Amblyopie (lui oog): Verminderde gezichtsscherpte in één oog

- Synoniemen amblyopie
- Epidemiologie oogafwijking
- Prevalentie
- Leeftijd en geslacht
- Oorzaken en risicofactoren
- Mechanisme
- Visuele deprivatie
- Scheelzien (Strabismus)
- Refractieve afwijkingen
- Oorzaken van amblyopie: Fout in de hersenen
- Ontwikkelingsstoornis
- Scheelzien (strabisme)
- Refractiefouten
- Risicofactoren
- Familiegeschiedenis
- Prematuriteit
- Oogziekten en refractieve afwijkingen
- Risicogroepen
- Premature baby’s
- Kinderen met scheelzien
- Kinderen met refractieve afwijkingen
- Symptomen: Verminderde gezichtsscherpte en dieptezichtproblemen
- Oogafwijkingen
- Problemen met dieptezicht
- Alarmsymptomen
- Asymmetrisch zicht
- Scheelzien of oogafwijkingen
- Problemen met lezen of tekenen van slecht zicht
- Diagnose van amblyopie en onderzoeken door de oogarts
- Oogheelkundig onderzoek
- Diagnostisch onderzoek
- Differentiële diagnose
- Behandeling van amblyopie: Onderliggende oogaandoeningen, afplakken, en veiligheidsbril
- Onderliggende oogaandoening verhelpen
- Aangetast oog stimuleren
- Krasbestendige veiligheidsbril
- Prognose van amblyopie
- Vroege behandeling
- Onbehandelde amblyopie
- Complicaties van amblyopie
- Preventie: Vroege opsporing en behandeling
- Vroege screening
- Correctie van refractieve afwijkingen
- Behandeling van scheelzien
- Praktische tips voor het leven met amblyopie
- Zorg voor regelmatige controleafspraken
- Beoefen visuele training met behulp van therapie
- Let op je voeding voor gezonde ogen
- Maak gebruik van hulpmiddelen en aanpassingen in je omgeving
- Blijf positief en gemotiveerd
- Misvattingen rond amblyopie
- Amblyopie is uitsluitend erfelijk
- Een lui oog herstelt vanzelf met de tijd
- Amblyopie treft alleen kinderen
- Het afdekken van het sterke oog is de enige behandeling
- Amblyopie heeft geen invloed op het dagelijkse leven
- Volwassenen met amblyopie kunnen geen verbetering meer bereiken
Synoniemen amblyopie
Amblyopie staat ook bekend onder de volgende synoniemen:- Amblyopia
- Lui oog
Epidemiologie oogafwijking
Amblyopie, vaak aangeduid als "lui oog," is een visuele aandoening die vooral bij kinderen voorkomt. Het wordt gekarakteriseerd door een slecht zicht in één oog dat niet kan worden gecorrigeerd met brillen of contactlenzen. Amblyopie is wereldwijd een van de meest voorkomende oorzaken van visuele stoornissen bij kinderen, en het kan zelfs leiden tot blijvende visusvermindering als het niet op tijd wordt behandeld.Prevalentie
Amblyopie komt voor bij ongeveer 2-3% van de kinderen wereldwijd. De prevalentie kan variëren afhankelijk van de regio, genetische factoren en vroege screeningprogramma's. In sommige studies is de prevalentie zelfs hoger, vooral in gebieden waar screening voor visuele problemen bij kinderen minder gebruikelijk is. Vroege opsporing van amblyopie is van cruciaal belang voor effectieve behandeling en het voorkomen van blijvende visuele schade.Leeftijd en geslacht
Amblyopie wordt vaak gediagnosticeerd vóór de leeftijd van 6 jaar, aangezien de visuele ontwikkeling van kinderen in deze periode plaatsvindt. Het kan echter ook later in het leven worden ontdekt. Er is een lichte oververtegenwoordiging van jongens in de prevalentie van amblyopie, hoewel het bij zowel jongens als meisjes kan optreden. De aandoening komt vaker voor bij kinderen met een familiegeschiedenis van visuele aandoeningen of andere genetische risicofactoren.Oorzaken en risicofactoren
