Oftalmoplegie: Oogspierverlamming (verzwakte oogspieren)

Oftalmoplegie verwijst naar de verlamming of zwakte van de oogspieren, wat invloed kan hebben op één of meerdere van de zes spieren die het oog op zijn plaats houden en verantwoordelijk zijn voor oogbewegingen. Er zijn twee belangrijke vormen van oftalmoplegie: chronisch progressieve externe oftalmoplegie en internucleaire oftalmoplegie. De oorzaken en behandelingen van deze vormen kunnen sterk variëren en zijn vaak moeilijk te voorspellen.

• Synoniemen van oftalmoplegie
• Epidemiologie van oftalmoplegie
• Indeling en oorzaken van oogspierverlamming
• Risicofactoren
• Symptomen van oftalmoplegie
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van oftalmoplegie
• Prognose van oftalmoplegie
• Complicaties van oftalmoplegie
• Preventie en levensstijl

Synoniemen van oftalmoplegie

Oftalmoplegie staat ook bekend onder de volgende synoniemen:

• Oculomotorische verlamming
• Oftalmoplegie syndroom
• Oogbewegingsstoornis
• Oogspierverlamming
• Spierverlamming oog
• Verlamming van de oogspier(en)

Epidemiologie van oftalmoplegie

De exacte prevalentie van oftalmoplegie is moeilijk te bepalen, en er is weinig gedetailleerde informatie beschikbaar in de medische literatuur. Studies over de prevalentie zijn schaars, en vaak wordt deze aandoening gepresenteerd in de context van andere neurologische of musculaire aandoeningen.

Indeling en oorzaken van oogspierverlamming

Oftalmoplegie wordt doorgaans onderverdeeld in twee hoofdtypen: internucleaire oftalmoplegie en chronisch progressieve externe oftalmoplegie.

Internucleaire oftalmoplegie

Internucleaire oftalmoplegie wordt vaak veroorzaakt door aandoeningen zoals multiple sclerose (een chronische neurologische auto-immuunaandoening), trauma, hersenbeschadiging, hersentumoren, infecties, migraine (met aura en/of eenzijdige hoofdpijn), beroertes of infarcten. Bij internucleaire oftalmoplegie zijn de horizontale oogbewegingen vaak aangetast, en patiënten hebben moeite om hun ogen naar binnen te draaien. Bij ouderen is meestal één oog betrokken, terwijl bij jongere patiënten vaak beide ogen worden aangetast.

Chronisch progressieve externe oftalmoplegie

Chronisch progressieve externe oftalmoplegie wordt vaak veroorzaakt door spieraandoeningen of mitochondriale ziekten zoals de ziekte van Graves (een auto-immuunaandoening met overproductie van schildklierhormonen), myasthenia gravis (spierzwakte die vooral het gezicht, de ledematen en de ogen aantast), of het Kearns-Sayre-syndroom (een stofwisselingsaandoening). Deze vorm van oftalmoplegie is relatief zeldzaam en progressief van aard. Meestal zijn beide ogen aangetast bij patiënten die tussen de 18 en 40 jaar oud zijn. De aandoening begint vaak met symmetrische, progressieve ptosis (hangende oogleden), gevolgd door oftalmoparese (verzwakking van de oogspieren) na enkele maanden tot jaren. Soms ervaren patiënten bijkomende symptomen zoals algemene spierzwakte (myopathie), vooral in de nek, armen of benen. Deze spierzwakte kan leiden tot problemen met slikken.

Risicofactoren

Diabetes mellitus (suikerziekte) is een risicofactor voor oftalmoplegie. Personen met aandoeningen die spiercontrole beïnvloeden, zoals multiple sclerose of de ziekte van Graves, hebben een verhoogd risico. Anno augustus 2024 zijn er geen specifieke levensstijlfactoren geïdentificeerd die het risico op oftalmoplegie verhogen. Desondanks is een gezonde levensstijl belangrijk om algemene ooggezondheidsproblemen te voorkomen.

