Blind of slechtziend: Informatie over visuele handicap

Iedereen heeft wel eens een slechtziende of blinde persoon ontmoet. Door de vergrijzing van de samenleving neemt het aantal blinden en slechtzienden gestaag toe. Verschillende oorzaken kunnen leiden tot deze visuele beperkingen, waarbij vooral ouderen getroffen zijn. De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) hanteert een indeling voor blind- en slechtziendheid die aangeeft dat een blinde persoon soms nog enigszins kan zien. Het is niet altijd makkelijk om slechtziendheid te begrijpen, aangezien sommige mensen afwisselend wel en niet kunnen zien, wat kan leiden tot misverstanden.

• Epidemiologie van blinden en slechtzienden
• Nederland
• België
• Oorzaken van visuele handicap
• Indeling van slechtziendheid en blindheid: Gezichtsscherpte en gezichtsveld
• Gevolgen van visuele beperkingen
• Blindheid
• Slechtziendheid
• Omgaan met een visuele beperking
• Preventie en ondersteuning
• Praktische tips voor het leven met / omgaan met blind of slechtziend
• Wat is blind of slechtziend zijn?
• Aanpassingen in je omgeving
• Technologische hulpmiddelen voor communicatie en oriëntatie
• Hulpmiddelen voor lezen en schrijven
• Gezondheidszorg en medische ondersteuning
• Ondersteuning in je sociale leven
• Oefeningen en activiteiten voor ontspanning
• Misvattingen rond blindheid of slechtziendheid: informatie over visuele handicap
• Blinden of slechtzienden hebben geen gezichtsvermogen
• Visuele beperkingen beïnvloeden alleen het vermogen om te zien
• Alle mensen met een visuele beperking hebben dezelfde behoeften
• Mensen met een visuele beperking kunnen geen onafhankelijk leven leiden
• Visuele beperkingen komen alleen voor bij ouderen
• Er zijn geen behandelingen voor visuele beperkingen

Epidemiologie van blinden en slechtzienden

Nederland

In Nederland wordt het aantal blinden en slechtzienden geschat op ongeveer 350.000, waarvan naar schatting 75% slechtziend is en 25% blind. Dit aantal wordt naar verwachting in de toekomst hoger. Het merendeel van de blinden en slechtzienden zijn vrouwen. De meeste visueel gehandicapten wonen in verpleeg- en verzorgingstehuizen voor ouderen of zijn zelfstandig wonende vijftigplussers. Blind- of slechtziendheid blijkt in meer dan de helft van de gevallen mogelijk te voorkomen door preventieve maatregelen.

België

In België is er geen eenduidige omschrijving van slechtziendheid, wat leidt tot een gebrek aan betrouwbare gegevens over het aantal slechtzienden, hun situatie, behoeften en beschikbare aanpassingen. Er zijn aanzienlijk meer slechtzienden dan blinden. Volgens de World Health Organization (WHO) bedraagt het gemiddelde voorkomen van blindheid in België 1,2 per duizend personen. Deze blinden verdelen zich als volgt:

• 10% van de blinde personen is tussen de 0 en 18 jaar oud.
• 23% van de blinden is tussen de 18 en 60 jaar oud.
• 65% van de blinden is ouder dan 60 jaar oud.

De laatste leeftijdscategorie neemt toe door de veroudering van de bevolking.

Oorzaken van visuele handicap

Blindheid of slechtziendheid kan door diverse oorzaken ontstaan. Bij een blindgeboren kind kunnen infecties zoals rode hond (rubella) of mazelen tijdens de zwangerschap leiden tot blindheid. Ook het gebruik van bepaalde medicijnen door de moeder kan visuele beperkingen bij het kind veroorzaken. Bij pasgeborenen kan een te hoge oogdruk of een erfelijke oogaandoening zoals cataract leiden tot visuele problemen. In sommige gevallen kan een arts ingrijpen om het gezichtsvermogen van een baby te corrigeren.

