Maatschappelijk blind (juridisch blind): Classificatie

Maatschappelijk blind, soms ook gekend als “wettelijk blind” of “juridisch blind” is een term die zowel op papier als in de praktijk af en toe gebruikt wordt door zorgverstrekkers of overheidsinstellingen. Deze term wijst niet naar volledig blinde personen zonder lichtperceptie, en ook niet naar het gezichtsvermogen van mensen die zonder een bril- of contactlenscorrectie niet met de wagen kunnen rijden. Juridische blindheid wijst namelijk naar het niveau van visuele beperking dat vastgelegd is in de wet waarbij een persoon zo slecht ziet dat hij bepaalde dagelijkse activiteiten niet meer kan uitvoeren en door de ernst van de visuele beperking recht heeft op financiële en/of sociale voordelen.

• Classificatie wettelijke blindheid
• Juridisch blind als gevolg van verminderde gezichtsscherpte
• Snellen-kaart
• Steeds met correctie
• Beide ogen
• Maatschappelijk blind als gevolg van een beperkt gezichtsveld
• Definitie
• Tunnelzicht
• Voorbeelden van juridisch blinde personen
• Oorzaken van maatschappelijke blindheid
• Hulpmiddelen voor (maatschappelijk) blinden en slechtzienden

Classificatie wettelijke blindheid

Om in aanmerking te komen voor het statuut van maatschappelijke blindheid, moet iemand volgens de Wereldgezondheidsorganisatie voldoen aan volgende voorwaarden:

• de gezichtsscherpte moet 0,05 (5%) (20/400) of minder zijn in het beste oog bij het dragen van een bril of contactlenzen om het gezichtsvermogen te corrigeren of
• het gezichtsveld moet mag met het beste oog maximaal 10 graden zijn

Juridisch blind als gevolg van verminderde gezichtsscherpte

Snellen-kaart

Het centrale gezichtsvermogen bijna altijd wordt uitgedrukt door een specifiek meetsysteem: Snellen gezichtsscherpte. Bij de gezichtsscherptetest moet een patiënt kleinere letters identificeren op een ooggrafiek die aan de wand van een praktijkruimte hangt of verschijnt op een computerscherm. Wanneer de patiënt uitsluitend de grootste letter van de kaart kan lezen, heeft hij een gezichtsscherpte van 0,05 (5%). Om maatschappelijk blind te worden beschouwd, mag de patiënt de letters van de volgende lijnen niet meer kunnen zien.

Steeds met correctie

Bij wettelijke blindheid moet de gezichtsscherpte steeds met correctie maximaal 5% zijn. Als een patiënt namelijk een gezichtsscherpte van 5% heeft maar dit te corrigeren valt met een bril of contactlenzen, dan beschouwt de arts hem niet als wettelijk blind. Door diverse oogaandoeningen zoals bijziendheid (myopie), verziendheid (hypermetropie) en astigmatisme (wazig gezichtsvermogen door brekingsfout in het oog) ziet een patiënt soms wel slechter dan 5%, maar met correctie heeft hij een (zo goed als) normaal gezichtsvermogen. Hij is met andere woorden (zo goed als) niet gehinderd in zijn dagelijkse activiteiten als gevolg van de oogaandoeningen.

Beide ogen

Is het zicht in één oog slechter dan 5% met correctie maar met het andere oog beter dan 5% met correctie, dan beschouwen artsen dit ook niet als maatschappelijk blind. Met het beste oog mag de patiënt met correctie niet beter zien dan 5%.

Maatschappelijk blind als gevolg van een beperkt gezichtsveld

Definitie

Sommige mensen zien bij een Snellen-gezichtsscherptetest wel kleine letters op een ooggrafiek, maar ze zijn niet in staat om de persoon waar te nemen die naast hem staat. Dit komt omdat het perifere gezichtsvermogen (visus aan de zijkant) aangetast is. Een volledig (breed) gezichtsveld is vooral belangrijk bij bijvoorbeeld het autorijden of het oversteken van een drukke straat, maar ook bij vele andere activiteiten in het dagelijks leven. Het testen van het gezichtsveld gebeurt aan de hand van een gezichtsveldonderzoek. Dit beeldvormend oogonderzoek bepaalt ongewone vernauwingen van het perifere zicht of de aanwezigheid van abnormale blinde vlekken (scotomen).

