Hoornvliestransplantatie in het oog

Tijdens een hoornvliestransplantatie, ook wel keratoplastiek genoemd, verwijdert een oogchirurg een deel van het beschadigde hoornvlies en vervangt dit door een gezond hoornvlies van een donor. Een hoornvliestransplantatie is noodzakelijk wanneer het hoornvlies door littekens, ziekte of vroegtijdige slijtage niet langer voldoende licht doorlaat. Na de operatie moet de patiënt gedurende een langere periode oogdruppels gebruiken om afstotingsverschijnselen en andere complicaties te voorkomen.

• Gezond hoornvlies in het oog
• Epidemiologie van hoornvliesaandoeningen
• Oorzaken en risicofactoren van hoornvliesaandoeningen
• Symptomen en alarmsymptomen van hoornvliesaandoeningen
• Diagnose en onderzoeken bij hoornvliesaandoeningen
• Behandeling van hoornvliesaandoeningen
• Soorten hoornvliestransplantaties
• Voor de keratoplastiek
• Tijdens de operatie
• Na de operatie
• Complicaties
• Resultaten van de operatie
• Nazorg en langdurige zorg
• Levensstijl en herstel

Gezond hoornvlies in het oog

Het hoornvlies is het heldere, doorzichtige weefsel dat de voorzijde van elk oog bedekt. Het licht gaat eerst door het hoornvlies (cornea), vervolgens door de pupil (de donkere vlek in het midden van de gekleurde iris), en uiteindelijk door de lens. Het hoornvlies moet helder blijven om goed zicht te behouden. Schade, vervorming of een oogaandoening kunnen leiden tot een troebel hoornvlies, waardoor het gezichtsvermogen verslechtert. Beschadigingen van het hoornvlies kunnen het gevolg zijn van infecties, allergische reacties, of oogtrauma's, zoals verwondingen door vuurwerk, scherpe voorwerpen, of bijtende stoffen. Daarnaast kan degeneratie van het hoornvlies optreden bij aandoeningen zoals keratoconus, waarbij het hoornvlies dun en misvormd wordt. Onjuiste contactlenshygiëne kan het hoornvlies eveneens beschadigen. Tot slot spelen erfelijke hoornvliesdystrofieën, zoals Fuchs' hoornvliesdystrofie en Lattice dystrofie, een rol bij hoornvliesproblemen. In sommige gevallen is een hoornvliestransplantatie nodig bij ernstige corneadystrofieën of andere hoornvliesaandoeningen.

Epidemiologie van hoornvliesaandoeningen

Hoornvliesaandoeningen zijn wereldwijd een belangrijke oorzaak van visusverlies. De incidentie varieert afhankelijk van de specifieke aandoening en de geografische locatie. Keratoconus komt bijvoorbeeld vaker voor in sommige etnische groepen, terwijl Fuchs' hoornvliesdystrofie voornamelijk oudere volwassenen in westerse landen treft.

Oorzaken en risicofactoren van hoornvliesaandoeningen

Hoornvliesaandoeningen kunnen veroorzaakt worden door genetische factoren, infecties, trauma, of degeneratieve processen. Risicofactoren omvatten genetische aanleg, langdurig gebruik van contactlenzen, eerdere oogoperaties, en blootstelling aan bepaalde omgevingsfactoren zoals UV-licht.

Symptomen en alarmsymptomen van hoornvliesaandoeningen

Symptomen van hoornvliesaandoeningen zijn onder andere wazig zicht, oogpijn, overmatige tranen, fotofobie (lichtgevoeligheid), en een gevoel van een vreemd voorwerp in het oog. Alarmsymptomen die onmiddellijke medische aandacht vereisen, zijn plotselinge visusverlies, hevige pijn, roodheid, en afscheiding uit het oog.

Diagnose en onderzoeken bij hoornvliesaandoeningen

De diagnose van hoornvliesaandoeningen wordt gesteld door een oogarts op basis van een uitgebreid oogonderzoek. Dit kan een spleetlamponderzoek, keratometrie, pachymetrie, en corneale topografie omvatten. Soms zijn aanvullende tests zoals een corneabiopsie nodig om de exacte aard van de aandoening te bepalen.

Behandeling van hoornvliesaandoeningen

De behandeling varieert afhankelijk van de specifieke aandoening. Opties omvatten medicatie, zoals antibiotische of steroïde oogdruppels, aanpassing van contactlenzen, en in ernstige gevallen een hoornvliestransplantatie. Regelmatige monitoring en een aangepaste behandeling zijn essentieel om complicaties te voorkomen.

Soorten hoornvliestransplantaties

Het hoornvlies bevat vijf lagen, en een hoornvliestransplantatie kan één of meerdere van deze lagen vervangen. Een penetrerende (volledige dikte) hoornvliestransplantatie, ook bekend als perforerende transplantatie, vervangt alle lagen van het hoornvlies. Dit wordt vaak uitgevoerd wanneer de volledige dikte van het hoornvlies is aangetast. Een lamellaire hoornvliestransplantatie daarentegen vervangt slechts een deel van de lagen. Afhankelijk van de diepte van de aangetaste lagen, kiest de chirurg voor een anterior lamellaire (voorste lagen) of een posterior lamellaire (achterste lagen) transplantatie. Een lamellaire transplantatie is de voorkeur bij aandoeningen die beperkt zijn tot specifieke lagen van het hoornvlies.

Voor de keratoplastiek

Een hoornvliestransplantatie (keratoplastiek) kan plaatsvinden onder plaatselijke verdoving of onder algehele narcose. Bij plaatselijke verdoving worden verdovende oogdruppels en oogbewegingsremmende druppels toegediend, waardoor de patiënt wakker blijft maar geen pijn voelt. Bij algehele narcose slaapt de patiënt gedurende de gehele ingreep.