Bij volwassenen kunnen aandoeningen zoals diabetes mellitus (suikerziekte) en hypertensie (hoge bloeddruk) blindheid veroorzaken. Ook erfelijke aandoeningen zoals retinitis pigmentosa kunnen leiden tot visuele beperkingen. Een langdurig tekort aan vitaminen (zoals vitamine A) en mineralen kan ook visuele beperkingen veroorzaken, zoals bij een vitamine A-tekort dat leidt tot vlekken van Bitot in de ogen. Ouderen zijn vatbaarder voor oogziekten zoals cataract, vaak door degeneratie van de retinastructuur of atherosclerose (slagaderverkalking). Daarnaast kunnen ongelukken zoals een auto-ongeval, hoofdtrauma of verwondingen door scherpe voorwerpen ook leiden tot blindheid of slechtziendheid. Blindheid kan ook tijdelijk optreden door shocktoestanden, hysterie of blootstelling aan fel zonlicht.

Indeling van slechtziendheid en blindheid: Gezichtsscherpte en gezichtsveld

De WHO maakt een onderscheid tussen verschillende categorieën van visuele afwijkingen en definieert de grens tussen slechtziendheid en blindheid op 1/20. De cijfers zoals 5/10, 2/10 enzovoort geven de gezichtsscherpte (visus) aan. Een visus van 10/10 betekent dat iemand vanaf 10 meter afstand even scherp ziet als een gemiddelde persoon van die leeftijd. Een visus van 8/10 betekent slechter zicht, terwijl 12/10 beter zicht aangeeft.

Bij een lichte visuele beperking ligt de bovengrens op 3/10; het gezichtsveld is minstens 200 graden en lezen met grote letters is mogelijk. De gezichtsscherpte bij een persoon met een zware visuele beperking ligt tussen 1/20 en 1/10. Bij partiële blindheid heeft de persoon een binoculaire gezichtsscherpte van 1/50 tot 1/20 en een gezichtsveld tussen 50 en 10 graden. Ze kunnen vingers tellen op drie meter afstand en hebben grootletterdruk nodig om te lezen.

Bij bijna totale blindheid kan de persoon nog lichtperceptie ervaren en massa’s, volumes of vormen zien. Ze kunnen vingers tellen op één meter of minder en handbewegingen op vijf meter zien. De binoculaire gezichtsscherpte is 1/50 of minder, en het gezichtsveld bedraagt 5 graden. Iemand die totaal blind is, heeft geen enkele visuele perceptie meer.

Gevolgen van visuele beperkingen

Blindheid

Het kan eenvoudig lijken om zich een voorstelling te maken van een blinde persoon door simpelweg de ogen te sluiten. Wanneer een ziende persoon echter met gesloten ogen probeert te navigeren, zoals naar een stoel lopen of een kopje thee inschenken, ervaart hij de beperkingen van blindheid. Blinden maken intensiever gebruik van hun andere zintuigen zoals gehoor, tast, smaak en reuk. Deze zintuigen zijn niet noodzakelijk beter ontwikkeld, maar een blinde persoon legt meer nadruk op het gehoor omdat het visuele aspect grotendeels of geheel ontbreekt.

Slechtziendheid

Slechtzienden ervaren vaak meer misverstanden met hun omgeving dan blinden. De aard van de oogaandoening verschilt per persoon. Een slechtziende kan bijvoorbeeld goed functioneren in het verkeer terwijl een ander afhankelijk is van hulpmiddelen zoals een herkenningsstok of geleidehond. Sommige slechtzienden kunnen nog goed lezen bij voldoende licht, terwijl ze in het donker moeite hebben met zelfstandigheid. Dit maakt het moeilijk voor zienden om het gezichtsvermogen van een slechtziende goed in te schatten. Bovendien varieert de ervaring van slechtziendheid per persoon, afhankelijk van factoren zoals de leeftijd waarop de beperking is ontstaan, de omgeving, medische behandeling en psychosociale toestand.