Amblyopie kan door verschillende factoren worden veroorzaakt, zoals scheelzien (strabismus), refractieve afwijkingen (bijv. bijziendheid of verziendheid), of andere visuele problemen die de normale ontwikkeling van het gezichtsvermogen belemmeren. Risicofactoren voor het ontwikkelen van amblyopie zijn onder andere een familiaire geschiedenis van de aandoening, onvoldoende visuele stimulatie van de ogen tijdens de kritieke ontwikkelingsperiode, en aangeboren afwijkingen aan de ogen.Mechanisme
Het mechanisme van amblyopie is meestal gerelateerd aan een verstoorde visuele ervaring tijdens de kritieke ontwikkelingsfase van het visuele systeem. Wanneer één oog aanzienlijk slechter presteert dan het andere, of wanneer het beeld uit beide ogen niet goed wordt gecombineerd door de hersenen, kunnen de hersenen het signaal van het zwakkere oog onderdrukken, wat leidt tot slechte ontwikkeling van de visuele cortex.Visuele deprivatie
De meeste gevallen van amblyopie ontstaan door visuele deprivatie van één oog. Dit gebeurt wanneer er een probleem is met het oog, zoals een refractieve afwijking of een oogziekte, waardoor het beeld dat door dat oog wordt gezien niet goed verwerkt kan worden. De hersenen gaan het visuele signaal van het zwakkere oog "uitschakelen", waardoor het gezichtsvermogen in dat oog zich niet normaal ontwikkelt.Scheelzien (Strabismus)
Scheelzien, waarbij de ogen niet goed uitgelijnd zijn, is een veelvoorkomende oorzaak van amblyopie. Wanneer het oog scheel staat, krijgen de hersenen vaak verschillende beelden van elk oog, wat leidt tot verwarring en visuele deprivatie. Om dubbelzien te voorkomen, onderdrukken de hersenen het signaal van het schele oog, wat resulteert in amblyopie van dat oog.Refractieve afwijkingen
Wanneer er een aanzienlijk verschil in refractieve kracht tussen beide ogen bestaat, bijvoorbeeld bij één oog met bijziendheid en het andere met verziendheid, kan het visuele systeem moeite hebben om beide ogen goed te combineren. Dit kan ook leiden tot amblyopie als het afwijkende oog geen goed beeld kan leveren aan de hersenen.Oorzaken van amblyopie: Fout in de hersenen
Ontwikkelingsstoornis
Amblyopie ontstaat door een ontwikkelingsstoornis waarbij de zenuwbaan van het ene oog naar de hersenen niet normaal functioneert. Dit resulteert in een wazig of vertekend beeld dat door de hersenen wordt ontvangen, waardoor het aangetaste oog genegeerd wordt. Dit kan leiden tot een verminderd gebruik van het aangedane oog en uiteindelijk verlies van gezichtsscherpte.Scheelzien (strabisme)
Scheelzien, of strabisme, is de meest voorkomende oorzaak van amblyopie. Bij scheelzien staan de ogen niet in dezelfde richting, wat leidt tot een afwijkende oogstand. Dit kan het gebruik van het aangedane oog verminderen, wat bijdraagt aan amblyopie. Niet alle patiënten met scheelzien ontwikkelen amblyopie, en amblyopie kan ook zonder scheelzien optreden.Refractiefouten
Andere oorzaken van amblyopie zijn refractiefouten zoals infantiele cataract (staar bij kinderen) en visuele onregelmatigheden zoals verziendheid (hypermetropie), bijziendheid (myopie) of astigmatisme. Vooral als deze refractiefouten significant verschillen tussen de twee ogen, kan dit leiden tot amblyopie.Risicofactoren
Er zijn verschillende risicofactoren die de kans op het ontwikkelen van amblyopie kunnen vergroten. Deze factoren hebben vaak te maken met erfelijkheid, omgevingsomstandigheden en de gezondheid van het kind in de vroege jaren.Familiegeschiedenis