Tijdens de operatie

De chirurg gebruikt een speciaal hoornvliesmes, een trephine, dat fungeert als een precisie-instrument voor het verwijderen van een rond deel van het beschadigde hoornvlies. Vervolgens wordt een overeenkomstig stuk van het donorhoornvlies op maat gesneden en op het oog geplaatst. Dit nieuwe deel wordt zorgvuldig vastgehecht met ultradunne hechtingen onder een microscoop. De operatie duurt doorgaans ongeveer twee uur.

Na de operatie

Het herstel van het hoornvlies is een langzaam proces, waarbij het gezichtsvermogen geleidelijk verbetert. Na de operatie draagt de patiënt een beschermkapje om het oog te beschermen tegen trauma. Gedurende ongeveer twee maanden dienen zware activiteiten en tillen vermeden te worden. De patiënt moet overleg plegen met de oogarts over wanneer activiteiten zoals zwemmen en autorijden weer veilig zijn. Andere activiteiten zoals televisie kijken en werken op de computer kunnen meestal snel na de operatie hervat worden. Oogdruppels blijven een belangrijk onderdeel van de nazorg, en moeten vaak gedurende langere tijd gebruikt worden volgens de correcte oogdruppelrichtlijnen. Hechtingen blijven vaak maanden tot jaren in het oog, en worden tijdens controlebezoeken door de oogarts verwijderd. Voorzichtigheid is geboden bij sportactiviteiten om oogtrauma te voorkomen. Ongeveer zes maanden na de operatie kan de oogarts een nieuwe bril of contactlenzen voorschrijven om het gezichtsvermogen te optimaliseren.

Complicaties

Afstoting

Een van de grootste risico's na een hoornvliestransplantatie is afstoting van het donorhoornvlies. Het gebruik van steroïde oogdruppels is cruciaal om dit risico te minimaliseren. Het is essentieel dat de patiënt de voorgeschreven dosering en frequentie van de oogdruppels strikt volgt. Het afstotingsrisico varieert afhankelijk van de soort hoornvliestransplantatie: bij transplantatie van alleen de buitenste lagen van het hoornvlies is het risico lager. Ongeveer 20% van de hoornvliestransplantaties ondervindt op een gegeven moment afstoting. Symptomen van afstoting zijn onder andere oogirritatie, pijn, wazig zicht (wazig gezichtsvermogen), en een plotselinge daling van het gezichtsvermogen. Deze symptomen vereisen onmiddellijk contact met de oogchirurg, aangezien vroege interventie met steroïde oogdruppels vaak de afstotingsverschijnselen kan omkeren. Het risico op afstoting blijft aanwezig, zelfs jaren na de operatie, en in sommige gevallen kan een nieuwe hoornvliestransplantatie noodzakelijk zijn.

Andere problemen

Naast afstoting kunnen er andere complicaties optreden na een hoornvliestransplantatie. Hoewel zeldzaam, kunnen bloedingen in het oog, een infectie, cataract, netvliesloslating, schade aan andere delen van het oog, lekkage van vloeistof uit de transplantincisie, littekens, en visusproblemen zich voordoen. Na een penetrerende transplantatie kan de patiënt last krijgen van ernstige astigmatisme (vervorming van het hoornvlies), bijziendheid, en verziendheid, wat mogelijk het gebruik van contactlenzen of een bril noodzakelijk maakt. Herhaling van herpes simplex-infecties kan ook het nieuwe hoornvlies beschadigen. Bovendien kan corneaoedeem (zwelling van het hoornvlies) optreden, wat de visus verder kan beïnvloeden.

Resultaten van de operatie

Het slagingspercentage van een hoornvliestransplantatie hangt sterk af van de onderliggende aandoening die door de operatie is behandeld. Bij patiënten met keratoconus en Fuchs' hoornvliesdystrofie blijft het donorhoornvlies vaak minstens tien jaar goed functioneren. Bij patiënten met bulleuze keratopathie (troebel hoornvlies na staaroperaties) of bij hertransplantaties is de slagingskans doorgaans lager, met minder dan 50% die langer dan tien jaar succesvol blijft. Indien het geopereerde oog na één jaar nog steeds astigmatisme vertoont, kan een aanvullende laserbehandeling worden overwogen om het gezichtsvermogen te verbeteren.

Nazorg en langdurige zorg

Na een hoornvliestransplantatie is het essentieel om regelmatige controles bij de oogarts te ondergaan om het herstel te monitoren en mogelijke complicaties vroegtijdig op te sporen. De patiënt moet de voorgeschreven medicatie nauwgezet volgen en zich houden aan de adviezen van de oogchirurg. In sommige gevallen kunnen langdurige controleafspraken noodzakelijk zijn om het succes van de transplantatie te waarborgen en eventuele aanpassingen in de behandeling te doen indien nodig.

Levensstijl en herstel

Om een optimaal herstel te bevorderen, wordt patiënten aangeraden om bepaalde levensstijlaanpassingen te overwegen. Dit kan onder meer het vermijden van zware fysieke activiteiten, het beschermen van het oog tegen stof en vuil, en het naleven van een gezonde voeding omvatten. Het volgen van een evenwichtig voedingspatroon kan bijdragen aan het algehele welzijn en herstel van het oogweefsel.

Lees verder

• Fuchs' hoornvliesdystrofie: Oogziekte met troebel hoornvlies
• Hoornvliesdystrofie: Erfelijke hoornvliesafwijkingen
• Hoornvlieszweer (cornea ulcus): Oogaandoening
• Hoornvliesletsel: Schade aan cornea in het oog
• Hoornvlies: Aandoeningen en problemen met cornea in oog