Hoornvliesletsel: Schade aan cornea in het oog

Schade aan het hoornvlies is wereldwijd het meest voorkomende oogletsel. Het hoornvlies is het glashelder (transparant) weefsel dat de voorkant van het oog bedekt. Het hoornvlies beschermt de ogen tegen stof en bacteriën, en filtert schadelijke UV (ultraviolet)-stralen. Bij een letsel aan het hoornvlies treedt schade op aan het epitheel. Dit is de buitenste laag van het hoornvlies, nog voor het Bowman-membraan, de stroma, het Descemet-membraan en het endotheel. Een hele reeks oorzaken kan leiden tot hoornvliesschade waarbij de patiënt veel pijn ervaart. Bij lichte schade herstelt de patiënt meestal snel binnen enkele dagen, maar in andere gevallen is (snelle) medische hulp noodzakelijk. Dankzij enkele preventieve tips valt een hoornvliesletsel te voorkomen.

• Synoniemen hoornvliesletsel
• Epidemiologie
• Incidentie van hoornvliesletsel
• Oorzaken en risicofactoren voor hoornvliesletsel
• Mechanisme
• Schaafwonden en oppervlakkige verwondingen
• Diepere verwondingen en perforaties
• Chemische en thermische brandwonden
• Oorzaken: Schade aan cornea in het oog
• Risicofactoren hoornvliesletsels
• Risicogroepen
• Ouderen en kinderen
• Beroepsbevolking in risicovolle sectoren
• Patiënten met contactlenzen
• Symptomen: Oogpijn, wazig zicht
• Alarmsymptomen
• Hevige pijn en roodheid
• Verlies van gezichtsvermogen of wazig zicht
• Overgevoeligheid voor licht en tranen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling oogaandoening
• Prognose schade aan het hoornvlies
• Milde verwondingen
• Ernstige verwondingen
• Complicaties
• Preventie beschadiging aan ogen: Veiligheidsbril, zonnebril, voorzichtig met schoonmaakmiddelen

Synoniemen hoornvliesletsel

Een hoornvliesletsel is ook bekend onder deze synoniemen:

• cornea-abrasie
• cornea-erosie
• epitheelerosie
• hoornvliesbeschadiging
• hoornvlieserosie
• hoornvliesschade

Epidemiologie

Hoornvliesletsel is een veelvoorkomende aandoening die wereldwijd aanzienlijke gezondheidsproblemen veroorzaakt. Het hoornvlies is het transparante voorste deel van het oog dat het iris en de pupil bedekt. Aangezien het hoornvlies een belangrijke rol speelt in het zicht, kunnen verwondingen aan dit deel van het oog leiden tot ernstige visuele problemen. De prevalentie van hoornvliesletsel varieert afhankelijk van de regio, de oorzaak van het letsel en demografische factoren.

Incidentie van hoornvliesletsel

Hoornvliesletsel komt vaak voor en wordt geschat dat jaarlijks miljoenen mensen wereldwijd getroffen worden. In westerse landen zijn de jaarlijkse incidentiepercentages van hoornvliesletsel ongeveer 10 tot 15 per 100.000 mensen. In sommige landen met een hogere prevalentie van werkgerelateerde ongelukken of milieufactoren, zoals stofstormen, kan de incidentie veel hoger liggen.

Oorzaken en risicofactoren voor hoornvliesletsel

Het hoornvlies kan beschadigd raken door verschillende oorzaken, zoals trauma, infecties, of blootstelling aan schadelijke stoffen. Blunt trauma, schurende verwondingen, brandwonden en chemische brandwonden zijn enkele van de meest voorkomende oorzaken van hoornvliesletsel. Werkgerelateerde ongelukken, zoals bij lassers of fabrieksarbeiders, verhogen het risico op hoornvliesletsel door blootstelling aan deeltjes of schadelijke stoffen.

Mechanisme

Hoornvliesletsel kan op verschillende manieren optreden, variërend van oppervlakkige schaafwonden tot diepere verwondingen die de integriteit van het hoornvlies in gevaar brengen. Het mechanisme van het letsel kan afhankelijk zijn van het type trauma en de ernst van de beschadiging.