Een familiegeschiedenis van amblyopie of andere oogziekten vergroot de kans dat een kind de aandoening ontwikkelt. Genetische factoren spelen een belangrijke rol bij de aanleg voor visuele afwijkingen zoals scheelzien of refractieve afwijkingen, die amblyopie kunnen veroorzaken.Prematuriteit
Baby's die te vroeg geboren worden, hebben een hoger risico op amblyopie. Premature kinderen hebben vaak een onderontwikkeld visueel systeem, wat hen vatbaarder maakt voor visuele deprivatie en scheelzien, wat kan leiden tot amblyopie.Oogziekten en refractieve afwijkingen
Aangeboren oogziekten, zoals cataract (staar) of andere afwijkingen, kunnen ook bijdragen aan het ontwikkelen van amblyopie. Daarnaast kunnen onbehandelde refractieve afwijkingen, zoals bijziendheid of verziendheid, ervoor zorgen dat het kind niet goed kan zien, waardoor amblyopie zich kan ontwikkelen als het probleem niet wordt gecorrigeerd.Risicogroepen
Bepaalde groepen kinderen lopen een verhoogd risico om amblyopie te ontwikkelen, afhankelijk van factoren zoals genetica, gezondheid en vroege visuele zorg.Premature baby’s
Premature kinderen, vooral diegenen die geboren worden vóór 32 weken zwangerschap, hebben een verhoogd risico op amblyopie. Dit komt door de onderontwikkeling van de ogen en het visuele systeem, waardoor ze mogelijk niet genoeg visuele stimulatie ontvangen in de vroege levensfasen.Kinderen met scheelzien
Kinderen die lijden aan scheelzien (strabismus) hebben een verhoogd risico op amblyopie, omdat hun ogen niet goed uitgelijnd zijn. De hersenen onderdrukken vaak het visuele signaal van het schele oog om dubbelzien te voorkomen, wat kan leiden tot een slecht gezichtsvermogen in dat oog.Kinderen met refractieve afwijkingen
Kinderen die aanzienlijke refractieve afwijkingen hebben, zoals een groot verschil in refractie tussen de ogen, lopen een verhoogd risico op amblyopie, vooral als de afwijkingen niet op tijd worden gecorrigeerd met brillen of contactlenzen.Symptomen: Verminderde gezichtsscherpte en dieptezichtproblemen
Oogafwijkingen
Bij amblyopie kunnen de ogen naar binnen of naar buiten draaien, wat wijst op scheelzien. De ogen lijken niet samen te werken, wat kan leiden tot problemen met dieptezicht. Patiënten kunnen ook een verminderde gezichtsscherpte ervaren in één of beide ogen. Het gezichtsvermogen kan hierdoor verstoord zijn, en het inschatten van afstanden kan problematisch zijn.Problemen met dieptezicht
Patiënten met amblyopie kunnen moeite hebben met het inschatten van diepte. Dit kan dagelijkse activiteiten beïnvloeden, zoals het lezen van een boek of het navigeren in een ruimte. Deze problemen zijn het gevolg van het slechte functioneren van het aangetaste oog.Alarmsymptomen
Amblyopie wordt vaak pas opgemerkt wanneer het kind moeite heeft met het ontwikkelen van normaal visueel gedrag, zoals het herkennen van objecten of het reageren op visuele stimuli. Er zijn echter specifieke alarmsymptomen die ouders of zorgverleners kunnen waarschuwen voor de aanwezigheid van amblyopie.Asymmetrisch zicht
Een van de eerste tekenen van amblyopie is dat het kind moeite heeft met het gebruik van beide ogen op gelijke manier. Dit kan zich uiten in de neiging om één oog vaker te sluiten of af te wenden. Het kind kan ook voorkeur hebben voor één oog om te zien, terwijl het andere oog onderontwikkeld blijft.Scheelzien of oogafwijkingen