Tunnelzicht

Bij een normaal perifeer gezichtsvermogen is sprake van een maximale zijwaarts gezichtsveld van een hoek van bijna 180 graden. Bevinden zich dan bijvoorbeeld voorwerpen uiterst links of rechts van de persoon, dan zijn deze nog waarneembaar. Het normale verticale gezichtsveld van de mens is minder groot met een hoek van ongeveer 135 graden. Zo zijn objecten direct boven een persoon en aan de voeten niet gelijktijdig zichtbaar. Onthult de gezichtsveldtest een perifeer gezichtsvermogen van 10 graden of minder, dan is sprake van tunnelzicht (kokerzicht). Artsen beschouwen deze patiënten als wettelijk blind, zelfs al scoren ze 20/20 (100%) op de Snellen-gezichtsscherptetest.

Voorbeelden van juridisch blinde personen

Wettelijke blindheid komt soms vreemd over voor mensen zonder oogproblemen. Zo is iemand met een slecht perifeer gezichtsvermogen die hierdoor als maatschappelijk blind beschouwd wordt, soms in staat om de krant te lezen, maar kan hij niet volgen wat er tijdens een televisieprogramma op het scherm gebeurt. Of iemand ziet voor hem een paal staan maar hij loopt tegen een vuilnisbak omdat deze zich rechts van hem bevindt. Een ander voorbeeld is dat iemand op de grond een gevallen muntstuk direct ziet liggen en kan oprapen, maar geen gezichten van mensen herkent die links van hem staan. Werken met braille en/of spraak is met een klein gezichtsveld maar een goede gezichtsscherpte niet altijd nodig, al vinden velen dit wel prettig gezien de vermoeidheid die het lezen met de ogen (continu op zoek naar beleden) met zich meebrengt. Daarnaast lopen niet alle juridisch blinde mensen met een witte stok. Elke vorm van wettelijke blindheid is weer anders en bovendien is het copingsmechanisme (manier van omgaan) voor iedere persoon uniek.

Oorzaken van maatschappelijke blindheid

Juridische blindheid kent heel wat mogelijke oorzaken. Sommige patiënten zijn maatschappelijk blind ter wereld gekomen, anderen krijgen op latere leeftijd te maken met wettelijke blindheid. De vier belangrijkste oorzaken van juridische blindheid zijn:

• cataract (staar: vertroebelde ooglens)
• diabetische retinopathie (netvliesaandoening als gevolg van suikerziekte)
• glaucoom (verhoogde oogboldruk met kans op schade van de oogzenuw)
• leeftijdsgebonden maculadegeneratie (vervaging van het centrale gezichtsvermogen)

Andere mogelijke oorzaken van maatschappelijke blindheid zijn onder andere:

• aangeboren cataract
• een oogzenuwontsteking
• het Usher-syndroom (auditieve en visuele beperking)
• infantiel glaucoom
• Leber erfelijke optische neuropathie (LHON)
• premature retinopathie (abnormale groei van de retinale bloedvaten)
• retinitis pigmentosa (verlies van kegeltjes en staafjes in het oog)

Hulpmiddelen voor (maatschappelijk) blinden en slechtzienden

Low vision-specialisten helpen wettelijk blinde personen alsook andere slechtziende en blinde mensen met het leren werken met de nieuwste optische hulpmiddelen zoals loepen, telescopen en digitale apparaten. Op deze manier is een patiënt in staat om zo lang en effectief mogelijk gebruik te blijven maken van het resterend gezichtsvermogen. Ook andere technologische hulpmiddelen zijn een oplossing voor een aantal mensen met een visuele beperking, zoals een Daisy-speler (navigeren door lectuur door mensen met een leesbeperking), een kleurendetector, een sprekende labelpen, een smartphone, een beeldschermloep, een computer met een schermuitleesprogramma waarop een brailleleesregel en/of spraak en/of vergroting is aangesloten. Revalidatietraining is ook mogelijk om om te leren gaan met alles wat bij de maatschappelijke blindheid komt kijken. Verder leren de meeste maatschappelijk blinde en slechtziende personen lopen met een witte taststok, of anders opteren ze voor een blindengeleidehond. Dankzij alle hulpmiddelen en/of aanpassingen is een persoon met wettelijke blindheid in staat om meer zelfstandig en te genieten van activiteiten die normaal ziende mensen vaak als vanzelfsprekend beschouwen.

Lees verder

• Omgangstips met blinden en slechtzienden
• Blind of slechtziend: Hulpmiddelen bij de mobiliteit
• Blind of slechtziend: Hulpmiddelen bij het lezen
• Blind of slechtziend: Informatie over visuele handicap
• Plots blind of slechtziend. En wat nu?