Schaafwonden en oppervlakkige verwondingen

Schaafwonden van het hoornvlies komen vaak voor en worden meestal veroorzaakt door een vreemd voorwerp dat in contact komt met het oogoppervlak. Deze oppervlakkige verwondingen kunnen hevige pijn veroorzaken, maar genezen meestal snel zonder blijvende schade als ze goed worden behandeld.

Diepere verwondingen en perforaties

Diepere verwondingen, zoals perforaties van het hoornvlies, kunnen ernstige gevolgen hebben voor het gezichtsvermogen en vereisen vaak een chirurgische ingreep om de schade te herstellen. Dit type letsel kan optreden bij een harde impact, zoals bij een botsing of een ongeval met een scherp voorwerp.

Chemische en thermische brandwonden

Chemische stoffen, zoals zuren of basen, kunnen het hoornvlies ernstig beschadigen en leiden tot chemische brandwonden. Deze verwondingen kunnen leiden tot ontsteking, littekenvorming en, in ernstige gevallen, verlies van gezichtsvermogen. Thermische brandwonden, veroorzaakt door hitte of vlammen, kunnen ook het hoornvlies beschadigen.

Oorzaken: Schade aan cornea in het oog

Hoornvliesletsels komen regelmatig voor en kunnen verschillende oorzaken hebben. Wanneer een patiënt blootgesteld wordt aan een chemische vloeistof die in de ogen terechtkomt, ontstaat een chemische verwonding. Contactlenzen kunnen ook leiden tot een hoornvliesletsel. Enkele voorbeelden zijn overmatig gebruik, een slechte pasvorm of overgevoeligheid voor contactlensvloeistofoplossingen.

Het droge ogen-syndroom kan ook de cornea irriteren. Daarnaast beschadigen infecties zoals keratitis en Thygeson de cornea. Door krassen op het oppervlak (schaafwonden) ontstaan ook hoornvliesletsels. Dit is meestal het gevolg van vingernagels, dierlijke poten, stukken papier of karton, handgereedschap, takken, bladeren, stukjes roest, hout, glas, plastic, glasvezel, enzovoort. Bovendien komt soms een vreemd voorwerp zoals zand of stof in het hoornvlies terecht. UV-licht, veroorzaakt door zonlicht, zonnelampen, sneeuw, waterreflecties of booglassen, kan eveneens problemen met de cornea veroorzaken. Tot slot komt cornea-erosie ook voor bij ooglidaandoeningen (zoals trichiasis) en allergische aandoeningen.

Risicofactoren hoornvliesletsels

Wanneer een patiënt zich regelmatig blootstelt aan zonlicht of kunstmatig ultraviolet licht gedurende langere perioden, is dit een verhogende risicofactor voor schade aan het hoornvlies (langdurige blootstelling aan schadelijke UV-stralen van zonlicht).

Slecht passende contactlenzen of overmatig gebruik van contactlenzen (slechte contactlenshygiëne) ontwikkelen de patiënt ook sneller een hoornvliesaandoening. Problemen met het hoornvlies komen ook voor bij zeer droge ogen. Werken in een stoffige omgeving is eveneens nadelig voor het hoornvlies. Wanneer patiënten tot slot regelmatig werken met metaal, komen soms kleine stukjes op het hoornvliesoppervlak terecht. Sporadisch dringen ze ook dieper in het oog binnen.

Risicogroepen

Bepaalde groepen patiënten lopen een verhoogd risico op hoornvliesletsel, afhankelijk van hun levensstijl, beroep en onderliggende medische aandoeningen.

Ouderen en kinderen

Ouderen kunnen kwetsbaarder zijn voor hoornvliesletsel door een verzwakt hoornvlies of gerelateerde oogproblemen zoals droge ogen of cataract. Kinderen lopen vaak risico op hoornvliesletsel door speelse activiteiten of traumatische incidenten.