Scheelzien of opvallende oogafwijkingen, zoals één oog dat zichtbaar afwijkt van de andere, kunnen wijzen op amblyopie. Dit komt vooral voor bij kinderen die scheelzien en waarvan de hersenen het signaal van het schele oog onderdrukken.Problemen met lezen of tekenen van slecht zicht
Kinderen met amblyopie kunnen moeite hebben met lezen of het herkennen van objecten in de verte. Ze kunnen ook vaker klagen over hoofdpijn of vermoeide ogen, vooral bij activiteiten die een scherp zicht vereisen, zoals lezen of tekenen.Diagnose van amblyopie en onderzoeken door de oogarts
Oogheelkundig onderzoek
De diagnose amblyopie wordt vaak gesteld door een oogarts op basis van een uitgebreid oogonderzoek. Dit onderzoek kan onder meer oftalmoscopie omvatten om de toestand van de ogen te evalueren. In veel gevallen zijn geen verdere diagnostische onderzoeken nodig om amblyopie te bevestigen.Diagnostisch onderzoek
Indien de oogarts vermoedt dat amblyopie wordt veroorzaakt door een andere oogaandoening, kan aanvullend onderzoek nodig zijn. Dit kan bestaan uit beeldvormende onderzoeken zoals een CT-scan of MRI-scan. Ook kan een fluoresceïne angiografie nuttig zijn om het netvlies te beoordelen. Andere diagnostische tests zoals een ERG-onderzoek en een OCT-scan kunnen aanvullende informatie bieden over de ooggezondheid.Differentiële diagnose
Amblyopie moet worden onderscheiden van andere aandoeningen die vergelijkbare symptomen vertonen, zoals:- Esotropie (binnenwaarts scheelzien)
- Exotropie (buitenwaarts scheelzien)
- Het monofixatiesyndroom
- Ptosis (afhangend ooglid)
Behandeling van amblyopie: Onderliggende oogaandoeningen, afplakken, en veiligheidsbril
Onderliggende oogaandoening verhelpen
Als amblyopie wordt veroorzaakt door een onderliggende oogaandoening zoals cataract, moet deze aandoening eerst worden behandeld. Dit kan chirurgische ingrepen of andere medische behandelingen omvatten. Zodra de onderliggende aandoening is aangepakt, kunnen aanvullende behandelingsmethoden worden ingezet om het aangetaste oog te stimuleren.Aangetast oog stimuleren
De behandeling van amblyopie richt zich op het stimuleren van het aangetaste oog door het gezonde oog tijdelijk uit te schakelen. Dit kan op verschillende manieren worden gedaan:
Bij kinderen met een refractieafwijking zoals bijziendheid, verziendheid of astigmatisme is een bril vaak noodzakelijk. Als aanvullende behandeling plakt de oogarts het goede (normaal werkende) oog af gedurende een deel van de wakkere uren. Het afplakken kan worden gedaan met speciale stickers of ooglapjes, die vaak zijn versierd om het proces aantrekkelijker te maken voor kinderen. Een andere optie zijn ondoorzichtige contactlenzen die ook kunnen helpen bij het behandelen van amblyopie.
Goede oog met ogdruppels wazig maken
Voor sommige patiënten met lichte tot matige amblyopie kan de oogarts atropine-oogdruppels voorschrijven. Deze druppels worden in het gezonde oog aangebracht om tijdelijk wazig zicht te creëren, zodat het aangetaste oog meer wordt gebruikt. Dit helpt de hersenen om het beeld van het amblyope oog te verwerken. De oogdruppels worden toegepast volgens oogdruppelrichtlijnen.
Krasbestendige veiligheidsbril
Bij kinderen waarvan het gezichtsvermogen zich niet volledig herstelt, kan een krasbestendige veiligheidsbril of speciale sportbril worden aanbevolen. Deze bril beschermt het goede oog tijdens activiteiten waarbij dieptezichtproblemen zich voordoen.