Omgaan met een visuele beperking

Plots blind of slechtziend worden kan een ingrijpend proces zijn dat vaak een rouwproces met zich meebrengt, zelfs als de visuele beperking aangeboren is. Blinden en slechtzienden zijn gewone mensen met unieke uitdagingen en mogelijkheden. Het contact en de omgang met iemand die blind of slechtziend is, hoeft niet ontmoedigend te zijn. Met behulp van enkele omgangstips kan dit gemakkelijk verlopen. Er zijn tal van hulpmiddelen beschikbaar, zoals optische hulpmiddelen, beeldschermloepen, voorleestoestellen en Daisy-spelers die slechtzienden helpen bij het lezen. Voor vrijwel alle activiteiten in het dagelijks leven zijn er hulpmiddelen beschikbaar. Activiteiten zoals puzzelen, tv-kijken, koken, computeren met vergrotingssoftware en een brailleleesregel, en zelfs kleuren zien zijn mogelijk. Voor mobiliteit zijn blindengeleidehonden en witte stokken vaak onmisbaar. Voor een goed advies over hulpmiddelen kan onafhankelijk hulpmiddelenadvies nuttig zijn.

Preventie en ondersteuning

Preventie van visuele beperkingen kan door middel van vroege detectie en behandeling van oogziekten, goede voeding en regelmatige oogonderzoeken worden bevorderd. Hoewel sommige oorzaken van blindheid en slechtziendheid niet volledig te voorkomen zijn, kunnen vroege interventie en aanpassingen in de levensstijl bijdragen aan het behoud van het gezichtsvermogen. Regelmatige controle door een oogarts kan helpen bij het tijdig identificeren van aandoeningen en het voorkomen van verdere achteruitgang.

Hulpmiddelen en technologieën kunnen aanzienlijk bijdragen aan het verbeteren van de levenskwaliteit van mensen met visuele beperkingen. Het is belangrijk dat individuen met een visuele beperking toegang hebben tot passende ondersteuning en hulpmiddelen om hun onafhankelijkheid en welzijn te bevorderen.

Praktische tips voor het leven met / omgaan met blind of slechtziend

Wanneer je te maken hebt met een visuele handicap, zoals blindheid of slechtziendheid, kan het een uitdaging zijn om je dagelijkse leven te organiseren. Het is belangrijk om te begrijpen welke hulpmiddelen en aanpassingen je kunnen ondersteunen in je dagelijkse activiteiten. Ook kun je leren hoe je je omgeving kunt aanpassen om je zelfstandigheid en veiligheid te waarborgen. In dit geval is informatie cruciaal: zowel over de aandoening zelf als over beschikbare hulpmiddelen en ondersteuningsmogelijkheden.

Wat is blind of slechtziend zijn?

Blind of slechtziend zijn betekent dat je gezichtsvermogen is verminderd tot het punt waarop het je dagelijkse activiteiten beïnvloedt. Slechtziendheid kan verschillende vormen aannemen, zoals wazig zicht, verlies van het gezichtsveld of het niet goed kunnen zien van details. Er zijn verschillende oorzaken voor een visuele handicap, zoals genetische aandoeningen, verwondingen, of ziekten zoals diabetes mellitus en alvleesklieraandoeningen. Het is belangrijk om de oorzaak van je visuele beperking te begrijpen, zodat je gerichte maatregelen kunt nemen om ermee om te gaan. Het krijgen van bloedonderzoeken en medische diagnostiek is een cruciaal onderdeel van het verkrijgen van inzicht in de mate van je beperking en het ontwikkelen van een behandelplan.

Aanpassingen in je omgeving

Het aanpassen van je woonomgeving is essentieel voor het verbeteren van je zelfstandigheid. Begin met het verwijderen van obstakels, zoals meubels die in de weg staan, losse tapijten, of gevaarlijke items die je zou kunnen struikelen. Zorg voor goede verlichting in je huis en kies voor contrasterende kleuren zodat je beter kunt onderscheiden wat zich rondom je bevindt. Het kan ook nuttig zijn om gebruik te maken van hulpmiddelen zoals blindengeleidehonden of blindengeleidehonden die je kunnen helpen bij navigatie, zowel binnen als buiten je huis. Dit kan je mobiliteit enorm verbeteren en zorgt voor extra veiligheid in je omgeving.

Technologische hulpmiddelen voor communicatie en oriëntatie

Er zijn diverse technologische hulpmiddelen die je kunnen helpen in je dagelijkse leven. Zo bestaan er apps voor mobiele telefoons die tekst naar spraak omzetten, zodat je teksten of documenten kunt laten voorlezen. Ook zijn er apparaten die je kunnen helpen bij het herkennen van objecten of het lezen van etiketten. Je kunt bijvoorbeeld gebruik maken van braillelezer of hulpmiddelen die via beharing (of andere sensorische technieken) informatie verzamelen. Door technologie te gebruiken, kun je je onafhankelijkheid vergroten en je dagelijkse taken gemakkelijker uitvoeren.