Beroepsbevolking in risicovolle sectoren

Werknemers in sectoren zoals de bouw, land- en tuinbouw, en de auto-industrie hebben een verhoogd risico op hoornvliesletsel door blootstelling aan vreemde voorwerpen, stof of chemische stoffen. Het dragen van beschermende oogbedekking kan dit risico echter verminderen.

Patiënten met contactlenzen

Patiënten die dagelijks contactlenzen dragen, lopen het risico op hoornvliesletsel door een slechte pasvorm van de lenzen, onvoldoende hygiëne of langdurige draagperiodes. Onjuist gebruik van lenzen kan ook leiden tot infecties en ontstekingen van het hoornvlies.

Symptomen: Oogpijn, wazig zicht

De patiënt heeft bij een hoornvliesletsel het gevoel dat er iets in zijn oog zit (zanderig gevoel in het oog). Rode ogen, tranende ogen (of een verhoogde traanproductie), pijnlijke oogbewegingen en stekende, scherpe, schietende oogpijn of brandende oogpijn komen ook voor. De oogleden zien er gezwollen uit. Bovendien is de patiënt overgevoelig voor licht, in medische termen bekend als fotofobie. Door deze symptomen heeft de patiënt vaak een verminderde gezichtsscherpte (een wazig gezichtsvermogen).

Alarmsymptomen

Hoornvliesletsel kan gepaard gaan met een breed scala aan symptomen, waarvan sommige onmiddellijke medische aandacht vereisen. Patiënten moeten alert zijn op bepaalde alarmsymptomen die kunnen duiden op ernstige schade.

Hevige pijn en roodheid

Een van de eerste tekenen van hoornvliesletsel is hevige pijn in het oog, vaak gepaard gaand met roodheid. Dit kan wijzen op een oppervlakkige schaafwond of een diepere verwonding van het hoornvlies.

Verlies van gezichtsvermogen of wazig zicht

Een plotseling verlies van gezichtsvermogen of wazig zicht, vooral na een trauma, kan een indicatie zijn van een ernstig hoornvliesletsel. Dit kan wijzen op perforatie, infectie of ernstige ontsteking die onmiddellijke behandeling vereist.

Overgevoeligheid voor licht en tranen

Patiënten met hoornvliesletsel kunnen overgevoelig zijn voor licht (fotofobie) en merken dat ze meer tranen produceren dan normaal. Dit kan een indicatie zijn van een hoornvliesbeschadiging of infectie.

Diagnose en onderzoeken

Oogheelkundig onderzoek
De patiënt krijgt bij een hoornvliesletsel een volledig oogonderzoek via een spleetlamponderzoek (oftalmoscopie). De oogarts gebruikt hierbij oogdruppels met een fluoresceïnekleurstof zodat het opsporen van de letsels gemakkelijker verloopt. Af en toe bemerkt de oogarts miosis (pupilvernauwing).

Differentiële diagnose
Soms lijkt een andere aandoening op een hoornvliesletsel. De volgende differentiële diagnoses lijken op hoornvliesletsel maar zijn het niet: acute conjunctivitis (oogbindvliesontsteking), acute glaucoom (verhoogde oogdruk), blefaritis (ontsteking van de oogleden), cornea ulcus (hoornvlieszweer) en keratitis ulcerosa, entropion, iritis en uveïtis, keratoconjunctivitis en trichiasis.

Behandeling oogaandoening

Zelfzorg
Het is niet aanbevolen om zelf een vreemd lichaam uit het oog te verwijderen, en wrijven in het oog is ook geen goed idee. Door deze handelingen kan nog meer schade aan het oog optreden. Professionele medische hulp is vereist. Bij blootstelling aan chemische vloeistoffen die in de ogen terechtkomen, dient de patiënt of begeleider het oog onmiddellijk met water te spoelen gedurende vijftien minuten. Wanneer zich een object in het oog bevindt, dient de begeleider het oog af te dekken met een steriel kompres. De patiënt houdt hierbij beide ogen gesloten. Het is essentieel om daarna snel naar de dichtstbijzijnde spoedeisende hulp in het ziekenhuis te gaan. Ook bij ernstige pijn aan de ogen moet de patiënt onmiddellijk naar een oogarts gaan, omdat dit een medische noodsituatie kan zijn.

