomen tijdens en na de operatie of medische procedure
• Epidurale en spinale anesthesie
• Perifere zenuwblokkades en lokale anesthesie
• Risico's en bijwerkingen van plaatselijke verdoving
• Complicaties
• Zwangerschap
• Allergieën
• Preventie en vervolgzorg

Werking van lokale anesthetica: Pijn verlichten

Door de lokale anesthetica zenden de zenuwen in een bepaald lichaamsdeel geen signalen meer naar de hersenen. De patiënt voelt na het aanbrengen van de plaatselijke verdoving geen pijn, hoewel hij nog steeds wat druk of beweging voelt. Normaal gesproken duurt het slechts een paar minuten om het gevoel te verliezen in het gebied waar de arts plaatselijke verdoving toedient. Het volledige gevoel keert terug nadat het medicijn is uitgewerkt. Dit is meestal na enkele uren. Een sterkere en hogere dosis gaat langer mee.

Toepassingen van plaatselijk verdovende geneesmiddelen

Lokale anesthesie wordt door de arts gebruikt in de volgende situaties:

• de arts kan de procedure snel uitvoeren; de patiënt moet dan niet overnachten
• de operatie is minimaal en vereist geen algemene anesthesie
• de patiënt moet niet bewusteloos zijn voor de ingreep
• de spieren moeten niet ontspannen voor de operatie

Tandartsen, chirurgen, anesthesisten en andere artsen dienen lokale anesthetica toe.

Sommige medicijnen met een milde plaatselijke verdoving zijn al dan niet op doktersvoorschrift verkrijgbaar bij de apotheek. De toedieningswijze gebeurt via een injectie, een crème, een gel, een pleister, een spray of een zalf, afhankelijk van het doel van de plaatselijk verdovende geneesmiddelen. Het type en de dosis anesthesie hangt af van vele factoren, zoals het gewicht, eventuele allergieën van de patiënt, het te opereren of behandelen lichaamsdeel en de huidige medische toestand.

Pijn behandelen

Aandoeningen die milde pijn met zich meebrengen, zoals onder andere aften (mondzweren), lichte brandwonden, insectenbeten, aambeien en keelpijn, zijn te behandelen met vrij verkrijgbare gels en sprays die een lokaal anestheticum bevatten. Injecties met een lokaal anestheticum en steroïde medicatie zijn inzetbaar om aandoeningen met meer pijn te behandelen, zoals chronische gewrichtspijn.

Pijn voorkomen tijdens en na de operatie of medische procedure

Een arts geeft de patiënt vaak een plaatselijke verdoving in combinatie met een kalmerend medicijn tijdens een operatie of medische procedure zoals:

• cataract verwijderen of andere vormen van oogchirurgie
• een intraveneuze (via een ader) lijn plaatsen
• een inwendig kijkonderzoek (endoscopie)
• een katheter plaatsen
• een kleine huidprocedure, zoals het verwijderen van moedervlekken, wratten, …
• een laserbehandeling
• een stukje weefsel verwijderen voor verder microscopisch onderzoek (biopsie)
• een vulling of verstandskies verwijderen / kaakchirurgie
• hechtingen aanbrengen of verwijderen

De arts gebruikt een plaatselijke verdoving af en toe voor grotere operaties waarbij de patiënt wakker moet zijn, zoals tijdens bepaalde hersenoperaties, of om pijn te voorkomen na een ingrijpende operatie die is uitgevoerd onder een algehele anesthesie.

Epidurale en spinale anesthesie

Bij een epidurale anesthesie injecteert de arts continu een lokaal anestheticum via een buisje in de buitenste laag van het ruggenmergkanaal (de epidurale ruimte). Een ruggenprik is een enkele injectie in het ruggenmergvocht. Beide soorten verdovingsmiddelen verdoven grote lichaamsdelen door pijnsignalen te stoppen die langs de zenuwen in de wervelkolom lopen. De arts gebruikt deze verdovingstechnieken om de pijn tijdens de bevalling te verlichten, of als een keizersnede nodig is. Ook verminderen deze verdovingstechnieken de hoeveelheid algemene anesthesie die nodig is tijdens sommige operaties en verlichten ze ook achteraf de pijn. Verder gebruikt de arts epidurale en spinale anesthetica voor gewrichtsvervangende chirurgie, zoals bij het plaatsen van een knieprothese en heupprothese.