Symptomen van oftalmoplegie

Oftalmoplegie kan aangeboren zijn of zich op latere leeftijd ontwikkelen. De aandoening ontstaat door een verstoring van de signalen van de hersenen naar de ogen. Symptomen kunnen onder meer zijn:

Dubbelzien (diplopie)
Troebel zicht
Moeite met het verplaatsen van de ogen naar een normale positie
Ptosis (hangende oogleden)
Oncontroleerbare oogbewegingen in een bepaalde richting (nystagmus)
Abnormaal grote pupillen, wat kan wijzen op een cerebraal aneurysma (uitstulping van een deel van een slagader in de hersenen), vaak gepaard gaand met pijn

Diagnose en onderzoeken

De diagnose oftalmoplegie begint met een lichamelijk onderzoek om de oogbewegingen te evalueren. Vervolgens kan de arts (neuroloog en/of oogarts) aanvullende beeldvorming aanvragen, zoals een MRI-scan of CT-scan van de ogen. In sommige gevallen is een bloedonderzoek nodig om de onderliggende oorzaak vast te stellen, zoals een schildklieraandoening. Het meten van de bloeddruk is ook gebruikelijk, vooral na een beroerte.

Behandeling van oftalmoplegie

De behandeling van oftalmoplegie hangt af van het type, de symptomen en de onderliggende oorzaak. Kinderen die met oftalmoplegie worden geboren, kunnen vaak compensatiestrategieën ontwikkelen en zijn zich meestal niet bewust van hun gezichtsproblemen. Volwassenen die plotseling oftalmoplegie ontwikkelen, kunnen baat hebben bij speciale brillen (prismabrillen) of een ooglapje om dubbelzien te verminderen en het gezichtsvermogen te verbeteren. In sommige gevallen kan chirurgie worden overwogen. Patiënten met chronisch progressieve externe oftalmoplegie moeten regelmatig een oogarts bezoeken voor uitgebreide oogonderzoeken en moeten regelmatig worden gecontroleerd op andere gerelateerde aandoeningen.

Prognose van oftalmoplegie

De prognose voor oftalmoplegie varieert afhankelijk van de oorzaak en de ernst van de aandoening. Bij internucleaire oftalmoplegie kan de prognose variëren, afhankelijk van de onderliggende aandoening. Bij aandoeningen zoals multiple sclerose kan de vaak fluctuërende aard van de ziekte leiden tot periodes van verbetering en achteruitgang. Bij oudere patiënten die vaak één oog hebben aangedaan, kunnen de symptomen stabiliseren of verbeteren met de juiste behandeling.

Bij chronisch progressieve externe oftalmoplegie is de prognose doorgaans minder gunstig, omdat de aandoening progressief van aard is. De symptomen kunnen verergeren naarmate de ziekte voortschrijdt, hoewel de snelheid van progressie varieert tussen patiënten. Behandeling kan helpen om de symptomen te beheersen en de levenskwaliteit te verbeteren, maar volledige reversie van de aandoening is zeldzaam.

Complicaties van oftalmoplegie

Complicaties van oftalmoplegie kunnen ernstig zijn en variëren afhankelijk van het type en de onderliggende oorzaak. Mogelijke complicaties omvatten:

• Dubbelzien (diplopie): Dit kan leiden tot problemen met dagelijkse activiteiten, zoals lezen en autorijden, en kan invloed hebben op de algemene levenskwaliteit.
• Ptosis (hangende oogleden): Kan leiden tot visuele obstructies en problemen met gezichtsperceptie. In ernstige gevallen kan ptosis de gezichtsvelden beperken en het gezichtsvermogen beïnvloeden.
• Nystagmus (oncontroleerbare oogbewegingen): Dit kan hinderlijk zijn en bijdragen aan problemen met de stabiliteit van het zicht en coördinatie.
• Spierzwakte en -atrofie: Vooral bij chronisch progressieve externe oftalmoplegie kunnen andere spiergroepen betrokken raken, wat kan leiden tot algemene spierzwakte en atrofie.
• Psychologische impact: De visuele en functionele beperkingen veroorzaakt door oftalmoplegie kunnen leiden tot emotionele en psychologische stress, inclusief angst en depressie.
• Secundaire aandoeningen: Soms kunnen andere aandoeningen zoals schildklieraandoeningen of complicaties van een beroerte (zoals verminderde bloedtoevoer naar de hersenen) ontstaan of verergeren door de oftalmoplegie.

Preventie en levensstijl

Hoewel specifieke preventieve maatregelen voor oftalmoplegie niet altijd mogelijk zijn, kan het handhaven van een gezonde levensstijl bijdragen aan de algemene gezondheid van de ogen. Dit omvat een evenwichtig voedingspatroon, regelmatige lichaamsbeweging, en het vermijden van risicovolle gedragingen zoals roken. Vroege detectie en behandeling van aandoeningen die oftalmoplegie kunnen veroorzaken, zoals diabetes en auto-immuunziekten, zijn essentieel voor het minimaliseren van de impact op het gezichtsvermogen.