Professionele medische zorg
De patiënt dient zelf het vreemde lichaam niet uit zijn oog te verwijderen; een oogarts zal dit doen. Daarna draagt de patiënt tijdelijk een ooglapje of een beschermende contactlens. De oogarts kan ook oogdruppels of oogzalven voorschrijven. Bij het gebruik van oogdruppels dient de patiënt correcte oogdruppelrichtlijnen te volgen. Contactlenzen dienen te worden vermeden totdat het oog genezen is. Verder kan de patiënt ook pijnstillers van de oogarts krijgen.

Prognose schade aan het hoornvlies

De prognose voor hoornvliesletsel hangt af van de aard en ernst van de verwonding. In de meeste gevallen genezen oppervlakkige verwondingen zonder blijvende schade, terwijl ernstigere verwondingen mogelijk langdurige gevolgen voor het gezichtsvermogen kunnen hebben.

Milde verwondingen

Bij milde hoornvliesletsel, zoals oppervlakkige schaafwonden, genezen de ogen vaak binnen een paar dagen tot weken met de juiste behandeling, zoals antibiotische oogdruppels of kunsttranen. De prognose is meestal goed, en het gezichtsvermogen wordt vaak volledig hersteld.

Ernstige verwondingen

Bij dieper hoornvliesletsel of perforaties kan de prognose minder gunstig zijn. Ernstige verwondingen kunnen littekens veroorzaken die het gezichtsvermogen kunnen aantasten, en in sommige gevallen is een chirurgische ingreep noodzakelijk, zoals een hoornvliestransplantatie, om het gezichtsvermogen te herstellen.

Complicaties

Complicaties van hoornvliesletsel kunnen onder andere zijn:

• Keratitis: Ontsteking van het hoornvlies, die kan leiden tot ernstige visusstoornissen indien niet behandeld.
• Cornea ulcus: Een zeldzame maar ernstige complicatie die kan resulteren in permanente visuele schade.
• Uveïtis: Ontsteking van de uvea, wat kan leiden tot pijn, roodheid en visuele problemen.
• Glaucoom: Verhoogde oogdruk kan optreden door secundaire ontstekingen of littekens, wat kan resulteren in schade aan de oogzenuw.
• Entropion: Een aandoening waarbij het ooglid naar binnen draait, wat verdere irritatie van het hoornvlies kan veroorzaken.

Preventie beschadiging aan ogen: Veiligheidsbril, zonnebril, voorzichtig met schoonmaakmiddelen

De patiënt moet altijd een veiligheidsbril dragen wanneer hij werkt met handgereedschap, elektrisch gereedschap of chemicaliën. Een goede veiligheidsbril is ook nuttig bij contactsporten of tijdens andere activiteiten waar de patiënt mogelijk een verwonding aan het oog oploopt. Een zonnebril met een goede UV-filter is van belang bij het beschermen van de ogen. Deze moet gedragen worden bij blootstelling aan zonlicht, ook in de winter. Verder moet de patiënt steeds voorzichtig zijn bij het gebruik van huishoudelijke schoonmaakmiddelen. Veel huishoudelijke producten bevatten sterke chemicaliën. Producten voor het reinigen van afvoeren en ovenschoonmaakmiddelen zijn uiterst gevaarlijk voor de ogen. Onzorgvuldig gebruik kan leiden tot ernstige schade of zelfs volledige blindheid.

Lees verder

• Oogkleuring met fluoresceïne bij hoornvliesletsels
• Hoornvlies: Aandoeningen en problemen met cornea in oog
• Hoornvliesdystrofie: Erfelijke hoornvliesafwijkingen
• Hoornvliestransplantatie in het oog
• Hoornvlieszweer (cornea ulcus): Oogaandoening