Perifere zenuwblokkades en lokale anesthesie

Bij een zenuwblokkade injecteert de arts een lokaal anestheticum om de zenuwen te verdoven die een bepaald lichaamsdeel voeden, zoals de hand, de arm of het been. De arts gebruikt een perifere zenuwblokkade zodat de patiënt geen algemene verdoving nodig heeft of anders om de pijn achteraf te verminderen. Een echografie helpt om de juiste zenuw aan te wijzen. De pijnloze injectie is na ongeveer dertig minuten volledig effectief. Wanneer de arts perifere zenuwblokkades en epidurale of spinale anesthetica gebruikt in plaats van algemene anesthetica, combineert hij deze medicijnen met sedatie (kalmerende medicatie) zodat de patiënt meer slaperig en meer ontspannen is.

Risico's en bijwerkingen van plaatselijke verdoving

Complicaties

Lokale anesthetica zijn over het algemeen erg veilig; complicaties treden zelden op. Soms heeft de patiënt wat pijn wanneer de arts de injectie geeft. Ook ervaart hij mogelijk een tintelend gevoel als het medicijn verdwijnt. De injectie gaat soms ook gepaard met lichte kneuzingen, bloedingen of pijn rond de injectieplaats. Andere significante bijwerkingen komen normaal gesproken niet tot stand. De patiënt moet wel voorzichtig bewegen tot de verdoving is uitgewerkt, omdat hij misschien niet merkt dat hij zich heeft bezeerd.

Sommige patiënten ervaren tijdelijke bijwerkingen van een plaatselijke verdoving, zoals:

• blijvende gevoelloosheid, zwakte, tintelingen of een gevoel van spelden en naalden
• braken
• cyanose (blauwe huid als gevolg van een slechte bloedcirculatie of onvoldoende zuurstof in het bloed)
• duizeligheid
• een metaalsmaak in de mond
• een wazig gezichtsvermogen
• hoofdpijn
• oorsuizen
• spiertrekkingen

Deze problemen verdwijnen meestal spontaan, maar het is wel belangrijk om de arts hierover te informeren. In zeer zeldzame gevallen ervaart de patiënt een allergische reactie op het plaatselijke verdovingsmiddel of krijgt hij te maken met ernstige complicaties, zoals een vertraagde hartslag, een lage bloeddruk, ademhalingsproblemen, epileptische aanvallen of een hartstilstand.

Zwangerschap

Lokale anesthesie is relatief veilig voor zwangere vrouwen, maar dit hangt af van het gebruikte type anestheticum, de benodigde hoeveelheid en het stadium van de zwangerschap. Tijdens de zwangerschap treden veranderingen op aan diverse organen en structuren in het lichaam, zoals het hart, de bloedvaten, de lever en de nieren, die invloed kunnen hebben op het metabolisme van geneesmiddelen. De arts weegt de voordelen van lokale anesthesie af tegen de mogelijke risico’s voor de zwangere vrouw en de ongeboren baby. Het gebruik van lokale anesthesie kan in het eerste trimester meestal worden uitgesteld. Als het noodzakelijk is om tijdens de zwangerschap een plaatselijke verdoving te gebruiken, dient dit alleen door een arts te gebeuren die ervaring heeft met zwangere vrouwen. Tijdens de borstvoeding kan lokale anesthesie veilig worden gebruikt.

Allergieën

Mensen die allergisch zijn voor bepaalde ingrediënten in lokale anesthetica kunnen een allergische reactie krijgen, hoewel dit zeldzaam is. Het is belangrijk om de arts te informeren over allergieën, zodat hij het juiste medicijn kan kiezen en passende maatregelen kan nemen. De arts houdt rekening met de medische voorgeschiedenis van de patiënt en past de behandeling aan indien nodig.

Preventie en vervolgzorg

Patiënten kunnen zelf enkele voorzorgsmaatregelen nemen om complicaties te voorkomen, zoals:

• volg de instructies van de arts nauwkeurig op
• informeer de arts over eventuele allergieën, medische aandoeningen en het gebruik van andere medicijnen
• voorkom overmatige blootstelling aan het verdovingsmiddel en volg de richtlijnen voor gebruik

Na de behandeling of operatie moet de patiënt de instructies van de arts opvolgen om het herstel te bevorderen en verdere complicaties te voorkomen. Dit kan onder andere het vermijden van bepaalde activiteiten, het controleren van de injectieplaats en het nemen van pijnstillers indien nodig omvatten.

Lees verder

• Anesthesie door anesthesioloog: Verloop en bijwerkingen