Astigmatisme: Wazig zien door brekingsfout in het oog

Astigmatisme is een visuele aandoening die leidt tot wazig zien door een refractiefout, oftewel een krommingsfout in het oog. Bij astigmatisme is de breking van het licht niet gelijkmatig, wat resulteert in onscherpe of vervormde beelden. Deze brekingsafwijking kan al bij de geboorte aanwezig zijn of zich later in het leven ontwikkelen. Bepaalde oogaandoeningen gaan vaak gepaard met astigmatisme. Het is eenvoudig op te sporen tijdens een standaard oogonderzoek. De meeste patiënten ervaren verbeteringen met contactlenzen of een bril met speciale glazen, hoewel chirurgische ingrepen ook mogelijk zijn om het gezichtsvermogen te verbeteren.

• Oorzaken van astigmatisme: Wazig zien door brekingsfout in het oog
• Risicofactoren van brekingsafwijking
• Soorten astigmatisme
• Symptomen: Wazig, onscherp en vervormd zien
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van astigmatisme: Bril, contactlenzen of operatie
• Prognose
• Complicaties
• Preventie en advies

Oorzaken van astigmatisme: Wazig zien door brekingsfout in het oog

Het hoornvlies, het voorste deel van het oog, heeft de taak om licht te breken en dit correct te richten op de retina, de achterkant van het oog. Bij astigmatisme is de kromming van het hoornvlies ongelijk, waardoor de lichtstralen niet in één punt op het netvlies kunnen worden gefocust. Dit veroorzaakt wazige beelden. Vaak is er een ongelijke kromming van het hoornvlies, ook wel corneaal astigmatisme genoemd. In sommige gevallen is de kromming van de lens (lenticulair astigmatisme) de oorzaak van de refractiefout. Door de ongelijke kromming lijkt het hoornvlies op een rugbybal in plaats van een gewone voetbal, wat leidt tot een defecte lichtverdeling op het netvlies en hoornvliesafwijking. Astigmatisme wordt vaak gecombineerd met wazig gezichtsvermogen en is vergelijkbaar met verziendheid en bijziendheid als een refractiefout.

Risicofactoren van brekingsafwijking

Astigmatisme kan aangeboren zijn of zich ontwikkelen door keratitis (hoornvliesontsteking). De exacte oorzaak van astigmatisme is niet volledig bekend. Meestal ontstaan de symptomen bij de geboorte. Astigmatisme gaat vaak samen met bijziendheid (myopie) en verziendheid (hypermetropie). Verergering van astigmatisme kan wijzen op keratoconus, een aandoening waarbij de cornea kegelvormig uitsteekt en het gezichtsvermogen beïnvloedt. Bovendien kan astigmatisme soms optreden na bepaalde oogchirurgische ingrepen, zoals een staaroperatie.

Soorten astigmatisme

Astigmatisme kan in verschillende vormen voorkomen:

• Corneaal astigmatisme: Veroorzaakt door een onregelmatige vorm van het hoornvlies.
• Lenticulair astigmatisme: Ontstaat door een vervorming van de lens.
• Cornea-lenticulair astigmatisme: Een combinatie van beide vormen van astigmatisme.

Symptomen: Wazig, onscherp en vervormd zien

Patiënten met astigmatisme ervaren vaak moeite met het scherp zien van fijne details, zowel van dichtbij als op afstand. Symptomen kunnen onder meer zijn:

• Wazig, onscherp en vervormd zien (metamorfopsie)
• Loensen, vermoeide ogen, hoofdpijn, ochtendhoofdpijn, en vermoeidheid
• Af en toe fotofobie (overgevoeligheid voor licht)

Diagnose en onderzoeken

Oogheelkundig onderzoek

De diagnose astigmatisme wordt vaak gesteld door een uitgebreid oogonderzoek bij de oogarts. Dit omvat meestal oftalmoscopie en een refractieonderzoek. Dit type onderzoek maakt het mogelijk om astigmatisme eenvoudig te identificeren zonder verdere onderzoeken te hoeven uitvoeren.

Diagnostisch onderzoek

Bij sommige patiënten, zoals kinderen of volwassenen die om psychische of lichamelijke redenen niet kunnen deelnemen aan het standaard oogonderzoek, kan een retinoscopie nodig zijn. Dit onderzoek analyseert de retina (het netvlies) na het verwijden van de ogen met oogdruppels, ook bekend als mydriatica.

Differentiële diagnose

Astigmatisme kan worden verward met andere aandoeningen zoals cataract (staar), strabisme (scheelzien), leeftijdsgebonden maculadegeneratie (LMD), verziendheid en bijziendheid, die vergelijkbare symptomen kunnen vertonen maar verschillende oorzaken en behandelingen hebben.

Behandeling van astigmatisme: Bril, contactlenzen of operatie

Behandeling van astigmatisme hangt af van de ernst van de aandoening:

• Bril met cilindrisch geslepen glazen: Dit verbetert vaak het gezichtsvermogen maar geneest de afwijking niet.
• Contactlenzen: Deze kunnen het gezichtsvermogen verder verbeteren en zijn een alternatieve oplossing voor brillen.
• Laserchirurgie: Behandelingen zoals LASIK kunnen de vorm van het hoornvlies aanpassen en astigmatisme corrigeren.

Een goede zonnebril kan ook nuttig zijn, vooral in gevallen waar licht de symptomen kan verergeren. Het is cruciaal om bij de keuze van een bril of lenzen advies in te winnen bij een oogarts en gecertificeerd opticien, omdat standaard leesbrillen vaak niet effectief zijn bij astigmatisme. Regelmatig oogonderzoek is belangrijk om astigmatisme en andere oogaandoeningen tijdig op te sporen en complicaties zoals amblyopie te voorkomen.

Prognose

Astigmatisme kan progressief zijn, wat betekent dat sommige patiënten af en toe nieuwe brillen of contactlenzen nodig hebben. Dankzij ooglasercorrecties kan astigmatisme worden gecorrigeerd of in ieder geval de symptomen aanzienlijk worden verminderd.

Complicaties

Bij kinderen met astigmatisme kan het ontbreken van een correctiemiddel leiden tot amblyopie (lui oog), wat een vermindering van de gezichtsscherpte veroorzaakt door het niet gebruiken of minder gebruiken van één oog.

Preventie en advies

Anno augustus 2024 zijn er geen specifieke preventieve maatregelen voor astigmatisme bekend. Het is echter aanbevolen om regelmatig oogonderzoeken te ondergaan en vroegtijdig oogklachten te melden aan een oogarts om de beste behandelingsopties te bepalen en mogelijke complicaties te voorkomen.

Lees verder

• Refractieafwijkingen: Soorten brekingsfouten van het oog
• Refractiechirurgie in het oog: Chirurgie en ooglaseren
• Refractietest: Oogtest voor recept bril of contactlenzen
• Oogonderzoeken: Soorten oogtesten bij de oogarts
• (Plotseling) wazig zien: Oorzaken, symptomen & behandelingen