Hulpmiddelen voor lezen en schrijven

Als je moeite hebt met het lezen van tekst vanwege je visuele handicap, zijn er verschillende hulpmiddelen beschikbaar die je kunnen ondersteunen. Braille is een veelgebruikte methode voor blinden en slechtzienden om tekst te lezen door middel van tastzin. Er bestaan ook elektronische apparaten die teksten omzetten naar braille. Daarnaast zijn er voorleessoftware en audio- of digitale boeken die je toegang bieden tot een breed scala aan informatie, zonder dat je afhankelijk bent van je gezichtsvermogen. Deze hulpmiddelen zijn van onschatbare waarde voor je dagelijks functioneren en kunnen je helpen om informatie te vergaren en zelfvoorzienend te blijven.

Gezondheidszorg en medische ondersteuning

Regelmatige controles en medische onderzoeken zijn van essentieel belang als je blind of slechtziend bent. Het is belangrijk om je zicht te laten monitoren door een oogarts, maar ook andere gezondheidsaspecten, zoals je algehele fysieke gezondheid, kunnen invloed hebben op je gezichtsvermogen. De juiste medische zorg, zoals behandelingen voor koorts of het aanpakken van psychische stoornissen, kan de impact van je visuele beperking verminderen en je kwaliteit van leven verbeteren. Ook kan hersenen of gezichtsproblemen worden aangepakt met medicatie of therapieën die specifiek gericht zijn op jouw conditie.

Ondersteuning in je sociale leven

Wanneer je te maken hebt met een visuele handicap, kan het belangrijk zijn om sociale steun te hebben. Het kan helpen om contact te onderhouden met andere mensen die dezelfde ervaringen hebben. Er zijn diverse verenigingen en organisaties die ondersteuning bieden voor mensen met visuele beperkingen. Dit kan variëren van praktische ondersteuning tot emotionele steun. Het is ook belangrijk om familieleden, vrienden of buren te betrekken bij je zorgplan, zodat zij je kunnen helpen wanneer nodig. Het hebben van een sterk sociaal netwerk helpt niet alleen om praktische uitdagingen aan te pakken, maar ondersteunt ook je mentale welzijn.

Oefeningen en activiteiten voor ontspanning

Als je blind of slechtziend bent, zijn er verschillende activiteiten die je kunnen helpen om ontspanning te vinden en tegelijkertijd je mentale en fysieke gezondheid te verbeteren. Denk aan ontspanningsoefeningen zoals ademhalingstechnieken of lichte fysieke oefeningen die je helpen om spanning te verlichten. Daarnaast kan muziek luisteren, meditatie, of het gebruik van ontspanningstechnieken ook bijdragen aan je welzijn. Het vinden van momenten van rust en plezier in je dagelijkse routine is belangrijk voor je algehele gezondheid.

Door je bewust te zijn van de beschikbare hulpmiddelen en ondersteuning, en door actief te werken aan het aanpassen van je omgeving, kun je je leven met een visuele handicap effectiever beheren en je zelfstandigheid behouden.

Misvattingen rond blindheid of slechtziendheid: informatie over visuele handicap

Blindheid of slechtziendheid wordt vaak verkeerd begrepen, zowel door degenen die er zelf mee te maken hebben als door de bredere samenleving. Er circuleren veel misvattingen over wat het betekent om visueel gehandicapt te zijn en hoe deze aandoeningen invloed hebben op het dagelijks leven. Het is belangrijk om feit van fictie te scheiden, zodat mensen met een visuele beperking de juiste ondersteuning kunnen krijgen. Hier worden enkele van de meest voorkomende misvattingen besproken.

Blinden of slechtzienden hebben geen gezichtsvermogen

Een veelvoorkomende misvatting is dat mensen die blind of slechtziend zijn, helemaal geen gezichtsvermogen hebben. Dit is echter niet altijd het geval. Veel mensen met een visuele beperking hebben gedeeltelijk gezichtsvermogen, en hun mate van blindheid kan variëren. Sommigen kunnen bijvoorbeeld nog vormen of bewegingen waarnemen, terwijl anderen een beperkt gezichtsveld hebben. De mate van verlies van gezichtsvermogen kan sterk variëren van persoon tot persoon, en het is belangrijk om te begrijpen dat visuele beperkingen niet altijd betekent dat iemand volledig blind is.

Visuele beperkingen beïnvloeden alleen het vermogen om te zien

Een andere misvatting is dat visuele beperkingen alleen betrekking hebben op het vermogen om te zien. In werkelijkheid kunnen visuele handicaps een breed scala aan uitdagingen met zich meebrengen. Ze kunnen de mobiliteit, het geheugen, de zelfredzaamheid en zelfs de mentale gezondheid beïnvloeden. Mensen met een visuele beperking kunnen ook moeite hebben met het uitvoeren van dagelijkse taken, zoals het lezen van teksten, het navigeren in onbekende omgevingen, of het herkennen van gezichten en objecten. Het is dus belangrijk om de bredere impact van een visuele handicap te begrijpen en niet alleen te focussen op het verlies van gezichtsvermogen.

Alle mensen met een visuele beperking hebben dezelfde behoeften

Er wordt vaak aangenomen dat mensen met een visuele beperking allemaal dezelfde hulpmiddelen of ondersteuning nodig hebben. Dit is een misvatting. De behoeften van mensen die blind of slechtziend zijn, variëren afhankelijk van hun individuele situatie, de oorzaak van hun visuele beperking en hun levensstijl. Sommige mensen hebben bijvoorbeeld baat bij spraak- of brailletechnologie, terwijl anderen misschien visuele hulpmiddelen zoals vergrotende brillen of kleurenfilters nodig hebben. Het is belangrijk om te erkennen dat er geen 'one-size-fits-all' benadering is voor de ondersteuning van mensen met een visuele handicap.

Mensen met een visuele beperking kunnen geen onafhankelijk leven leiden

Er wordt vaak gedacht dat mensen met een visuele beperking afhankelijk zijn van anderen en niet in staat zijn om zelfstandig te leven. Dit is echter niet het geval. Met de juiste hulpmiddelen, begeleiding en ondersteuning kunnen veel mensen die blind of slechtziend zijn, een volwaardig en onafhankelijk leven leiden. Van sprekende apparaten en navigatietechnologieën tot aangepaste woningen en werkplekken, de juiste hulpmiddelen kunnen mensen met visuele beperkingen helpen om hun doelen te bereiken en hun leven te leiden op een manier die voor hen werkt.

Visuele beperkingen komen alleen voor bij ouderen

Een andere veelvoorkomende misvatting is dat visuele beperkingen alleen ouderen treffen. Hoewel het waar is dat het risico op visuele beperkingen toeneemt met de leeftijd, kunnen mensen van alle leeftijden worden getroffen door visuele handicaps. Genetische aandoeningen, verwondingen, ziektes en andere oorzaken kunnen allemaal leiden tot verlies van gezichtsvermogen bij mensen van verschillende leeftijden. Het is belangrijk om visuele handicaps niet te associëren met één specifieke leeftijdsgroep, aangezien ze in feite een breed scala aan mensen kunnen treffen, van kinderen tot ouderen.

Er zijn geen behandelingen voor visuele beperkingen

Hoewel er geen genezing is voor alle vormen van blindheid of slechtziendheid, betekent dit niet dat er geen behandelingsopties zijn. Voor sommige aandoeningen zijn er behandelingen, zoals chirurgie, medicatie of andere medische interventies, die het gezichtsvermogen kunnen verbeteren of het verlies ervan kunnen vertragen. Bovendien kunnen hulpmiddelen zoals beeldvormende onderzoeken, spraaktechnologie en braille ook aanzienlijk helpen bij het verbeteren van de kwaliteit van leven van mensen met visuele beperkingen. Het is dus belangrijk om de medische mogelijkheden te verkennen en de juiste zorg te zoeken om de impact van een visuele handicap te minimaliseren.

Lees verder

• Plots blind of slechtziend. En wat nu?
• Omgangstips met blinden en slechtzienden